Trần Mộng Tú

Mười Lăm Năm Mai Thảo

Sáng nay khi trở dậy, đứng nh́n ra ngoài cửa kính, tôi không thấy ǵ cả. Không trùng trùng núi tuyết trên cao, không chen chúc phong tùng lưng chừng, không ẩn hiện nhà cửa dưới thấp, không lau lách, không bến bờ; cái hồ quanh co trước nhà cũng mất tăm, mất vết, chỉ có một ḍng sông sương như sữa đặc chẩy lênh láng vào tận thềm nhà. Tháng Một dương lịch ở miền Tây Bắc Mỹ là mùa đông, tháng của sương mù, sương muối, tháng hàn thử biểu ở 25-30.F vào ban ngày. Tuyết chưa xuống là may rồi, chỉ lạnh thôi. Lạnh se ḷng, lạnh làm trí nhớ quay giật lùi, lạnh làm nỗi buồn lăn về phía trước. Tôi mặc áo ấm, sửa soạn đi nhà thờ dự lễ sáng ngày thường. Nào khăn, nào mũ, áo ấm, găng tay, tôi lái xe đi giữa sương mù, lái chầm chậm, đi tới đâu nh́n tới đó. Đầu óc bềnh bồng như sương trước mỗi đoạn xe qua. Vừa lái xe vừa nghĩ đến tối hôm qua nói chuyện với Nguyễn Xuân Hoàng. Hoàng nói: Tú ơi tháng này là tháng anh Mai Thảo đi đấy. Giật ḿnh nh́n lịch, tháng Một rồi, tháng Một của năm 2013, anh Mai Thảo mất được mười lăm (15) năm.

Mười lăm năm ngắn và buồn như một tiếng thở dài. Tôi nghĩ đến anh, một người để suốt một đời cho đam mê chữ nghĩa. Theo tôi, đam mê văn chương là một đam mê đẹp nhất, v́ văn chương là một nghệ thuật người đam mê nó thấy ḿnh như được chúc phúc, được lượng trời rót xuống cho riêng ḿnh, rồi ḿnh mang ra tặng cho những người chung quanh. Đam mê văn chương cũng như đi trong sương mù mùa đông, đẹp và run rẩy. Đi bước nào biết bước đó, mắt mở căng ra cũng không nh́n được xa hơn.Thế giới văn chương như ḍng sông sương đặc quánh, phía trước lấp lánh nhưng chẳng hứa hẹn chắc chắn một điều ǵ. Người làm văn chương cứ thả nổi hồn ḿnh cho gió cuốn đi mất vào trong vũng sương không đáy. Con người nghệ sĩ thật sự, không kỳ vọng một điều ǵ ở người đời tặng lại cho những sáng tác của ḿnh.

(Thủ bút của Mai Thảo gửi cho Trần Mộng Tú, nhắc bài cho VĂN)

Xương thịt Mai Thảo bây giờ, sau mười lăm năm đă thành phân bón cho phần đất anh nằm bên dưới, mặt đất trên mộ anh, cỏ đă xanh hơn, sức vươn lên của cọng cỏ khỏe mạnh hơn, con sóc con thỏ hoang nào đi qua chắc cũng dừng lại, nhấm nháp vài cọng cỏ non xanh đó. Tôi mỗi lần xuống cali, điều có ghé nghĩa trang thăm anh, chuyện tṛ đôi câu, đặt tay lên hàng chữ có tên Mai Thảo, xoa xoa lên mặt cỏ như xoa lên vầng trán của một người thân đang nằm ngủ.

Những cuốn sách của anh, có cuốn trong thư viện, trong hiệu sách ở Việt Nam, ở Úc, ở Pháp, ở Mỹ. ở Canada  hay ở bất cứ nơi nào có người Việt cư ngụ, có văn hóa ngôn ngữ Việt được xử dụng. Trong cái gia tài văn chương  phong phú của anh (10 tập truyện ngắn, 2 tập tùy bút và 33 truyện dài) Mai Thảo c̣n làm thơ nữa. Không ai biết anh làm thơ từ bao giờ.

Mai Thảo làm thơ. Chao ơi! Thơ.

Thơ của anh cũng lừng khừng, từ tốn, ngắn gọn, gióng một, thâm trầm như khi anh nói chuyện với các bạn văn của anh. Mỗi chữ thơ của anh viết xuống có khẩu khí riêng của anh, không lẫn vào với thơ của bất cứ ai.

Đây là ba bài thơ gia đ́nh của anh trở lại Việt Nam sau hơn 20 năm (kể từ 1975) đă t́m được ở nhà người thân, nơi anh từng trú ẩn.

H́nh Tượng

Từ trong cửa tối nh́n ra

Thấy gần: bóng lá, thấy xa: biển trời

Lá lay, bóng cách ngăn đời

Biển im, h́nh tượng cơi người không ta.

Thủy Tinh

Trở ḿnh chăn chiếu mênh mông

Giấc mơ chật hẹp vẫn trong cuộc đời

Mộng ta không xóa nổi người

Đáy đêm c̣n đọng tiếng cười thủy tinh.

Kim

Miếng da bịt mắt thành đêm

Cây kim khâu miệng thành im lặng mồ

Tay chân, giây trói bao giờ

Da, kim, giây ấy bây giờ là ta.

Làm sao người đọc có thể nhầm lẫn ngôn ngữ này, khẩu khí này với một nhà thơ khác được. Những bài thơ t́m được này cũng cho ta thấy Mai Thảo đă làm thơ từ lâu, trước khi tập Ta Thấy H́nh Ta Những Miếu Đền xuất bản ở Mỹ.(1989)

Đọc thơ Mai Thảo tôi thấy anh rất cao ngạo. Anh cao ngạo thấy anh chính là mặt trời (nhật) chính là mặt trăng (nguyệt) nhưng lại chua xót cho cái thân nghiệp (Karma)  của chính ḿnh , tự nh́n ra “nhật nguyệt đều tăm tối”.Một cái cao ngạo rất đáng cảm thương v́ anh cao ngạo với chính ḿnh, với định mệnh, với cái thân nghiệp của riêng ḿnh.

Ta thấy ta đêm giữa sáng ngày

Ta ngày giữa tối thẳm đêm dài

Sao không, nhật nguyệt đều tăm tối

Tự thuở chim hồng rét mướt bay .

Có phải khi những người làm văn chương rơi vào cô đơn th́ họ cô đơn đến cùng cực và có thể t́m cái chết để đi tới cái đích cuối của cô đơn như nhà văn Nhật Kawabata và nhà văn Mỹ Hemmingway  chẳng hạn.

Mang cái thân của một người đàn ông độc thân, cái tâm của một văn-thi-sĩ. Mai Thảo là một trong nhưng người cô đơn cùng cực đó. Nhưng ông không tự hủy, ông viết văn, làm thơ và rót rượu mỗi ngày, thế thôi.

Một Ḿnh

Ngồi tượng h́nh riêng một góc quầy

Tiếng người: kia, uống cái ǵ đây?

Uống ư? một ngụm chiều rơi lệ

Và một b́nh đêm rót rất đầy

“Một ngụm chiều rơi lệ” C̣n câu thơ nào nói lên được sự cô đơn hơn thế không?

Anh Mai Thảo, mười lăm năm rồi đấy, những người bạn khi anh sống, anh thân quư họ, khi  anh mất đi họ chẳng thể nào quên anh được. Đối với Tú (và Nguyễn Xuân Hoàng nữa), anh Mai Thảo vẫn đâu đó quanh đây; dù đời sống có tất bật, nắng có lóa mắt mùa hạ, sương có che mờ lối mùa đông, vẫn có đôi lúc Tú thảng thốt nhớ đến anh khi bất chợt t́m thấy một chai rượu mạnh để quên lâu ngày trong tủ, hay một buổi sáng nào đó nh́n thấy cỏ bỗng xanh biếc trên ngọn đồi sương.

Nhắc đến anh chính là nhắc đến thời gian, đến vó câu qua cửa, nhắc đến một cơi không rồi ai cũng đến. Ta có gặp nhau ở cơi đó hay không? Nào ai biết được.

Cơi không là thơ. Không c̣n ǵ nữa hết là thơ. Nơi không c̣n ǵ nữa hết khởi đầu là thơ. Một xóa bỏ tận cùng. Từ xóa bỏ chính nó. Tôi xóa bỏ xong tôi. Không c̣n ǵ nữa hết. Tôi thơ. (Bờ Cơi Khởi Đầu- trong TTHTNMĐ)

Ngủ yên đi nhé, thơ.

Trần Mộng Tú

Tháng 1/2013