Phan Đắc Lữ

 

Ký Sự Ngược Sông Thu

 

(Tặng Chinh Văn – Nguyễn Thanh – Lê Minh Châu, bạn đồng hành ngược sông Thu)

 

Bỏ lại bình minh sau cửa Ðại

Con thuyền cưỡi sóng ngược sông Thu

Ta cưỡi thời gian ngược về quá khứ

Tìm tuổi thơ qua cuộc lãng du.

 

Bỏ lại sau lưng hàng xóm cũ

Bảo An - quê cắt rốn chôn nhau

Bến Ðường vực lở sau mùa lũ

Bãi bồi cát sỏi lấp biền dâu

 

Bến Ðường xưa thuyền bè tấp nập

Gạo đường tơ lụa khách giao thương

Bảo An xưa trai thanh gái lịch

Nay người đi phiêu bạt mười  phương.

 

Bến Vân Ly giữa hai dòng nước

Mây trắng bay về cuối trời xa

Ngày chớp bể mưa nguồn lũ lụt

Mây xám giăng lợp kín quê nhà.

 

Một nhánh sông chảy về quê mẹ

Một nhánh xuôi về phía quê cha

Hai nhánh hợp nhau thành Giao Thủy

Mẹ thương Cha - hai nhánh - một quê ta.

 

Khỏa nước gội đầu sông mát rượi

Ngỡ còn xanh tóc tuổi đôi mươi

Gĩu áo phong sương lầm cát bụi

Nắng thơm mùi áo tuổi lên mười.

 

Cúi mặt nhìn sông - sông trách móc

Ngẩng đầu trông núi - núi giận hờn

Ta như dải mây mùa giông bão

Bay ngang quê mưa sùi sụt trong hồn.

 

Thu Bồn ơi ! Năm mươi năm lẻ

Ngày về kiểm lại buổi ra đi

Ta phung phí một thời trai trẻ

Nợ núi sông biết trả bằng gì.

 

***

 

Qua truông Phường Rạnh lòng sông hẹp

Núi lấn dòng sông hóa vực sâu

Núi thì đầu trọc - ta đầu bạc

Người – núi – sông chung cuộc bể dâu.

 

Sông có khúc người không có lúc

Sông lở bên kia bồi lại bên  này

Núi trọc đầu rừng xanh lại mọc

Ta bạc đầu – bạc suốt tuổi thơ ngây

 

Chợ trưa Trung Phước người thưa thớt

Hàng quán tranh tre mấy dãy lều

Phố cũ người về thăm bất chợt

Tìm ai trong dáng khói đìu hiu.

 

Phố chợ nằm nghiêng nghiêng triền dốc

Một bên sông sâu – một bên núi cao

Tôm cá thuyền chài lên mời mọc

Rau quả làng xa xuống đổi trao.

 

Cam bưởi Ðại Bường qua góp mặt

Mít non khoai bắp miệt Cà Tang

Cá chuồn cửa Ðại lên vừa kịp

Ðổi mít non về Ðà Nẵng Hội An.

 

Phố núi còn đây - Ai khuất núi ?

Ðò ngang bến cũ vẫn nơi này

Non xa lạc cánh chim trời mỏi

Người cũng chồn chân hội nước  mây.

 

Kỷ niệm vẫn xanh màu ký ức

Tuổi thơ ta gắn bó nơi này

Một thời binh lửa trong tiềm thức

Như đỉnh đèo Le mây trắng bay.

 

Trung Phước - nay về thăm chốc lát

Biết mai còn có trở về không

Tuổi đời đã cuối đường luân lạc

Hẹn - nhỡ không về - lại nhớ trông.

 

***

 

Theo hướng đò ngang qua tả ngạn

Ðại Bường chưa chín bói bòn bon

Mít nài thơm phức mùi khoai nướng

Hoa bưởi vườn ai thoang thoảng hương.

 

Vườn Ðại Bường xanh màu ngọc bích

Bốn mùa hoa kết trái sai cành

Sầu riêng măng cụt quê Nam Bộ

Hợp thổ ngơi hương vị ngọt lành.

 

Ngôi nhà xưa trọ thời sơ tán

Có cô bạn gái tóc đuôi gà

Rủ nhau đi tắm triền sông cạn

Làm Chiêu Quân đội mũ lá đa.

 

(Cô bạn gái tóc đuôi gà ấy

Chín năm sau đẹp nhất Ðại Bường

Mặt trái xoan - mắt bồ câu đen láy

Mái tóc mây chảy mượt lưng ong).

 

Bà con làng xóm thương đùm bọc

Rổ bắp nồi khoai cũng sớt chia

Nhà trên rộng rãi dành cho khách

Rét buốt mùa đông nhường chiếu chăn.

 

Tình nghĩa một thời chưa đền đáp

Vì ta cách trở mấy phương trời

Trở lại người thân nay đã mất

Tình sâu nghĩa nặng chẳng hề vơi.

 

***

 

Người và cảnh chia tay dùng dắng

Nồm lên giục giã bóng chiều nghiêng

Cà Tang ưỡn ngực choàng mây trắng

Như nàng sơn nữ ngủ triền miên.

 

Dăm cô thôn nữ ra sông tắm

Khuấy nước đùa tung sóng vỗ bờ

Chiền chiện líu lo biền dâu thẫm

Bãi bồi lộng gió bắp tung cờ.

 

Khói bếp nhà ai thơm bắp nướng

(Bắp lăn mắm cái ớt chìa vôi)

Bụng đói cồn cào cơm chửa chín

Con thuyền ngơ ngẩn chẳng buồn trôi.

 

Thời hiện đại tàu thuyền xuôi ngược

Máy móc thay chèo chống cánh buồm dong

Gió mất việc lên bờ lau dằn vặt

Máy ầm vang át giọng hò khoan.

 

Những mối tình ngày xưa trắc trở

Chàng ở đầu sông - thiếp cuối sông

Trông về quê mẹ xa vời vợi

Yêu thương nhau cũng ngại đò giang.

 

Thuyền ơi – ghé lại thăm vùng mỏ

Than Nông Sơn lấp lánh ngọc  huyền

Non sông gấm vóc bày ra đó

Người Nông Sơn nghèo khó kinh niên.

 

Ngày khói lửa chiến tranh bùng nổ

Cha dìu con lên rẫy khai hoang

Ðất phì nhiêu - sức người cằn cỗi

Lúa ngô trồng vỗ béo chim muông.

 

Con sốt rét mắt vàng da bủng

Cơm sắn khoai không đủ lớn  khôn

Ngày hai buổi lùa trâu vào lũng

Ðêm nằm mơ cắp sách đến trường.

 

Ông bà ngoại nhớ quê mòn mỏi

Nối tiếp nhau yên nghỉ ven đồi

Ngày tiễn biệt sụt sùi giông bão

Năm mươi năm … núi lở sông bồi.

 

Một nén hương - một lời khấn nguyện

Linh hồn Người trong cõi hư  vô

Những đứa cháu đi cùng trời cuối biển

Chưa một lần về hương khói bên mồ.

 

Những đứa cháu đòi dời non lấp bể

Chưa một lần về tảo mộ ông bà

Hai nấm mồ hoang nay thành bình địa

Mảnh vườn xưa nay là bãi tha ma.

 

Hởi Thượng Ðế của một thời ly loạn

Người sống còn cầu thực tha hương

Người đã khuất hồn xiêu phách tán

Ðừng lừa nhau một cõi thiên đường.

 

***

 

Lên Bình Yên phải vượt hai con thác

Khúc quanh co là thác Cổ Cò

Thuyền chao đảo trườn con sóng bạc

Ðá lô nhô là thác Lòng Bò.

 

Gọi Bình Yên sao sóng cồn thác dữ

Rừng thâm u hiểm trở núi non

Tháng bảy hạn đồng khô cỏ úa

Người Binh Yên yên phận sống mòn.

 

Gọi Phú Gia sao nhà tranh vách đất

Người Phú Gia một nắng hai sương

Ngày giáp hạt sắn khoai thay gạo

Bể bạc rừng vàng người phải tha phương.

 

Qua Dùi Chiêng ngược lên Tý - Sé

Một dải non sông ai vẽ lên tranh

Núi trùng điệp sông trôi lặng lẽ

Mây chiều giăng đỉnh núi lam  xanh.

 

***

 

Ta bỏ sông quê thời thơ bé

Năm mươi năm ngậm ngải tìm trầm

Ta - Con bê vàng – rời xa vú mẹ

Ra đồng hoang ngậm cỏ mưadầm.

 

Ðến sông Thương tắm nhầm bến đục

Ðời nổi trôi lên ngọn KỳCùng

Lại chê nước sông Thương không mát

Về tắm phù sa sông Ðuống sông Hồng.

 

Vượt sông Mã sông Gianh máu lửa

Bao lần đối mặt với Hiền Lương

Một nhát dao chém ngang mình đất nước

Hai mươi năm máu đỏ các dòng sông.

 

Biết dại khôn từ sông Hồng sông Ðuống

Nước phù sa không gột sạch u mê

Bốn mươi tuổi hai bàn tay trắng

Ðến Hoàng Long xin định cõi đi về.

 

Sông quê vợ lượn quanh triền núi đá

Qua cố đô phơ phất bóng cờ lau

Trẻ mục đồng dựng nên nghiệp bá

Nghiệp bá cờ lau - vàng để thành  thau.

 

Ta đã qua những dòng sông huyền thoại

Bạch Ðằng giang còn đậm  nét son

Sông Hồng sông Lô sóng cồn réo gọi

Phải giữ từng tấc đất giang sơn.

 

Tổ quốc ta nơi nào cũng đẹp

Từ ải Nam Quan đến Cà Mau

Sông là máu đừng đem mua bán

Núi là xương đừng lấy đổi trao.

 

***

 

Nhanh cho kịp vừng trăng vừa hé

Nghỉ đêm nay với Hòn Kẽm Ðá Dừng

Vách đá dựng xây phòng riêng thành lũy

Giai nhân đâu ? chung hưởng ánh trăng rừng.

 

Ta mỏi gối đèn cù mộng ảo

Nửa đời tìm bóng núi hình sông

Ðêm nay thức với Hùng Tinh Bắc Ðẩu

Mong quê hương sớm có hừng đông.

 

Xóm vạn chài đèn khuya leo lét

Thuyền nhấp nhô ẩn hiện trong sương

Sống no đói nhờ ơn sông nước

Người vạn chài không một tấc ruộng nương.

 

Tiếng gõ lắc mạn thuyền xua cá

Khua nát vừng trăng đáy thủy cung

Lũ con cháu Thủy Tề khíp vía

Lưới bủa lưới giăng hết vẩy vùng.

 

Tiếng vượn hú đầu non thê thảm

Gà bên nương giục giã canh tàn

Sông soi bóng vòm trời thăm thẳm

Nhớ thương ai nghĩ ngợi miên man.

 

Thuở cha mẹ gả con về biển

Lòng ngùi trông Hòn Kẽm Ðá Dừng

Thương cha mẹ và thương quê kiểng

Sao về thăm quê kiểng … “thì đừng”.

 

Sao mờ tỏ – trăng suông trải lụa

Bến Trà Linh huyền ảo bến Tầm Dương

Khách du tử ngày về không hẹn

Mai ra đi lòng nặng nhớ thương.

 

***

 

Một ngày sống “bụi” quê hương

Hơn trăm năm sống để vương quê người.

 

 

                                                xxx