Nam Dao giới thiệu :

          Khi bắc một nhịp cầu giữa những thế hệ, chẳng có cách nào khác để đến bờ bên kia, bờ thế hệ trắng, là tu sửa đoạn ră mục nhất mà Cao Việt Dũng định h́nh là quyền nh́n vào quá khứ với sự chân xác của những sự kiện và những con người, không để con nhện lịch sử khồng lồ giăng mạng lăng quên, che khuất và xuyên tạc.

 

Cao Việt Dũng

Sợ

  (trích)

....Dù cho thế hệ chúng tôi và thế hệ ngay trước chúng tôi xét về đại đa số vẫn sống dưới cùng một mái nhà, vẫn có những mối giao hảo không phải là không thâm t́nh, khoảng cách giữa hai bên rơ ràng là ngày càng bị đào sâu. Thế hệ chúng tôi là thế hệ trắng, áo trắng công sở Tây, màu trắng máy tính Mac và trắng tinh về lịch sử, trong khi thế hệ trước chúng tôi là một thế hệ đen (hoặc đỏ, tùy người nghĩ), thế hệ của bùn đất cánh đồng, hầm trú ẩn và thậm chí giao thông hào.

Cái màu trắng lịch sử tôi vừa nói đến kia đă đeo đẳng người Việt Nam từ không biết bao nhiêu đời, nhưng đến chúng tôi th́ nó trở thành quá lớn, và quá phi lư. Tại sao chúng tôi không được quyền biết lịch sử chính xác, những sự kiện chính xác xảy ra cách đây mới vài chục năm? Tại sao rất nhiều nhân vật bị mạng nhện lăng quên che khuất, chúng tôi chỉ c̣n được nh́n thấy vài dấu vết lẻ tẻ, những mảnh vụn rơi văi sau khi con nhện lịch sử khổng lồ hoàn thành hoạt động tiêu hóa của nó? Ngao ngán lắm (dù cũng hết sức thương cảm) khi nh́n những con người già nua tay run lẩy bẩy những nỗi sợ lưu cữu kể lại những mớ lổn nhổn kư ức không đáng tin và không cách ǵ kiểm chứng. Liệu trong thế hệ chúng tôi sẽ có được một Tạ Chí Đại Trường? Liệu ánh sáng của ngày hôm nay có rọi đến được những góc khuất của ngày hôm qua? Tại sao chúng tôi bị tước quyền nh́n vào quá khứ? Giờ th́ tôi hiểu một phần v́ sao chúng tôi không được biết đến lịch sử chân xác. Chỉ vài lời kể mà bằng trực giác tôi tin là sự thật của một nghệ sĩ như Lê Vân đă đủ sức dấy lên những cơn sợ quặn ḿnh trên những trang báo b́nh thường chuyên để chứa những bài thơ khăm khẳm và những đ̣n chí mạng cá nhân. Một nghệ sĩ không có quyền được kể chuyện đời ḿnh ư? Văn hóa nào cấm điều đó? Hẳn là cái văn hóa hay ho chuyên đời coi nghệ sĩ là giống xướng ca vô loài và tự coi ḿnh nhục như con chó. Hay là nỗi sợ lịch sử lên tiếng đă đè lấp tất cả? Nhưng cái hố đựng bí mật tai lừa của vua Midas vẫn có khả năng lên tiếng. Tôi sẽ nói đến vài hậu quả, nho nhỏ thôi – những điều to tát chưa thể bàn đến, những cái tai lừa vẫn tua tủa dựng lên – của việc bắt ép chúng tôi phải nhận lấy cái màu trắng ơng ẹo ngây thơ vờ vĩnh đó.

Thế hệ trước chúng tôi bắt đầu có một thói quen đáng yêu là gửi chúng tôi sang những đất nước tiên tiến để đi học, với ham muốn và hy vọng cũng không kém phần đáng yêu là chúng tôi sẽ v́ đó mà được đổi đời. Thế là vài phần trăm của thế hệ tuổi trẻ vàng son (những từ như the gilded youth hay la jeunesse dorée nhiều khi cũng c̣n hàm nghĩa chua chát mỉa mai) chúng tôi h́ hụi với mấy cái máy tính hoặc to miệng phét lác về những chiến lược kinh doanh cho từ công ty xuyên quốc gia đến doanh nghiệp vừa và nhỏ. Và chấp nhận dễ dàng cái màu trắng kia. Đại đa số thế hệ chúng tôi nhanh chóng, như một phản xạ có điều kiện, bịt tai (hoặc sang trọng hơn là cắm headphone máy Ipod vào tai) khi bị t́nh cờ nghe thấy điều ǵ đó đi ra ngoài khuôn khổ những điều dễ chấp nhận (nhưng tầm thường), một dạng politically correct made in Vietnam. Đến nhà (trọ) của giới trí thức tương lai khi c̣n sống ở trời Tây đó là thấy đồ gỗ Ikea, thấy giày Camper, và, đôi khi, cả một cái lồng vẹt. Nhưng họ đă được giáo dục cẩn thận đến mức trong nhà không mấy khi có được đến một quyển sách. Đến kỳ làm tiểu luận, luận văn nhiều người không biết đến tra phích sách trong thư viện – dù copy cả đoạn dài trên Internet là chuyện quá dễ dàng và phổ biến đối với họ. Đă từng có nhiều du học sinh post ảnh khoe pḥng trong những forum trên Internet. Vâng. Ba chiếc máy tính. Vâng. Cái điện thoại O2. Và zero quyển sách. Đại đa số chúng tôi chấp nhận dễ dàng cái được ấn định. Nhưng tôi không có thẩm quyền ǵ trách cứ họ. Thế hệ nào cũng chỉ chứa nổi một bộ phận rất nhỏ không chấp nhận sự áp đặt từ trên xuống. Nhưng vấn đề là phải có. Và nhất là ở những thế hệ khó nhọc loay hoay với những cuộc chiến vừa mới đi qua: thế hệ lost generation của Hemingway, và sau đó một chút, thế hệ của Harold Pinter và nhất là John Osborne (tác giả vở kịch Look Back in Anger – 1956), những người được mệnh danh là Angry Young Men (hoặc AYM, hoặc Angries). Trào lưu nào dù lớn đến đâu cũng chỉ có số lượng tham gia hết sức hạn chế. Cuộc cách mạng 1968 cũng chứng kiến đám đông thản nhiên đi qua bên cạnh. Dù ǵ thế hệ của chúng tôi cũng làm được một vài thay đổi. Họ đang dần làm tê liệt được hai thứ thuốc phiện phổ biến nhất của nhân dân trí thức Việt Nam: bóng đá và bia hơi, đă từng hoành hành trong cả một thế hệ, tức là cái thế hệ sống dưới cùng mái nhà với chúng tôi. Để nhiễm vài thứ thuốc phiện khác: không phải bia hơi, mà là quán café wifi (miễn phí hoặc không), không phải bóng đá, mà là đua xe F1, ôtô từ Toyota Vios đến Lexus, các thứ đồ điện tử từ MP3 Tàu nhái đến điện thoại Vertu. Dù ǵ th́ cũng là có thay đổi.
Những thay đổi đó thật là nghịch mắt những người thuộc các thế hệ khác. Nói họ quên mất rằng một thời họ cũng đă từng vàng son, đă từng phá phách th́ thật dễ, nhưng quả là có thế thật. Cứ lên lớp dạy bảo, cứ ngày xưa xa xôi đẹp đẽ (như Villon từng kêu lên: Mais où sont les neiges d’antan! – Những người muôn năm cũ, hồn ở đâu bây giờ) th́ thử hỏi làm sao mà đối thoại cho nổi? Và nhất là họ cứ sợ, để rồi chúng tôi phải gánh chịu luôn cả cái sợ của họ trên cái gánh nặng vốn đă không dễ dàng của trách nhiệm với xây dựng tái thiết trả nợ giùm và kiếm đủ tiền mua xe Ford Escape.

Talawas 2006