Khi Putin chiếm Crimea, Lukashenko liền lên tiếng tán thành. Vị tổng thống chuyên quyền và mị dân này đã cầm đầu nhà nước Belarus từ 1994, được các nhà báo phương Tây phong chức “ Nhà độc tài cuối cùng của Âu châu.” Trong khi Ukrain biến loạn. Lukashenko vẫn khéo léo một mặt hợp tác với Nga, một mặt đàn áp mọi phong trào chống đối trong nước. Mỗi lần bầu cử nhiệm kỳ tổng thống mới ở Minsk là Lukashenko lại đắc cử nhờ gian lận – lần cuối vào tháng
12-2010.
Góp phần soi chiếu vào các xã hội hậu-cộng sản khi Liên Xô tan rã, truyện ngắn nặng tính phóng sự sau đây của Vladimir Kozlov – vốn là chủ bút tờ báo Anh ngữ duy nhất tại Belarus – đã được chọn vào Tuyển Tập Truyện Hay Âu châu năm 2014 (BEST EUROPEAN FICTION 2014, Dalkey Archive Press) bởi Drago Jancar.
CHÂN PHƯƠNG
CHÍNH TRỊ
VLADIMIR KOZLOV
Từ kư túc xá tôi đi ra với quần ḅ màu đen, áo khoác da và cái khăn ba sọc trắng, đỏ, trắng quấn quanh cổ. Hôm nay là ngày xuống đường phản đối Lukashenko. Tôi đi một ḿnh - mấy tay trọ chung pḥng với tôi sẽ không dẫn xác đến. Cả bọn cứ nằm ĺ trên giường rồi phun nước bọt lên trần nhà bởi chúng chẳng có tí tiền nào để mua vốt ka. Lũ khốn kiếp.
Trên đường tôi đi ngang một đám người tồi tàn thấy mà chán. Họ chẳng mảy may quan tâm đến chính trị hoặc bất cứ việc ǵ khác, ngoại trừ một thứ là kiếm mua mớ dồi thịt, phồng miệng nhai nuốt, xong ngồi suốt đêm trước máy tivi xem loại phim bộ ngu đần không cái nào hơn cái nào. Dù tôi chẳng chống báng chi lối sống của họ, đương nhiên.
Nhóm xuống đường tụ tập tại quảng trường Yakub Kolas. Từ xa tôi nh́n thấy đám đông với lá cờ ba sọc trắng, đỏ, trắng. Tôi nhận ra vài tên trong phân khoa Bang Giao Quốc Tế ở đại học, cất tiếng chào. Bọn tôi đứng quanh nhau, hút thuốc, chờ đợi, rồi tiến lên theo các người khác. Nơi hàng đầu có ai đó chỉ huy và chúng tôi lại di chuyển về phía trước. Chúng tôi đi trên vỉa hè về nhà hát ôpêra – đó là khoảnh đất chỉ định nơi chúng tôi được phép bày dựng cuộc biểu t́nh. Tuyến lộ chính bị ngăn cấm – đám công an chống bạo loạn đứng dàn hàng dọc hè phố, chờ đánh đuổi kẻ nào trong nhóm chúng tôi dám lấn tới. Nhưng mối hiểm họa thực sự, Chúa ơi Chúa, là một người trong nhóm bị họ lôi ra khỏi đường lớn, bắt đến một mảnh sân khuất để bày tṛ hành hung chính hiệu của công an.
Vậy là trong nhóm có người của các phân khoa khác, nhưng tôi không thấy ai thuộc khóa học của ḿnh. Chúng tôi la to bằng tiếng bêlarút, “Tàn tệ !”, “Lukashenko phải vô tù!”, và “Bêlarút muôn năm!” Những kẻ đi đường khó chịu nh́n chúng tôi - bị chúng tôi cản trở không được rảnh chân chạy theo mớ công việc vặt, họ phải đứng ép sát vào tường nhà mấy dăy phố cho bọn này đi qua.
Con số tham dự cuộc biểu t́nh hơi yếu – không hơn một ngh́n. Vẫn c̣n vài người bước đến gia nhập nhóm chúng tôi, nhưng chẳng được bao nhiêu. Một nhóm với chừng ấy mạng sẽ không gây nhiều âm vang. Nếu chúng tôi tụ tập nổi mười hay mười lăm ngàn người th́ đám công an dẹp loạn hay bọn cớm thường phục sẽ hết làm ǵ được. Sau đó chúng tôi sẽ biểu dương ḥ la ngay trước dinh tổng thống.
Chúng tôi đi đến nhà hát. Bọn này có vài trăm mạng với cờ xí và bảng vẽ câu “ Bêlarút muôn năm!”, nhưng cớm và lực lượng chống biểu t́nh c̣n đông hơn. Họ đến từ đâu, tất cả những công an này? Họ chả làm ǵ để giúp mọi thứ doanh thương phải đóng món tiền bảo vệ cho mafia, nhưng khi đến lúc cần bóp nghẹt đối lập th́ tất cả đều có mặt. C̣n có thêm mớ công an dẹp loạn trên chiếc xe buưt đằng kia. Đang ngồi, chờ đợi, đánh bài, nh́n bọn tôi qua các cửa sổ xe.
Cuộc phản đối bắt đầu. Một kư giả chạy theo bên cạnh – chị ta có mặt trong lần phản đối mới đây của chúng tôi, và tôi từng gặp chị ta dăm ba lần gào la đ̣i dân chủ và tự do ngôn luận trên tivi. Cô nàng tuổi khoảng ba mươi, trang phục gọn đẹp.
Hai cớm, một sĩ quan và một thượng sĩ, trông chừng chị kư giả. Tay thượng sĩ nói bằng tiếng Nga:
“Cũng lại con này. Đồ đĩ ngựa. Hết bú thằng này lại ngậm thằng khác thì cách nào nó c̣n làm việc được, tôi không bao giờ hiểu nổi. Đ.m. nó cứ ŕnh đợi cơ hội để gây sự với chúng ta. V́ nó viết cho tờ báo rác nào đó, con đĩ này tưởng là chúng ḿnh sẽ không đụng tới nó. Có lần bọn tôi kéo nó lên xe buưt, bạt tai vả má một hồi. Nhưng cái mồm thối nó cứ oang oang - tự do ngôn luận, ngôn luận tự do… Anh biết không, lần đó v́ nó mà bọn tôi suưt bị rắc rối!”
“Cô ta lập gia đ́nh chưa?”
“Làm sao mà có gia đ́nh? Nó đă ly dị. Chẳng có thằng nào sống nổi với loại đĩ như thế.”
“C̣n phải nói!”
Chị nhà báo bước tới tôi.
“ Chào anh. Svetlana Ryabova. Bản tin Minsk . Xin phép cho tôi hỏi vài câu?”
“Được, cứ hỏi.”
Chị ta lấy trong túi xách ra cái máy ghi âm, ch́a tận mũi tôi, bấm nút.
“ Anh tự giới thiệu trước tiên. Anh tên ǵ, đi học hay công tác ở đâu?”
“Antonovich, Sergei. Tôi đang học năm thứ ba khoa tâm lư tại Đại học Quốc gia Bêlarút.”
“ Xin anh cho biết lư do anh tham gia cuộc biểu t́nh hôm nay?”
“Vâng, chúng tôi đến đây để bày tỏ sự phản kháng đối với các chính sách của chế độ đang cầm quyền. Chúng là lư do khiến đất nước chúng ta nghèo như thế này và khiến nền kinh tế chúng ta đi xuống.”
“ Theo anh, một vụ xuống đường biểu t́nh như vầy có hiệu nghiệm bao nhiêu trong cuộc tranh đấu chống chế độ?”
“Không hiệu nghiệm lắm v́ chẳng có bao nhiêu người tới. Nếu đông hơn, giới chức trách khi đó sẽ sợ chúng tôi và buộc phải làm điều chi đó để giải quyết. C̣n như thế này th́ họ có thể cho cớm với công an dẹp bạo loạn ra tay thay v́ lắng nghe những ǵ chúng tôi muốn nói.”
“Anh nghĩ thế nào về t́nh trạng đấu tranh chính trị của giới trẻ hôm nay, trong các sinh viên? Anh sẽ mô tả nó ra sao?
“Thế này, ngày nay thiên hạ chẳng quan tâm nhiều đến chính trị. Làm sao kiếm nhanh được chút tiền rồi tiêu khiển, đó là ư nghĩ trong đầu của đa phần giới trẻ hiện giờ. Về chính trị th́ coi như họ không…,họ chả màng ǵ đến ba thứ chuyện đó.”
“ Vậy họ không nh́n ra sự liên hệ giữa t́nh h́nh chính trị đất nước chúng ta với chất lượng đời sống của họ hay sao?”
“Có lẽ họ chả nhận ra. Tôi không biết được.”
“Ôkê, cảm ơn.” Cô ta tắt máy ghi âm, rồi rời bước. Tất cả những ǵ tôi vừa nói ra là đúng, có thể cho là thế. Nếu cô ta biên tập tôi đôi chút trong bài viết th́ mọi việc sẽ ôkê. Nhưng lỡ nếu tay khoa trưởng bắt gặp bài báo th́ sao? Năm trước có ba gă bị đuổi khỏi môn Bang giao Quốc tế v́ tham dự cuộc phản đối, giờ đây họ đang học ở Praha. Họ được bên ấy mời qua học khỏi đóng tiền. Mấy thằng số đỏ. Vài tên trong phân khoa bảo tôi rằng bọn họ vẫn giữ quan hệ với nhau - mấy thằng đó đang học bên Tiệp với tiền trợ cấp. Và c̣n dư để mua bia uống.
Cuộc phản đối chấm dứt. Mấy nhà cầm đầu phe đối lập chính trị len bên hông đám đông tách ra và lên xe của họ ngồi pḥng khi nguy hiểm hiện ra là có thể phóng xe đi. Một nhóm người biểu t́nh cũng bắt đầu rời chỗ, trừ những kẻ tích cực nhất là đám sinh viên, trong đó có bọn tôi. Ai đó gợi ư lên đường về quảng trường Độc Lập, và chúng tôi bắt đầu cất bước. Trong nhóm có vài tên hơi hoảng – chúng tôi không được phép diễn hành trên đường, có nghĩa là bây giờ chúng tôi tạo cho bọn cớm cái quyền bắt giữ cả đám. C̣n nếu không bắt giữ ngay th́ họ sẽ đợi khi chúng tôi tản ra, lúc ấy họ sẽ lượm từng đứa. Nhưng, kệ mẹ. Bọn này cứ tiếp tục kéo nhau đi. C̣n lại độ hai trăm mạng, chúng tôi nắm tay nhau không cho bọn cớm tóm bất cứ ai, rồi bước trên đường về quảng trường.
Cớm bám sau chúng tôi và kèm theo hai bên, nhưng họ lặng lẽ và chưa đụng đến bất cứ ai. Có nghĩa là họ c̣n đợi lệnh trên. Không xa bọn tôi lắm là thượng sĩ với sĩ quan khi năy.Chẳng biết từ đâu Ryabova hiện ra, rượt kịp tay thượng sĩ.
“ Chào anh. Svetlana Ryabova, Bản tin Minsk. Xin hỏi anh vài câu có được không?”
“ Cút đi chỗ khác. Tôi không nói chuyện với những người như chị.”
“Tại sao tôi phải đi chỗ khác? Tại sao anh không nói chuyện với tôi? ‘Những người như chị’ là nghĩa ǵ cơ chứ? Để tôi đoán thử: trước tiên là phụ nữ, thứ nh́ là nhà báo. Có đúng không nào? Thưa ngài, ngài là một kẻ hoàn toàn đần độn !”
Đôi ba người trong nhóm bọn tôi đứng lại nh́n xem chuyện ǵ sẽ xảy đến. Tôi cũng vậy. Câ bọn nhích tới gần. Vài người khác trong nhóm dừng bước, xoay đầu lại.
“Chị khôn hồn cút ngay đi, bằng không chúng tôi sẽ đưa chị lên xe buưt kia – khi đó chị phát hiện điều ǵ sẽ đến khi chị giỡn mặt với chúng tôi.”
“Anh có biết anh là cái thứ ǵ không? “ chị nhà báo hỏi. “Anh là một dị dạng của thiên nhiên. Rác thối toàn diện. Nói cho anh biết, loại thất bại như anh sẽ chẳng bao giờ được ngủ với đàn bà. Đàn bà bằng xương bằng thịt ấy, c̣n lâu.”
Tên thượng sĩ vung quả đấm lên. Tôi chạy tới cho hắn cú đá vào hạ bộ. Hắn gập cả người, bọn cớm c̣n lại nhào đè lên chúng tôi. Bọn tôi chẳng có món ǵ để tự vệ - không gậy gộc kể cả rào dậu, xi măng vỉa hè để mà tháo nạy. Chúng tôi phóng nhanh vào cái sân nhà kế cận. Công an chống bạo động cầm dùi cui đă nhảy khỏi xe buưt xông tới – sau rốt cũng đến giờ họ ra tay. Năy giờ họ chỉ ngồi chán mứa trên xe, nay th́ họ có thể vung dùi gậy đập găy dăm ba cái xương sườn.
Đang bỏ chạy tôi nh́n thấy hai tay cớm nắm chụp Ryabova và kéo cô ả về xe buưt. Chị ta tay huơ chân đá, cố chống trả. Chẳng nhằm nḥ ǵ. Nhưng sẽ không có ǵ nghiêm trọng xảy đến với cô ta - họ sẽ bắt giữ ả nửa tiếng đồng hồ rồi thả. Nhưng nếu tôi bị họ chặn bắt th́ đúng là tai vạ cho tôi. Họ sẽ đập dùi gậy vào phủ tạng rồi nhốt tôi năm ngày v́ tội danh “tham gia một cuộc phản đối không có giấy phép “ và “ chống chính quyền”. Tôi chạy qua một cánh cửa ṿng cung. Trong sân có xe cộ, băi đậu. Sau tôi có thêm vài tên trong nhóm, và đằng sau chúng là đám công an dẹp loạn. Tôi trốn trong một nhà xe. Chỉ có một ḿnh tôi hèn yếu nơi này, tôi cảm thấy sợ đến đổi muốn ị ra quần. Thật ra đă có hai đống cứt khô trên khoảng đất sau nhà đậu xe. Tôi t́m chỗ tránh khỏi đạp phải cứt rồi tuột quần xuống. Tất nhiên sẽ hài hước nếu đám công an chống bạo loạn lùng phía sau nhà xe và bắt gặp tôi trong tư thế này. Tôi nghe tiếng động, vài tiếng gào la phía sau bức tường bên kia. Có đứa đă bị tóm. Đống cứt tôi ị bốc hơi. Rút trong túi áo một mảnh giấy tôi đọc “ Chúng ta là thành viên của Âu châu. Lukashenko – đồ ngửi đít!” Sakovich sinh viên năm thứ năm đă trao tôi mẩu giấy này. Bọn tôi đă phát tán chúng quanh khắp giảng đường. Tốt quá, tôi c̣n được chục tờ. Tôi chùi đít với mẩu giấy, kéo quần lên rồi lặng lẽ lén nh́n từ đằng sau nhà xe. Hai tay công an dẹp loạn đang đánh gục một gă đầu hói mang kính cận với túi da trên vai, họ thọc dùi cui vào bụng gă. Gă gào to, lũ giết người. Cái túi tuột chậm, rời vai gă rớt xuống đất.Công an lôi gă đi.
Không c̣n ai nơi khoảng sân. Tôi chờ thêm độ năm phút rồi bước ra từ sau nhà xe. Buổi chiều tối dần. Tôi đi tới cái túi, nh́n xuống. Có hai chai vốt ka trong đó. Chỉ bấy nhiêu đó. Không giấy tờ tài liệu ǵ cả. Có lẽ tôi nên lượm hai chai lên đem về cho bọn ở cùng kư túc xá với tôi.
Như vậy coi như bọn tôi đă thắng! Lukashenko – cho mi ngửi đít ta!
CHÂN PHƯƠNG chuyển dịch từ bản Anh ngữ
do ANDREA GREGOVICH dịch từ nguyên tác tiếng Nga.