ZIDANE
Chuyện của ai đâu mà cô hàng xóm và tôi suưt căi nhau. Chẳng là cô trách cầu thủ Zidane húc đầu vào Materazzi để bị đuổi ra sân khiến đội Pháp thua, rằng ở mức độ đó th́ không thể phạm lỗi lầm như vậy, rằng phải giữ b́nh tĩnh... Tôi th́ cho rằng ḿnh đứng ngoài phê b́nh rất dễ, nên muốn trách ai cứ đặt ḿnh vào địa vị họ cái đă, rằng dầu sao Zidane cũng chỉ là con người...
Dĩ nhiên cô hàng xóm không đồng ư, cũng như nhiều người khác. Đến hôm 12-7 vừa rồi, Zidane trả lời phỏng vấn trên truyền h́nh th́ tôi hơi thất vọng. Tôi nghĩ Zidane chỉ có mấy phút đồng hồ để rao giảng một bài học đạo đức rất cần thiết cho thể thao nói chung, cho ngành bóng đá nói riêng, và hiện giờ anh là người duy nhất có thể làm điều đó với tất cả điều kiện thuận lợi. Nhưng anh đă bỏ qua cơ hội.
Tôi chờ đợi Zidane nói các trận đấu cấp bực quốc tế th́ mọi cầu thủ đều bị áp lực rất nhiều, rằng dù mệt mỏi ai cũng đem hết sức ḿnh để thắng, không phải cho cá nhân mà cho toàn đội, cho người yêu bóng đá khắp thế giới và cho quốc gia... Rằng tất cả đều phải nổ lực tài năng trong cách chơi với tinh thần thể thao lành mạnh, rằng nếu chuyện chơi xấu để ngăn cản đường banh là chuyện b́nh thường th́ cũng lưu ư đừng làm hại đến sức khoẻ đối phương, rằng mọi thủ đoạn lung lạc tinh thần bằng cách chửi cá nhân nhau chẳng nên áp dụng... Cũng như tôi chờ Zidane trả lời là đối với cá nhân Materazzi th́ Zidane không hối tiếc, nhưng hối tiếc với cả tỉ khá giả trên khắp thế giới đă gây ra cho họ cú sốc bất ngờ ...
Nhưng Zidane không nói những điều ấy khiến tôi bực bội mất ngủ hôm đó và cả ngày hôm sau. Tôi giật ḿnh thấy rốt cuộc ḿnh thất vọng v́ cũng nói theo ư riêng, có đặt ḿnh vào «da thịt» Zidane đâu! Có thể trong nghề, hơn ai hết Zidane hiểu bài học đạo đức đó là vô bổ không áp dụng được, rằng dù trong giới thể thao nhưng tinh thần không hoàn toàn thuần túy thể thao mà nhiều lư do khác chi phối thống trị, th́ nói ǵ ra cũng chỉ là «lên lớp» vô duyên. Và cuối cùng, giản dị là Zidane không có ư tưởng như vậy trong đầu. Ngược lại tôi phục Zidane ở thái độ tŕnh bày sự việc. Dù cho là những điều Materazzi nói «rất đau», anh thích thà bị đấm vào mặt hơn là nghe những lời đó nhưng vẫn nói rất trầm tĩnh nhẹ nhàng mă thượng, nét mặt không tỏ ǵ sân hận mặc dù chính thái độ có thể cho là hèn kém của Materazzi đă đẩy anh tới rắc rối hiện nay. Tôi tự hỏi nếu là ḿnh, lúc đó chỉ húc đầu thôi hay thoi thêm cho Materazzi mấy đấm, nện thêm cho hắn mấy đá?
Chính Zidane cũng nói trước hết anh chỉ là con người. Mà con người th́ thất t́nh lục dục, có gia đ́nh và danh dự. Bên cạnh là nghề nghiệp. Trong vị trí thủ quân, Zidane có bổn phận tinh thần hướng dẫn đội ḿnh tới vinh quang. Nhưng trước khi là thủ quân, anh đă-đang-và luôn luôn là một con người. Và con người th́ có chọn lựa những ǵ thiêng liêng nhất đối với ḿnh. Zidane đă từng tuyên bố trong đời có những điều quan trọng hơn quy luật bóng đá, tức là Zidane không đặt nghề nghiệp và quyền lợi trên gia đ́nh và danh dự. Cầu thủ Ư biết thóp điểm yếu đó của Zidane. Nếu không có Zidane trong sân th́ rất lợi cho đối phương, tôi tự hỏi trong đời «banh nghiệp», Zidane đă bực bội mất ngủ bao đêm v́ tṛ ma mănh này? Khi trách th́ người ta nhắc đến tŕnh độ kỹ thuật «ở mức độ ấy» mà quên tính cách «con người». Và muốn hạ bệ thần tượng con người th́ lại quên tŕnh độ kỹ thuật: bao nhiêu năm mới có được một Zidane? Tự động báo chí mệnh danh Zidane là «người cool nhất hành tinh», là «Dalai Lama của bóng đá»... Ghê gớm hơn, triết gia Bernard-Henry Lévy giải thích cái húc đầu của Zidane là «hành động tự sát của bán-Thần». Từ đó họ đ̣i hỏi Zidane phải có cách cư xử như Phật sống Thánh sống nên anh làm khác đi th́ bất măn. Có lẽ nên tước danh hiệu triết gia của ông Lévy này đi. Về phần Zidane, chỉ nên xem anh là một cầu thủ. Cầu thủ hay th́ đội bóng có lợi. Không hơn không kém.
Mỗi con người là một vũ trụ riêng biệt, có khi nói bằng lời hay bằng chữ mà cũng có thể c̣n hiểu lầm nhau. Ông cha ḿnh đă dạy rất hay là trước khi nói hăy uốn lưỡi bảy lần. Mất th́ giờ thật, nhưng sẽ giảm đi nhiều phức tạp khác c̣n mất th́ giờ và t́nh cảm nhiều hơn. Dẫu chưa biết chuyện ǵ, trên 60% dân Pháp đă tha thứ cho Zidane th́ cũng đủ thấy thiên hạ có ḷng thông cảm. Báo L’Equipe chụp lúc Zidane ra khỏi sân, một ḿnh ngơ ngác giữa sân cỏ thênh thang ngước mặt lên Trời, như thể nói với đấng tạo hóa «Con chỉ là một con người». Một bức h́nh ư nghĩa và tuyệt đẹp đối với một con người tuyệt đẹp.
Xuân Sương
Paris, juillet 2006