GHI CHÉP SZEPTEMBER-2016

Có cách nào để dung ḥa những phi lư đời ta?

-vừa rời trang sách thần thánh là rơi ngay vào ngày sống bon chen vất vả chạy theo cơm áo gạo tiền…

- chưa kịp quên những lời tiên tri về lẽ Tạo Hóa đă phải đối diện với bao hành vi, nhận thức đê tiện, bẩn thỉu, giả dối trong sự điều hành bộ máy xă hội, quốc gia, trong các quan hệ ứng xử người…

- chưa kịp nh́n thấy hoa trái của t́nh yêu, hôn nhân đơm hoa kết quả, cái chết đă sồng sộc đến gọi đi...

Và c̣n nhiều điều nữa, bạn ơi làm thế nào để dung ḥa chúng đây?

KHÔNG CÓ CÁCH NÀO HẾT NGOÀI SỰ CHẤP NHẬN

như một NHẬN THỨC về đời sống người.

Bởi các nguyên tử tạo ra đời sống nằm trong nhau, trong âm có dương, trong đàn ông có đàn bà trong giống cái có giống đực, trong sự sống có cái chết, nằm trong nhau dưới dạng chuyển hóa thay đổi, không bao giờ đứng lại...

Chỉ có thể chấp nhận một cách tích cực: hiểu ra để sống cho hết MỨC ĐỘ có thể của một kiếp người.

"Những kẻ vô thức vật vờ trong bóng tối mù ḷa, nhưng những kẻ tích lũy kiến thức cho kiến thức c̣n vật vờ hơn trong bóng tối dày đặc hơn.

...Bước vào màn đêm dày đặc là kẻ tin rằng nó biến thành hư vô; nhưng kẻ cho rằng sẽ trở thành một cái ǵ đó, kẻ đó c̣n bước vào một màn đêm dày đặc hơn.

...Kẻ nào biết, không có chuyện trở thành một cái ǵ đó, nhưng hư vô hóa cũng không, và với nhận thức đúp này bước qua cái chết, chỉ kẻ đó bất tử.” ( HAMVAS BELA)

( 2016. augusztus. 28)

………………………………………………………………………………..

Có bạn hỏi: muốn đọc Hamvas Bela dễ dàng hơn nên biết về cái ǵ?

Theo tôi, bạn nên "làm quen" với khái niệm siêu h́nh học, nên bắt đầu từ khái niệm và nội dung của nó. Tôi nhớ một cuốn sách rất bổ ích tôi đọc về vấn đề này là:

Nguyên tác (tiếng Tây Ban Nha): METAFISICA do Tomas Alvira, Luis Clavell, Tomas Melendo 1981. Bản tiếng Anh METAPHYSICS do Fr. Luis Supan 1991

Bản tiếng Việt SIÊU H̀NH HỌC (dịch từ bản tiếng Anh) do Fr. Đỗ Ngọc Bảo, O.P 2008

( 2016. augusztus. 29)

…………………………………………………………………………………….

Tôi là một đứa luôn luôn...ngạc nhiên khi đọc lại thơ của ḿnh... V́ tôi không bao giờ nhớ ra chúng.

Cứ như thể viết để....quên đi...viết xong là quên...và đúng là như vậy. Kể cả thơ dịch.

Tất nhiên đọc lại, nh́n datum, sực nhớ lại tâm trạng ḿnh lúc đó, thậm chí, cả những kỷ niệm buồn vui đi kèm... Nhưng chỉ lúc đó, khi đọc lại thôi....v́ sau đó một lần nữa lại....quên hết...

Tại sao nhỉ? Tôi không biết.

Nhưng ngày sống của tôi bây giờ là như thế đó, luôn luôn ...đợi chờ những điều đang đến...chưa đến....để viết ra...trong những khoảnh khắc sắp tới...  Và để..... yêu người khác cũng thế...bạn ơi....

Hôm nay vui vô cùng, một niềm vui trong trẻo dịu dàng chưa từng thấy…như một giấc mơ…như một nụ cười…như một tuổi thanh xuân quay trở lại…ôi,ôi…

Dịch xong tiểu luận Fa của HB-tặng cho nụ cười đáng yêu nhất của tôi, người đă làm tôi sống những ngày vô cùng trong trẻo và b́nh yên. Ôi tôi chưa bao giờ được b́nh yên như thế!!!!

( 2016. szeptember 2.)

NGHE NHẠC ĐÊM

Nghe bản nhạc này thấy ḿnh chẳng biết cái ǵ về con người hết. Muốn vứt tất cả mọi sự hoan hỉ xuống vực thẳm.

Tự hỏi sao có người đủ khả năng làm tan ra tất cả những ǵ gọi là đời người trong thứ âm thanh chết đau đớn này? Hỡi nhà soạn nhạc, ông rơi xuống tầng thứ mấy của địa ngục-đêm đen-bóng tối- hay ở đỉnh núi cao nhất trân trân nắng mắt trời chiếu xuống chỉ một màn tuyết trắng giá băng?

Kinh khủng. Muốn vứt tất cả những ǵ ḿnh"tưởng" đă biết. Ta không hiểu chút ǵ về con người hết, trời ơi!

https://www.youtube.com/watch?v=izQsgE0L450

(2016.szept. 03)

Sáng vừa mở mắt dậy đọc ngay một bài về chuyện có nên dạy Hán-Nôm trong trường phổ thông hay không?

Nếu Hamvas Bela quyết tâm đi t́m lại hiện trạng văn hóa 600 năm trước Công Nguyên để hiểu rơ hơn nhân loại th́ tại sao chúng ta-những người VN không ṭ ṃ muốn biết( thật cặn kẽ) cái văn hóa Việt trước thế kỷ thứ 16, trước khi chữ quốc ngữ ra đời?

Muốn biết điều này phải biết ngôn ngữ cổ. Phải biết Hán - Nôm, tấm màn che khuất đời sống văn hóa cổ của dân Việt. Tất nhiên có những bản dịch, nhưng ít ỏi lắm và đời sống đâu chỉ có văn bản?

Nh́n lại nửa thế kỷ chủ nghĩa cộng sản đi qua Hungary, có thể thấy những biểu hiện tương tự trong lĩnh vực giáo dục và đời sống văn hóa của tất cả các quốc gia (đă và đang) theo chủ nghĩa cộng sản.

Từ một nguyên lư cơ bản của CNCS là vô thần (cấm tôn giáo) dẫn đến việc những ngôn ngữ cổ bị lơ là không được phổ cập rộng răi trong giáo dục.

Ví dụ: trước 1945 ở Hungary tiếng latin bắt buộc phải dạy trên trường đại học, những ai đi vào con đường"sách vở" bắt buộc phải biết ngôn ngữ này. Nhưng sau 1945 cùng với văn hóa cộng sản, người ta không coi trọng những điều "tối thiểu"-kẻ muốn được coi là trí thức phải biết : ngôn ngữ cổ và kiến thức về tôn giáo.

Ở VN cũng vậy thôi, đang...vậy thôi...và (sẽ) vậy thôi hả bạn ơi??? ( 2016. szeptember.05)

…………………………………………………………………………….

Cuối cùng cũng hoàn thành (ưng ư) bản dịch DÀNH cho kẻ đầu tiên đọc xong ba tập Minh Triết Thiêng Liêng ( nxb Tri Thức 2016).

Một bài tiểu luận năm nào (nhân ngày sinh của Hamvas Bela) cũng vang lên dưới gốc một cây xanh trồng bên cạnh tảng đá ghi dấu tích của Hamvas Bela bên hồ Balaton, nơi có Nhà Dịch Thuật Hungary dành cho các dịch giả nước ngoài dịch các tác phẩm từ tiếng Hungary.

Và cây xanh ấy do một dịch giả Serbia rất đặc biệt trồng. Ông dịch Hamvas Bela khi cuộc chiến nổ ra tại đất nước ông những năm 90 và ông tin chắc rằng tinh thần của Hamvas Bela đă hàn gắn vết thương chiến tranh cho dân tộc của ông, khi các bản dịch HB của ông được đón nhận vô cùng nồng nhiệt và đông đảo. Điều đặc biệt là bài tiểu luận này luôn luôn đọc bằng hai thứ tiếng: tiếng Hungary và một thứ tiếng nước ngoài nào đấy.

Năm tới bài tiểu luận này sẽ vang lên.... cả bằng tiếng Việt bạn nhé, v́ tối nay NHN đă dịch nó...xong xuôi. (2016. szeptember. 06)

Những đôi môi của sự thông thái vẫn khóa chặt chừng nào nó chưa gặp những đôi tai thấu hiểu”

(Kybalion)

„Khoa học của ánh sáng là phép thuật, khoa học của lửa là Hermetika”

(Eliphas Lévi)

Đi lang thang rồi về ngồi đọc.

Đọc bản dịch của Hamvas Bela: 131 CÂU NÓI CỦA Heraclitus (530 - 470 trước CN) nhà triết học cổ đại Hy Lạp, được coi là ông tổ của phép biện chứng.

Khi đọc Heraclitus cần lưu ư đến 2 điểm quan trọng:

1/ ông luôn luôn nh́n sự vật sự việc con người trong sự thay đổi, trong ḍng chảy liên tục của đời sống.

2/ ông quan niệm Lửa là nguyên tố quan trọng nhất trong vũ trụ v́ lửa sinh ra hết thảy mọi vật, trong thế giới vật chất, tất cả đều theo định luật của lửa, và trong con người đó là Logos. Người nào sống theo logos kẻ đó hiểu biết, có linh hồn "khô" mang lửa, linh hồn"ướt" là linh hồn của những kẻ bạc nhược không hiểu và hành động theo logos.

NHN trích ra đây một số câu nói của Heraclitus mà nó thích

- Nếu linh hồn con người vô học, mắt và tai của nó là kẻ làm chứng giả dối.

- Cần phải chấp nhận cái phổ quát. Cho dù MỨC ĐỘ là phổ quát, nhưng đám đông sống như thể ai cũng có những tư tưởng riêng

-Thế gian của những kẻ tỉnh táo có một và chung, thế gian mộng mang tính chất cá nhân của từng người.

- Lính canh của mọi sinh linh là cái roi da

-Không thể hai lần bước xuống cùng một ḍng sông.

- Ḍng sông khi chúng ta bước xuống vẫn như thế và không c̣n như thế, chúng ta là chúng ta và cũng không là chúng ta.

- Thiên nhiên ưa thích cất dấu.

- Kẻ nào yêu sự thông thái, kẻ đó cần biết nhiều.

- Không cần lắng nghe từ ta mà cần lắng nghe từ MỨC ĐỘ, để thấu hiểu điều này: Tất cả là MỘT.

Nguyễn Hồng Nhung dịch từ bản tiếng Hung của Hamvas Bela

(Budapest. 2016. 09.07)

…………………………………………………………….

Một bạn trẻ(mới quen) viết rằng hôm nay bạn ấy đem Minh Triết Thiêng Liêng ra phơi nắng v́ hôm đi mua trời mưa bị ướt.

Một bạn khác đem nó lên...rừng.

C̣n ḿnh cho vào vali để...bay...

Cuốn sách mới của Hamvas Bela bằng tiếng Việt bắt đầu có...số phận...

Hôm lấy sách từ nhà xuất bản về ḿnh đă âu yếm...hôn từng cuốn một....

Trời! ḿnh cũng muốn đọc bác Hamvas Bela bằng tiếng mẹ đẻ lắm chứ...các bạn ơi…

( 2016. szeptember 09)

…………………………………………………………

„Thế gian của sự chuyển hóa sâu sắc hơn thế gian của sự tạo dựng”

„Kẻ nào không nếm vị của turba (sự rối loạn), kẻ đó không đáng để ư tới, nhưng kẻ ở lại trong turba, kẻ đó chỉ có thể có chủ đề chủ thể, ngoài ra không có ǵ khác.”

„Nghịch lí của t́nh yêu thương: t́nh yêu thương là sự thể hiện bản chất sâu sắc nhất của con người trong việc, thực thể sâu sắc nhất ấy đối diện với chính bản thân và quyết định chống lại bản thân (Oetinger). Con người giải phóng t́nh yêu thương bằng cách buộc ḿnh lại.”

„Cái không thể hiểu từ t́nh yêu thương là cần phải từ bỏ ḷng tin cậy vào ngôn từ.”

(Hamvas Béla: Minh Triết Thiêng Liêng –Tập III.)

………………………………………………………………..

Trận mưa đầu tiên của mùa Thu đến từ mờ sáng, nước sin sít chen chân trong vũng, cúi rạp từ ban công xuống ngắm ngạc nhiên: sao lắm nước rơi mà im lặng thế?

Bầu trời sữa pha ghi xám lặng lẽ ngắm rặng dẻ dại lướt thướt, khư khư giữ ṿm lá đă ngả vàng nâu xấu xí, những chiếc lá nghẹn ngùng không cất nên lời"không, không, tôi không muốn rơi đâu..."

"Sự câm lặng của chàng đă khóa họng tôi lại, dù biết những lời cầu nguyện trong bóng chiều nhợt nhạt của chàng cũng chỉ hướng đến tôi, bởi linh hồn tôi và chàng lồng bóng trong nhau, trong nỗi run rẩy cố giữ sự cân bằng khổ hạnh này.... Sống..."

(NHN. 2016.09.10)

……………………………………………………………..

Ghét nhất loại nhà thơ thích trả lời câu hỏi: bài thơ này làm cho ai?

Thơ là thứ đọc lên ai cũng tưởng làm cho ḿnh-nhất là thơ T̀NH.

Dù tháng Giêng tim đập loạn nhịp v́ một linh hồn, tháng Tám đă lại rối bời v́ một linh hồn khác....

Kệ chứ...

HỌ đều chiếm những vị trí nhất định trong cảm xúc ta...và chẳng bao giờ hết... (2016. szeptember 12)

…………………………………………………….

HERAKLICTUS

Một trăm ba mươi câu (hoặc nửa câu) của ông c̣n để lại cho chúng ta, và về một trăm ba mươi mẩu nhỏ này ít nhất người ta đă viết một ngh́n ba trăm cuốn sách, mà kẻ viết không phải toàn những người ngu ngốc.

Để hiểu?

để giải nghĩa?

để giải thích?

Không. Để đến gần ông hơn.

Người ta suy nghĩ từ những câu ông nói và ch́m đắm vào sự vô tận của ngôn từ.

( HAMVAS BELA: MỘT TRĂM CUỐN SÁCH)

………………………………………………………………..

Hamvas Bela cho rằng: không viết thơ ( đọc thơ) mà SỐNG thơ.

Điều này khó lắm, chắc chỉ tác giả "thực hành" nổi thôi.

Tại sao?

Hỏi: tại sao mày làm thơ như thế?

Không biết, lúc ấy cảm xúc như vậy.

Thế sao không viết thành văn xuôi?

Không biết...nốt....

Có thể (ngày xửa ngày xưa) khi cứ nghĩ, muốn viết là lập tức viết văn xuôi, nhưng bây giờ...cảm xúc có lúc...chỉ thành thơ, không thể thành văn xuôi được...

giời biết tại sao...

Có những lúc xúc cảm mạnh đến nỗi như những âm thanh rơi xuống liên tiếp, nghe thấy các cung bậc của nó nhưng v́ không biết kư hiệu nhạc nên đành t́m đến các chữ cái....mà đă viện đến chữ cái rồi là nh́n thấy sự ví von so sánh ngay...

Bởi vậy có lẽ âm nhạc trực tiếp hơn, nhưng sử dụng chữ cái, giống như mặc quần áo ấy, không chỉ che thân, cho ấm, mà c̣n phải mặc cho đẹp nữa, dù ấn tượng thẩm mỹ gây ra đôi khi chỉ vừa với mỗi mắt ḿnh th́ phải?...

hehehehe

Bởi vậy: chớ giải thích thơ!

trái tim nào đang yêu sẽ hiểu.

cứ SỐNG đi.

(NHN. 2016.szeptember. 14).

………………………………………………………………….

Lớp B năm nay có thêm một sinh viên người Việt, sinh ra ở đây, dù bố mẹ đều là người VN, nhưng cô gái này phát âm tiếng Việt...như tây...

Không thể cho nó học lớp bắt đầu (abc lợn xề bánh đúc...) v́ bố mẹ nó quả quyết: cháu nó vẫn nói và đọc, viết tiếng Việt nhiều lắm rồi. Đúng theo truyền thống phụ huynh VN, bố mẹ gọi điện đến cho cô giáo trước và kể lể và ...xin xỏ...

Th́ vào lớp B không cần qua lớp A. Nhưng sự t́nh không đơn giản tẹo nào.

Ngay buổi đầu té ra cô bé này sợ nhất phát âm các dấu, và không phân biệt được chúng, cứ dấu này...nhớ ...sang dấu kia, v́ nói theo thói quen (sai) ở nhà với bố mẹ. Trong khi đó cô bạn Hung ngồi bên cạnh đọc...ngon lành( ít nhất nó học từ đầu)

Buồn cười: lớp B là phải học tiếng Việt qua phân tích một bài thơ- "Trong đầm ǵ đẹp bằng sen..." Cô bé Việt...hỳ hục đọc...phần lớn...không dấu (đúng kiểu tây)... đến một từ nó reo lên (bằng tiếng Hung: A! từ này em biết) rồi cười hư hửng nh́n cô giáo: bún.

-Em ơi nh́n lại đi... dấu ǵ? huyền hay sắc?

Nó nh́n: dấu huyền

-Ừ, thế đọc đi!

- Bún

Bèn hỏi nó( tất nhiên bằng tiếng Hung): cả nhà hay ăn bún chứ ǵ?

-Vâng -nó cười sung sướng...

-Nhưng đây là bùn em ơi, bùn không ăn được, ḿnh vừa giải thích với nhau trong đầm có bùn cơ mà?...

-vâng, vâng...-nó hốt hoảng.

Nhưng khi đọc lên...lại: bún...

hừm!

Cô bạn Hung ngồi bên cạnh ngạc nhiên, sao mày không đọc được, tao vẫn đọc là bùn được mà?... hahahahah... đúng là....vịt giời!

Cô giáo (Nhung) thản nhiên: em về thảo luận với bố mẹ nhé, hoặc học lại từ đầu, hoặc bố mẹ ở nhà luyện thêm cách đọc dấu cho em, được chưa, giờ sau ta tính...

( 2016. szeptember 15)

…………………………………………………………………..

Bắt đầu ngồi vào bàn thực hiện nghi lễ ưa thích nhất....cứ nghe ngoài cửa sổ có tiếng xào xạc xào xạc....vểnh tai lên như hươu nghe ngóng...rồi...cầm ḷng không đậu, mở cửa chạy ra xem....

Ôi! lá vàng đang rơi!

Xoay xoay trong nắng và rơi nhè nhẹ...nhè nhẹ....

Trước khi chạm đất, những chiếc lá vàng( lạ chưa) đă khô cong từ bao giờ khẽ va vào nhau xào xạc...xào xạc như muốn bảo: ta đang làm việc của ta...việc của ta...

.( 2016. szeptember 17)

……………………………………………………………..

Hamvas Bela viết những ḍng tuyệt đẹp về Thiên Chúa giáo trong Một Trăm Cuốn Sách.

Trong cảnh chiều tà, văng vẳng tiếng chuông nhà thờ xa xa, vùi đầu đọc thêm về kiến thức thần học TCG, cảm thấy đây chính là điều bí ẩn sâu xa rung động nhất đối với ḿnh bây giờ...

Trên cả tri thức, trên cả cảm giác, có một cái ǵ đó chạm đến trái tim mà chưa biết rơ về nó, ôi Đức Chúa Trời, cái ǵ vậy, hăy cho con biết rơ đi....( 2016. szeptember 19)

NGUYỄN HỒNG NHUNG