PHÂY

 

 

Ḿnh tối kỵ với phây. Mua cái áo mới, diện vào, lên phây. Ăn ǵ, nấu ǵ, lên phây. Trong tiệm ăn, bà mẹ quát thằng con khoảng sáu, bảy tuổi đang chọc em gái: “Đầy bàn rồi nè, không lo chụp h́nh đưa lên phây đi”. Cô ấy chưa biểu con ăn, mà biểu nó lên phây mời ảo bà con bạn bè và cả người dưng những món ḿnh sắp xơi thiệt cái đă. Kiểu cúng ông bà, nhưng cũng chẳng hưởng được mùi. Cho nên nghe nói phây là “cái chợ trời”, ngại. Nhưng chuyện ghét đó là đời xưa rồi, cái thời mới “biết một” mà chưa “biết hai”.

Biết hai là v́ t́nh cờ nghe những tin mà chỉ phây mới có, là các bài viết công phu trí tuệ, lại hiện diện ngắn gọn, có thể đọc qua cho biết “t́nh h́nh rất là t́nh h́nh” tới cỡ nào trong dăm mười phút, có bàn ra tán vào, th́ cũng tiện. Và cũng hiểu hơn “con người thời đại”. Vậy là ḿnh nhờ cháu “tậu” cho một cái phây, chỉ đọc tin thôi, chẳng t́m bạn bốn phương, chẳng khoe áo khoe quần hay hàn huyên tâm sự. Đúng kiểu đọc báo.

Đọc, gặp b́nh luận vui th́ được một mẻ cười là coi như xơi mười thang thuốc bổ miễn phí. Cập nhật từng giây phút. Tin nóng hổi vừa thổi vừa đọc, thẳng thắn, gan góc bởi toàn là “phóng viên nhân dân”, nói năng không cần cong lưỡi, viết không cần lách, không có chỉ thị, không phong b́. Cho nên họ luôn “đi trước thời đại”, báo chính thống chỉ lặp lại một số tin mà phây từng bàn tán đă đời rồi, đang cho bà con “phượt” nhiều tin giật ḿnh khác rồi. C̣n phần lớn th́ báo chính thống không hề nhắc tới, có tin c̣n nêu nguồn lấy từ Facebook! Hiểu tại sao thiên hạ thích phượt phây. Trễ c̣n hơn không bạn nhé. Có lần nghe một cụ bà tám mươi ở Hà Nội phượt phây, phục quá, cả chục năm sau ḿnh mới bắt chước để xứng mặt… “em hào” của cụ.

Như phần đông huy chương nào cũng có mặt trái, phây cũng có, dù chủ yếu báo động cái ǵ không “đúng quy tŕnh”, kêu cứu chuyện khẩn trương, nêu thắc mắc điều ǵ hơi bị lạ, thường với tư cách người dân nêu lên với chính quyền, v.v… mà điện thoại cũng không nhanh chóng thuận tiện bằng, hoặc những điều mà “vô phây” th́ vô phương.

Dù sao đây là mạng xă hội, công cộng, bất kỳ ai cũng có tiếng nói, tự do, chín người có tới mười ư lận, th́ làm ǵ mà chẳng có “mặt trái”. Nhưng ví dụ đọc sách hay đọc tin chẳng khác nào t́m bạn, cũng đều phải chọn. Dĩ nhiên thỉnh thoảng cũng có tin vịt, nhưng nó sẽ tự biến mất, sẽ bị phây-búk-cơ đào thải.

Riêng ḿnh th́ từ ngày phượt phây, biết được rất nhiều điều mà nếu chỉ nhắm theo sách vở hay truyền thông chính thống th́ kiếp sau chưa chắc biết, v́ lịch sử càng ngày càng dài, nếu giữ hết th́ e… thiếu giấy. Cho nên cái ǵ không tiện cho ta th́ cứ cắt ngọt nó đi. Phây cũng cho ta xem nhiều video hoặc h́nh ảnh rất thú vị và cái thú vị nhất có lẽ là kể cho người “vô phây” nghe để nhận được cái nh́n đồng lơa.

Ví dụ nghe đâu sách giáo khoa ngoài bắc dạy là Mỹ-Ngụy ăn thịt người, và một số nhà văn (cũng hơi lơn lớn) đă viết như vậy vào tác phẩm. Một hôm trên phây có h́nh anh lính Mỹ ngồi trên hè với mấy lính Việt, nh́n xuống sân bà mẹ đang tắm cho thằng con nhỏ khoảng hơn 1 tuổi. Tất cả đều tươi cười âu yếm. Và phây chú thích “Tắm cho sạch rồi ăn nhé”, th́ ai mà chẳng bật cười?

Có những b́nh luận của học sinh về lịch sử, về xă hội “đúng theo sách vở” đến mức ngớ ngẩn, để rồi người ta chê bai những b́nh luận đó, dè bỉu “coi giáo dục bây giờ như vậy đó”… Nhưng xin lỗi, đừng cái ǵ cũng đổ thừa giáo dục. Bởi những người làm trong ngành giáo dục chưa hẳn là ai cũng có giáo dục, và nếu có, th́ con đường giáo dục luôn chật hẹp quanh co, c̣n con đường internet th́ thênh thang, dù tùy cái phải chịu khó bắc thang leo tường lửa mới vào được. Những trẻ tự học ngoài đường thường khôn hơn, già dặn hơn trẻ ngoan mài đũng quần trên ghế. Và thời buổi công nghệ thông tin như ngày nay mà không biết tự học thêm th́ lỗi của mỗi người. Internet không phải chỉ dùng để chơi game, nghe nhạc hay theo sát gót các siêu sao. Chỉ tại học sinh không hề tham khảo bất cứ thứ ǵ ngoài sách giáo khoa, th́ đúng là lỗi hoàn toàn của ngành giáo dục – bởi v́ h́nh như ngành giáo dục hiện tại th́ chẳng ai khen. Nhưng quyển bách khoa toàn thư về mọi chủ đề, bộ óc vạn năng có thể dạy ta và lư giải mọi điều, sự tự do không bến bờ và tính phóng khoáng tận t́nh truyền đạt cho ta không giấu giếm… là internet. Dân ta phải biết sử ta, nếu mà không biết th́ tra Gu Gồ. Có người nói ông Gu Gồ và đồng nghiệp “là công cụ tuyệt vời để giải ngu hiệu quả”. Ai cũng có thể học miễn phí, tha hồ.

Ngoài chuyện giải ngu, các mẹ mà phượt phây cũng sẽ giải quyết được vài thắc mắc ẩm thực. Ví dụ ngại nước mắm ngộ độc ư, th́ trên phây có nước mắm sản xuất kiểu gia đ́nh. Kiểu này không dám làm ẩu đâu, v́ nếu không nghiêm chỉnh là bị phây thủ bao vây trong một ngày là tiêu tan sự nghiệp. Hoặc tội ǵ bỏ tiền mua bánh trung thu từ đâu đâu của năm ngoái cải biên, trên phây sẽ có bánh trung thu cây nhà lá vườn an toàn, ngon lành đẹp mắt.

Ngộ cái, nhiều người thích được khen, được thiên hạ lưu tâm quá thể,  nên có những lời phàn nàn buồn cười. Ví dụ một nhà giáo viết: từ nay ai không “like” những ǵ ông viết th́ ông sẽ “unfriend”, là cắt cầu, v́ “like” th́ cũng như lời chào hỏi. Một em giải thích thầy ơi thông cảm, v́ nhiều bạn không có máy, cả tuần mới ra tiệm một lần… Ḿnh là ma mới, dốt, nên hơi ngạc nhiên. Cứ tưởng “like” là khi nào người đọc thấy đồng cảm, thấy thích mới “like” chớ, tự điển Anh - Việt giải nghĩa rơ ràng “Like” là “Thích” mà. Và điều này th́ cần ǵ “friend” hay học tṛ mới “like”, cứ viết hay ho đúng đắn th́ thiếu ǵ người “like”, tại sao phải bắt bí làm khó học tṛ hay bạn?

Cũng có chuyện ngồ ngộ nữa là một ông viết ǵ đó than buồn, ông khác bấm like, ông buồn hỏi tui than buồn mà sao bạn lại like, ông vui ngớ, hỏi ư bạn là sao, ông buồn nói cái ǵ vui mới like chớ sao tui than buồn mà bạn like, ông vui bèn giải thích like không chỉ là thích, mà là chia sẻ, là có đọc qua, ông buồn nói tui hổng thích vậy, ông vui than thở với trời : ủa, vậy anh ta viết lên phây làm ǵ?

V́ những “chuyện độc” thường là đúng, mới khổ, nên có lời khuyên chân t́nh: nếu bạn là người ưu thời mẫn thế, Giữa đường thấy sự bất b́nh chẳng tha kiểu Lục Vân Tiên, th́ đừng phượt phây, hoặc nếu phượt th́ liếc xem cái ǵ dính tới chuyện nước chuyện nhà th́ bỏ qua đừng xem nhé. Trừ phi bạn ph́ cười nghĩ “toàn là chuyện như đùa”, chớ không th́ thức vo ve cùng muỗi đấy. Chẳng mấy thuở có chuyện hỉ hả vỗ đùi kiểu Kim Thánh Thán “cũng chẳng khoái ru” đâu!

Tại v́ Phây mà, có phải “phây phây” đâu mà khỏe!

 

Xuân Sương