Nguyên hình Nữ Chúa trên ngày phù du

Bùi Văn Nam Sơn

Chấn Hùng đại ca nhã giám,

Mùa xuân đi chơi miền cỏ thơm. Tả cảnh ấy, danh họa không cần vẽ đồng cỏ thơm lẫn người du ngoạn mà chỉ vẽ đôi cánh bướm rập rờn quấn quít quanh chân ngựa ngát hương đang lững thững trở về. Nằm nhà, lại được hân hạnh cho thưởng thức trước bài du ngoạn Thanh Hoa Trì của đại ca, đệ thấy mình là cánh bướm…

Em từ sử lịch thuyền quyên

Tây Thi Việt nữ diện tiền Quý Phi

Tây Hồ Tây tử tương nghi

Đạm trang nùng mạt Dương Phi não nùng

Tại sao Đoàn Quỳ dịch tuyệt vời Bài Tựa truyện Kiều của Chu Mạnh Trinh (“Giả thử ngay khi trước Liêu Dương cách trở…”) mà lại (cố tình?) không dịch một câu cũng tuyệt vời trong bài (lấy tứ từ một bài thơ của Tô Tử): “Tham bắc bộ chi phong tao, tiếu đề diệc vận; thiện Nam triều ư phấn đại, nùng đạm tương nghi” (có cái phong nhã của gái Bắc phương, khóc cười đúng điệu; sành sỏi nét phấn son của gái Nam triều, đậm nhạt đều xinh), khiến Bùi Giáng thấy tiếc mà nhắc lại? Đoàn Quỳ không nỡ dịch? Bùi Giáng không nỡ bỏ? Đó là chỗ kỳ tuyệt mà họ Bùi gọi là “bất khả tư nghì !” của những tay thượng thủ.

Rồi còn Tản Đà nữa! Nhắc đến Tản Đà, Bùi Giáng viết mấy câu ngắn gọn: “Nếu Tiên sinh còn sống, ắt tại hạ xin được phép cùng tiên sinh nhậu nhẹt một trận lu bù. Thơ của Tiên sinh làm, chẳng có chi xuất sắc. Nhưng bản dịch “Trường Hận Ca” của Tiên sinh quả thật là vô tiền khoáng hậu”.

Nguyên tác viết: “Dương Gia hữu nữ sơ trưởng thành” là… kê khai lý lịch, cho biết nàng đang ở… tuổi teen. Tản Đà chơi một câu: “Nhà Dương có gái mới choai”! Choai choai mà “lạ gì của tuyết đông ngọc đúc”! Lạ gì việc ông thầy thuốc đạo mạo bỗng chốc méo mó nghiệp nghề kiểm tra kỹ lưỡng “ba vòng” nhân trắc học! Nguyên tác viết: “Vân mấn hoa nhan kim bộ dao, phù dung trướng noãn độ xuân tiêu”. Qua tay Tản Đà thành:

“Vàng nhẹ bước lung lay tóc mái

Màn phù dung êm ái đêm xuân”

“Tóc mái”? là “mái tóc” đảo trang cho hợp vận? Không! Chỉ có thể là tóc… mái của gái choai, chứ không thể là mái tóc vô duyên của một chàng đực rựa!

Quy lai trì uyển giai y cựu

Thái Dịch phù dung Vỵ Ương liễu;

Phù dung như diện liễu như mi…

Cảnh xua dương liễu, phù dung

Vị Ương, Thái Dịch hồ cung vẹn mười

Phù dung đó, mặt ai đâu tá ?

Mày liễu đâu ? Cho lá còn như…

“Cho lá còn như”? Câu thơ chặt mà… lỏng, cổ kính mà hiện đại, dư vang bất tuyệt…

Trì trì chung cổ sơ trường dạ

Cảnh cảnh tinh hà dục thự thiên

Tiếng canh tối tùng tùng điểm trống

Năm canh dài chẳng giống đêm xưa

Sông Ngân lấp lánh sao thưa

Trời như muốn sáng, sao chưa sáng trời ?

Câu tường thuật hay lời thở than, bức rức?

Đến mấy câu này nữa thì thật là sơn cùng thủy tận:

Lãm y thôi chẩm khởi bồi hồi

Châu bạc ngân bình di lý khai

Vân kết bán thiên tân thuỵ giác

Hoa quan bất chỉnh há đường lai

Cầm áo dậy thẩn thơ buồn bực

Vén rèm châu bình bạc lần ra

Bâng khuâng nửa mái mây tà

Thềm cao xuống chiếc mũ hoa lệch đầu…

Sau khi bàng hoàng “mũ hoa lệch đầu thềm cao xuống chiếc” tiếp đón sứ giả, nàng khóc (nàng bây giờ là cô tiên Thái Chân ở Bồng lai mãi mãi không chịu dứt nợ trần!):

Phong xuy tiên duệ phiêu phiêu cử

Do tự Nghê Thường vũ y vũ

Ngọc dung tịch mịch lệ lan can

Lê hoa nhất chi xuân đới vũ 

Phớt tay áo bay màu ngọn gió

Giống Nghê Thường khúc múa năm xưa

Lệ dàn mặt ngọc lưa thưa

Cành lê hoa trĩu hạt mưa xuân đầm!

Còn nói gì được nữa? Ta chợt quên hết, quên hết mọi tính toán thiệt hơn “nếu…nếu” của trần gian bụi bặm:

Cõi trần ngoảnh lại mà hay

Trường An chẳng thấy, thấy đầy bụi nhơ!

Bất kiến Trường An kiến vụ trần!

Trần gian thì không thiếu gì chốn:

          …      Chốn hai miệng đinh ninh một lúc

Chốn vầng trăng vằng vặc giữa trời

Chốn nào chốn nọ chốn nơi

Tầm sương sái diện chốn nơi nào là

Và vì thế, vẫn phải cứ hỏi đi hỏi lại như Bùi Giáng:

Trần gian du hý chốn nào là nơi?

Bởi chốn phải là nơi! Xin hãy đọc xuống hàng chậm chậm:

Trần gian du hý

Chốn

Nào

Là

Nơi

để thấy chút nũng nịu hoang mang trong lời hờn trách:

Nhìn em thấy núi thấy non

Mất em còn thấy núi non nỗi nào

…  Nhớ em nhớ suốt mây trời

Suốt trăng vĩnh viễn suốt nơi nào là

…  Tới nơi chốn? tới nơi nào

Chốn nào chỗ nọ bước vào nơi kia

Nơi nào?

Tôi từ thương đất thương trời

Tình yêu dẫn dắt về nơi tôi về

Chốn nào?

Chốn nào cỏ mọc tháng ba

Liên tồn xây dựng kim thoa từ đầu

Chốn nào ở kín nơi đâu

Âm thanh phơi mở xiết bao nhịp mùa

Nhịp mùa ẩn kín khi chỉ còn “nghe mùa xuân không đổ lục bên hường”, khi chỉ thấy “màu con mắt bên màu xuân xiêu đổ”:

Mùa xuân lại với chim về đã mỏi

Với cá về mây nước cũng lang thang

Nhịp mùa phơi mở khi ta cùng nhau “mở cõi ra chơi”:

Mai sau còn chốn còn nơi

EM về chễm chệ trên Ngôi thượng thừa

Hẹn cùng nhau nhé:

Mai sau hẹn với ban đầu

Chờ nhau ngõ khác ngó màu Nguyên Xuân…