Nam Dao giới thiệu :

...một truyện vừa dàn trải qua những thăng trầm của lịch sử, với vết chém c̣n rỉ máu trong tâm thế những con người cố ngoi lên thân phận để thực sự làm người. Tác phẩm khiến người đọc liên tưởng đến văn chương Nhân Văn-Giai Phẩm, nhất là Phùng Cung, và thật ngạc nhiên, viết bởi một nhà khoa học chắc có chút nợ văn chương .

 

 

Buổi chiều trước ngày hội

          mừng chiến thắng

                                                                          

                        tác giả: Nguyễn Thu

 

Nỗi sợ hăi nẩy sinh vào buổi chiều trước ngày hội cả nước kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên khi bà hai Sen, một phụ nữ bị chồng ruồng bỏ sống nhẫn nhục cay đắng trong căn nhà lá ba gian tường đắp đất trộn trấu của hai mẹ con bà, chợt nhận ra chân tường nhà ḿnh bị đục khoét lỗ mỗ như thể có một đàn chuột cống hung dữ từ ngoài đồng tấn công vào.

Căn nhà của bà gồm ba gian, gian giữa đặt bàn thờ, gian bên trái làm bếp phía trong ngổn ngang ba ông đồ rau cùng các lọ tương dưa mắm muối  phía ngoài dành chỗ hai mẹ con ngồi xổm ăn cơm quanh cái mâm gỗ, c̣n gian bên phải kê bộ phản gỗ nghiến của hồi môn duy nhất c̣n sót lại của ông ngoại, mà cái Thơcon gái bà khi c̣n nhỏ rất thích nằm ngửa trên đó nghe mẹ hát ru ngủ.

Bà Sen có thói quen vệ sinh nhà cửa trước ngày lễ hội mừng chiến thắng, thoạt đầu khi quét chân tường phía sau bàn thờ bà thấy có một lỗ thủng bằng nắm tay và nhủ rằng sẽ nói chuyện này với cái Thơ, sau đó khi tiếp tục dọn dẹp phần dưới tấm phảnnơi nhồi nhét một cái rương gỗ đầy quần áo bên cạnh cái khạp sành lương thực lổn nhổn những gói gạo ngô khoai sắn bà lại phát hiện thêm những lỗ khoét lỗ mỗ nơi chân tường của hai gian hai đầu hồi.

Ngồi nghỉ mệt trên bộ ngựa bà hai Sen lại chợt nhớ về bố ḿnh, người mà bà kế thừa ngoài hai tấm phản gỗ c̣n phải kể đến cả một ư thức về truyền thống quyền lực của Đảng và Chính Quyền tại cái xă Nẽo đang ŕnh rang chuẩn bị lễ hội mừng chiến thắng này. Nói như thế v́ ông Thịnh bố của bà đă từng tham gia chiến dịch Điện Biên, đă vinh quang trở về làng sau ngày miền Bắc được quân dân ta tiếp quản với một cái huân hương kháng chiến hạng ba lấp lánh trên ngực và một nỗi buồn tê tái v́ cánh tay trái của ḿnh đă bị cưa bỏ lại nơi chiến trường. V́ là một đảng viên được kết nạp ngay tại chiến trường nên sau khi phục viên về làng ông tham gia  sinh hoạt trong chi bộ và được cử giữ trọng trách trong chính quyền của xă Nẽo, và trên cương vị như vậy ông đă đại diện cho cả xă cùng phái đoàn huyện ủy thực hiện một chuyến tham quan thủ đô với một niềm vinh dự cực kỳ cao cả: vào ngày 10 tháng 10 năm 1956 phái đoàn huyện được trung ương mời về Hà Nội tham dự lễ hội kỷ niệm ngày giải phóng thủ đô lần thứ nhất tại vườn hoa phủ Chủ Tịch.

Tại buổi mít-tinh toàn xă tổ chức vào dịp tất niên năm đó khi được mời kể lại chuyến công tác quan trọng nhớ đời này ông Thịnh đă nhắc đi nhắc lại rằng do đoàn huyện nhà được xếp xa tít mù tắt sát tận chân tường rào phủ Chủ Tịch nên ông đă không nh́n thấy rơ bộ mặt của Bác Hồ vĩ đại để tả lại một cách chi tiết cho bà con thỏa nỗi nhớ mong vị lănh tụ kính yêu, tuy nhiên ông xác nhận đă nh́n thấy từ xa xa một chùm râu lơ phơ bay trên bậc cửu cấp cao ngất của dinh chủ tịch .

Bà Sen không kế thừa cái nhà lá ba gian mà bà đang  sống cùng con gái từ người bố danh tiếng của ḿnh, vào năm 1976 sau khi bà có quyết định của tỉnh ủy điều về giữ chức phó bí thư chi bộ kiêm bí thư đoàn thanh niên cộng sản HCM của xă, th́ chính quyền địa phương đă phân cho bà căn nhà này theo chỉ tiêu dành cho cán bộ lănh đạo xă. Không phải đương nhiên mà bà Sen được hưởng ngay những bổng lộc lớn lao như vậy từ Đảng và Nhà Nuớc, để có một sự nghiệp chính trị vẻ vang có một không hai trong giới phụ nữ toàn huyện X như thế bà đă phải hy sinh tuổi thanh xuân và tưởng chừng như ngay cả sinh mạng của ḿnh để đánh đổi lấy nó.

Vào năm 1965 lư lịch và tiền đồ của cô thôn nữ Mận đang sáng như trăng rầm bỗng nhiên tối đen như mơm chó, số là ông Thịnh sau chuyến đi lịch sử về thủ đô vào năm 1956 và được tận mắt nh́n thấy chùm râu Bác Hồ th́ ông được huyện ủy cất nhắc ngay vào chức phó chủ tịch ủy ban nhân dân xă Nẽo chuyên trách khâu an ninh quốc pḥng.

Sự nghiệp chính trị của ông Thịnh đang bốc lên như diều gặp gió vợ ông mở mày mở mặt với họ hàng xóm làng,  hai ông bà đă t́m được chỗ môn đăng hậu đối cho cô con gái rượu và đă nhận trầu cau của nhà trai, cô thôn nữ Mận chỉ chờ hai bên cha mẹ định ngày cưới hỏi tương lai đời cô chắc như ván sắp đóng thuyền. Đùng một cái phong trào cải cách ruộng đất như một trận cuồng phong bất chợt kéo đến bầu trời êm ả của xă Nẽo và reo rắc sấm sét cách mạng lên đầu những người dân hiền lành nơi đây. Ông Nguyễn văn Thịnh, người chiến sĩ từng được tưởng thưởng huân chuơng kháng chiến hạng ba của tiểu đoàn 3xx anh hùng từng  bỏ lại cánh tay trái nát bét trên chiến trường Điện Biên bị "giai cấp vô sản" giáng cho những đ̣n thù chí mạng. Phó chủ tịch Thịnh bị nêu đích danh là một tên địa chủ len lỏi vào hàng ngũ cách mạng, sau khi bị lôi ra đấu tố đánh đập, ông bị thu hồi đảng tịch và tước hết các chức vụ chính quyền. Sau trận đ̣n thù giai cấp này ông đại úy phục viên Nguyễn văn Thịnh đă ốm đau  tức tởi chết vào năm 1960, mẹ cô v́ âu sầu chết bệnh một năm sau đó. Bên nhà trai đă xin hồi hôn từ lâu rồi, và mọi cơ duyên lấy chồng của cô Mận tại xă Nẽo coi như vô vọng. Quả thật tương lai một cô thôn nữ con nhà địa chủ bị đấu tố vào lúc đó th́ tối đen như mơm con chó.

Thế nhưng chính cuộc đổ bộ ồ ạt của quân đội Mỹ vào miền Nam Việt-Nam vào năm 1965 đă cứu cô Mận ra khỏi hoàn cảnh bế tắc bi đát nói trên, khi có lệnh kêu gọi thanh niên xă Nẽo xung phong ra tiền tuyến  cô Mận đă tính toán kỹ lưỡng khi đem cái "sinh mệnh thể xác" bèo bọt của ḿnh ra đánh một canh bạc cá cược mà cô nghĩ rằng chỉ có nó mới có hy vọng đổi đen thành trắng cho cái "sinh mệnh chính trị" hẩm hiu của cô mà thôi, và thế là cô quyết định đăng kư thanh niên xung phong vào chiến trường B phục vụ.

Trong tám năm liền cô đă cùng đồng đội sống chui nhủi trên núi rừng Trường Sơn ma thiêng nước độc, ăn cơm hẩm rau rừng và ngày đêm túc trực sẵn sàng  lao dưới bom đạn máy bay Mỹ xông lên đường ṃn san lấp hố bom san hay tăng bo tải đạn: như một đàn kiến tha mồi bất kể sống chết tổ thanh niên xung phong của cô luôn luôn thực hiện xuất sắc mọi nhiệm vụ hiểm nguy được Đảng và Đoàn giao phó cho trên khúc đường ṃn HCM, để làm sao cho các đoàn xe nườm nượp vận tải vũ khí vào chiến trường miền Nam không khi nào bị gián đoạn hay ách tắc...  

Rồi sau cùng cái mà cô thôn nữ Mận hằng ước mơ khi xung phong ra tiền tuyến cũng đă tới. Hôm đó vào đúng ngay ngày sinh nhật thứ hai mươi của cô những trận bom B-52 rải thảm ác liệt gần ngă ba Đồng Lộc đă thiêu hủy cả đoàn công-voa và tiêu diệt gần hết cái đại đội của cô, bên cạnh những hố bom khét lẹt mùi diêm sinh chen lẫn cây rừng đổ ngổn ngang cô và vài đồng đội sống sót được vinh dự kết nạp vào Đảng Cộng Sản sau khi được bới ra từ một đống đất đá cát   c̣n nghi ngút khói...

Đúng một năm sau khi quân dân ta đại thắng chiến dịch mùa xuân năm 1975 giải phóng hoàn toàn miền Nam và thống nhất đất nước cô thanh niên xung phong Mận người thôn thượng xă Nẽo đang trên đường phục viên về làng, ḷng cô đảng viên Mận phơi phới những chiến tích rực rỡ cũng như ngổn ngang bao toan tính về một tiền đồ chính trị sáng lạng: thắng cược sau  canh bạc vào sinh ra tử kéo dài hơn tám năm giờ đây cô chắc mẩm ḿnh sẽ rửa sạch được mối oán hận u buồn cho vong hồn bố mẹ dưới suối vàng, sẽ nối lại cái sự nghiệp chính trị hụt hẫng của người bố để tiếp tục làm rạng rỡ tên tuổi ḍng họ Nguyễn-Văn anh hùng tại cái xă Nẽo nghèo khổ này, trong từng bước chân tim cô đang rộn ră ḥa nhịp với cái sổ "đảng tịch" đỏ chói nằm trong túi bên trái cái áo bộ đội gắn huân chương màu xanh lá cây .

Cô đảng viên Mận đă suy tính không sai sót và thời cơ cũng đă không lỗi hẹn với cô, Nghị quyết Đại Hội trung ương IV ra đời trong không khí đất nước  thống nhất Nam Bắc trong khí thế toàn Đảng toàn dân  bắt tay vào công cuộc xây dựng ngay một nền công nghiệp hiện đại cho nước Việt-Nam cộng ḥa xă hội chủ nghĩa (mà đồng chí Tổng Bí Thư Lê Duẩn quả quyết là nó sẽ hiện đại không thua ǵ công nghiệp các nước Âu- Mỹ trong ṿng 15-20  năm tới!).

Để tiến hành thực thi nghị quyết Đại Hội Đảng ban chấp hành trung ương bắt đầu ngay một đợt bổ xung và trẻ hóa cán bộ từ trung ương cho đến các địa phương nông thôn xa xôi, trong đợt thực thi chủ trương của trung ương này cô thanh niên xung phong phục viên Nguyễn thị Mận với tư cách là thành phần nông dân được kết nạp vào Đảng ngay trên chiến trường đă được chi bộ xă Nẽo bổ sung ngay vào hàng ngũ cán bộ lănh đạo xă nhà, cô "trúng" ngay chức phó bí thư chi bộ về mặt chính quyền được cô được chi bộ xă tín nhiệm "bầu" vào chức bí thư đoàn thanh cách mạng HCM kiêm tổ trưởng chi hội phụ nữ toàn xă. Kể từ giờ phút đó ngọn gió xă hội chủ nghĩa lănh đạo bởi liên minh công nông đă đưa  sự nghiệp chính trị của cô phó bí thư Mận vút lên cao  như con diều gặp gió, và như thế là cô bắt đầu sung sướng bơi lội trong cái thang giá trị "quyền cao-bổng lộc nhiều" của hệ thống quan lại cộng sản: ngoài khẩu phần cơ bản hai mươi cân gạo mỗi tháng cộng thêm nhu yếu phẩm như thịt cá mắm muối cô c̣n được phân thêm các khẩu phần chè thuốc lá thuốc đánh răng vải vóc quần áo với tiêu chuẩn tem phiếu của cán bộ lănh đạo xă (mà không dùng hết th́ cô sẽ nhượng lại cho "con phe" trên chợ huyện).

Tóm lại giờ đây cô đă ư thức rơ rệt về cái truyền thống phân cấp "quyền lực-quyền lợi" giữa Đảng nắm quyền bên trên và  người dân bị trị bên dưới, với tư cách đảng viên cô sẽ hy sinh ngay cả xương máu nếu cần để bảo vệ lư tưởng cộng sản v́ nó gắn liền với quyền lợi thiết thân của chính bản thân cô. Bây giờ là thời b́nh nên cô ra sức thực hiện chủ trương của Đảng  là "cơm no-áo ấm" cho toàn dân xă Nẽo, v́ thế cho nên cô chỉ cần lănh đạo làm sao để dân trong xă không ai chết đói (nhưng có khả năng đói cho đến chết!), trong khi đó Đảng có nhiệm vụ phải lo cho cô đầy đủ cái ăn-cái mặc để cô tập trung sức khỏe và trí tuệ phục vụ nhân dân.

Về mặt thực tế cô nắm vững nguyên tắc Đảng chỉ lănh đạo c̣n Nhân Dân sẽ làm chủ mọi của cải vật chất mà xă hội sản xuất ra, thế cho nên cô Mận cũng ư thức được rằng muốn đạt được một chỉ tiêu nào đó (thí dụ như một căn hộ, một cái xe đạp...vừa được huyện  phân về xă) th́ các đảng viên trong chi bộ xă Nẽo, cũng như trong bất cứ cơ quan thuộc hệ thống Đảng hay nhà nước nào kể từ cấp trung ương cho đến các địa phưong, đềuphải đấu đá nhau cật lực th́ may ra mới dật được nó về tay ḿnh.

Chẳng hạn các đảng viên trong cái Ủy Ban nhân dân xă Nẽo tép riu nàysẽ biến ngay nơi đây thành một đấu trường khi nhận được một thông báo của huyện báo tin về một chỉ tiêu nào đó sẽ được phân phối về xă. Hôm qua họ vừa đồng đồng-chí chí với nhau thế mà không hiểu phép lạ nào đă biến ngay họ thành một bọn chuyên "dành giật-chạy chọt-kiện cáo-đấu đá" nhau không thương tiếc...cho đến khi cái chỉ tiêu về căn hộ, cái xe đạp hay vài cân thịt cá kia v.v...lọt vào tay kẻ nào ranh ma nhất trong bọn họ th́ mới thôi.

Trong các loại chỉ tiêu phân phối cho cán bộ công tác tại thành phố loại khó và đắt giá nhất là một căn hộ, thứ nh́ là xe cộ (từ xe ôtô đến xe đạp), và thứ ba là các xuất đi công cán nước ngoài (đây là những chỉ tiêu phải ra sức đấu đá chạy chọt cả đời may ra mới giật được), nhưng các cán bộ đảng viên sống tại nông thôn theo truyền thống thường có yêu cầu vật chất có phần đơn giản hơn các đồng chí thành thị, thế cho nên cô phó bí thư Mận chỉ cần được phân cho một lô đất hẹp và ít tre nứa để cô tự dựng lên một căn nhà là cô đă thỏa măn lắm rồi. Tuy nói vậy nhưng đây cũng không phải là chuyện dễ dàng không cần đấu đá mà có thể đạt được tại xă Nẽo.

Do nhà và đất của bố cô Mận (tức tên địa chủ Thịnh) đă bị chính quyền xă Nẽo tịch thu từ trước khi cô đi thanh niên xung phong, nên trong danh sách đề nghị lên huyện ủy kỳ này cô phó bí thư Mận được xếp vào loại "ưu tiên giải quyết chỗ ở", do đó không lâu sau cô đă nhận được quyết định của huyện phân cho cô cái căn nhà ba gian mái lá tường đấtmà hai mẹ con cô đang ở hiện nay. Vào lúc đó những lời bàn ra tán vào ngợi khen cùng ghen ghét về sự may mắn của cô phó bí thư không phải là không có nhưng dư luận chung của các đồng chí trong chi bộ xă th́ không có ai thắc mắc hay kiện cáo ǵ, rồi đến cuối năm đó khi Ủy Ban nhân dân huyệnX lại dội xuốngthêm một mộtchỉ thị phân phối cho đồng chí Mận "hai mươi bao xi-măng, năm ngh́n viên gạch và một vạn ngói tây" để nâng cấp căn nhà đang ở th́ những câu nói đố kỵ phân bua thua thiệt đă nổi lên như ong trong chi bộ xă, trong khi nhân dân cả hai thôn thượng và hạ th́ cứ xít xoa bàn tán như ngô rang rằng "ai bảo phúc bất trùng lai nào ?"

Khi nghe bài thơ phổ nhạc "Trường Sơn đông-Trường Sơn tây" của nhà thơ quân đội Phạm tiến Duật nheo nhéo suốt ngày trên cái loa rè treo trước trụ sở Ủy Ban nhân dân, bà con xă Nẽo đă sốt ruột đánh một câu "rơ thật khéo lạc quan, lăo nhà thơ kia thử bớt chút th́ giờ về xă ta ngó thử xem cái Mận giờ đây ra sao ?". Ư bà con trong xă muốn ám chỉ rằng nếu được tận mắt thấy dung nhan và cuộc sống của cô phó bí thư Mận bây giờ th́ chắc nhà thơ quân đội sẽ hiểu rơ thực tế đời sống nông thôn hơn, v́ rằng theo họ cô thôn nữ Mận khi lên đường ra tiền tuyến vào tuổi mười tám đôi mươi ḍm thật ưa mắt với cặp má hồng mơm mởn bộ  ngực căng phồng...thế mà sau gần chục năm trời sống trong rừng núi ma thiêng nước độc khi phục viên trở về xă vào cái tuổi mới hai tám xuân xanh th́ cô đă biến thành một người đàn bà luống th́ thân h́nh quoắt queo da mặt tái xám bệnh tật quanh năm, thỉnh thoảng những cơn sốt rét ác tính lại bộc phát làm cô rên la đơn độc trên tấm phản gỗ nghiến lạnh lẽo, và họ nghĩ rằng trong những lúc đó như bất cứ người đàn bà cô đơn nào trên thế gian này cô Mận cần có một tấm chồng hay một đứa con đỡ đần ḿnh trong lúc tối lửa tắt đèn.

Một người đàn ông thôn hạ luống tuổi dáng người thấp bé thô ráp cặp mắt tinh ranh, lăo tuy đă hơn bốn mươi nhưng khuôn mặt c̣n phẳng phiu chưa nhầu nát, hiện kiếm ăn bằng nghề đánh dậm-đặt đơm bắt con tôm cái tép  ven theo nhánh con sông B́nh.

Về mặt địa lư Xă Nẽo (của huyện X tỉnh Y) gồm hai thôn thượng và hạ chạy dọc theo bờ bên phải của nhánh sông này, từ bao đời nay  dân cư bên  thôn hạ theo đạo Thiên Chúa (gọi tắt là dân xóm Đạo)  c̣n bên  thôn thượng  theo đạo Phật (gọi tắt là đi Đời) nên hai bên sống riêng biệt. Lăo Sen đánh dậm  là người thôn hạ theo đạo gốc đă ba đời, trong tập hồ sơ lư lịch lưu trữ tại công an huyện lăo được ghi thuộc thành phần nông dân, ngoài đảng, không vợ con hiện đang sinh sống trong một căn lều giáp ranh hai thôn, và như thế có thể sắp lăo Sen vào loại người dân "không có vấn đề".

T́nh yêu giữa lăo Sen và cô Mận đă nẩy nở sau khi cô phó bí thư được phân mảnh vườn và căn nhà lá gần ranh giới hai thôn, cách căn lều của lăo Sen chừng vài trăm bước chân. Nghĩ cho cùng th́ cũng là một mối t́nh trong sáng và lăng mạn giữa một bên trai tân và bên kia là gái chưa chồng, nghĩa là cả hai đều thuộc loại trai gái "pḥng không" như những cái miệng ăn không ngồi rồi trong xă thường gọi.

Xă hội nước ta vừa trải qua ba mươi năm chiến tranh (1945-1975) th́ làng xă nào mà chẳng có cảnh trai thiếu-gái thừa, v́ thế cho nên nhân dân xă Nẽo của thời đại xă hội chủ nghĩa đă tung hê đi từ lâu rồi cái hủ tục phong kiến "đũa mốc không cḥi được mâm xôi", và dư luận nói chung trong xă lập luận rằng cái mối t́nh so le giữa cô Mận và lăo Sen đă nẩy nở một cách tự nhiên không có ǵ là trái "duy vật biện chứng", và nói cho cùng nó cũng chỉ là một biểu hiện nhân văn mang tính thực dụng trong đời sống nơi thôn dă của một đất nước thời hậu chiến mà thôi. Theo những lời đồn đại nơi quán cóc từ  thôn thượng sang thôn hạ th́ chàng và nàng lúc đầu chỉ có quan hệ mang tính thuần túy kinh tế. Lăo Sen theo lời dặn trước của cô phó bí thư mỗi khi đánh dậm hay đặt đơm được mớ tép tươi hay mẻ trạch béo đều đem sang nhà cô chào hàng, dần dà do hai bên trai tài-gái sắc chỉ sống cách nhau có hơn trăm bước nên cái chuyện lửa gần rơm lâu ngày phải bén không thể nào tránh khỏi.

Thế là vào một sáng tinh mơ nào đó của mùa thu năm 1977 khi sương mù c̣n lảng bảng trên mặt nước phẳng lặng của nhánh sông B́nh từ ngàn đời nay ôm ấp xă Nẽo nên thơ,  vào lúcmànhững bác nông dân chăm chỉ đă vác cầy bừa ra đồng th́ cũng đúng là lúc loáng thoáng một bóng đàn ông lén lút từ nhà cô Mận chui ra rảo bước thoắn thoắt về cái lều chài cuối thôn hạ. Sau đó ít tháng người ta thấy lăo Sen đàng hoàng sinh hoạt trong căn nhà lá của cô phó bí thư Mận mà không cần giải thích với bất cứ ai về sự hiện diện bất thường này của ḿnh. Người dễ tính trong họ đă chép miệng bàn thầm với nhau rằng thôi th́ nếu hai đứachót thương yêu nhau th́ họ hàng hai bên cũng nên ghép đôi lại để chúng nó có chỗ nương tựa nhau những lúc tối lửa tắt đèn, nếu được như thếcũng do phúc phận ông bà để lại cho chúng.

Thế là bô lăo hai bên nhà trai nhà gáixung vào trận, sau khi bàn bạc kỹ lưỡng các cụ thống nhất quan điểm làm saocố tránh đừng để cho cái bụng  ch́nh ́nh ra mà xấu mặt cả hai đàng, c̣n về cái truyền thống trai đạo thôn hạ khó bề cưới vợ thôn thượng mà các cụ nhà trai nêu lên th́ các cụ bên  nhà gái hùng hồn căi rằng nó đă lỗi thời rồi trong thời đại xă hội chủ nghĩa nhắc lại làm ǵ cho buồn.

Sau cùng hai bên nhất trí mong chóng tổ chức đám cưới tác thành cho đôi lứa theo đúng chủ trương kết hợp giữa truyền thống và hiện đại của Đảng và nhà nước, tuy vậy các cụ thêm rằng cũng không thể xuề x̣a quá được v́ đây là hôn lễ của cô phó bí thư xă cơ mà, điều này có nghĩa là cô Mận và lăo Sen tuy không bị làng phạt vạ như trong thời phong kiến nhưng sẽ phải tổ chức hai lễ cưới, buổi liên hoan chính thức tổ chức vào buổi sáng một cách  đơn giản  tại Ủy Ban Nhân Dân Xă (cơ quan của cô phó bí thư)  trong đókhách khứa chỉ được mời uống trà, sơi thuốc và nhâm nhi cái kẹo mà thôi, trong khi đó  họ hàng hai bên cứ tiến hành giết lợn mổ gà và thịt chó, sắp sẵn cỗ bàn mâm trên chiếu dưới tại đ́nh làng để đến xế trưa các cụ sẽ mời đầy đủ các vi lănh đạo huyện cùng đầy đủ chức sắc hai thôn và bô lăo hai họ sang dự tiệc mặn, sau khi thu dọn cỗ bàn từ đ́nh về bà con lối xóm cùng đám con cháu trong nhà sẽ được mời dự tiệc mặn tại nhà.

                        X

 

Sau đám cưới vợ chồng nhà Sen bắt đầu một cuộc sống lứa đôi đàng hoàng hợp pháp tại nhà cô Mận, nhưng  không ai thắc mắc về chuyện họ c̣n chưa "đăng kư kết hôn" v́ mọi người đều nghĩ rằng cái Mận là phó bí thư xă nên hai vợ chồng nó muốn đăng kư kết hôn lúc nào mà chẳng được cần ǵ phải vội! 

Thế nhưng cũng như bất cứ nơi đâu trên cái đất nước xă hội chủ nghĩa này thực tế đời thường tại cái xă Nẽo hẻo lánh này đâu có đơn giản mọi chuyện đều "tưởng như vậy mà không phải vậy", trong xă bắt đầu có lời x́ xào nghe đâu đơn xin đăng kư kết của hai đứa chúng nó có vấn đề, đă bảo mà một đám cưới "vợ có chức quyền trong Đảng-chồng thường dân ngoài Đảng" về mặt "tổ chức"đâu có thể suôn sẻ trơn tru như vậy được. Số là sau khi cặp Sen-Mận điền tên tuổi vào mẫu "đăng kư kết hôn" in sẵn th́ chính quyền xă đă duyệt ngay giấy đó rồi gửi lên văn pḥng ủy ban nhân dân huyện xin đóng dấu. Tại đây   "vấn đề" trở nên phức tạp v́ theo qui định về an ninh trong nội bộ Đảng th́ đơn đăng kư kết hôn đồng chí đảng viên Mận phải được Ban Tổ Chức Trung Ương Đảng xem xét và cho quyết định v́ đồng chí ấy đang nắm giữ những chức vụ lảnh đạo trong tổ chức đảng và chính quyền tại xă Nẽo.

Điều ấy có nghĩa làchi bộ xă Nẽo phải báo cáo theo hệ thống phân cấp dọc của các tổ chức Đảng lên huyện X rồi từ huyện X lên tỉnh Y và tỉnh Y lên Ban Tổ Chức trung ương Đảng về nguyện vọng của phó bí thư xă Nguyễn thị Mận xin kết hôn với ông Sen, sau đó tất cả các cơ quan nói trên phải chờ Ban tổ chức trung ương Đảng thẩm tra lại lư lịch của "đối tượng Sen" và ra chỉ thị "cho phép đồng chí Mận lấy chồng hay không".

Chỉ thị nói trên sẽ lại theo hệ thống dọc "dội ngược" từ  trung ương xuống tỉnh Y, huyện X và sau cùng đến xă Nẽo, và chỉ khi đó chi bộ và Ủy Ban nhân dân xă Nẽo mới dựa theo chỉ thị của Ban Tổ Chức T.W. Đảng để triệu tập đồng chí Mận và phổ biến cho đồng chí ấy biết có được quyền lấy ông Sen hay không.

Bây giờ hai vợ chồng nhà Sen như ván đă đóng thành thuyền khó bề gỡ ra được nên chi bộ xă Nẽo rất lúng túng, họ chỉ c̣n cách vin vào cớ chiến tranh vừa chấm dứt đất nước chuyển sang giai đoạn ḥa b́nh nên chi bộ có thể châm chước không kỷ luật ngay phó bí thư Mận như trong thời chiến tranh phải luôn luôn cảnh giác địch phá hoại và như thế nên họ có thể an tâm ngồi chờ chỉ thị trung ương dội xuống từ huyện ủy, trong khi ấy theo dư luận chung của xă th́ bà con chẳng ai thấy vấn đề phó bí thư Mận đă ăn cơm trước kẻng với lăo Sen người thôn hạ (tiếng lóng có nghĩa là ngủ với người yêu trước khi chính thức kết hôn), hay đă tạo ra bất cứ vi phạm nguyên tắc ǵ cho cuộc sống thường ngày tại đây. Vả lại họ cho rằng họ hàng hai bên trai gái đă đồng ư đứng ra tổ chức một đám cưới rất linh đ́nh và tốn kém để tạ tội với các cán bộ lănh đạo cấp huyện và xă rồi cơ mà và như thế c̣n chưa coi là ổn rồi sao?

Nhưng trong chi bộ xă th́ không phải ai cũng nghĩ như vậy. Một số đồng chí lăo thành đă nghiêm túc nêu lên thắc mắc sau: "Đồng chí Mận phải đợi Ban tổ chức trung ương tiến hành thủ tục rà soát lư lịch của ông Sen (một phần tử công giáo-ngoài đảng !) xong suôi rồi th́ mới rơ là có được phép đăng kư kết hôn với nó hay không,  bây giờ v́  phó bí thư Mận đă tổ chức hôn lễ trước khi có chỉ thị của Ban Tổ Chức trung ương nên rơ ràng là đă vi phạm nguyên tắcbảo vệ "an ninh nội bộ" trong Đảng, thế cho nên cần triệu tập họp đại hội đảng viên để rút kinh nghiệm.

Việc thẩm tra lại lư lịchlăo Sen của Ban Tổ Chức Trung Ương Đảng c̣n mất nhiều ngày tháng v́ cơ quan có quyền lực vô biên của Đảng này sẽ không chỉ bí mật điều tra kỹ càng lư lịch bản thân lăo Sen. Nếu thấy cần thiết họ c̣n phải thẩm tra lư lịch của bố mẹ anh em cũng như bạn bè thân thiết của lăo ta dù cho những phần tử liên can này hiện đang sống tại bất cứ nơi đâu trên trái đất này. Trong thời chiến nhiều cuộc t́nh duyên "trong Đảng-ngoài Đảng" đă phải tan vỡ v́ những cặp uyên ương nào dám liều lĩnh đề xuất đăng kư kết hôn th́ sau cùng đă phải sống dở chết dở thôi nhau v́ gia đ́nh cả hai bên không chịu nổi cái cực h́nh điều tra lư lịch kéo dài đến nhiều năm tháng nên thường hủy bỏ hôn ước. Tuy nhiên kể từ khi ḥa b́nh được lập lại trên cả nước nhiều trường hợp bội hôn của cán bộ cao cấp ra tập kết tại miền Bắc đă được công khai công nhận, khi các đồng chí này trở về đoàn tụ với gia đ́nh tại miền Nam th́ bà "vợ cả" của ông này mới té ngửa ra là chồng ḿnh đă đăng kư kết hôn (hoàn toàn bất hợp pháp!) với một "bà bé" ngoài nớ trong khi xa nhà, thế cho nên Ban tổ chức trung ương Đảng dựa trên chủ trương ưu ái "miền Nam đi trước về sau" đă nhẹ tay không thi hành kỷ luật nhiều trường hợp song hôn bất hợp pháp kiểu éo le như nói trên, chi bộ xă Nẽo (trong khi chờ đợi sự thẩm tra của Ban Tổ Chức Trung Ương) cũng đă nhận được chỉ thị ngầm về trường hợp của cô phó bí thư Mận nên đă thông cảm  cho phép hai vợ chồng nhà Sen (tuy rằng chưa xong đăng kư kết hôn) vẫn được phép sống chung.

Phó bí thư  Mận tuy rằng đă ngăn chặn được âm mưu định lôi cô ra phê b́nh tại chi bộ xă, nhưng trên thực tế không phải v́ thế mà sự nghiệp chính trị của cô không bị sứt mẻ đôi chút. Chi bộ đă rút tên cô ra khỏi danh sách các đồng chí được đề cử vào chức chủ tịch xă trong khóa tới với lư do là cô phó bí thư đang trong giai đoạn chờ đợi trung ương làm sáng tỏ vấn đề lư lịch của lăo Sen.

Trong khi chờ đợi bà hai Sen vẫn tiến hành một cuộc sống lứa đôi b́nh thường về mặt sinh lư đúng theo những quy luật ngh́n đời của thiên nhiên, và v́ thế ông trời như có mắt đă đền bù cho những thiệt tḥi của bà trong việc mưu t́m kiếm "hạnh phúc-hôn nhân" bằng cách ra lệnh cho bà mụ nhanh tay sớm nặn cho bà Sen một mụn con, nên chỉ chưa đầy đầy năm tháng sau khi cô phó bí thơ "tạm" lấy chồng th́ cái Thơ đă từ bụng mẹ chui ra mang lại cho bà Sen một niềm hạnh phúc nhất trần   gian.

Rồi hai vợ chồng nhà Sen đă phải đợi đến khi cái Thơ vừa tṛn ba tuổi biết chạy lon ton khắp nhà, lúc thấm mệt t́m đến tấm phản gỗ nghiến nằm lăn ra bập bẹ hát rồi thả hồn bay bổng trong những giấc mơ thần tiên, th́ cũng chính vào lúc đó Ban Tổ Chưc trung ương mới thẩm tra xong lư lịch của lăo Sen, và kể từ giờ phút đó một ngọn gió định mệnh đầy tai họa bắt đầu giáng tới tấp những đ̣n sấm sét lên đầu bà Sen.

Lư lịch "xấu" của lăo Sen được phanh phui ra trước thanh thiên bạch nhật. Hóa ra lăo đă có một đời vợ trước người thôn hạ theo đạo gốc con nhà phú nông do cha mẹ cưới hỏi cho đầu năm 1952 và đă có một mặt con gái với chị vợ này. Năm 1955 anh chàng Sen cùng chị vợ bồng bế con gái trốn xuống Hải Pḥng, dự tính lên tàu chiến Pháp vượt biển di cư vào Nam nhưng giữa đường anh chồng nhát gan sợ công an nhân dân túm được bèn bỏ vợ con tại ga Hàng Cỏ quay đầu về làng. Trong những đợt cải cách ruộng đất vào thập niên 50 anh ta được hưởng khoan hồng không bị lôi ra đấu tố do đă thành khẩn khai báo với chính quyền xă là dứt khoát không theo địch (tức là không đi theo vợ con vào Nam), tuy nhiên chính quyền xă Nẽo lúc đó đă thi hành án của "ṭa án nhân dân"  tịch thu tất cả nhà cửa ruộng đất của vợ chồng anh Sen (thực ra đây là của hồi môn của chị vợ).

Sau này khi th́ bác Hồ thay mặt Đảng đứng ra khóc xin lỗi và hứa sửa sai về phong trào đấu tố địa chủ trong cải cách ruộng đất th́ hầuhết nông dân hai thôn thượng hạ xă Nẽo trong khi sửa sai đều đă sửa lại lư lịch của ḿnh sao cho sạch sẽ không có vấn đề, lăo Sen cũng không bỏ lỡ cơ hội trong kỳ khai bổ sung lư lịch này để lờ đi không khai báo ǵ về đời vợ trước và con gái (hiện nay đang sống tại Mỹ!).Về sau này khi phải tự kiểm thảo trước các đồng chí trong chi bộ phó bí thư Mận đă im lặng không có ư kiến ǵ về những chi tiết ly kỳ mới được phát hiện trong cuộc đời t́nh ái trước kia của chồng bà (mà trung ương đă khui ra), thế cho nên trong biên bản buổi kiểm điểm tập thể nói trên (hiện c̣n lưu trữ tại văn pḥng huyện ủy) người ta không t́m thấy được bất cứ lời buộc tội nào của bà Sen về những mánh khóe mà lăo Sen đă dùng để hủ hóa cô phó bí thư Mận, và thái độ này của bà Sen đă làm phật ưcủa các đồng chí lăo thành trong chi bộ xă.

Như thế là chi bộ xă Nẽo, trong buổi họp toàn thể đảng viên xă Nẽo để kiểm thảo đồng chí Mận, đă có  đầy đủ chứng cứ để qui kết phó bí thư Mận đă vi phạm những điều lệ mang tính nguyên tắc của Đảng khi cô tự do kết hôn với ông Sen mà không chờ có sự chấp thuận của Ban tổ chức trung ương. Sau một buổi họp kéo dài suốt một ngày chi bộ đi đến tổng kết luận là đảng viên Mận đă mắc phải sai lầm nghiêm trọng về mặt quan điểm giai cấp cũng như đă lơi là t́nh thần cảnh giác sự phá hoại của "địch", v́ thế cho nên chi bộ tạm thời đ́nh chỉmọi công tác trong tổ chức Đảng và chính quyền xă của đồng chí Mận và đề nghị trung ương ra quyết định kỷ luật.

Sau này bà Sen đă tâm sự với người thân rằng trong những ngày tháng chờ đợi kỷ luật, bà cảm thấy về mặt tâm lư c̣n rùng rợn hơn cả những giờ phút mà cô thanh niên xung phong Mận cùng đồng đội đang tải đạn trên đường ṃn Hồ chí Minh chợt nghe tiếng B-52 rầm ŕ từ xa bay tới giải thảm bom.

Sau cùng th́ quyết định kỷ luật cô phó bí thư Mận (gọi thế v́ về mặt tổ chức Đảng cô chưa kết hôn!) đă được văn pḥng tỉnh ủy gửi xuống huyện rồi huyện gửi xuống chi bộ xă Nẽo, trong đó ghi rơ là đồng chí Mận bị đ́nh chỉ mọi chức vụ trong chi bộ và chính quyền xă Nẽo, tuy nhiên vẫn được lưu "đảng tịch" và vẫn được phép cùng chồng con cư ngụ trong căn nhà lá ba gian mà cô được phân phối khi c̣n tại chức. Nhưng đối với bà Sen cái đ̣n kỷ luật của trung ương làm bà đau một th́ cái quyết định "bổ xung" của đảng viên xă làm bà đau mười, đ̣n này nằm ngoài tầm dự đoán của bà v́ phe đối địch trong chi bộ đă vận động thành công để đại hội toàn thể đảng viên xă Nẽo thông qua cái quyết định thu hồi "hai chục bao xi măng, năm ngh́n viên gạch và hơn vạn viên ngói tây mà bà được phân để nâng cấp căn nhà lá", để dùng làm vật liệu tu sửa lại ṭa nhà ủy ban nhân dân xă đang dột nát. 

Thế là giấc mộng "nhà gạch-mái ngói" mà bà chắc mẩm đă nắm trong tay bỗng chốc tan tành ra mây khói và "gạch ngói của Đảng lại trả về cho Đảng", bà con hai thôn chép miệng xuưt xoa tiếc rẻ cho vợ chồng nhà Sen cháo lươn bưng tận miệng c̣n đổ, c̣n những kẻ từ lâu đố kỵ ghen ghét bà th́ sung sướng th́ thào với nhau rằng thế là nó "thân bại danh liệt".

Sau khi quay về cuộc sống thường dân trong căn nhà vách đất mái lá ba gian hai vợ chồng nhà Sen, như mọi nông dân lương thiện của xă Nẽo, bắt đầu  phải đổ mồ hôi nước mắt lao động kiếm sống, kiếm ra đủ tiền để mua gạo thịt mắm muối nuôi hai vợ chồng và cái tầu há miệng tên là Thơ.

Năm tháng trôi đi cái hạn chính trị của bà Sen đă bớt làm bà nhức nhối và bà được an ủi phần nào v́ bà con lối xóm đều tấm tắc khen nhà Sen kể như trên dưới thuận ḥa cơm no áo ấm. Nhưng người xưa đă nói "họa vô đơn chí" thật chẳng sai, gia đ́nh đang êm ấm th́ đột nhiên cái hạn ái t́nh từ đâu kéo đến như giông như băo ập lên đầu bà Sen, tuy không làm cho bà thân bại danh liệt như trên chính trường nhưng lại ngấm ngầm vùi bà xuống tận đáy cái số phận hẩm hiu vốn đă trăm ngh́n cay đắng của bà.

Lăo Sen đùng một cái đổ đốn lấy cớ bà đă tuyệt đường sinh nở không c̣n sinh được cho lăo con trai  nối rơi tông đường, thế là lăo bỏ nhà trốn lên chợ huyện sống chung theo kiểu già nhân ngăi non vợ chồng với cái một con mụ nạ ḍng phốp pháp trắng trẻo, bỏ mặc hai mẹ con bà bươn trải trong cuộc sống ngày càng khó khăn. Th́ ra lăo đă mưu tính từ lâu khi nói với bà rằng hàng ngày lăo sẽ mang tôm tép gà qué lên chợ huyện bán cho được giá, sau đó lăo lại thuyết phục được bà cho phép chung vốn kinh doanh hàng cơm b́nh dân với cái con nặc-nô ấy. Dobà quá tin chồng nên giờ đây mất cả của lẫn người, hai đứa chúng nó sau vài tháng gian dâm nay đă đàng hoàng sống chung kiểu ếch mả-gà đồng với nhau!

Thắm thoát như thế đă là hai mươi mấy năm trôi qua kể từ cái thuở con người vô ân bội nghĩa đó ra đi biệt tăm tích cái Thơ lúc đó mới tư tuổi đầu đă biết đỡ đần công chuyện cơm nước  đồng áng hoa màu cho mẹ, vào cái buổi chiều trước ngày lễ hội kỷ niệm chiến thắng Điên Biên lần thứ năm mươi này cái Thơ con gái của bà đă tṛn hai mươi tám tuổi, bà con trong thôn thường khen nó nhỏ bé xinh xắn gọn ghẽ chẳng khác ǵ mẹ nó xưa kia. Bây giờ khi hai mẹ con nằm thủ thỉ bên nhau trên tấm phản gỗ nghiến   bà thường quạt mát cho nó vào những đêm hè nóng bức hay ủ thêm chăn cho nó trong những đêm đông giá rét, vào những giờ phút êm đềm ấy bà Hai Sen chợt thảng thốt nhận ra rằng cái mối t́nh lăng mạn và đầy tai họa mà lăo Sen gieo cho bà dù sao cũng đă được ông trời đền bù bằng một nguồn hạnh phúc không ǵ sánh nổi.

Vậy là sáng hôm nay bà hai Sen tên tục là Mận nguyên phó bí thư chi bộ xă Nẽo hai mươi lăm năm trước đây trong khi quét nhà chợt nhận ra chân tường căn nhà ba gian vách đất của hai mẹ con bà bị khoét lỗ mỗ, bà không đợi nói chuyện này với cái Thơ nữa mà hối hả mặc vội bộ cánh thâm, chụp cái nón chuông lên đầu đon đả ra khỏi nhà, tiến bước về phía cái ṭa nhà gạch uy nghi dùng làm trụ sở chung của ủy ban xă và văn pḥng chi bộ Đảng. Bà vừa bước vừanghĩ rằng cần phải báo ngay cho chính quyền xă về những lỗ khoét nơi chân tường nhà.

Khi đứng trước trụ sở văn pḥng ủy ban nhân dân xă bà thấy chủ tịch Mạnh ḿnh trần quần sà-lỏng trễ ngang rốn đang đứng trên đầu thang tre mồ hôi nhễ nhại giơ búa nện đinh vào góc bên phải cái biểu ngữ bằng vải đỏ kẻ hàng chữ "Toàn dân xă Nẽo phấn khới kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điên Biên Phủ".

- Căng thế này đă nằm ngay giữa mặt tiền nhà chưa ?

Ông ngoái cổ xuống hỏi khống mà không cần ai trả lời, bà Sen đang đứng trên mặt sân văn pḥng ủy ban xă bừa bộn những cuộn biểu ngữ bằng vải trắng dán dở những hàng chữ đỏ chói xếp cạnh những chậu hồ nếp bốc mùi thum thủm, bà không bước ngay vào trong nhà mà dừng lại trước cửa ra vào văn pḥng ủy ban đưa mắt quan sát từ nóc xuống đến chân tường ṭa nhà gạch và bà hoảng hốt nhận ra chân tường căn nhà tuy xây bằng gạch nhưng cũng lỗ chỗ lỗ khoét bằng nắm tay như chân tường nhà ḿnh. Bà lùi ra vài bước núp ḿnh dưới bóng xiên xiên của mấy cây bạch đàn trồng trước cửa ủy ban tay trái chống nạnh tay phải phê phẩy cái nón, ngực bà phập phồng và nhịp thở chợt nhức nhối tức tởi khi bà chợt nhớ bức tường ṭa nhà ủy ban lù lù trước măt đưọc xây gạch kiên cố như vậy v́ gạch ngói nhà nước phân cho bà đă bị trưng thu dùng để sửa lại nó, v́ thế cho nên tường nhà ḿnh đất vẫn hoàn đất .

Đă qua tháng năm mà cơn mưa rào đầu mùa c̣n chưa đổ hạt, bầu trời oi nồng ngột ngạt xung quanh ủy ban     như chất súc tác đang đánh thức kư ức bà Sen nhanh chóng nhớ lại rằng thanh danh của bà đă từng bị nhạo báng trong chính căn nhà chết tiệt này vào cái buổi họp toàn bộ đảng viên xă Nẽo kiểm thảo cuộc hôn nhân đầy ngang trái của bà, bà cũng không làm sao quên được chính cái lăo Mạnh ngất ngểu trên đầu cây thang tre kia đă bất kể t́nh nghĩa gia tộc đứng lên đề nghị chi bộ xă nên xung công số gạch ngói xi-măng huyện đă phân cho bà.

- Tôi muốn báo cáo với đồng chí Mạnh một sự cố quan trọng vừa xẩy ra tại nhà tôi.

Trong khi ngẩng đầu lên nói bà Sen cố kiềm chế súc động để giữ cho giọng ḿnh thật ôn ḥa lănh đạm. Thế là từ trên đầu thang ông Mạnh ngưng tay quệt những giọt mồ hôi nhễ nhại trên trán, trong dáng vẻ mệt mỏi v́ bị hun nóng lâu trong nắng ông nh́n xuống, ngạc nghiên về sự xuất hiện bất th́nh ĺnh của cô em họ Mận, rồi như nhớ ra rằng bà Sen đến đây v́ việc công ông liền lấy lại vẻ mặt đường bệ vô cảm của một vị chủ tịch xă nh́n xuống chậm rải  hỏi "có việc ǵ thế đồng chí" ?

- H́nh như những con chuột đồng xông vào khoét lỗ

  chân tường nhà tôi. Bà Sen từ tốn trả lời.

Ông Mạnh thận trọng tụt xuống từng nấc thang một, h́nh như sau mỗi bậc thang ông muốn ngừng lại để quan sát kỹ hơn mái tóc lốm đốm bạc bao quanh gương mặt vơ vàng của cô em họ, như để hồi tưởng lại cái con bé xinh xắn mà khi hai đứa c̣n nhỏ ông đă từng sướng rơn mỗi khi được bố đưa sang chơi nhà nó để hai đưa vui đùa dưới ánh trăng trên sân gạch. 

Xuống đến mặt đất ông Mạnh vắt vội cái đinh đang đóng dở lên vành tai, cẩn thận cất cái búa vào trong hộp đồ mộc rồi mời bà Sen cùng đi vào văn pḥng. Không khí trong ba gian văn pḥng ủy ban thật ẩm và tù túng v́ các cửa sổ đều khép kín, bà Sen phải định thần lại mới hết lóa mắt và bắt gặp ngay hai anh thanh niên làm nề ḿnh trần trùng trục đang ngối xổm đưa bay chét vữa xi măng lấp kín những lỗ khoét dưới chân tường, trong góc nhà  một đống xác cóc chết quét vun lại bốc mùi khẳm lặm. 

- Không phải những con chuột mà chính là các cậu

  "ông trời" này đồng chí ạ ! Ông Mạnh vừa nói vừa chun lỗ mũi chỉ tay vào đống xác cóc làm bà Sen hiểu ngay ra ai là thủ phạm những lỗ khoét nơi chân tường nhà ḿnh và ngạc nghiên nghĩ rằng chắc chân tường nhà ḿnh cũng vương văi đầy xác cóc thế mà tại sao khi quét nhà ḿnh đă không nh́n thấy chúng.

- Đích thị thủ phạm là những con cóc, chúng bỗng

  nhiên lăn đùng ra chết từ ba ngày nay.

Ông chủ tịch xă nhắc lại với giọng quả quyết.

Một nỗi chán chường da diết len lỏi trong ḷng bà Sen khi bà nghĩ rằng từ khi bị Đảng ruồng bỏ ḿnh đă trở thành lạc hậu trước thời cuộc, như thế là từ ba ngày nay những con cóc bắt đầu khoét chân tường chui vào chết thối trong nhà dân mà bà chẳng hay biết ǵ và ngay cả cái Thơ con gái bà (hiện đang phụ bưng bê tại quán cơm b́nh dân đầu thôn nơi xuất phát sớm nhất mọi thông tin về bất cứ biến cố nào xẩy ra trong xă Nẽo) cũng không nói ǵ với bà về chuyện này. Và bà lại càng ngạc nghiên khi tự hỏi tại sao mũi ḿnh không ngửi thấy mùi cóc chết  trong nhà ḿnh ...

 

Từ ba ngày nay toàn thể dân cư xă Nẽo bỏ bê mọi công việc đồng áng hăng say tham gia vào công tác chuẩn bị lễ hội mừng chiến thắng Điên Biên, và sự thể cũng đă xẩy ra đúng như vậy đối họ chứ không riêng ǵ đối với bà hai Sen, tất cả mọi người chưa một ai cảm nhận ra cái sự kiện kỳ lạ hăi hùng có một không hai này, những xác cóc chết đă bốc mùi thối hoắc từ đầu xă đến cuối thôn từ lâu rồi.

 

Cứ mỗi năm vào dịp này cụ Nguyễn văn Cối, bố đẻ của chủ tịch Mạnh hiện là ủy viên phụ trách về văn hóa-xă hội (gọi tắt là văn-xă) cả hai thôn, lại túi bụi chuẩn bị một bài thuyết giảng về "thắng lợi của liên minh công-nông tại xă Nẽo", bài này cụ được chi bộ xă đặt hàng và giao cho cụ nhiệm vụ phải bố trí để nó choán hết ba giờ đồng hồ trong buổi mít tinh mừng chiến thắng Điên Biên tổ chức vào sáng ngày mai trên sân vận động đất nện của xă.

Cụ đă thực hiện xuất sắc cái nhiệm vụ được Đảng giao cho này trong suốt năm mươi năm qua  mà không hề cảm thấy mệt mỏi, và cụ thổ lộ rằng cái bí quyết làm cho cụ luôn luôn tràn đầy cảm hứng và sức mạnh vô biên để phục vụ cách mạng đến hơi thở cuối cùng là cứ vào cái buổi chiều trước ngày lễ hội mừng chiến thắng hàng năm cụ lại phải nằm mơ thấy Bác Hồ, và chính giấc mơ này đă truyền cho cụ một nguồn nặng lượng tinh thần mới mẻ để cụ sẽ thức suốt đêm soạn thảo cái bài thuyết giảng tràng giang đại hải với một văn phong tuyệt vời(mà chi bộ đă đặt hàng hàng năm theo chủ đề chỉ thị bởi tỉnh ủy).   

Cụ Cối là anh em con cô con cậu với ông Thịnh bố bà Sen, v́ là con nhà bần cố nông nên cụ không được đi học chữ như người em họ nhưng chính thế mà sinh mạng và sự nghiệp chính trị của cụ Cối trên quan trường cộng sản lại bền vững suông sẻ hơn chú em họ Thịnh rất nhiều. Khi chiến dịch Điên Biên đang tiến vào giai đoạn quyết liệt th́ hai anh em cụ được gọi tham gia nghĩa vụ cùng đợt, chú Thịnh do có cái vốn chữ nghĩa học ở trên tỉnh nên được tuyển mộ bổ sung vào các binh đoàn bộ đội chính qui đang hao hụt, c̣n cụ Cối v́ mù chữ như mọi nông dân nên được điều về đoàn dân công xe thồ vận tải lương thực-khí tài.

Đến khi ḥa b́nh được lập lại trên niềm Bắc vào năm 1954, th́ hai đồng chí Cối và Thịnh phục viên trở về làng trong cùng một đượt cả hai cùng lấp lánh huân chương kháng chiến hạng ba trên ngực và một sổ "đảng tịch" chói sáng trong túi áo bộ đội phía bên trái tim. Về mặt hy sinh thể xác cho chiến thắng của cách mạng bà con trong xă thương cảm khi thấy ông Thịnh mất đứt cánh tay trái trên chiến trường trong khi ông Cối th́ gầy và đen như ma đói thôi. Đến khi huyện ủy xây dựng lại chi bộ xă Nẽo và bổ sung thêm các đảng viên bộ đội phục viên vào các chức vụ chính quyền của xă th́ cả hai ông Thịnh và Cối đều trúng ngay vào các chức vụ chủ chốt trong chính quyền cách mạng vừa mới thành lập: đồng chí Thịnh trúng bí thư chi bộ kiêm chức phó chủ tịch ủy ban nhân dân phụ trách an ninh quốc pḥng của xă, c̣n đồng chí Cối trúng ủy viên văn-xă (một ghế ít  bổng lộc nhưng nhàn nhă và ít đấu đá!).

Đến giũa thập niên 50-60 khi cơn lốc cách mạng vô sản phát động đợt cải cách ruộng đất đầu tiên tại xă Nẽo th́ những cuộc đấu tố long trời lở đất đă đào tận gốc chặt tận ngọn các thành phần địa chủ tại đây. Trong đợt này phó chủ tịch xă Nguyễn văn Thịnh bị nêu đích danh là con rể tên địa chủ ác ôn nhất xă (ông ngoại cô Mận) và là con đẻ của tên phó lư cường hào cho nên ông Thịnh và bố vợ là những địa chủ đầu tiên của xă bị lôi ra đấu, trong khi ủy viên văn-xă Nguyễn văn Cối đă may mắn tai qua nạn khỏi do bố xuất thân thành phần bần cố nông.

Sau khi ḥa b́nh được lập lại trên toàn quốc vào năm 1975 Đảng Cộng Sản Việt Nam thống nhất hai miền Nam-Bắc rồi xác lập thể chế xă hội chủ nghĩa trên cả nước, để bổ sung bộ máy cai trị của ḿnh tại miền Bắc Đảng đă đào tạo một thế hệ đảng viên mới từ chiến trường B phía Nam phục viên trở về thành những cán bộ lănh đạo nồng cốt để thay thế cho những cán bộ thuộc thế hệ Điện Biên nay đă bắt đầu  già nua và mệt mỏi.

Tại xă Nẽo những đảng viên trẻ vừa phục viên từ chiến trường B trở về như ông Mạnh và cô Mận, sau một hai khóa học bồi dưỡng chính trị tại trường Đảng, đă bắt đầu có thể tiếp nối vai tṛ lănh đạo chính quyền vô sản tại xă bằng cách đấu đá dành dật nhau từng chiếc ghế trống do cha anh họ sau khi rút lui khỏi quan trường bỏ lại.

Cụ Cối là người đảng viên lăo thành duy nhất của xă thuộc thế hệ Điên Biên c̣n may mắn nắm giữ được cái ghế văn-xă vô thưởng-vô phạt cho đến ngày hôm nay, đơn giản chỉ v́ chẳng có ma nào trong chi bộ xă hám cái ghế ít bổng lộc của cụ, ngoài ra cụ c̣n được sự ủng hộ ngầm của nhân dân hai thôn thượng hạ v́ đă từ lâu họ không c̣n ấn tượng ǵ về cái huân chương hoen rỉ lủng lẳng trên ngực cụ trong các dịp lễ lạc và họ cũng chẳng c̣n tin vào những giấc mơ vềbác Hồ vĩ đại mà cụ kể lại, thế cho nên họ nghĩ rằng dù cụ c̣n ngồi trên chiếc này hay được thay thế bằng cô phó bí thư Mận như có tin đồn trên huyện ủy th́ cũng thế thôi v́ cái chuyện văn-xă th́ ai phụ trách mà chả được !

Thế rồi khi cô Mận mắc sai lầm chính trị khi gian díu với lăo Sen và bị kỷ luật đ́nh chỉ mọi chức vụ trongtổ chức Đảngcũng như chính quyền, th́ cũng đúng là lúc ông Mạnhđương kim phó chủ tịch trúng ngay cùng một lúc chức bí thư chi bộ và ghế chủ tịch ủy ban nhân dân xă trong nhiệm kỳ đó. V́ cụ Cối là bố ông chủ tịch Mạnh thế cho nên đến nay thấm thoát đă ba mươi năm tṛn người dân trong xă Nẽo không ai c̣n dám xi xào bàn tán về chuyện cụ Cối sắp nghỉ hưu nhường chỗ cho một đồng chí trẻ !

Thực ra phong tục người dân xă Nẽo đă thay đổi nhiều trong ba mươi năm qua. Xưa kia họ đă từngxúc động hít-hà từng câu từng chữ trong khi nghe ông phó chủ tịch Thịnh kể lại rằng ḿnh đătận mắtnh́n thấy chùm râu bác Hồ phất phơ trên bậc cửu cấp phủ chủ tịch, họ cũng đă từng hưng phấn dưới nắng chang chang trên sân vận động đất nện lầy lội khi hằng năm vào sáng ngày mít-tinh kỷ niệm chiến thắng Điện Biên phải nghe cụ Cối kể lại rằng ḿnh đă nằm mơ thấy Bác Hồ đêm hôm qua, nhưng kể từ khi xă Nẽo "đổi mới" theo chủ trương của Đảng bước vào nền kinh tế thị trường có định hướng xă hội chủ nghĩa th́ người dân nơi đây bắt đầu chỉ coi cụ Cối như một cán bộ lănh đạo dưới mức trung b́nh, tính t́nh hiền ḥa không thích đấu đá nhưng lại có thói quen nói những chuyện trên trời dưới biển trong các bài thuyết giảng tràng giang đại hải vào các dịp lễ lạc. Tụi trẻ sinh ra sau ngày ḥa b́nh lập lại càng lếu láo hơn, chúng cho rằng những bài b́nh luận thời sự trên loa phóng thanh xă làmột tṛ giải trí vô vị không mất tiền mua dành cho những cán bộ già đă về hưu thích tán chuyện hăo để giết thời gian, rằng các cụ già như cụ Cối thường mũ ni che tai trước các tiêu cực xă hội v́ chính con cháu các cụ đang cầm quyền trong tay gây ra chứ đâu phải ai khác. Quanh năm suốt tháng cụ Cối chẳng có ǵ để làm ngoài việc tham dự đều đặn các buổi họp của thường vụ ủy ban nhân dân xă và mỗi đầu tháng lên thư viện huyện ghi chép tư liệu từ các tờ báo Đảng như Lao Động, Cộng Sản v.v...để chuẩn bị tư liệu cho các bài thuyết giảng đọc vào các dịp lễ lạc lớn trong năm như kỷ niệm ngày "30/4 giải phóng miền Nam", "lễ Độc Lập 2/9", "chiến thắng Điên Biên ngày 4/5" v.v...

Trong các buổi mít tinh lễ lạc long trọng kể trên cụ thường kiên nhẫn ngồi chờ các vị lănh đạo cấp huyện hay tỉnh đọc xong các bài tham luận mang tính huấn dụ bề trên của họ, sau đó cụ sẽ sàng bước lên khán đài chậm rải đọc to cho toàn thể nhân dân xă Nẽo nghe bài thuyết giảng mang tính tư tưởng của ḿnh, mọi người ngao ngán biết trước rằng cụ sẽ chỉ chấm dứt ê-a vào đúng mười hai giờ trưa khi mà các vị quan khách trên khán đài bắt đầu mệt mỏi đói bụng và khát nước đang trông chờ một bữa tiệc mừng chiến thắng có thịt cầy và bia hơi tại đ́nh làng.

Cụ thực hiện nghiêm túc lịch làm việc hàng tuần của tổ trưởng văn-xă, trực ban vào các sáng thứ ba và thứ sáu trong tuần tại bu-rô văn-xă nơi góc bên trái trong văn pḥng ủy ban xă, đọc báo Nhân Dân trong khi chờ đợi bí thư đoàn thanh niên HCM xă đến bá cáo t́nh h́nh văn hóa-tư tưởng và xin duyệt nội dung sinh hoạt văn-xă trong tuần. Cụ rất bực ḿnh v́ mấy năm sau này kể từ lúc bà Mạnh con dâu trưởng của cụ mở quán cơm b́nh dân gần trụ sở ủy ban (mà cái Thơ con bà Sen đang phục vụ bưng bê kiêm chức vụ phát thanh viên của đài-loa xă tại đó), th́ bí thư đoàn thanh niên xă h́nh như đă quên cái lệ phải đến báo cáo với cụ hàng tuần về t́nh h́nh văn hóa-tư tưởng của hai thôn, chúng nại cớ rằng trong nền kinh tế thị trường định hướng xă hội chủ nghĩa thanh niên cần tập trung hầu hết thời gian trong ngày giúp bố mẹ vợ con lo chuyện đồng áng, hơn nữa chúng c̣n quả quyết rằng trong thời đại đổi mới hôm nay thanh niên xă chỉ c̣n thời gian sinh hoạt văn nghệ vào buổi tối dưới sự dẫn dắt của một "dàn karaokê", và dàn thiết bị điện tử đắt tiền này không thể kiếm đâu ra tại văn pḥng ủy ban v́ nó đă được vợ ông chủ tịch Mạnh đầu tư lắp đặt tại quán cơm (có bia hơi vào buổi tối) của bà ta từ lâu rồi. 

Cụ Cối thực ra không ngồi chơi sơi nước tại bàn giấy như người dân đồn đại, khi ngồi một ḿnh cụ tập trung nghiền ngẩm lại những bài học chính trị mà cụ thuộc ḷng từ khi khăn gói về thủ đô Hà Nội vào năm 1956 tham dự khóa đào tạo cán bộ văn-xă cấp cơ sở tổ chức tại trường Đảng N.A.Q.: cụ nhập tâm ghi nhớ những điều học được vào đáy tâm can, tuy rằng bây giờ cụ đang sống trong thời đại gọi là "đổi mới", sài đồ mua tại các cửa hàng quốc doanh đầy ắp đồ tiêu dùng của "đế quốc tư bản" nhung cụ Cối vẫn tin tưởng rằng trong suốt cuộc đời cụ c̣n phải cất dấu đâu đó trong đáy tâm hốn những ư nghĩa xâu xa của các bài giảng "đế quốc là con đẻ của chủ nghĩa tư bản", "lịch sử vẻ vang  vô địch của Đảng CSVN ", "tư bản toàn cầu  đang  dẫy chết" v.v..., và phải luôn luôn ở trong tư thế sẵn sàng vận dụng chúng vào thực tiễn khi Đảng và nhà nước cần đến cụ !

Tuy vậy cụ ít có cơ hội trừ có một lần duy nhất trong đời cụ đă dám cả gan vận dụng sáng tạo học thuyết Mác-Lê vào thực tiễn, và đó cũng chính là lần cụ đă suưt chôn vùi cả uy danh lẫn sự nghiệp của ḿnh mà không hề biết.

Số là trongkhóa học bồi dưỡng chính trịsơ cấp mà cụ được cử đi học vào năm 1956 người ta đă nhồi nhét vào óc cụ rằng nhân loại đă trải qua ba cuộc cách mạng lớn,  gọi là cuộc cách mạng tư sản xẩy ra tại Pháp năm 1789, cuộc cách mạng dân tộc-dân chủ xẩy ra Trung Quốc năm 1911 và sau cùnglà cuộccách mạng vô sản vĩ đại xẩy ra tại Nga  năm 1917, thế rồi trong một buổi mít–tinh trọng thể mừng ngày quốc khánh mùng 2 tháng 9 năm 19xx nào đó mà cụ nhớ là vị trưởng ban văn hóa-tư tưởng lắm lời của tỉnh (miệng luôn luôn mở đầu bằng câu "Lênin và Śtalin đă nói")đă đích thân về xă trụ tŕ buổi lễ, cụ Cối sau khi đọc bài thuyết giảng của ḿnh đă bất th́nh ĺnh kết thúc bằng một câu kết luận đầy tính  sáng tạo sau: "đế quốc thực dân Pháp vốn là con "dê" của chủ nghĩa tư bản th́ làm thế nào có thể là "cha đẻ" của cuộc cách mạng tư sản 1789 được?, v́ nó chưa được gặp Lê-Nin như bác Hồ của chúng ta th́ làm sao làm cách mạng thành công được"? Sau đó ḷng đầy trắc ẩn cụ thét to vào micro "tóm lại lịch sử của đế quốc Pháp chỉ chứa toànláo khoét và khoác lác". Vài tháng sau đó cụ Cối nhận được một phong b́ gửi từ văn pḥng đảng ủy tỉnh và cụ những tưởng đây là quyết định thăng chức phó chủ tịch xă cho ḿnh. Nhưng không phải đó là một giấy triệu tập cụ về trường Đảng thủ đô để theo khóa huấn luyện "chống âm mưu ḥa b́nh" của địch. Chính vị trưởng ban văn hóa-tư tưởng tỉnh đă đưa tên cụ Cối vào danh sách học viên v́ ông nghĩ rằng đối với thời đại của ḿnh cũng như đối với bà con xă Nẽo cụ đă trở thành một ông già có nhiều giấc mơ hoang tưởng, có nhiều thắc mắc liều lĩnh về chân lư Mác-Lê và nhất là đă dám sáng tạo ra những điều súc phạm đến nước "bạn Pháp" trong bài thuyết giảng vào ngày mùng 2 tháng 9 vừa qua tại xă Nẽo, thế cho nên ông trưởng ban văn hóa tỉnh đă nhường tiêu chuẩn "đi học" của ḿnh để cụ Cối có dịp về thủ đô bồi dưỡng chính trị.

Trong khi tham dự khóa học về "âm mưu diễn biến ḥa b́nh của địch" tại trường Đảng thủ đô vào năm 1990 cụ Cối đột nhiên có những đổi thay cơ bản  trong tư tưởng. Trường được xây dựng khang trang bề thế và không c̣n mang tên N.A.Q. như hồi cụ về thủ đô theo khóa học sơ cấp "chủ nghĩa Mác-Lênin", và do cụ chua có dịp nào trở lại nơi đây kể từ năm 1956 nên cụ không làm sao am tường được hết những đổi thay về mặt thuần phong mỹ tục của trường Đảng trong giai đoạn kinh tế thị trường tại nơi phồn hoa đô hội ngàn năm văn vật này.

Những quán bia đèn mờ ảo nhạc xập x́nh rất đáng ngờ về mặt đạo đức cách mạng mọc lên như nấm xung quanh trường, chủ nhân những quán này hầu hết là vợ con cán bộ giảng viên nhà trườngthế cho nên các học viên vào buổi tối saugiờ lên lớp hay vào ngày nghỉ cuối tuần cứ an tâm tụ tập tại những quán này để uống bia hát karaoke tiêu khiển giết thời gian.

Cụ Cối lạc lơng trong một thế giới trẻ trung phong nhă như vậy hơn nữa cụ cũng cóc có tiền để tối tối đi bù khú với đám học viên trẻ đồng khóa, cho nên ngoài giờ học cụ tự tạo ra những sinh hoạt bất thường chẳng hạn như đi lượm lặt vỏ bao thuốc lá xếp thành lâu đài hay đi bắt dế mèn cho chọi nhau để tiêu khiển ...và điều này tạo thành một vấn đề phức tạp đối với ban giám hiệu nhà trường.

Họ đành giải quyết êm thấm bằng cách cho phép cụ được tham khảo "tủ sách nghiên cứu" dành cho các giảng viên trong pḥng riêng của thư viện nhà trường, thực ra đây là tủ chứa những tạp chí sách báo hải ngoại được xếp vào loại phản động cấm phổ biến ra ngoài nên thư viện nhà trường đă nhốt chúng vào một cái pḥng riêng cửa có khóa bên ngoài ghi hàng chữ "chỉ tham khảo nội bộ".

V́ Cụ Cối không hề biết lư do sâu xa của đặc ân mà ban giám hiệu nhà trường đă dùng để giải quyết cái cảnh nhàn cư vi bất thiện của cụ, thế cho nên sau giờ cơm tối hay vào những ngày nghỉ cuối tuần cụ thường chúi mũi vào cái tủ sách vàng khè nói trên, cụ say sưa thả hồn trong những trang tạp chí in ấn rất đẹp xuất bản bởi các cộng đồng việt kiều sinh sống khắp nơi trên trái đất này như "Orange City-CA", "Sidney-Australia" hay "Marseille-France"...

Cho đến một buổi chiều chủ nhật nọ trong khi cụ đang dán mắt vào một tờ tạp chí xuất bản tại Mỹ th́ vị giám hiệu trường bước vào pḥng đọc cùng với một nhân viên an ninh mặc thường phục, ông này đă không hỏi han ǵ cụ trước khi vội vă lật trang b́a tờ tạp chí mà cụ đang nghiên cứu. Vẻ hoảng loạn hiện trên nét mặt vị lănh đạo trường Đảng trong khi nhân viên an ninh ch́m kia lẩm bẩm đọc hàng tít chạy trên đầu trang "cộng đồng người việt hải ngoại biểu t́nh đả đảo chuyến viếng thăm của bộ trưởng ngoại giao cộng sản Hà Nội nhằm o bế chính quyền Mỹ b́nh thường hóa quan hệ thương mại".

Đă mười lăm năm trôi qua rồi mà cụ c̣n nhớ rơ vẻ mặt xanh sám của vị giám hiệu trường trước thái độ im lặng đáng sợ của nhân viên an ninh và sáng hôm sau cụ được vô tư trở về cái thôn hạ xă Nẽo thanh b́nh của ḿnh với một giấy chứng nhận "tốt nghiệp khóa học" loại giỏi trong tay, dù rằng khóa học chính trị đặc biệt chống âm mưu điễn biến ḥa b́nh này c̣n kéo dài thêm hai tuần nữa.

Tuy rằng cụ Cối trên thực tế đă là một ông già bẩy lăm tuổi hiền lành chậm chạp nhưng chủ tịch Mạnh vào đầu năm nay mới có dịp làm lễ thượng thọ thất thập cổ lai hy cho bố, trong dịp vui này người dân xă Nẽo tuy đưọc mời ăn kẹo uống trà và hút thuốc lá nhưng ít ai c̣n tin vào sự sáng suốt của cụ dù rằng cụ đă ra sức cai quản tư tưởng của họ trong suốt năm mươi năm qua.

Vào buổi chiều trước lễ hội mừng chiến thắng Điện Biên lần thứ năm mươi cụ Cối đột nhiên lại trở thành nổi tiếng trong cả huyện X, v́ rằng vào cái tuổi bẩy lăm cụ vẫn c̣n thừa sáng suốt và uy tín để công khai tuyên bố trên loa phóng thanh xă Nẽo rằng ḿnh là người đầu tiên đă nh́n thấy cả thẩy bốn cái xác cóc chết, cụ cũng nói thêm rằng ḿnh không hề ngửi thấy mùi khẳm lặm bốc ra từ hai xác thối đầu tiên(và dù có ngửi thấy th́ cụ đă nghĩ rằng chẳng có độc hại ǵ!), tuy vậy cụ đă bắt đầu thay đổi quan điểm của ḿnh kể từ khi gặp gỡ cái xác cóc thứ ba và đă hoàn toàn thay đổi khi gặp gỡ các xác cóc thứ tư trong một trường hợp đặc biệt.

Cụ kể lại đă trông thấy xác con đầu tiên cách đây ba ngày khi bước vào cái góc dành riêng làm kho chứa các dụng cụ hoạt động văn-xă (như ḱm búa đinh, vải giấy kẻ biểu ngữ, loa phóng thanh...) trong văn pḥng ủy ban nhân dân và cụ nghĩ rằng một chú mèo đực động cỡn nào đó trong khi lùng "cái" gặp cậu ông trời cản mũi nên tát nó chết lăn quay, chiều hôm qua cụ lại nh́n thấy xác con cóc thứ hai phơi bụng nơi chân tường ngoài hàng hiên nhà ḿnh, không chút bận tâm cụ đưa chân hất nó bắn ra tận vườn. Nhưng rồi đến sáng hôm nay trên con đường ṃn dọc ven theo nhánh sông B́nh dẫn đến doi đất quen thuộc mà vào mỗi sáng tinh mơ cụ thường ngồi đó nh́n trời suy nghĩ vẩn vơ cụ lại thấy một xác cóc thứ ba lăn lóc bên một bụi cỏ ướt hơi sương.

Đúng vào lúc cụ Cối cầm que tre nâng xác cóc thứ ba lên cụ thảng thốt nhận ra một mùi khắm lặm bốc lên từ cái xác này, đúng vào lúc ấy cái mùi mà từ ba ngày nay bản thân cụ (và toàn dân xă nữa) chưa hề ngửi thấy bắt đầu dậy lên đánh thức một cách mù mờ kư ức khiến cụ chợt nhận ra h́nh như từ hơn năm mươi năm qua cái mùi bất thường này đă xuất hiện tại xă này hàng năm vào đúng các buổi chiều trước ngày lễ hội mừng chiến thắng Điên Biên (chứ không phải mới là lần đầu tiên như mọi người lầm tưởng), thế mà trong từng đó năm đă chẳng ai nhận ra được điều bí mật này.

Kể từ cái giờ phút cụ Cối phát hiện ra mùi khẳm lặm bốc ra từ cái xác cóc chết thứ ba mà cụ khời lên từ đụn cỏ ven sông th́ cụ đột nhiên thấy một lần nữa cần phải vận dụng những kiến thức về học thuyết Mác-Lê (mà cụ đă tốt nghiệp khóa học tŕnh độ sơ cấp tại trường N.A.Q vào năm 1956 !) để phân tích cụ thể ba trường hợp cóc chết trên và từ đó rút ra những quy luật khách quan, dù rằng cụ biết tỏng tong là dân cư xă Nẽo đă từ lâu không c̣n tin vào những kết luận khoa học của cụ (tuy rằng họ ư thức rơ ràng là làm như vậy thật quá đáng đối với một cán bộ lăo thành đáng kính như cụ !).

Cụ tự nhủ trong ḷng là ḿnh vẫn c̣n tin tưởng vào tính khoa học của chủ nghĩa Mác-Lênin do đó cụsẽ cương quyết bảo vệ cái chân lư khách quan vừa được phát hiện ra sau khi phân tích ba trường hợp cóc chết đầu tiên, đây là lần đầu trong đời cụ nghĩ rằng phải can đảm gạt bỏ cái "tiêu đề đặt hàng" của chi bộ xă và thẳng thừng tuyên bố ngắn gọn trong buổi mít-tinh vào sáng ngày mai rằng "khi thế hệ trẻ của đất nước này không thèm đọc các tác phẩm văn học cổ điển nữa và suốt ngày giết thời gian bằng cách ḥ hét trước dàn Karaoke th́ đó không phải là do tuổi trẻ thời đại đă tiêm nhiểm những thói hư-tật xấu của nền kinh tế thị trường (nhưng thứ làm cho tư tưởng cách mạng xuống dốc!) mà chính là do chúng không c̣n chịu đựng nổi một cách vô thức cái mùi cóc chết khẳm lặm hiện đang bao trùm không khí của cả đất nước này, thế cho nên  chúng phải trốn vào các quán để ca và hét".

Ngoài cái tật ngh́ền ngẫm triết lư Mác-Lê và ề-à đọc diễn văn trường giang đại hải cụ Cối về mặt bản chất vẫn đích thực là một lăo nông  luôn luôn thích sống với những thói quen thôn dă tầm thường và lăng mạn của ḿnh, thế cho nên vào những buổi sáng tinh mơ tiết trời khô ráo những nông dân xă Nẽo ra đồng sớm thường thấy một cụ già vóc người bé nhỏ vai ngang bè bè da mặt nhầu nát giọng nói chậm răi đang tiến bước về cái doi đất nằm nhô ra nhánh sông B́nh nơi cuối thôn hạ, đó chính là cụ Cối sau một tuần trà độc ẩm vừa ra khỏi nhà thong thả bước đều trên con đường ṃn dọc theo bờ sông khi ánh b́nh minh c̣n chưa chạng vạng lé lói từ phía sau dẫy núi Rạng xa xa, cụ ngồi xuống gốc cây sung già thân quen nh́n những đụn sương mù la đà trên mặt nước hay lắng nghe tiếng kêu văng vẳng của đàn vạc ăn đêm trở về đáp xuống băi sú vẹt bên kia sông.

Vào những đêm mà trời đất oi nồng ngọt ngạt đến nỗi cụ đă phải nằm ḿnh trần trằn trọc đến khuya trên bộ ván cũ trong bụng thầm khấn ông trời đổ cho một cơn mưa, rồi vào nửa đêm nếu một cơn giông th́nh ĺnh kéo đến và một trận mưa rào xối xả đổ xuống xă th́ cụ an tâm ngủ vùi trong cái mát mẻ trong lành của bầu trời đêm, rồi khi gà vừa bắt đầu gáy sáng th́ cụ đă ngồi đó dưới gốc sung già thả hồn bay bổng vào quá khứ từ lâu rồi, bay về những nẻo đường ṃn trong thung lũng Điên Biên với những trận mưa rừng dữ dội quất vào mắt vào mũi khi cụ đang c̣ng lưng đẩy chiếc xe thồ nặng trĩu lương khô lên dốc, bay về những khóa bồi dưỡng chính trị trong đó cụ được nhồi nhét đầy ắp những tư tưởng mông lung mờ mịt ẩn tàng trong tập giáo tŕnh "Triết Học Mác-Lê Sơ Cấp" mà trường Đảng phát không cho mọi học viên.

Trời chưa hửng nắng cụ vội vă quay về nhà ngồi độc ẩm một tuần trà trước hàng hiên bên mấy chậu cây cảnh hay nằm gác chân nhữ ngũ đón những đợt gió nồm hiếm hoi của một sáng hè oi bức trên bộ ván mọt, cụ nằm nghỉ cho đến khi mặt trời đứng bóng th́ cái Thơ sẽ từ quán cơm b́nh dân xách sang một cạp lồng bốn ngăn chứa cơm, canh, đậu phụ kho (hay tép rang), rau muống luộc và vài quả cà pháo muối, như thường lệ nó sẽ không đánh thức cụ dậy mà chỉ sẽ sàng đặt cái cạp lồng cơm trên cái bàn gỗ tạp ngoài hiên rồi hối hả quay về quán cơm bà Ba Mạnh.

V́ thời khóa biểu của cụ quanh năm suốt tháng như vậy nên người dân xă Nẽo đồn rằng cụ đánh một giấc ngủ trưa trước bữa ăn sáng nhưng thật ra vào cái tuổi đă quá thất thập cổ lai hi này th́ ban ngày cũng như thâu đêm cụ chỉ mơ màng giữa những ư tưởng lung bung chứ không thực sự ngủ nghê bao giờ, cụ nằm nán lại ít phút đợi khi tiếng dép nhựa loẹt quẹt của cái Thơ vừa mất hút sau vườn là cụ sẽ vươn vai ngồi dậy ăn cơm sáng. Hôm nay cụ dự tính sau bữa cơm trưa sẽ sang văn pḥng ủy ban nhân dân xă, ngồi đó từ đầu giờ trưa cho đến chiều tối nếu thấy cần thiết để viết cho xong bài thuyết giảng nói về "thanh niên xă Nẽo quyết tâm không hát Karaokê tập trung  thời gian và trí tuệ hoàn thành tốt Nhiệm Vụ Cách Mạng  mà Đảng giao phó cho trong thời kỳ Đổi Mới" cho lễ hội mừng chiến thắng vào ngày mai.

Trên đường ra văn pḥng ủy ban xă cụ Cối bắt gặp cái xác cóc thứ tư ngay trước cửa nhà bà hai Sen, từ hơn ba chục năm nay kể từ cái ngày phó bí thơ Mận thất bại trong âm mưu chiếm đoạt cái ghề văn-xă của cụ th́ cụ Cối đă cương quyết tự nguyện không bao giờ thèm bước chân vào nhà nó và cụ đă giữ vững lời thề nguyền này cho đến ngày hôm nay, thế cho nên vào giờ phút này cụ Cối tỏ ra cực kỳ bối rối v́ khi cúi xuống nắm hai chân sau xác cóc định quăng ra xa th́ bất chợt một ư tưởng nhân đạo chợt nẩy sinh trong đầu. Cụ thấy hai chân con cóc đột nhiên ngọ nguậy và thế là cụ nghĩ đến câu kệ nhà Phật "cứu một mạng sống hơn xây mười ngôi chùa", nónhư mộthiệu lệnh không thể cưỡng lại được đă khiến cụ ngoái cổ về phía căn nhà lá của cô cháu gái gọi to.

- Cho xin ca nước mưa để cứu con cóc hấp hối.

Bà hai Sen đang nằm đu đưa trên chiếc vơng mắc ở đầu nhà dưới bóng mát cây mít xù x́, bà nằm đó chờ đợi những đợt gió nhẹ len lỏi qua hàng khuy áo cánh mở hờ khiến cho bà khoan khoái tạm quên đi nỗi phiền muộn v́ bà chưa biết phải đối phó thế nào với những chú cóc đang khoét chân tường nhà bà.

Bà đang nằm nghỉ mệt sau khi từ văn pḥng ủy ban xă về, rất thất vọng v́ chủ tịch Mạnh đă thông báo cho bà biết thủ phạm những lỗ khoét dưới chân tường là những chú cóc (chứ không phải những chú chuột đồng) nhưng lănh đạo xă chưa t́m được giải pháp ngăn chúng th́ bất chợt giật ḿnh v́ tiếng gọi ngoài cổng. Bà cẩn thận gài cúc áo bước xuống vơng nghển cổ ngó ra cổng xem ai đang đứng gọi trước cửa nhà ḿnh vào giờ nghỉ trưa này chợt bà thấy cụ Cối đứng bên ngoài rào nheo mắt soi mói nh́n con cóc treo lộn ngược trên tay nói vọng vào.

- Chỉ cần vẩy ít nước mưa rồi đặt bên bờ ao là nó  tỉnh lại ngay.

Bà hai Sen lật đật bước ra mở cửa cất tiếng chào, cụ Cối dừng lại trước hàng hiên không bước vào nhà như muốn chủ động rút ngắn thời gian cuộc gặp gỡ  bất khả kháng với cô cháu gái, c̣n bà Sen th́ nh́n lại cụ thầm nghĩ rằng chính ḿnh mới là người cần thực hiện ư đồ thiết thực đó.

Nếu bà Sen có trí nhớ c̣n tốt th́ hẳn bà không thể nào quên được rằng, vào ba mươi năm trước đây kể từ lúc có tin đồn huyện ủy sẽ cử cô phó bí thư Mận kiêm thêm chức ủy viên văn-xă xă Nẽo cho đến ngày hôm nay, cụ Cối luôn luôn bảo lưu lời thề không thèm bước chân vào nhà cháu gái ḿnh, đă nhiều lần do việc công mà cụ bất đắc dĩ phải đến nhà bà th́ trong các cuộc gặp hiếm hoi này cụ cũng chỉ nán lại không quá mười phút ngoài hàng hiên mà thôi.

Cụ chưa bao giờ cảm thấy thoải mái khi nghĩ rằng ḿnh phải đứng trong khuôn viên ngôi nhà mà người chủ của nó khi c̣n đương chức đương quyền chỉ muốn tung hê cụ bắn ra khỏi cái ghế ủy viên văn-xă, hơn nữa cụ c̣n mang thêm thành kiến rằng nó là một đứa bất nhân bất nghĩa kể từ sau cái buổi họp lănh đạo xă để phổ biến lư lịch của chồng nó (tức lăo Sen),  v́ cụ nhớ đời rằng trong suốt buổi họp này nó đă chẳng biểu lộ chút thương sót nào đối với người chồng bất hạnh của ḿnh (ấy là cụ muốn  ám chỉ thái độ im lặng của bà Sen trước bất cứ chất vấn nào mà các đồng chí trong chi bộ xă đă  nêu ra trong buổi họp ngày hôm đó !). Cụ tự nhủ giờ đây vào đầu giờ buổi chiều trước ngày trước lễ hội mừng chiến thắng này nếu cụ có mặt tại hàng hiên nhà bà Sen để chờ bà ấy mang ra một ca nước mưa th́ đó cũng chỉ là do hoàn cảnh khách quan bắt buộc cụ phải cư xử như vậy, chứ c̣n cá nhân ḿnh cụ vẫn bảo lưu quan điểm không thể lay chuyển được của ḿnh đối với đứa cháu gái ngoại tộc lăng loàn này.

Trong lúc chờ người đàn bà cô đơn tay cầm cái ca nhựa bước về phía bể chứa nước mưa sau nhà, cụ Cối đứng trước hàng hiên đưa mắt liếc vội sang gian trái nơi kê tấm phản gỗ nghiến mà bà Sen kế thừa từ ông bố, ḷng cụ chợt sót sa khi kư ức như một cuốn phim quay ngược thời gian đưa cụ về cái buổi sáng c̣n mờ sương cách đây thấm thoát đă bốn mươi năm, cụ nhớ lại sau một đêm thức trắng tham gia đấu tố sáng rangười dân xă Nẽo ai nấy vội vă  về nhà nấu cơm ăn lót dạ nghỉ ngơi chốc lát trước khi lao vào một ngày mới truy kích địa chủ, chỉ vào lúc đó người nhà tên địa chủ Thịnh mới dám tranh thủ khênh hắn từ sân đ́nh về nhà. Làng xă c̣n chập chờn trong cơn thiếu ngủ và tiếng trống ngũ liên thúc đấu tạm thời yên áng nên cụ Cối mới dám lén lút sang nhà người em họ thăm ḍ sự t́nh và cụ kinh hoàng nh́n thấy ông em Thịnh (nguyên đại úy quân đội nhân dân tiểu đoàn XX anh hùng) thân h́nh rúm ró trong bộ quân phục rách bươm đang nằm úp mặt mồm rỉ máu thoi thóp thở trên chính tấm phản gỗ nghiến kia.

Khi trở lại với ca nước mưa trên tay bà Sen bàng hoàng nhận ra ông bác Cối đang đứng trước hàng hiên mà hồn vía để những đâu đâu, mặt cụ ướt đẫm mồ hôi mắt đờ đẫn nh́n về phía góc phản miệng lẩm bẩm  trong cơn mộng du "oan ức lắm chú Thịnh ơi !", bà chợt hiểu tất cả và bà đột nhiên ngừng bước đứng bất động trong khi một niềm thương cảm lẫn uất hận trào dâng trong ḷng, một nỗi sợ hăi vô biên lẩn khuất đâu đó trong tiềm thức từ bấy lâu nay bất chợt trồi lên cuồn cuộn như muốn nuốt trôi bà.

- Mẹ kiếp! Vinh danh là "anh hùng" rồi chết thối tha thế này, bao giờ chú mày mới hiểu ra kiếp sống nơi đây chỉ là dối trá lừa lọc và hư danh.

Trong khi đặt con cóc thoi thóp thở xuống đất cụ Cối nghẹn ngào bật ra câu triết lư tối nghĩa ngao ngán trên, bà Sen từ tốn bước lại gần người bác họ  nghiêng ca xối nước lên cái lưng xù x́ phập pḥng của nó, họ không nói với nhau lời nào nhưng trong thâm tâm cả hai đều nghĩ về những tấm "huân chương kháng chiến" hạng ba cùng những "trận đấu tố" long trời lở đất và cùng cảm thấy một niềm cay đắng vô biên len lỏi trong ḷng.

 - Chắc cháu không ưa ǵ những con cóc nhưng bác nghĩ rằng chúng không thể thiếu trong dây xích sinh tồn của đồng ruộng nước ta. Cụ Cối khiêm tốn phát biểu như muốn né tránh đi vào cốt lơi vấn đề.

-Khi c̣n bé dẫu đôi lần cháu có chơi với chúng nhưng giờ đây cháu căm ghét chúng v́ cháu phát hiện ra rằng hàng năm cứ đến dịp này là chính chúng, chứ không phải mấy con chuột đồng, đă chui ra khỏi hang khoét lỗ chân tường rồi chết thối trong nhà dân. Trong khi trả lời bà Sen nh́n thẳng vào mặt ông bác họ sắc mặt không hề lộ ra chút thương sót nào.

- Đă chết thối ra ba ngày nay rồi và bây giờ đang bốc mùi khắp xă đấy. Cụ Cối bâng quơ đáp lại  giọng nói chua chát pha chút ranh ma.

-Thật ra lễ lạc quanh năm th́ mọi chuyện rồi cũng đến thế cả thôi. Bà Sen vừa nói vừa cúi xuống đất túm hai chân sau con cóc nhấc bổng lên, sau lắc đầu thất vọng trả nó lại cho cụ Cối va nói tiếp "bây giờ th́ mọi chuyện trên đời đối với cháu đều vô nghĩa trừ chuyện làm sao có thể ngăn được những con cóc khoét tường chết thối trong nhà cháu".

Khi nhận lại con cóc trong ḷng bàn tay cụ Cối mới biết là ḿnh đă nhầm, con cóc không phải hấp hối mà thực ra đă chết lâm sàng từ lâu rồi nhưng v́ thần kinh thực vật của nó c̣n hoạt động, thế cho nên cụ lầm tưởng nó c̣n thoi thóp và muốn cứu sống nó.

Cụ Cối thảng thốt nhận ra rằng những ǵ mà người cháu gái của ḿnh nói ra không phải hoàn toàn vô nghĩa và đột nhiên cụ chợt hiểu rằng đứng trước mặt ḿnh không phải là một thiếu phụ mang một trái tim lạnh lẽo sắt đá v́ đă từng vào sinh ra tử ngoài chiến trường cùng nếm đủ mùi đắng cay trên t́nh trường, mà đứng trước cụ vẫn chỉ là đứa cháu gái bé bỏng cô đơn bố mẹ mất sớm suốt đời ao ước đi t́m một cách vô vọng đôi chút hạnh phúc riêng tư, nhưng  bản thân nó, bố nó, và ngay cả cụ nữa, "cả ba" rút cục  chỉ t́m thấy cái ảo tưởng-vinh quang của một thứ chủ chủ nghĩa anh hùng-cách mạng bịp bợm mà thôi!

Như thế là vào đầu giờ trưa cụ Cối trên đường hối hả ra văn pḥng ủy ban xă đă bắt gặp ngay trước cửa nhà bà Hai Sen con cóc chết thứ tư, nó đă chết lâm sàng từ lâu nhưng nó vẫn đủ sức tàn để phóng ra từ vệ đường và nằm thoi thóp trước mũi dép khiến cụ phải bước vào nhà bà Sen, tại đây cụ đă có những giây phút thăng hoa lội ngược ḍng quá khứ, khiến Cối đă t́m được cơ hội cảm thông sâu sắc với nỗi cô đơn của cô cháu gái Mận mà cụ do thành kiến đă ghét bỏ từ hơn   bamươi năm qua.

 

                    x                                                                                                                                        

                x       x

 

 

Vào buổi sáng tinh mơ cùng ngày hôm đó cụ Cối như thường lệ đi bộ ra cái doi đất nhô ra nhánh sông B́nh nơi các chuyến đ̣ ngang dùng làm bến đổ khách, đúng vào lúc cụ đang ngồi dưới gốc cây sung già vừa ôn lại sự đời vừa lặng ngắm mặt trời nhô lên từ băi lầy bên kia sông th́ một chàng thanh niên tướng mạo không có ǵ đặc biệt ngoài nước da đen sạm dáng vẻ hiền lành cũng vừa rời chiếc đ̣ ngang nhẩy xuống bến. Anh ta đảo mắt quanh quẩn t́m người hỏi thăm đường, khi nh́n thấy cụ Cối vừa đứng dậy sửa soạn bước quay trở ra con đường ṃn dẫn về thôn thế là anh ta chạy tắt dọc theo những bụi lạc tiên dại đón đường cụ Cối, vừa bắt kịp cụ anh ta hổn hển hỏi với cái giọng Nam Bộ nhẹ nhàng dễ thương.

- Từ trưa hôm qua đến giờ con chưa có hạt cơm nào trong bụng, trong làng có hàng quán không hả cụ,  chỉ đường dùm con nghen.

Cụ Cối dừng lại chăm chú nh́n chàng thanh niên khoảng ba mươi tuổi trên lưng đeo cái ba lô con cóc mầu cứt ngựa người cao nghều như đói cơm, tóc soăn chải ngược làm lộ ra cái trán dô thoáng vẻ ngang tàng của các chàng trai miền Nam.

- Cứ dọc theo đường ṃn ven sông mà đến đầu thôn thượng, tại đấy cháu sẽ nh́n thấy cái bảng hiệu một quán cơm b́nh dân, nhưng đến tám giờ chúng nó mới mở hàng. Cụ Cối nghĩ rằng có lẽ anh ta lạc đường bụng đói nên rẽ vào đây t́m cái ăn sáng nên cụ dặn ḍ khá cặn kẽ.

Chàng trai Nam Bộ háo hức tiến bước về phía đầu xă

theo như lời chỉ dẫn từ xa anh ta đă nh́n thấy một một tấm bảng nền sơn trắng kẻ hàng chữ đỏ chót "cơm phở-cháo ḷng-bún sáo-bia hơi" lủng lẳng trên thân cây trong cụm bạch đàn bao quanh một căn nhà tường gạch mái fi-bô nằm khuất dưới bóng mát. Mùi xào nấu thơm lừng từ trong quán bốc ra khiến cho cái dạ dày rỗng tuếchcủa cậu réo sôi lên và thế làcậu hăm hở buớc vào dụi mắt cho đỡ quáng và bắt đầu quan sát đồ vật xung quanh. Một người đàn bà dáng người đẫy đà da nâu bồ hóng thân h́nh phốp pháp trong bộ cánh soa-đen miền Nam lừng lững bước tới trước mặt cậu cất tiếng hỏi.

- Cậu ăn cơm suất hay gọi món ăn riêng ?  

- Xin má cho con suất cơm và một ly bia. Chàng trai gọi thêm vại bia như là để tự thưởng xứng đáng cho bản thân sau khi gian khổ trên tàu xe gần ba ngày  đêm. Bây giờ cậu ta mới có th́ giờ quan sát kỹ lưỡng căn pḥng ba gian dành cho khách ngối ăn và thấy nó bầy biện thật khác xa với hàng quán trong Nam. Những chiếc bàn vuông chữ nhật đóng gỗ tạp kê dọc theo chân tường với bốn có ghế đẩu bao quanh chừa một khoảng trống làm lối đi phục vụ khách ở giữa, phía đầu bên phải thông ra một gian bếp quây bằng cót ép dựng bên cạnh bể chứa nước với sàn nước lai láng nuớc bẩn xung quanh đầu phía bên trái là pḥng nghỉ riêng của chủ quán vô số quần áo phụ nữ treo lủng lẳng bên trên tấm phản.

- Suất cơm b́nh dân kèm một vại bia, nhanh lên !

Bà chủ quán Ba Mạnh ngoái xuống gian bếp réo gọi. Trong khoảnh khắc một cô gái phục vụ tuy luống tuổi nhưng thân h́nh gọn gàng ưa nh́n với nụ cười c̣n đủ sức làm mê mẩn con tim các chàng trai, bước ra từ gian bếp nhẹ nhàng như một thiên thần hai tay bưng một khay nhựa bề bộn nào cơm, canh...và một cốc bia hơi ướp lạnh.

-Mời anh sơi cơm. Cơm suất chỉ có thế này, cần thêm mồi nhắm anh cứ gọi em sẽ bưng lên ngay.

Cô phục vụ thay v́ quay trở vào bếp lại khoan thai bước đến bên cái ra-đi-ô, cô ḍ đài mở bản tin trưa một giọng phụ nữ ra vẻ đường bệ eo éo ré lên giữa bầu không khí ngột ngạt đặc sệt mùi chiên xào bôc ra từ gian bếp. 

- Khách ăn thường mắc mũ trên đầu ghế tựa cho khỏi quên. Cô nhắc khéo cậu một cách hững hờ. Cô không rời mắt khỏi chàng trai và bất chợt nói khi nhận ra cái mũ tai bèo củaanh ta chỉ đặt hờ trên đầu gối.

Về phía chàng trai cậu cảm thấy ngượng ngịu khổ sở trước những lời chăm sóc của cô phục vụ xinh xắn và dạn dĩ này do từ thuở mới bập bẹ nói cho đến năm nay đă ba mươi tuổi rồi mà cậu chỉ có thể bắt chuyện một cách tự nhiên với một người đàn bà duy nhất trên đời là mẹ cậu thôi. Thế cho nên nh́n thẳng vào mặt cô chắc chắn là một động tác nhức nhối mà cậu không làm nổi rồi, cậu vờ cúi xuống quan sát khay cơm và cũng như cô gái cậu thảng thốt ra rằng ḿnh đang ở trong một t́nh thế mà cậu nghĩ rằng cách đối phó can đảm duy nhất trong lúc này là lúng búng phun ra một câu trái ngược với những t́nh cảm hưng phấn đang rộn ră trong tim ḿnh, một câu mà trong ḷng cậu chẳng hề muốn nói như vậy. 

- Má tui dặn vào tiệm phải cài mũ như vậy, thế mà

  tui không nhớ. Cám ơn nhiều ! 

Sau khi buông một câu trêu chọc chàng trai miền Nam hiền lành cái Thơ vờ lơ đăng không chú ư ǵ đến  câu trả lời vớ vẩn chán phèo, nó tiếp tục nói: 

- Đài đang phát tin buổi sáng, nếu anh không thích em có thể chuyển sang sóng "ép-em" phát nhạc nhẹ.

Lần này th́ cậu lấy hết can đảm nh́n lên cô gái  trong khi trái tim đập rộn ràng và đôi tai h́nh như không c̣n nghe thấy ǵ nữa, tâm hồn cậu dường như đang bị choáng ngợp bởi những kiểu cách khêu gợi sự vật rất thần t́nh của cô, một điều mà cậu chưa từng cảm thụ từ một người phụ nũ nào khác kể cả mẹ ḿnh.

Chàng trai cảm thấy bị lùng bùng tù túng trong một thứ t́nh cảm mơ hồ chen lẫn sung sướng lúc nào không hay, trong một trạng thái lâng lâng như thế chàng ta thảng thốt nhận ra ḿnh đang hưng phấn trong một niềm hạnh phúc vô biên mà bản thân cậu ta không hề muốn thoát ra, đúng lúc ấy th́ bà ba Mạnh từ bếp bước ra dán cặp mắt nghiêm khắc về phía cô gái.

- Này cậu chưa cầm đũa sao, ăn nhanh đi kẻo thức ăn nguội hết rồi ḱa. Bàchủ tiệm nhắc khéo.

- Anh ta c̣n say nắng, nên rửa mặt cho tỉnh lại đă.

Cô cháu gái nói tranh lời và chàng trai tin rằng ḿnh đă nhận ra sự âu yếm pha trộn giọng nói giễu cợt của cô phục vụ.

- Thế à! để tôi bảo thằng bé bưng cho cậu thau nước mưa. Bà Mạnh nhấn mạnh từ "thằng bé" như muốn nhắc khéo cái Thơ đây không phải phần việc của nó.

Cô gái lại cười, c̣n chàng trai cảm thấy tiếng cựi đó khiến lưng áo ḿnh ướt đẫm mồ hôi. Lát sau một chú bé từ phía sau nhà bưng ra đặt trên cái ghế đẩu ngoài hàng hiên một thau nhựa sóng sánh nước trong veo, chàng trai vươn vai đứng dậy rút từ trong túi ngoài ba-lô một cái khăn mặt đen sỉn và bước ra ngoài hàng hiên th́ chính lúc ấy cô gái lại nói.

-Cóc nhái lăn đùng ra kiểu này th́ ai mà chẳng hăi.

Hai con ngươi trên mặt Bà Ba Mạnh như hai luồng đạn phóng thẳng vào cái Thơ như bảo nó câm miệng, rồi bà quay lại dịu dàng nh́n chàng trai nói như đang t́m kiếm một niềm thông cảm.

-Tốt hơn hết là cô nên kín mồm kín miệng và đi vào

 bếp đi. Bà rít lên trong kẽ răng.

- Cô ấy muốn ám chỉ ǵ đó hả bác ?

Đột nhiên chàng trai thèm bắt chuyện với bà chủ quán như cậu thường nói chuyện với mẹ ḿnh, nên quay sang ṭ ṃ hỏi bà một cách hết sức tự nhiên.

  - Chả là tối qua không hiểu làm sao những chú cóc lại lăn đùng ra chết khối ngoài hàng hiên và sáng nay tôi hốt đi rồi.

Cô gái cướp lời bà Mạnh nhanh nhẩu đáp lại.

-Nó phịa chuyện dọa cậu đấy, chớ có tin.

Bà chủ quán bước ra ngoài hàng hiên nói chen vào như muốn cắt đứt câu chuyện giữa cháu bà và chàng trai miền Nam xa lạ.

-Cháu vừa hốt chúng đi sáng nay thật mà. Th́ hôm  qua chẳng phải chính bác đă quăng hai cái xác cóc thối ra góc vườn là ǵ ?

-Số là cháu gái tôi từ khi sinh ra đă sợ loài ḅ sát này rồi. Tụi nhóc hàng xóm biết vậy nên hôm qua lại đập chết mấy con từ đâu không biết rồi đem ném xác chúng vào hiên nhà tôi và nói dọa nó rằng những chú cóc này đă khoét chân tường chui vào chết tại đây. Rơ thật con gái ngần ấy tuổi đầu rồi mà ai nói ǵ cũng tin, cậu bảo như thế có ngốc không ?

Bà Ba Mạnh vừa nói vừa nh́n cô cháu gái bướng bỉnh lộ vẻ chán chường, rồi quay lại phía chàng trai bà nói với giọng biểu lộ hết ḷng chân thật như muốn cố gắng thuyết phục để chàng trai không c̣n chút nghi ngờ ǵ nữa về chuyện cóc nhái chết mà cháu gái bà đă dại dột phun ra.

Lời giải thích của bà chủ quán làm chàng trai thích thú thầm trong bụng, cậu quay lại phía cái Thơ đang đứng t́m ḍ đài "ép-em" và mỉm cười với cô. Từ  trong loa một giọng sô-pra-nô bất chợt vút ra khiến   cho bầu không khí ồn ào tràn đầy mùi dầu mỡ xào rán   của cái pḥng ăn tù túng như tưng bừng thêm với    nhịp quân hành ngợi ca chiến thắng Điên Biên. Chỉ lúc này chàng trai mới lại nhận ra là ḿnh đang đói meo và cậu ta tranh thủ ngồi ngay ngắn trước suất cơm canh nguội ngắt và bắt đầu gắp lia lịa.

- Hăy tin em đi. Em thấy tận mắt mà và cả xă cũng

  đều thấy mà.

Cô gái tiến lại gần chàng trai nói thật nhỏ nhẹ trong khi bà chủ quán tự động chấm dứt cuộc đấu khẩu với cô cháu gái và bước đến bên chiếc vơng căng ngoài hàng hiên mệt mỏi đặt ḿnh xuống, bà Ba Mạnh cần đánh một giấc thiu thiu vào mỗi buổi sáng v́ hàng ngày bà phải thức dậy từ bốn giờ sáng ra chợ mua thịt thà rau cỏ lo chuẩn bị những món ăn nấu sẵn như đậu phụ kho, canh cua, gị lợn luộc, cá kho v.v...cho tiệm cơm.

Bây giờ th́ chàng trai hoàn toàn tin rằng cô gái đă nói thật về chuyện cóc chết và cậu cũng tin rằng cô đă cố ḍ t́m đài phát nhạc nhẹ nước ngoài trên sóng ép-em để giải thoát cậu ra khỏi mùi khẳm lặm đang xâm chiếm không gian toàn xă Nẽo này, nhưng đáng buồn thay cô chỉ ḍ t́m được những điệu quân hành rộn ră hay những bài hát ngợi ca chiến thắng v́   tất cả các đài phát thanh kể từ trung ương đến địa phương từ ba ngày nay đều đă được lệnh ngưng phát phục vụ thính giả trung thành những lời ca du dương ướt át về t́nh yêu của nước ngoài .

-Vâng, chính tui cũng thấy một ông già cầm que nâng  

xác một con cóc chết tại bến đ̣ ven sông.

Chàng trai tiếp tục nói chuyện với cô phục vụ sau khi ăn sáng xong không biết bao lâu nữa, và bây giờ  đă vào đầu giờ chiều từng đợt gió mát từ bờ sông thổi tới làm rung rinh nhẹ những tán cây bạch đàn trồng trước nhà nhà và bầu không khí nóng bức bao quanh quán ăn như đă dịu xuống, cái Thơ phải vào bếp thu dọn c̣n chàng trai t́m được chiếc ghế nhựa đặt ngoài hàng hiên để ngả lưng đầu tựa vào khung cửa sổ thiu thiu ngủ.

Chàng trai mơ màng nhớ đến mẹ ḿnh và tin chắc rằng vào giờ này bà đang nằm dỗ giấc nghỉ trưa nặng nhọc trên chiếc vơng mắc tại đầu nhà, chốc chốc bà lại vung cán chổi đuổi một con gà mái lơ đễnh đang dẫn đàn con sán lại gần mẹt gạo phơi ngoài nắng và bà cũng đang nhớ nhung da diết cậu con trai vừa mới vắng nhà mới ba ngày nay.

Thế là cho tới cuối tuần trước cậu vẫn vẩn nghĩ rằng cuộc đời ḿnh sẽ êm đềm như những đợt gió chiều lao sao trong rừng cây cao su xanh thẫm bao quanh căn nhà của hai mẹ con, mẹ cậu kể rằng cậu ngẫu nhiên ra đời ba mươi năm trước đây như là kết quả không mong muốn của mối t́nh qua đường giữa một chàng bộ đội trai tơ miển Bắc với một cô gái bụi đời tại một thị trấn miền đông Nam Bộ cửa ngơ thủ phủ Sàig̣n, giữa bốn bức tường của  trường làng vào đêm ngày 30 tháng 4 năm 1975.

Sau ngày đất nước ḥa b́nh thống nhất mẹ cậu cũng như bao nhiên thân phận cặn bă của chế độ cũ cũng đă được đổi đời, bà được giao nhiệm vụ lao công vệ sinh tại ngôi trường của đồn điền cao su BP (nơi đă khai sinh ra cậu) theo biên chế lao công tạp dịch , nghĩa là quét dọn lớp làm vệ sinh nhà cầu và đun nước sôi pha trà, với mức lương ba mươi lăm đồng / tháng, và như một cán bộ nhà nước bà đă được phân cho một túp lều dựng tạm sau lưng trường.

Trường học cho trẻ nhỏ trong làng là một căn nhà  tường gạch-mái lá đứng lặng lẽ sừng sững giữa những hàng cây cao su thẳng tắp từ bao đời nay rồi, trường có một pḥng học duy nhất với bốn cửa sổ không cánh trống huếch trống hoác lúc nhúc những học sinh từ 14, 15 cho đến những đứa 4, 5 tuổi, mà mẹ cậu do bận công-tác quét nhà đun nước thường quẳng cậu lê la trong đó kể từ khi cậu mới ba tuổi. V́ mục tiêu giáo dục cao cả của nhà trường này là dạy dỗ làm sao cho tất cả trẻ nít trong làng biết đọc biết viết và biết cộng trừ nhẩm các số nguyên, nên nhà nước chỉ bổ nhiệm về đây một vị thầy giáo trẻ măng (và cũng là duy nhất!) để ông này sẽ chỉ giảng dạy một chương tŕnh học duy nhất do chính tay ông biên soạn ra, và dĩ nhiên là đám học tṛ của ông chẳng bao giờ mang cặp đựng sách vở đến trường v́ cha mẹ chúng không đủ tiền mua những thứ xa xỉ ấy cho con em ḿnh. Vào các trưa hè oi ả khi cả thầy lẫn tṛ thựng  ngật ngưỡng ngủ gật giữa tiếng ve kêu rỉ rả trong lúc bỏ dở trên bảng đen một con toán uyên bác đại loại "tṛ có 8 cái kẹo ăn hết 5 cái th́ c̣n mấy ?", v́ thế cho nên cậu bé ba tuổi lê la khắp các xó xỉnh bắt nhện hay vồ ruồi nhặng, thỉnh thoảng một chú trống tơ nhẩy lên thành cửa sổ lớp vỗ cánh đồm độp gáy tí-t́-te hay một chị mái ri đi t́m ổ đẻ cục ta-cục tác làm cả thầy lẫn tṛ bất th́nh ĺnh bừng tỉnh ngơ ngác, c̣n cậu bé th́ bật cười như nắc nẻ. Trong khi buông thả trí nhớ bay về những kỷ niệm thời thơ ấu nỗi nhớ nhung bạn bè của cậu thường gắn liền với tiếng vo ve của những chú nhặng xanh bay vi vu trong lớp học rồi xà xuống kiếm mồi trên những cái đầu trọc lốc đầy mụn ghẻ, sau khi no nê chúng thường đậu lại nghỉ trên tấm bản đồ dài ngoằng in xanh đỏ h́nh chữ S rồi mới cất cánh bay vọt ra cửa sổ sau khi để lại đâu đó trên bản đồ những đốm phân đen ng̣m.

Nhưng rồi khi cậu vừa tṛn sáu tuổi th́ mẹ cậu nghĩ rằng biết đọc biết viết và tính nhẩm là thâu thập đầy đủ các kiến thức để lao vào cuộc sống thực tế  được rồi, v́ thế nên bà đă bắt cậu rời ghế nhà trường kiếm tiền phụ thêm vào đồng lương ít oi của ḿnh và bà giao cho cậu việc chăn thả đàn gà.

Kể từ lúc đó cho đến lớn khôn thực sự, như bất cứ đứa trẻ nào khác trong làng, cậu đă dần dà hiểu rơ thế nào là bay nhẩy trong cuộc đời đầy rủi ro và thế nào là tay làm hàm nhai, và nhờ đó mà cậu đă có thể đóng góp ngày một nhiều hơn phần giá trị lao động thặng dư của ḿnh vào cái ngân quỹ èo uột của hai mẹ con.

Chăn nuôi một đàn gà không hề đơn giản chút nào, từ sáng tinh mơ khi tiếng gáy của con trống đầu đàn vang lên cậu liền vùng thức dậy chạy ngay ra mở chuồng lùa đàn gà ra các gốc cây trong vườn để chúng lùng kiếm những chú sâu chậm chân quay về nơi trú ẩn, trong lúc đó cậu sẽ tranh thủ quét chuồng thu gom phân gà để bón cho những gốc ớt chỉ thiên trồng bên cạnh bể nước mưa. Hàng tuần cậu c̣n phải phát quang dọn sạch cây cỏ xung quanh chuồng gà để  rắn và chuột không có chỗ ẩn nấp ŕnh ṃ ăn cắp trứng gà, hàng ngày trước khi trời nhập nhạng cậu  thường xuyên đi rảo một ṿng trong sân trường để ư nh́n xem bọn nhóc chuyên bắt trộm gà và ăn cắp trứng đẻ rơi có lảng vảng ở đó không.

Đến năm cậu được mười bốn tuổi má cậu giao thêm  chăm nuôi hai con heo nhốt chung chuồng, chăm nuôi heo cực hơn trông gà nhiều, từ sáng sớm đă phải rửa chuồng quét gom phân heo lại đem ủ với trấu và tro cho ngấu để dùng làm phân xanh bón lót ruộng hay pha loăng tưới cho vườn cải và rau lang trồng trong vườn sau nhà. Mặt trời lên cao rồi mới được tắm cho heo v́ sợ chúng bị cảm lạnh, trong khi đó cậu lo nấu nồi nước gạo trộn cám cơm rau thừa cho ngấu, bắc ra để cho nguội rồi đổ vào cái chậu nhựa to đùng cho heo ăn. Ngoài ra một tháng trước khi gọi lái vào bán phải vỗ cho heo béo và hàng tuần phải thả chúng ra cho chúng chạy nhẩy th́ thịt heo săn chắc. Tóm lại là từ sáng đến tối cậu loay hoay hết cả ngày giờ với hai công việc chính yếu là chăn heo và thả gà nên chẳng c̣n thời giờ đâu để đọc sách thêm hay đi bù khú với đám bạn tuy vậy cậu rất tự hào v́ đă từng bước thay mẹ già yếu đảm đương được chuyện mưu sinh cho cả hai mẹ con kể từ lúc mới sáu tuổi cho đến hôm nay là đúng hai mươi bốn năm ba tháng mười lăm ngày.

Mẹ cậu là một thiếu phụ mặt buồn ít nói, vào lúc chiều tối trước khi mặt trời nơi đây khuất bóng rất nhanh sau những tàng cây cao su cao ngất bà thường ngồi đón gió trên chiếc vơng mắc ở đầu nhà nh́n cậu  chơi đùa trên sân và cứ mỗi lần như thế kể từ ngày cậu mới chập chững biết đi, bà luôn ngạc nghiên về sự lớn lên từng ngày từng giờ của đứa con trai cưng, rồi bà ôm cậu vào ḷng thổn thức. Những lúc đó cậu chẳng hiểu ǵ cả cho đến khi cậu được mười bốn tuổi trổ mă trong một thân xác quá khổ với hàng ria tơ lún phún mọc bên mép và đầu vú đă căng mộng cậu vẫn chẳng hiểu ǵ cả, cậu luôn sống vô tư với một niềm tin tưởng bẩm sinh là người phụ nữ đẹp nhất trần gian mà cậu sẽ quanh quẩn bên cạnh trong suốt cuộc đời chính là mẹ cậu. Đôi khi rảnh rỗi nằm đu đưa vơng nơi đầu nhà cậu đă bắt đầu phải thay đổi thường xuyên vi trí nằm v́ cái thân xác dềnh dàng của cậu đă trở thành quá khổ đối với chiếc vơng chật hẹp, mỗi lần đạp xe lên chợ huyện trong bộ dạng quần sà loỏng-ḿnh trần thường ngày cậu đă ư thức một cách mù mờ về những cái nh́n ngượng ngập của chị em bán gà tại chợ và danh hiệu "thằng gà tồ" mà họ gán cho cậu.

Cho đến đầu năm nay má cậu đă năm mươi tuổi buộc phải về hưu để nhường cái chân tạp dịch-lao công (mà bà đă đảm nhiệm trong ba chục năm qua) cho một cô gái trẻ tuổi có biên chế giáo viên vừa đến nhận công tác tại trường và cậu cũng vừa tṛn hai mươi chín tuổi th́ cuộc sống của hai mẹ con cậu cũng chẳng có thay đổi ǵ đặc biệt, ngoài việc cậu không c̣n ở trần khi hàng ngày đạp xe lên các sạp bán hàng tại chợ huyện kư gửi gà và trứng hay gọi lái về xem lợn. Khi về hưu má cậu được nhà trường cấp cho một giạ đất ruộng nằm bên ngoài khuôn viên của trường, cậu dựng lên tại đó một căn nhà lá hai pḥng đàng sau nhà là vườn rau với chuồng gà và chuồng heo, kể từ lúc đó cậu mới thực sự xa rời cái trường làng đầy ắp kỷ niệm về những bạn bè một thuở ấu thơ và bất đầu sở hữu một bất động sản riêng của ḿnh.  

Khi c̣n nhỏ sau khi sang nhà các bạn học chơi đùa, tối đến cậu thường thắc mắc với mẹ ḿnh về sự vắng mặt của một người gọi là "tía" trong nhà, và mỗi lần như vậy th́ mẹ cậu lại ôm cậu vào ḷng rồi kể  cặn kẽ từ dáng người đến vẻ mặt mầu tóc mầu da của người tía mà từ khi ra đời đến giờ cậu chưa hề biết mặt. Cho đến chiều hôm thứ bẩy tuần trước khi má gọi cậu đến bên chiếc vơng ôm vào ḷng th́ thào bên tai "tía con là một thằng cha tuyệt vời, con đă lớn rồi và má nghĩ rằng đă đến lúc con đi t́m ổng", thế rồi bà đặt vào tay cậu một cái mũ tai bèo vải dù mới và hơn một triệu năm trăm ngh́n đồng tiền lẻ rồi nói "con đă đủ cứng cáp để tự đi t́m ổng rồi".

Chính vào giờ phút má cậu bất ngờ giao cho cái nhiệm vụ mới mẻ này th́ cậu ư thức được ngay rằng cuộc sống lao động thẳng băng êm đềm của ḿnh sẽ chấm dứt v́ thế cậu đă phản kháng và từ chối nó  không chút đắn đo.

- Con biết "ổng" ở đâu tên ǵ mà t́m ?

Mẹ cậu khóc trong khi rút ra từ cái ba-lô con cóc cũ mèm một mảnh giấy nhầu nát mờ mờ hàng chữ bút bi "N.V.Mạnh, xă Nẽo, huyện X, tỉnh Y" rồi nói.

- Đây là di sản duy nhất tía con để lại khi giă từ mẹ, con cứ theo đúng địa chỉ mà t́m tới rồi hỏi ông Nguyễn văn Mạnh bộ đội cụ Hồ vào giải phóng miền Nam và gặp má tui ngày 30 tháng 4 năm 1975 nhen !  

Cậu thảng thốt nhận ra rằng dù ḿnh luôn sống bên má nhưng đă ba mươi năm nay "bả" chỉ là một thiếu phụ cô đơn và thế là cậu thương má vô ngàn và hứa sẽ lên đường "đi t́m tía" vào ngày mai.

Vào sáng ngày hôm sau cậu leo lên một chuyến tầu chợ tại cái nhà ga thị trấn Xuân Lộc hẻo lánh miền đông Nam Bộ, chui vào ngồi chung toa với các mẹ các chị buôn thúng bán bưng lổn ngổn bên ḿnh những sọt   rau quả và lồng gà rọ heo.

Xe lửa vượt qua những đồn điền cao su xanh thẫm bạt ngàn và măi đến chiều hôm đó cậu mới đón được một chuyến tàu Bắc Nam chạy suốt từ thành phố HCM ra đến thủ đô Hà Nội tại một ga trung chuyển hẻo lánh , con tầu thống nhất dài ngút ngàn nổi c̣i vang dội rồi lao đi trong đêm tối chập chùng chỉ khi nào nó giảm tốc độ phanh kin kít và dừng tại một nhà ga bụi bậm nào đó giữa cảnh rừng núi âm  th́ cậu chợt tỉnh giấc và trên suốt tuyến đường dài đó thỉnh thoảng cậu mới có dịp tḥ đầu ra khỏi toa mua một đĩa cơm bụi nóng hổi nuốt vội, và cứ như thế mà cậu đă vượt qua cả ngàn cây số để sáng sớm hôm nay cậu may mắn đáp xuống đúng cái ga chợ huyện X (thuộc tỉnh Y như mẹ cậu dặn).

Hôm nay đúng là ngày phiên chợ huyện nên việc hỏi thăm đường đất sang xă Nẽo không lấy ǵ làm khó khăn, cậu lấy đ̣ ngang vượt nhánh sông B́nh táp vào cái doi đất phía bên bờ thôn thượng và gặp cụ Cối đang ngồi ngó trời mây. Bây giờ sau bữa cơm suất kèm vại bia hơi th́ chàng trai miền Nam đang ngủ ngồi vật vờ trên cái ghế tựa bằng nhựa đặt ngoài hàng hiên tiệm cơm b́nh dân của bà Ba Mạnh ḷng nhớ mẹ bồi hồi. Cậu nhớ lại sau khi nhậncái nhiệm vụ đi t́m tía má cậu giao cho, cậu đă chọn ra hai cái áo kaki cũ một nhồi vào ba-lô con cóc một phủ ra ngoài quần ḅ sờn mà cậu vận quanh năm suốt tháng,  má cậu nhét kỹ trong túi áo lót mặc bên trong hơn triệu rưỡi bạc lẻ mà bả đă dành dụm suốt đời, đội  lên đầu cậu cái mũ tai bèo rồi cùng cậu tất tả ra ga xe lửa, khi nh́n má đứng trên "ke" vẫy tay giă từ cậu tự hứa quyết t́m được tía cho bả mới trở về.

Do thân xác c̣n mệt mỏi ră rời sau một chuyến tầu xe vất vả hàng ngh́n cây số nên cậu luôn xoay đổi vị trí nằm trong lúc ngủ ngoài hàng hiên tiệm cơm,  chân cậu đạp liên hồi vào khoảng không cứ như thể cậu đang thay đổi thế nằm trên chiếc vơng quen thuộc treo ở đầu hồi nhà và trong giấc ngủ trưa nặng nề nơi phương trời xa lạ này cậu đột nhiên rơi vào một giấc mộng kỳ cục khiến cậu bức bối: cậu mơ thấy mẹ ḿnh trong khi quét chuồng heo đă quên cài then cửa v́ thế hai con heo thiến giống Thái đă sổng ra và chạy tuốt vào đồn điền cao su, rồi trong đêm khuya mẹ cậu c̣n lang thang như một bóng ma đi t́m heo, sau đó cậu mơ thấy ḿnh đă gặp đươc "tía" và ngượng ngùng kể lại chuyện mất con heo đă gây tại họa cho hai mẹ con cậu như thế nào. Cuối cùng cậu đă sượng sùng giải thich là ông phải trợ cấp một khoản tiền nhất định để cậu có vốn gây dựng lại đàn heo, và cậu đồng ư là như thế coi như ông trả nợ đủ cho má ḿnh về công dưỡng dục cậu cho đến ngày hôm nay nhưng tía cậu lại tảng lờ và ngồi im.

Tỉnh dậy sau giấc mơ hăi hùng đó cậu thấy trời đă tối và thân thể ḿnh ră rời, và tệ hại nhất là đúng lúc cậu tính hỏi cô phục vụ về chỗ ỏ của tía ḿnh th́ cậu phát hiện ra cái mảnh giấy nhầu nát trên đó  có ghi tên và địa chỉ "ổng" (mà mẹ đă trao cho cậu) đă bị rơi mất đâu đó trên xe lửa, v́ thế cho nên cậu chẳng c̣n biết bấu víu vào đâu để gỡ rối cho cái hoàn cảnh nghiêm trọng không lối thoát của ḿnh v́ trong lúc này tâm trí cũng ră rời không thua ǵ cái thể xác đang mang nó.

Trong cơn thất vọng cùng cực đó cậu bỗng thấy nhớ mẹ da diết và thương bà vô vàn, và cứ như thế cái đầu óc mụ mẫm của cậu chỉ quanh quẩn giữa những gịng suy nghĩ mông lung và chỉ c̣n nhớ nổi tên tía ḿnh bắt đầu bằng chữ "M..." mà thôi, thế nhưng trong lúc cậu không c̣n chút hy vọng nào th́ bất chợt trí óc cậu chợt lóe lên và phát hiện ra một điểm sáng nơi cuối đường hầm tối tăm: sáng mai cậu sẽ đến trụ sở ủy ban nhân dân xă hỏi về tung tích  một người bộ đội miền Bắc vào giải phóng miền Nam tên bắt đầu bằng chữ "M" đă gặp gỡ má tui vào ngày ... sau đó để lại một đứa con rơi và trở ra Bắc.

Nhưng cậu không hề biết rằng trong khi ḿnh đang rơi vào cơn ác mộng  th́ cô phục vụ kiêm phát thanh viên tên Thơ đă thông báo trên cái loa phóng thanh treo trước quán cơm rằng ngày mai ủy ban nhân xă đóng cửa không làm việc và toàn dân trong xă sẽ phải có mặt tại sân vận động đất nện vào buổi sáng sớm để chuẩn bị mít-tinh chào mừng "lễ hội kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điên Biên".

Trời đă tối sẫm quán cơm đă lên đèn hắt ra ngoài hàng hiên chút ánh sáng vàng vọt, chàng trai không quen với khí hậu đầu hè nóng ẩm của miệt đồng bằng Bắc Bộ bắt đầu cảm thấy mồ hôi trên thân thể ḿnh liên tục rịn ra khiến cho cậu cảm thấy bực bội đến nỗi không thể nuốt nổi suất cơm tối mà cô gái phục vụ tại quán đă nhanh nhẩu dọn sẵn trên bàn, trong nỗi cô đơn và thất vọng chàng trai miền Nam quay trở lại cái bến đ̣ ngang ngồi khóc nhớ mẹ tỉ tê.

Trong lúc này cụ Cối đang ngồi ngay ngắn trước bu-rô đặt trong góc văn pḥng ủy ban nhân dân dành  cho ban văn-xă, cụ ngồi thẳng lưng trên cái ghế tựa phủ lớp vec-ni vàng long lở cố gắng tập trung tư tưởng để viết cho xong bài thuyết giảng của ḿnh, thỉnh thoảng ngừng viết phanh ngực áo ra đón những đợt gió nóng từ chiếc quạt trần cũ kỹ lắc lư trên trần phả xuống, và bất chợt cụ ư thức ra rằng tư tưởng của ḿnh đă thay đổi rất nhiều kể từ khi cụ bị đuổi ra khỏi khóa học "chống diễn biến ḥa b́nh" tại trường Đảng v́ đă quá say mê nghiên cứu các bài báo tiếng Việt do báo chí hải ngoại đăng tải (thường được dịch từ báo chí phương Tây) về các cuộc mạng nhung tại Nga và Đông âu vào thập niên 90 của thế kỷ trước. Cụ chợt hiểu ra rằng những tin tức nức ḷng của phe ta về các thành tích vô địch của các nước cộng sản anh em mà cụ đọc được trên báo Nhân Dân suốt năm mươi năm qua, thí dụ như "người dân Ba Lan ăn nhiều thịt ḅ hơn người dân Anh", "Đồng hồ Liên Xô tốt hơn đồng hồ Thụy Sĩ", "Trăng Trung Quốc tṛn hơn trăng Mỹ" hay "Y học Đức (Đông !) thay óc người như thay xăm xe đạp"..., chỉ là láo khoét và trong thực tế th́ chính các cuộc cách mạng "nhung" này đă như những trận mưa đầu mùa làm sống lại những trái tim héo tàn và đầu óc mê muội của người dân các nước tự xưng là xă hội chủ nghĩa này.

Bên ngoài không khí bắt đầu ngột ngạt khó thở và bầu trời vần vũ đặc mây không tiếng ve kêu làm cho

cây cối và con người rũ ra h́nh như đang sẵn sàng ập xuống xă Nẽo cơn mưa rào đầu mùa vào đêm nay, cụ Cối từ tốn rút từ túi quần ra một chiếc khăn mặt  trắng sọc đỏ đưa lên lau khuôn mặt ướt đẫm mồ hôi rồi gục đầu xuống bàn thả hồn t́m về quá khứ, những khoảnh khắc thăng hoa rực rỡ như thế này vẫn  thường đến với cụ trong thời tráng niên ngay cả trong những giờ phút nguy khốn nhất của cuộc đời: chẳng hạn trong khi gập ḿnh c̣ng lưng đẩy chiếc xe thồ chở nặng trên dốc núi bùn lầy của chiến trường Điên Biên cụ mơ về một xă Nẽo ấm no-hạnh phúc, rồi sau khi đă trải qua những năm tháng sống trong cái "địa ngục trần gian" của giai đoạn cải cách ruộng đất tại xă vào thập niên 50 (thế kỷ trước !) th́ h́nh như tâm hồn cụ cũng như bà con trong xă đột nhiên trở thành thui chột không c̣n khả năng thăng hoa nữa và ước mơ duy nhất của mọi người kể từ lúc này chỉ là  được "sống ṃn" cho đến hết đời.

Phấn khích bởi sự liên tưởng quá khứ bất ngờ này khiến cụ Cối thoát ra khỏi mớ cảm xúc rối như ḅng bong, cụ không c̣n thấy nóng bức nữa mà trái lại cảm thấy một luồng khí lạnh chạy từ đỉnh đầu dọc theo xương sống rồi lan tỏa đến tận gan bàn chân ḿnh, rồi sau đó cụ cảm thấy một nỗi sợ hăi ghê ghớm đang xâm lấn cơ thể ḿnh mà không biết xuất phát từ đâu, thế là cụ thảng thốt la lên "bây giờ th́ cái ác đă tràn ngập và cái mùi cóc chết khẳm lặm đang bao phủ toàn thể đất nước này rồi". Bật ra câu hét trên cụ không ngờ rằng ḿnh đă hét lên một cách vô thức đúng cái câu mà sáu mươi lăm năm trước khi chú bé Cối lần đầu tiên được mẹ dắt theo lên chùa, bât chợt chú thấy luồng mắt như hai viên đạn của "ông Ác" phóng thẳng vào "của quư" của ḿnh và thế là chú há hốc mồm la lên cũng cái "câu ấy".

Và trong tư thế như vậy cụ Cối bất chợt nhận ra ḿnh thực sự đang sống trong những cảm xúc mà cụ chưa từng biết đến trong bốn mươi chín lần ngồi soạn những bài thuyềt giảng vào các buổi chiều trước ngày lễ hội mừng chiến thắng trước đây (với nguồn cảm hứng lấy từ những giấc mơ của cụ về Bác Hồ !), v́ thế nên cụ say sưa ngồi viết một mạch bài thuyết giảng về "sự tương quan giữa sa đọa tinh thần cách mạng vô sản và hiện tượng cóc chết tại xă Nẽo". Khi cụ Cối đặt dấu chấm hết vào bản thảo bài thuyết giảng dài mười lăm trang mà cụ đă say sưa sọan thảo trong tám giờ liền th́ bên ngoài trời đă tối. Lúc đó tâm hồn cụ chợt sung sướng đê mê tận hưởng niềm vui sáng tạo mà trí tuệ cụ đă mang lại và cụ quên béng mùi khảm lặm của xác cóc đang bốc lên từ chân tường văn pḥng ủy ban nhân dân xă, rồi trong một tư thế rất cao hứng cụ vụt đứng dậy huơ cao cánh tay phải bắt đầu oang oang đọc tập dượt cái bài "thuyết giảng vĩ đại" mà cụ sẽ đọc vào buổi mít-tinh chào mừng chiến thắng vào sáng ngày mai. Trong bốn mươi chín năm qua cụ thường kết thúc bài thuyết giảng của ḿnh bằng cách hét to vào mi-crô khẩu hiệu "Đảng CSVN muôn năm" và mỗi lần hét như thế cụ đều tin chắc rằng toàn dân xă Nẽo tưởng chừng như đang bị lầm đường lạc lối bởi những âm mưu chống phá của địch sẽ tức khắc được cụ đưa trở lại cái lối ṃn duy nhất dẫn đến một thiên đàng nơi trần thế, thế nhưng trong bài thuyết giảng năm nay cụ đă hoàn toàn đổi mới tư tưởng khi nhận thức ra  chính là cái mùi cóc chết khẳm lặm đang lan tỏa kia  cái đă làm cho tinh thần của dân tộc này bại hoại từ năm mươi năm qua!

Bây giờ mới chín giờ đêm mà xă Nẽo đă ch́m sâu trong bóng tối, Tổng Công Ty Điện Lực (nhà nước) từ ngày đổi mới mạng lưới điện quốc gia đă được tự động hóa để thực hiện nghiêm chỉnh kế hoạch cắt điện các miệt nông thôn ngoại thành (sau bản tin bẩy giờ tối của của đài truyền h́nh VTV1) để dồn điện cho các khu đô thị văn minh hiện đại, v́ thế cho nên cụ Cối sau khi soạn bài thuyết giảng xong đă thảng thốt nhận ra hoành cảnh khó khăn của ḿnh khi thấy ḿnh đang phải ṃ mẫm t́m đường trong một văn pḥng ủy ban nóng hừng hực và tối om v́ quạt trần đă ngừng quay và bóng điện tắt ngúm, rằng những con muỗi vằn mang mầm bệnh sót rét đang bay lượn vo ve bên tai trước khi lao xuống tấn công cụ, và sau cùng cụ càng cảm thấy khó chịu khi chợt nhớ ra rằng nếu về nhà vào giờ này cụ sẽ chẳng ngủ được mà chỉ nằm ngửa duỗi thẳng chân trên chiếc giường cá nhân cho đến tận sáng để nghe những con chim lợn mỗi khi bay qua thôn hạ lại kêu như bị chọc tiết. Cụ chợt nhớ ra ḿnh chưa ăn cơm tối và nghĩ rằng không chừng lũ chuột đă chén mất bữa cơm tối bốn món (cơm-canh-đậu phụ-rau muống xào) mà cái Thơ đặt trên bàn ngoài hàng hiên, và như thường lệ trước một t́nh thế bế tắc vô vọng như thế này cụ thường phải giải tỏa nó bằng phương cách "thắng lơi tinh thần". Thế là cụ hướng ngay tâm hồn ḿnh về cái doi đất ven sông nơi gốc cây sung già mà mỗi buổi sáng tinh mơ cụ ngồi trầm ngâm dơi mắt nh́n theo những con cồng cộc đang bắt mồi trên sông trông như những chấm đen lặng lẽ trao lên đảo xuống một cách đều đặn. Trong thực tế cụ đang mộng du định hướng ṃ mẫm trong bóng tối cố t́m cách bước về phía cửa ra vào nhằm mau chóng thoát ra khỏi bốn bức tường văn pḥng ủy ban xă. Th́nh ĺnh cụ vấp phải một cái chân bàn và ngă xấp xuống sàn nhà bề bộn những biểu ngữ chai lọ và dây nhợ. Một cảm giác đau điếng nhói lên từ bên sườn rồi trước khi ngất lịm đi cụ nhận ra nhức nhối xuất phát từ điểm này bắt đầu lan tỏa ra khắp thân thể ḿnh. Trước giờ phút lâm chung cụ đă không quên gom góp toàn thể sức sống c̣n sót lại trong thân xác  thúc đẩy trí tuệ lóe sáng đánh giá lại toàn bộ ư nghĩa cuộc đời cụ: đánh giá về tính không cân đối giữa nhọc nhằn thân xác và vinh quang tinh thần, về  biên giới mong manh giữa hèn nhát và anh hùng, về khoảng cách gần kề giữa tội lỗi và thánh thiện và  sau cùng về sự vô nghĩa toàn bộ của tuổi già và cái chết. Trước khi bước vào cơi hư vô cụ cũng c̣n thời gian và tỉnh táo để nhận ra rằng cái vật sù ś khẳm lặm nổi cộm dưới má ḿnh là một cái xác cóc chết, và cụ thảng thốt thêm vào "bảng đánh giá" chúc thư rằng chính nó là kẻ trong suốt năm mươi năm qua đă ḱm hăm sự h́nh thành ra bất cứ tư tưởng sáng giá nào về một con đường giải thoát cái xă Nẽo này ra khỏi sự nghèo đói, và thế là cụ thốt lên lời rên rỉ sau cùng mà cụ nghĩ rằng nó sẽ là di chúc cụ để lại cho hậu thế: "Hỡi Bác kính yêu! Bốn mươi chín giấc mơ vĩ đại về Người đă chẳng thể giúp lăo Cối này  đưa dân xă Nẽo đứng lên chen vai thích cánh với thiên hạ được".

 

Nhung thực ra cụ Cối chỉ bị chết lâm sàng trong chốc lát, cụ không biết ḿnh đă úp mặt trên sàn đất văn pḥng ủy ban xă trong bao lâu v́ khi tỉnh giậy cụ chẳng nhớ ǵ cả, không nhớ ngay cả việc ḿnh đă để lại một di chúc tư tưởng trước khi lịm ngất đi một cách êm dịu. Bây giờ th́ cụ đang phục hồi sức lực lẫn ba hồn bẩy vía, nỗi đau đớn và sự sợ hăi đă tan biến trong khi  trí lực phục hồi trở lại khiến cụ nh́n thấy ánh sáng lọt mờ mờ bên dưới cửa ra vào, nghe thấy tiếng kêu buồn bă của đàn vạc ăn dêm vọng về từ phía bờ sông lẫn tiếng gà gáy báo sáng lạc điệu cất lên từ xóm làng xa xa, thế là cụ biết chắc rằng ḿnh c̣n sống và đương nhiên là cụ cảm thấy đói bụng và muốn  về nhà làm vài bát cơm nguội. Ngoài hàng hiên từ hồi chiều cái Thơ đă đặt trên mặt bàn gỗ tạp cái cạp lồng cơm bốn ngăn bên trên úp thúng và chặn gạch cẩn thận, trong ánh sáng mờ đục của đêm hè vắng lặng cụ Cối lùa vội ba hạt cơm vào bụng rồi đứng dậy rảo bước về phía cái doi đất ven sông.

Bây giờ th́ cụ Cối ngồi ngay dưới gốc sung già và chẳng c̣n thấy đau đớn ǵ nữa, và thần diệu thay, cụ c̣n nhận ra h́nh như cú ngă sấp mặt làm cụ ngất lịm đêm qua đă làm cụ trẻ lại ba mươi năm, thế là cụ  thả tầm mắt nh́n ra mặt nước sông B́nh mập mờ trôi lặng lẽ dưới sương sớm ban mai, tâm hồn bay bổng  làm cụ nhớ lại những cơn lốc bi thương trong đời, bỗng chốc trải dài trước mặt cụ như một cuộn tranh tàu buồn thảm: từ những mối t́nh bi thương oan trái của trai gái bên đạo-bên đời hai thôn thượng hạ cụ đă chứng kiến khi c̣n trai trẻ, đến những bả vinh quang hào nháng mà anh em cụ được vinh danh sau chiến thắng Điên Biên, rồi đến những năm tháng cải cách ruộng đất với những trận đấu tố tàn khốc dă nam và sau cùng đến những cảnh đấu đá dành giật quyền lực và tiền tài của đám cán bộ hàng con cháu đi B phục viện vào năm 1975....

Cụ ngồi trên cái doi đất nhô ra gịng sông mơ màng ngắm những ngôi sao sau cùng đang run rẩy trên bầu trời phía tây trước khi biến mất vào nền trời xanh lơ, những dây b́m b́m và lạc tiên dại leo cao mọc trùm lên những bụi bông bụt tưởng chừng như chúng được treo lơ lửng giữa làn sương mù là là và tỏa ra một mùi hương cây cỏ nồng nàn trên mặt sông nước vào buổi sáng đầu hạ. Gió sớm ban mai bất đầu dậy lên bay phả vào mặt rồi thấm dần vào từng tế bào trên thân xác mệt mỏi khiến cụ mê lịm đi trong im lặng để tận hưởng cho hết cái hạnh phúc muôn thuở mà thiên nhiên đă dành riêng cho nơi chôn rau cắt rốn đẹp nhất trần gian của ḿnh. Rồi một ông mặt trời  tṛn như cái bánh xe ḅ mầu đỏ thắm từ từ trồi lên mặt nước phía chân trời bên kia sông để rồi dần dà thu nhỏ lại như một cái đĩa bạc tỏa ra ánh sáng trắng đục nóng bỏng tràn ngập không trung.

Bỗng nhiên cụ nghe thấy tiếng khóc nấc tỉ tê văng vẳng phát từ một xó xỉnh nào đó, cụ bực ḿnh đứng lên đảo quanh cố t́m ra kẻ nào đang phá vỡ sự b́nh yên quen thuộc của ḿnh và cụ vô cùng sửng sốt khi thấy chàng trai miền Nam hỏi đường sáng nay đang ôm đầu ngồi khóc bên cạnh bụi ô-rô dại.

Không biết hai người một già một trẻ đă làm quen nhau như thế nào mà chỉ một lát sau hai mái đầu một bạc một đen đang chụm sát vào nhau thủ thỉ tâm t́nh như hai ông cháu gặp lại nhau sau bao năm xa cách, có lẽ t́nh tiết cuộc gặp gỡ này nếu viết ra th́ cũng ná ná như những đoạn viết các ông tiên trong các truyện cổ tích hiện ra khi đứa trẻ gặp cảnh khốn cùng  mà cậu thường đọc khi c̣n nhỏ.

Thực vậy trong khi chàng trai đang thút thít th́ cụ Cối mặt hiền như bụt nhẹ nhàng đưa tay vỗ vào vai cậu và hỏi.

- Làm sao con lại khóc, hăy kể sự t́nh và nguyên cớ

  cho ông nghe nào.

- Ông ơi ! Con cực kỳ cô đơn và thất vọng. Và chàng trai niền Nam chỉ đợi có thế để thổ lộ tâm sự.

Thế rồi chàng kể cho cụ nghe về cái thế giới hoang đường thuở ấu thơ của ḿnh, một thế giới thần bí chỉ toàn những hàng cây cao su thẳng tắp đến tận chân trời với những tán lá không lồ xanh thẫm rậm rạp đến nỗi suốt ngày chỉ có vài tia nắng hiếm hoi có thể lọt xuống mặt đất ẩm mốc mùi lá mục, nơi đó khi chiều xuống cậu cùng với đám bạn thi nhau bắt những con dế chọi óng ánh vạch vàng trên cánh màu đen nhánh hay đỏ lửa, hay trong khi đang thơ thẩn một ḿnh cậu bất chợt bắt gặp một cặp nhện  đu đưa làm t́nh trên những sợi lưới mong manh. Cậu cũng kể cho cụ nghe về nỗi sợ hăi khủng khiếp của ḿnh khi lần đầu tiên nh́n thấy đám thợ hoạn đè nghiến con lợn đực hung hăn nhất đàn xuống sân rồi đưa dao cắt soẹt hai ḥn dái lủng liểng như hai quả soài của nó, cậu nhớ lại cái cười trong trẻo của người mẹ trẻ khi nghe cậu kể lại rằng sau khi bị thiến con lợn đó trở thành nhát gan và hèn hạ và cậu không nhẫn tâm để nó sống như vậy nên đă đề nghị má cậu  gọi tụi lái vào bán quách đi cho xong.

- Thế cháu quê quán cha mẹ ở đâu làm sao lại ngồi

  đây khóc ? Cụ Cối nhẹ nhàng hỏi tiếp.

V́  đă nghe má cậu kể đi kể lại cả chục lần về thân phận của ḿnh nên chàng trai miền Nam đă tả lại khá dễ dàng trơn tru (tuy rằng cách diễn tả có pha lẫn khoa trương và tự hào!) về cái mối t́nh lăng mạn  giữa một chàng bộ đội miền Bắc c̣n tân (mà cậu chỉ nhớ có tên bắt đầu bằng chữ "M") với một cô gái ăn sương muời tám tuổi ngay trên sàn đất của ngôi trường làng vào đúng cái buổi  chiều mưa rơi rả rích một ngày cuối tháng tư năm 1975.

- Chín tháng sau cháu đă chào đời và lớn lên như cây cỏ giữa thiên nhiên, giờ đây hai mẹ con cháu sống trong một mái nhà tranh hai gian nằm bên ngoài khuôn viên trường học, hiện nay cháu chăm sóc bốn con heo và thả một bầy gà vịt. 

Chàng trai say sưa nói tiếp, dĩ nhiên cậu cũng kể thêm rằng để kiếm sống cho hai mẹ con cậu đă đảm đương hai công việc nhàm chán nói trên từ  hai mươi bốn năm qua, rồi đến hôm thứ bẩy tuần trước má cậu cho rằng thằng con trai ba mươi tuổi đầu của ḿnh đă đủ lớn khôn và bả đă giao cho cậu nhiệm lên đường ra "huyện X tỉnh Y ngoài nớ để t́m tía nó".

Câu chuyện của chàng trai miền Đông Nam Bộ bất chợt làm cụ Cối nhớ đến câu chuyện t́nh giang dở giữa một chàng trai con nhà bần cố nông thôn Hạ với một cô gái con nhà địa chủ thôn Thuợng tại xă Nẽo này. Một cơn xúc động không thể kiềm chế được đă dâng lên tự đáy tâm can và như thể một chất xúc tác của phản ứng tâm linh nó thúc đẩy cụ Cối mạnh dạn kể cho chàng trai miền Nam xa lạ nghe về một chuyện t́nh mà cụ luôn luôn muốn giấu kín trong ḷng, một câu chuyện t́nh huyền thoại đă bao lần giúp cụ có đủ sức mạnh vượt lên những thăng trầm của đời ḿnh.

Chuyện bắt đầu bằng tiếng ḥ trong sáng trữ t́nh của chàng trai gặt thuê trên đồng lúa của lăo địa chủ giàu nhất xă Nẽo, bằng tiếng ḥ ân t́nh trong vút như pha lê của cô con gái lăo địa chủ như đáp lại ḷng khao khát mong chờ chàng trai. 

- Tiếng hát giao duyên của một cặp t́nh nhân th́ 

  lúc nào chẳng đẹp như tiếng suối reo.

Cụ Cối cay đắng th́ thầm trong miệng, v́ cụ biết rằng trong cuộc sống muôn thuở tại cái xă Nẽo này th́ t́nh yêu và oan trái luôn trộn lẫn với nhau như một loại rượu quư và độc vừa làm ngây ngất vừa tàn phá trái tim con người, và giọng ḥ u hoài trên đồng ruộng của nó nếu có đẹp th́ cũng chỉ là chứng tích văn hóa được cô đọng lại từ những mối t́nh ngang trái vô vọng mà những cặp t́nh nhân để lại cho hậu thế mà thôi.

Thế rồi vào một buổi sáng chàng trai, bất chấp lời can gián của bố mẹ, đă lấy hết cản đảm một thân một ḿnh đến nhà bố cô gái cầu hôn, ḷng chàng rộn ră như ḥa nhịp với mặt trời rạng rỡ trên cao, với gió mát hây hây đưa hương vị của đồng lúa trổ đ̣ng đ̣ng bay ngào ngạt trên những cánh đồng chiêm xă Nẽo. Bố cô gái là một lăo địa chủ keo kiệt có trong tay hàng chục mẫu ruộng cho tá điền cấy rẽ, và như thế  nếu lăo ta có hám cái tṛ môn đăng hậu đối đến độ tin rằng trong xă hội phong kiến không thể có t́nh huống hôn nhân nào hợp lư hơn th́ cũng là lẽ đương nhiên.

Sau khi chàng trai bần cố nông tên là Cối người thôn Hạ ngỏ lời cầu hôn, lăo địa chủ nh́n thẳng vào mặt anh ta ví von hiểm ác.

- Thân phận đũa mốc như anh mà dám cḥi mâm xôi cơ

  đây !

Chàng trai uất ức trơ mắt nh́n lăo địa chủ một cách giận dữ như cố vạch t́m trong vẻ mặt của lăo một nét độc địa dâm bôn nào đấy, nhưng chàng tuyệt nhiên chẳng thấy ǵ ngoài một cái mặt lạnh lùng hănh tiến vốn có của bất cứ tên trọc phú nào.

Thế rồi vài tháng sau lăo địa chủ đă t́m được một chàng rể môn đăng hậu đối cho cô con gái rượu, đó là con trai lăo phó lư vừa lên tỉnh học song ‘’sơ học yếu lược(?)’’ trở về làng, và trớ trêu thay chàng rể con nhà trung nông mà lăo địa chủ chọn mặt gửi con gái tên là Nguyễn văn Thịnh, lại chính là anh em con cô con cậu với chàng trai tên Cối.

Đám cưới được tổ chức rất linh đ́nh và cô gái đă khóc như mưa trong khi làm lễ vu qui, phần đông dân cư trong xă gọi đó là nước mắt hạnh phúc "khấp như thiếu nữ vu quy nhật", một số khác lại th́ thào rằng nàng đă bị ép gả cho một người mà nàng không hề yêu thương và đây chính là những giọt nước mắt khóc thương cho mối t́nh dang dở với chàng trai  tên Cối, nhưng lấy ai là người t́m ra được chân lư cho hai giả thuyết đối nghịch nói trên?

Nhưng cả hai phe đều nhất trí là của hồi môn mà lăo địa chủ dành cho con gái khi về nhà chồng bao gồm ba mẫu ruộng, năm tạ thóc cộng thêm một phản tấm gỗ nghiến quả là một gia tài lớn và quả là cậu Thịnh được hưởng lộc lớn khi cưới vợ, nhưng họ làm sao tiên đoán được rằng chính ba mẫu ruộng hồi môn này đă làm cho ông phó chủ tịch Nguyễn văn Thịnh bị quy kết thành phần địa chủ và bị đem ra đấu tố ngay trong đợt cải cách ruộng đất đầu tiên tại xă Nẽo.

- Thế c̣n chàng trai nghèo khổ kia ra sao, chàng có ra đi biệt tích không ? Chàng trai Nam Bộ sốt ruột hỏi cụ Cối một cách ngây thơ.

- Không chàng đă ở lại an phận lập gia đ́nh với một cô gái vừa vai phải lứa và hai vợ chồng sinh được hai gái đầu ḷng, măi về sau này người vợ mới mang thai thằng con trai út nối rơi tông đường, khi  chàng trai bần cố nông đang làm nghĩa vụ dân công nơi tiền tuyến Điên Biên th́ chị vợ báo tin đă sinh ra một thằng cu đặt tên là Mạnh.

Chàng trai ngồi im lặng nghe cụ Cối kể và cậu cố ư nh́n xem có giọt nước mắt nào lăn trên g̣ má hay một cái cắn môi đau đớn nào trên khuôn mặt nhăn nheo của người kể chuyện không, nhưng ngoài cái giọng kể đều đặn thiết tha cậu đă không hề nhận thấy ǵ nên cậu nghĩ rằng cụ Cối đă kể câu chuyện của một nhân vật thứ ba chứ không phải về chính cuộc đời cụ.

                                                        

                      x

                                                      

Hai vợ chồng ông Thịnh hiếm hoi chỉ sinh được một gái đặt tên là Mận, khi nó vừa tṛn bẩy tuổi ông Thịnh theo lời kêu gọi toàn dân kháng chiến của Bác Hồ đă vào bộ đội và đă từng mất một cánh tay tham gia chiến dịch Điên Biên, vào năm 1954 ḥa b́nh lập lại tại miền Bắc ông phục viên về làng với quân hàm đại úy và là đảng viên, v́ thế ông trúng ngay chức phó chủ tịch ủy ban nhân dân phụ trách khâu an ninh-quân sự của toàn xă Nẽo.

Khi bị lôi ra đấu tố lăo địa chủ ỷ thế con rể đương chức phó chủ tịch xă mặt cứ điềm đạm như không, người ta kể lại bộ mặt này biến thành xanh như chàm đổ khi đám bần cố nông (bị lăo bóc lột!) lôi lăo ra đ́nh đấu tố, sau đó khi ṭa án nhân dân vừa tuyên án xong họ đă quá phẫn khích ùa lên sỉa sói vào trán lăo kể tội rồi lôi lăo xuống đánh đập không nương tay. Than ôi cái thân thể núc ních của một lăo nông sáu mươi tuổi làm sao chịu nổi những đ̣n thù này, nên khi khiêng về nhà th́ người lăo đă bầm nát tả tơi và lăo qua đời hai ngày sau đó.

Rồi đến lượt phó chủ tịch Thịnh (con trai tên phó lư ác ôn, con rể tên địa chủ cường hào) cũng bị mang ra đấu tố sỉ nhục và hành hạ, bất tỉnh mồm rỉ máu khi khiêng về và cụ Cối lấy t́nh anh em và t́nh đồng đội làm chỗ dựa tinh thần mới có đủ can đảm đợi trời tối ṃ sang nhà ông Thịnh đỡ đần thuốc thang và an ủi vợ con ông ta.

Khi cụ Cối ngắt lời th́ chàng trai cũng không kềm được ḷng đă thổ lộ tâm tư với cụ về cái mối t́nh sét đánh (đă xẩy ra vào đúng 12 giờ trưa nay) của ḿnh với cô gái phục vụ tại quán cơm b́nh dân tên là Thơ, khi kể đến đây cậu nhắm mắt lại như để cảm thấy sự hiện diện của cô gái với những câu nói ẫm ờ vô nghĩa tỉ như"làm ơn treo mũ vào đầu ghế " nghe mới huyền diệu làm sao và trong tiềm thức cậu chợt lóe lên chân lư sau: cậu không thể nào sống trên cơi đời này nếu không có sự hiện diện bên cạnh của hai người phụ nữ, đó chính là má cậu và cô ta.

Cụ Cối sau khi nghe xong câu chuyện t́nh yêu của chàng trai chợt nhận ra đây chính là cơ hội mà cụ phải cố gắng giúp đôi trẻ tự cứu lấy "mối t́nh trong sáng" của chúng hầu như để chuộc lại những sai lầm thời trai tráng của ḿnh, và chỉ có như thế th́ nỗi đau khổ chứa chấp trong ḷng cụ từ nửa thế kỷ nay mới có khả năng giải tỏa được.

- Có một điều làm ta trăn trở và hối hận suốt đời con ạ! Ta đă không đủ can đảm để khuyên chàng thanh niên bần cố nông kia trốn đi thật xa với người yêu của anh ta, chẳng hạn như vào tuốt tận miền Nam nơi có những đồn điền cao su bạt ngàn mà cháu nói tới.  Khi một chàng trai mang trong ḷng mối hận t́nh th́ nó sẽ đeo đẳng anh ta suốt đời v́ thượng đế đă không tạo con người với khả năng lật ngược thời gian để hư cấu lại quá khứ, ta tin rằng nếu cặp t́nh nhân đó trốn đi th́ sau này cô gái đă không  phải chứng kiến cánh bố đẻ và chồng ḿnh bị tan tành sự nghiệp chết oan chết ức và bản thân cô ta đă phải u sầu rồi chết yểu. Lịch sử ngàn năm của đất nước này đă bao lần trải qua những "cơn lốc nhiệt đới u buồn" và trong những giai đoạn đau thương đó của dân tộc th́ mạng sống của người dân chỉ như con sâu cái kiến. Những tên bồi bút cổ kim thời thường đổ  trách nhiệm về những chết chóc bi thương này cho cái gọi là "yêu cầu lịch sử hay cách mạng", thay v́ phải chỉ rơ ra kẻ sát nhân chính là những tên hôn quân bạo chúa hay những nhà cách mạng ngu xuẩn tàn bạo.

Nhưng có một thứ họ không thể nào rửa sạch được đó là nỗi uất hận lan tỏa trong không thời gian đă khoét sâu vào ḷng người dân xứ này từ năm mươi năm qua, như thể là những con cóc ngày đêm đục khoét chân tường từng tổ ấm gia đ́nh rồi bỏ lại những xác thối bốc mùi khẳm lặm ra khắp thôn làng trong những ngày lễ hội mừng chiến thắng.

Cụ ngừng lại đôi chút rồi chuyển sang những lời dặn ḍ thực tế thiết thân đối với chàng trai.

- Cháu hăy quay ngay về quán cơm b́nh dân để bầy tỏ t́nh yêu với cái Thơ, và trước khi mặt trời c̣n chưa mọc người dân trong xă chưa ùa ra sân vận động  chuẩn bị mít-tinh chào mừng chiến thắng th́ cháu  hăy đưa người yêu vượt nhánh sông B́nh bằng cái thuyền nan ta giấu ngay dưới gốc sung này. Ta nghĩ rằng đất nước này sẽ cần một trận "động đất" phun nham thạch có diêm sinh để thiêu hủy những xác cóc chết thối và tẩy uế cho sạch cái mùi cóc chết khẳm lặm đang bao trùm nó. Ta chúc cháu và người yêu thượng lộ b́nh an, chắc mẹ cháu đang trông ngóng cả hai đứa tại cái ga hẻo lánh nơi đồn điền cao su xa xăm, và hăy nhớ rằng trong tương lai các cháu hăy cưong quyết bảo vệ cái hạnh phúc nhỏ nhoi và riêng tư của ḿnh bằng bất cứ giá nào cháu ạ !"

Chàng trai thảng thốt hỏi lại cụ Cối.

 - Thế c̣n nhiệm vụ thiêng liêng đi t́m người "tía anh hùng" mà mẹ giao phó cho cháu ? C̣n lời thề không t́m được "ổng" để mẹ cháu được thỏa măn ước mơ "hạnh phúc-hôn nhân" quyết không trở về của cháu?, ông ơi hăy khuyên cháu phải giải quyết tất cả các chuyện này ra sao ?

- Có phải con mang ư định sau ngày lễ hội mừng chiến thắng sẽ đến văn pḥng ủy ban xă nhờ lăo chủ tịch Mạnh t́m ra "lư lịch" của tía ḿnh không ?

Hăy bỏ ngay ư định đó và quên đi cái thằng cha xă trưởng vô tích sự đó. Nó sẽ chẳng nhúc nhích ngay cả ngón tay út của ḿnh để giúp đỡ cháu đâu, ngay cái mùi cóc chết thối bốc khẳm lặm khắp thôn xóm đă ba ngày nay rồi mà nó có ngửi thấy đâu, đầu óc nó quanh năm ngày tháng chỉ lo những vụ lễ lạc mừng chiến thắng cũng đă đủ mụ đi rồi, c̣n đâu trí tuệ để đi t́m lại "căn cước văn hóa" mà tiền nhân để lại. Conhăy tin ở kinh nghiệm xương máu của ta, hăy cùng người yêu quay về với mẹ và xây dựng hạnh phúc riêng tư nơi những đồn điền cao su xa lắc, đó cũng là cái hạnh phúc mà thế hệ của ông luôn ước mơ mà chẳng thể đạt được".

Cụ Cối không nhớ là trong khi trả lời chàng thanh niên miền Nam cụ đă sử dụng chữ "con" thay v́ chữ "cháu" một cách thân thương theo cách xưng hô "miệt trỏng" từ khi nào !

                                                          

                      x

                                                             

Khi chàng trai đang hối hả chạy về phía quán cơm b́nh dân để tỏ t́nh với cái Thơ th́ cụ Cối ngồi lại bên gốc sung già ḷng dạ bời bời sót sa thương tiếc cho cuộc gặp gỡ quá ngắn ngủi và éo le giữa cụ với người "cháu đích tôn" mà ông trời đă sui khiến cho cụ t́nh cờ phát hiện ra được.

Năm 1975 cậu con trai duy nhất của cụ Cối là ông Mạnh phục viên về làng  th́ gia đ́nh cụ đưởng hưởng ngay cái phúc song hỉ đoàn viên, con trai cụ Cối   đầu năm trúng chủ tịch xă rồi cuối nămcưới vợ. Nhưng bà chủ tịch Mạnh lấy chồng đă nhiều năm mà cứ trơ trơ ra không đẻ đái ǵ cả, theo các cụ trong xă  nói th́ đó là do "phúc bất trùng lai" c̣nkẻ ác miệng lại to nhỏ rằng chắc ông chủ tịch Mạnh khi ở chiến trường B đă nhiễm phải cái chất độc "da cam" ǵ đó nên nó làm cho ông tuyệt đường con cái.

Khi cụ Cối nghe chàng thanh niên nói giọng miền  Nam bộ kể rằng ḿnh là con rơi của một chú bộ đội mà má ḿnh đă gặp gỡ  tại một ngôi trường làng thuộc đồn điền cao su BP vào đúng cái chiều mưa ngày 30/4/1975 th́ cụ đă ngờ ngay, cụ chắp ghép những t́nh tiết này với những lời tâm sự riêng tư ít oi mà cụ nắm được khi cậu con trai Mạnh mới vừa phục viên, thế là cụ đột nhiên cho phép trí tưởng tượng của ḿnh xây dựng lên từ những chi tiết đó môt "kịch bản đoàn viên" hoành tráng và mơ hồ như sau: thằng Mạnh con cụ lên đường chống Mỹ cứu nước khi tṛn mười tám tuổi, bẩy năm sau trung đoàn của nó tiến vào thị xă Xuân-Lộc thuộc tỉnh B́nh Phước chờ lệnh tiến về giải phóng Sàig̣n. Nếu nó không phải đi nghĩa vụ th́ làm ǵ mà cụ chẳng có đứa cháu đích tôn nối dơi tông đường từ lâu rồi, cụ nhẩm tính trong óc rằng khi quân đoàn của nó được lệnh yếm quân cả tháng trời tại cái thị trấn bao quanh bởi đồn điền cao su bạt ngàn này th́  chắc là cu cậu đă "bí t́nh" lắm rồi, một thằng trai tân phải giam ḿnh trong rừng núi Tây Nguyên suốt bẩy năm trời th́ khi xuống miệt đồng bằng làm sao tránh khỏi việc bồ bịch, trai anh hùng gặp gái thuyền quyền như rơm nỏ bén lửa làm ǵ chả bùng cháy ngay. Chắc nhờ cụ ăn ở hiền lành phúc đức  nên ông trời đă động ḷng thương không để cho cái "chi họ" Nguyễn-văn nhà cụ "độc đinh" từ ba đời nay phải mang tội "tuyệt tự". Cụ là "đảng viên CS" vốn vô thần không tin vào những phép lạ do trời phật hay chúa trời ban cho, nhưng sự xuất hiện bất ngờ và  éo le của thằng cháu đích tôn của cụ vào đúng buổi chiều trước ngày hội mừng chiến thắng th́ cụ phải giải thích một cách duy vật làm sao đây ?.

Thế nhưng trái tim của cụ Cối như muốn ngừng đập khi cụ định dàn dựng tiếp "đoạn kết" cái kịch bản hoành tráng mà cụ vừa phác họa ra với tựa đề:

"sự trở về quê cha đất tổ của đứa cháu đích tôn ḍng họ Nguyễn-Văn anh hùng của xă Nẽo và lễ mừng đại đoàn viên".

Khi những trùm pháo hoa c̣n chưa kịp nổ tưng bừng trong trí tưởng tượng th́ tâm trạng cụ Cối đột nhiên rơi vào hụt hẩng câm lặng, cụ ngồi đó bất động bên gốc sung già hai tay ôm đầu ánh mắt u buồn như ḥa tan vào bầu trời đen đục, và điều này thật trái với lệ thường lệ v́ hàng năm cứ vào cái buổi đêm trước ngày lễ hội mừng chiến thắng th́ ḷng dạ cụ luôn trào dâng một niềm phấn khích vô biên đến độ cụ chẳng quan tâm ǵ đến thế giới xung quanh nữa và trong thứ tâm trạng hưng phấn như thế cụ cảm thấy ở cái tuổi bẩy lăm như thế này cụ vẫn c̣n tràn đầy sinh lực để sáng hôm sau đến dự buổi mít-tinh và đọc một bài thuyết giảng dài vài tiếng đồng hồ.

Nhưng vào cái buổi sớm tinh mơ của ngày lễ hội mừng chiến thắng Điên Biên lần thứ năm mươi này cụ đang phải thận trọng tính toán từng đường đi nước bước, sau cùng cụ đi đến kết luận là ḿnh phải gạt bỏ ngay ra ngoài kịch bản cái "đoạn kết" sau: "cụ sẽ bán nửa gia tài để tổ chức bữa tiệc "đại đoàn viên" mà cả xă mong đợi, mổ ḅ giết lợn nấu cỗ để mời đầy đủ lănh đạo huyện và xă họ hàng nội ngoại thân hào và bà con xóm giềng đến chia vui là lẽ đương nhiên rồi, nhưng quan trọng nhất là cụ sẽ thay mặt cả họ mở đầu đại tiệc bằng lời tuyên bố long trọng rằng đứa con rơi của chủ tịch Mạnh sẽ là chi trưởng gịng họ Nguyễn-Văn của xă Nẽo anh hùng".

Dựa trên những kinh nghiệm đầy nước mắt của bản thân ḿnh từ hồi trai trẻ sau cùng cụ cũng đă ư thức được rằng ḿnh đang ngồi trên một chiếc thuyền nan cḥng chành nghiêng ngả giữa một gịng sông đầy băo tố và con thuyền đó sẽ tức khắc lật úp nhấn ch́m cụ, con cụ và cả đưa cháu đích tôn vừa t́m thấy một khi cụ công khai tuyên bố rằng ông chủ tịch Mạnh có một đứa con rơi tại niềm Nam.

Cụ rùng ḿnh kinh hăi khi tưởng tượng tiếp rằng bà Ba Mạnh (nàng dâu tuyệt đường sinh nở của cụ) sẽ nổi ngay cơn ghen tuông như thế nàokhinghe tin trên, chắc nó sẽ tụ tập họ hàng bên ngoại lại để tính sổ với "t́nh địch" ngay tức khắc, sẽ kéo bè kéo cánh đến chửi bốc mồ bốc mả hai "mẹ con con đĩ  ấy" lên. Làm sao con dâu cụ có thể để rơi vào tay "con đĩ đó" cái cơ ngơi mà nó đă bỏ ra nửa đời người để gây dựng lên, trong đó đáng kể nhất là cái tiệm cơm b́nh dân có dàn Karaokê mà nó đứng tên chính thức là chủ sở hữu.

Sau tai tiếng nổ ra th́ sinh mạng chính trị của chủ tịch  Mạnh (con trai cụ) sẽ ra sao ? Chắc là không thể yên lành được rồi nếu không muốn nói là sẽ tức khắc bị đe dọa, phe cánh đối nghịch trong chi bộ xă sẽ tranh thủ ngay cơ hội triệu tập các buổi họp đảng viên toàn xă để bới móc ra rằng đồng chí chủ tịch đă "phản bội" vợ con hủ hóa trong khi thi hành nhiệm vụ cứu nước nơi tiền tuyến, rằng lăo ta đă dối "Đảng và Tổ Chức" có con rơi trong khi thi hành nhiệm vụ..., với chừng ấy tội lỗi th́ không chừng cái sự nghiệp chính trị mà nó bỏ ra bao nhiêu mồ hôi nước mắt xây dựng nên sẽ tiêu tùng trong mây khói. Đấy là chưa kể đến giả thiết khi mọi chuyện vỡ lở ra th́ bà hai Sen (tức cô Mận, cựu phó bí thư xă mẹ cái Thơ ) có bỏ qua mọi chuyện đấu đá với bố con cụ trong quá khứ hay không ? Hay là dưới sức nặng của hận thù và oán hờn gây ra bởi các cuộc tranh dành quyền lực và quyền lợi trong chi bộ xă giữa một bên là bè phái cha con cụ với bè phái của cái Mận đă trở thành một rào chắn triệt để ngăn cản không cho hai bên thông gia với  nhau, và nếu như vậy th́ rút cục mọi oan gia gây ra bởi đám "người lớn" đều biến thành thảm họa chụp lên đầu hai đứa cháu mà cụ thương yêu nhất trên đời này.

Sau khi suy hơn tính thiệt cụ Cối kết luận rằng trong tinh thế hiện tại th́ cái quan trọng hơn cả là giúp đỡ hai đứa nó (nghĩa là thằng cháu đích tôn của cụ với cái Thơ) rời khỏi xă Nẽo trốn biệt vào miền Nam, v́ ch́ có như thế th́ t́nh yêu của chúng nó mới không tan vỡ như một cái bong bóng xà-pḥng.

Cụ Cối ngồi im lặng giữa cảnh sông nước đắm ch́m trong bóng tối hỗn mang, phóng tầm mắt xa xa như tưởng chừng có thể nh́n thấy tận mắt đứa cháu đích tôn của ḿnh với người yêu của nó đang vượt nhánh sông B́nh êm ả trên  chiếc thuyền nan và giờ đây đang hối hả leo lên chuyến tàu thống nhất tại ga chợ huyện X để suôi Nam.

Sau khi thực hiện xong mưu đồ giúp hai đứa trẻ bảo vệ t́nh yêu cụ Cối bỗng cảm thấy trái tim ḿnh trở thành cô đơn và trống rỗng vô vàn, một lóe sáng sâu thẳm trong trí tuệ vọt ra mách bảo cụ rằng cái nhiệm vụ duy nhất có ư nghĩa trong suốt cuộc đời ḿnh đă hoàn thành và bây giờ là lúc cụ phải ra đi.

Trời sắp hửng sáng ngày lễ hội mừng chiến thắng lần thứ năm mươi sắp bắt đầu, cụ cảm thấy sự tồn tại của bản thân ḿnh đang biến thành một trở ngại lớn cho quá tŕnh tiến lên ḥa ḿnh vào ḍng thác tiến bộ của nhân loại của thế hệ trẻ đương đại, cái "thông điệp" này trừ cụ ra th́ mọi người dân của xă Nẽo đều đă hiểu ra từ lâu rồi, và như thế th́ cụ không nhất thiết phải đọc bài thuyết giảng "sự tương quan giữa lễ hội mừng chiến thắng và hiện tượng cóc chết" trong buỗi mít-tinh sáng nay làm ǵ nữa. Cụ nh́n vào cái bản thảo mà cụ đă bỏ ra cả đời ḿnh để soạn ra nó, nó trắng tinh không có một ḍng chữ, và thế là cụ b́nh thản ném nó xuống nhánh sông B́nh và coi như đây là động tác mang "ư nghĩa sau cùng" của cuộc đời ḿnh.

 

                   X

 

Đoạn kết câu chuyện:

Vào sáng sớm ngày lễ hội kỷ niệm năm mươi năm chiến thắng Điên Biên người dân xă Nẽo t́m thấy xác cụ Cối nổi lềnh bềnh trên nhánh sông B́nh ngay trước cái doi đất có cây sung già, biên bản pháp y ghi rằng theo thói quen cụ thường ngồi dưới gốc cây sung vào lúc sáng sớm để t́m thi hứng và chẳng may trượt ngă xuống. Bằng chứng duy nhất của lư lẽ nói trên là một tờ giấy học tṛ trắng tinh nổi lềnh bềnh bên thi thể úp mặt xuống nước của nạn nhân mà người dân xă Nẽo tin rằng đích thị đó là bản thảo của một bài thơ chứ không phải một bài huấn thị chính trị dài tḥng.

Năm năm sau vào một sáng mùa thu ấm áp trên sân lát gạch một gian nhà ngói ba gian nằm ngoài khuôn viên trường tiểu học làng thuộc sở đồn điền cao su BP gần thị trấn Xuân-Lộc, có một con bé đang chạy chơi đuổi mấy con gà không cho mổ thóc đang phơi.

Mẹ của con bé tên là Thơ nói giọng bắc-kỳ không ai rơ góc gác ở đâu, người dân trong xóm đồn rằng năm năm trước có một chàng trai bản xứ đi t́m "cội nguồn văn hóa" của ḿnh ở tận ngoài Bắc, khi trở về làng chàng ta tha từ ngoài nớ về một cô vợ lắm lời nhưng đảm đang hết cỡ, bà mẹ chàng trai than rằng đă chi hết "triệu rưỡi" cho chuyến Bắc du này !

Bây giờ chàng trai đă ba mươi lăm tuổi, cậu thay  má cáng đáng công việc chăn gà nuôi lợn để bà dưỡng già vui với cháu nội, vợ cậu thường vắng nhà từ sáng sớm thuê sạp ngồi bán gà tại chợ huyện, có tiếng là một nàng dâu hiếu thuận đảm đang.

Mẹ của cậu bây giờ yếu lắm rồi, bà ngồi đu đưa nhè nhẹ trên vơng treo ở đầu nhà, luôn để mắt canh chừng đứa cháu nội đang cầm que đuổi mấy con gà không cho ăn lúa phơi trên sân. Buổi chiều cháu nội bà sẽ sang trường học chữ, nó sẽ lại cùng bạn bè và cô giáo ngủ gà ngủ gật và chỉ choàng tỉnh khi có chú gà vỗ cánh gáy te te bên thành cửa sổ.

 

Quay về câu chuyện ngày lễ hội kỷ niệm chiến thắng Điên Biên lần thứ năm mươi năm ấy tại xă Nẽo, v́ thiếu bài thuyết giảng tràng giang đại hải mà theo lệ thường cụ Cối sẽ đọc trong buổi mít tinh toàn xă tại sân vận động nên lễ hội đă trở nên ngắn gọn trơ trẽn và vô vị do phải rút ngắn chương tŕnh lại.

Mọi người trong xă quay ra tập trung chuẩn bị cỗ bàn lo đám tang trọng thể cho cụ Nguyễn văn Cối nguyên trưởng ban văn-xă (và cũng là bố ông chủ tịch Mạnh) và cũng kể từ năm ấy phong tục người dân xă Nẽo đă có đôi chút đổi thay.

Ông trưởng ban văn-xă mới (thay cụ Cối) thường đọc một bài thuyết giảng ngắn trong buổi mít-tinh thường niên kỷ niệm chiến thắng Điên Biên, thay vào đó mọi người dành nhiều thời giờ cho công tác "giết gà-mổ lợn-thịt cầy tơ" chuẩn bị cỗ bàn cúng giỗ cụ Cối vào đúng giờ ngọ cùng ngày.

Người dân trong xă nghĩ rằng không hiểu cái trận "động đất phun nham thạch diêm sinh" mà cụ Cối khi sinh tiền đă ước mơ có c̣n thật sự cần thiết cho xă Nẽo không ?, v́ kể từ năm cụ Cối mất đi th́ người dân trong xă cũng không c̣n thấy những con cóc  khoét chân tường chết thối trong nhà dân vào những những ngày lễ hội mừng chiến thắng hàng năm nữa .

                               

              Viết xong ngày 5/11/2003 tại HN.

                                                                           

                         Nguyễn Thu 

 

 

[nxl1]