Tôi chạy xa để thoát khỏi vùng tiếng động, nhưng dư âm vẫn như c̣n đuổi theo quấn quít. Tôi bỏ hai tay lên ôm lấy đầu, bịt hai lỗ tai và nhắm mắt lại. Cả một khối đen như trùm lấy và ôm khít, thân thể tôi co rúm và bủn rủn, tôi níu tay ôm lấy cái bóng đen đứùng cao trước mặt để đứng lại. Âm thanh kim khí, man rợ... rồi dần dần loăng và nhẹ nhàng. Một người ở thế giới nào đó tiến lên. Sân khấu là một tấm màn màu nâu, người chắp tay trước ngực, có bánh xe (có phải là một bánh xe không ?) quay đều đều bởi một sức mạnh lạ mặt đứng khuất. Tiếng nói cất lên – ‘‘Vậy chứ ở đó như thế chăng?’’ – ‘‘Không phải như thế’’– ‘‘Người bảo sao?’’ – ‘‘Tôi cũng từ bỏ nó’’– ‘‘Có lẽ rồi không muốn, vậy người định tới đâu?’’ – ‘‘Hư vô’’– ‘‘Tôi đă nghe ở đâu đó, có nơi nào khác thế này chăng?’’ – ‘‘Có, để nói cho nghe’’– ‘‘Tôi muốn biết nơi nào người ta sống lâu nhất, dù sao th́ cũng phải sống lâu, nhưng được chết êm ả’’. ‘‘Đúng như thế đó, có kẻ đă dạy thế. Con người ở mấy nơi, có một nơi mặt đất h́nh vuông, không hiểu con mắt nào nh́n thấy vuông, mặt người ở cũng mang h́nh đó. Xin đừng cười và hỏi lại, v́ tôi chỉ kể. Nơi này người ta sống dài một ngàn năm, mười thế kỷ của đời anh. Người ta sống không có một quy luật nào. Không có ai nhận ḿnh t́m ra một thứ chỉ đạo cho đời sống, chẳng nghĩ, chẳng tin, câm điếc như loài thảo mộc. Cho nên chẳng một ư kiến, một lư thuyết nào có thể đến đó. Vùng bao la mang một pḥng tuyến mong manh nhưng vững chắc là sự thản nhiên. Không phải trải qua sự khổ. Không có tiếng nói chỉ sự khổ. C̣n chúng ta có bao nhiêu ngôn ngữ để chỉ: khổ sỡ, tật nguyền, ốm đau, giết tróc, tù đày... thôi tôi chẳng phải nhắc v́ nếu tôi chỉ ngừng lại, và anh bắt đầu thế cũng chưa biết đến bao giờ anh mới nói hết... có khi đến chết cũng chưa biết nữa. Tôi kể tiếp: ở đó con người không biết khổ, không ư niệm được nó nữa. Chúng ta phải làm lụng, có phải chúng ta là loài vật duy nhất phải làm việc để kiếm ăn không? Chúng ta mệt nhọc thể xác và tâm trí – kiếm ăn uống, xây nhà cửa, chăm sóc con cái, làm ruộng, buôn bán. Nhưng ở nơi, ở thế giới tôi nói th́ tuyệt nhiên không. Cây là nhà cửa. Khi đói họ t́m đến gốc cây, ở dưới gốc có sẵn một cái vạc lớn, trong óc muốn ăn thức ǵ tuỳ ư, chỉ việc đưa tay hái một quả bỏ vào vạc, ánh sáng mặt trời chiếu xuống đó nấu chín món ăn. Mỗi khi tắm vứt bỏ quần áo lên cây, tắm xong lấy một quả bổ làm hai lấy ra quần áo mới mà mặc. Khi đại tiện đất nứt thành hố, đi xong ập lại, ở đó mấy bông sen mọc lên toả hương thơm ngát. Từ cái lược, đôi hài, chiếc mũ, nhất nhất cái ǵ người ta gọi đến, cần đến, cây đều sinh ra. Khi một đôi trai gái bằng ḷng nhau, mang nhau đến một gốc cây, bóng cây rũ xuống che khuất để biến thành một lâu đài, đôi uyên ương chung sống với nhau ở trong đó, chỉ trải qua bảy ngày th́ sinh con. Nhưng cha mẹ không phải nuôi, chỉ việc mang đứa nhỏ để ở một ngă ba đường, người qua lại cho nó mút ngón tay, ở đầu ngón tay mỗi người đều tiết ra một chất nước ngọt đủ nuôi sống đứa bé lớn lên. Chỉ bảy ngày sau đứa bé như người thường; con trai đi với con trai, con gái đi với con gái, chẵng lấy vợ lấy chồng hay có gia đ́nh chi cả. Người ta sống như một loài cây cỏ, cứ đến độ có hoa th́ nhị đực t́m nhị cái mà ra kết quả. Sống cho đến hết một ngàn năm những vui, buồn, sầu, khổ, tật bệnh, giận ghét không biết đến. Khi nhắm mắt lại th́ có loài chim đen, cánh lớn đến cắp xác tha đi – Câu chuyện là như thế’’.
Tôi nh́n trong bóng tối, một bánh xe quay tṛn bên tiếng nói phát ra, tôi nhủ thầm: ‘‘Ở đó có bánh xe như thế kia quay không?’’ Tôi ôm chắc lấy bóng đen cao cất tiếng: ‘‘Không, không khi nào tôi tới đó, hay muốn cho nơi này như thế! Họ không là người. Họ khác hẳn tôi. Tôi là người. Tôi từ giă, từ giă...’’ Bóng tối như xiết chặt tôi măi vào một vật cứng đứùng cao lắm. Tôi đưa tay sờ soạn một lần cứng mấp mô, như một lần da sần sùi không hơi nóng, không thoi thóp thở, một thứ ǵ sượng sần, nhớp nháp, tim tôi đập mạnh, mồ hôi đổ nóng, má tôi chạm vào một lần đất sỏi khô. Một điệu kèn ré lên buốt nhức khoảng không quay cuồng nhồi vào trí năo một hơi rượu mạnh cay sé môi, lưỡi và cuống họng. Người nhạc sĩ bước ra khỏi vùng bóng tối. Hắn đă bị bỏ rơi từ bao nhiêu thế hệ. Số kiếp họ là một cái ǵ – có phải nó mang chứng tích một sự thực hiển hiện nơi màu da đen bóng kia không. Màu da đen nổi bật hẳn trước tấm màn đỏ. Điệu kèn ré lên với một nhịp điệu man rợ như ngọn lửa bốc cháy say đắm của vùng nhiệt đới. Cây cỏ hoa lá cũng cháy nơi họ sinh ra. Sự cuồng nhiệt dục t́nh đă thổi vào mạch máu, hiện ra đời sống mà dồn ép họ vào một bóng tối sâu thẳm từ bao nhiêu lâu nay, đến bây giờ mới đứng ra cất tiếng nói từ trong đáy ḷng: «... Cớ sao tôi đen và tôi sầu đến thế»... Chẳng có ǵ? Làm sao để tôi nói với anh khi trên môi anh cái ống đồng phụ họa cất lên kia? Người nhạc sĩ uốn cong thân h́nh, oằn oại như một con trăn ngũ sắc vừa nuốt vào bụng một loài vật đang vặn ḿnh tiêu hoá. Hắn cúi gập, vươn cao và những âm thanh oằn oại, tức tưởi, nghẹn ngào, uất ức, đắng và buốt trườn lên. Mắt hắn nhắm nghiền, má phồng, mồ hôi vă ra đầm đ́a... Tiếng trống vang theo một không khí bập bùng bao la quỷ quái... Aùnh đèn chớp động vẫn vằn vèo xanh đỏ, tím, đen, vàng chập chờn mê loạn, thế giới của hắn bắt đầu đảo điên. Cái khoảng bóng tối xung quanh loăng ra màu đỏ. Rồi những loài vật dưới đó cử động dần dần. Như những ma chơi, h́nh nộm dưới tay bùa phép của một gă phù thủy vô h́nh điều khiển. Những cánh tay vươn cao cuồng loạn, chập trùng và tiếng hét, tiếng la tạo thành một khúc thánh ca. Đám người mỗi lúc một đông, chuyển động mỗi lúc một nhanh. Tôi bắt đầu nh́n ra những thân thể: một cḥm tóc quăn, chiếc cổ nhỏ, những thân người nhỏ như que sậy, tay khô như những giây kẽm buộc vào những chiếc que như sợi tóc. Mắt trắng giă, răng nhe ra một vành môi và lưỡi đỏ ḷm như những ngọn lửa bắt đầu bốc cháy. Tiếng kèn trên môi người nhạc sĩ vẫn ré lên xé từng chút tế bào của cơ thể. Và một thế giới ch́m xuống dưới chân. Cái thân thể trong tay tôi đen thêm. Đôi mắt trắng dă đă mở ra một vùng biển cát bỏng cháy, có những đàn sư tử vờn nhau. Mái tóc dài cứng gió đập như quất vào mặt những ngọn roi da điếng buốt. Tôi úp mặt vào làn môi dầy sần sùi nóng ran. Tôi giữ chắc. Tôi khẽ nói: ‘‘Buông anh ra, để anh nh́n rơ em?’’–‘‘Chúng ta bắt đầu điệu múa chứ?’’–‘‘Không phải như thế. Em?’’ –‘‘Bài ca c̣n dài, điệu kèn chưa hết, bây giờ là của em, của chúng em.’’ –‘‘Làm sao em dám chắc?’’–‘‘Để em mô tả nơi chúng ta đến cho anh nghe, xứ sở quê hương của em...’’–‘‘Không có ǵ cả ư?’’–‘‘Im để em nói: em đă tủi hổ uất ức từ bao lâu, tại sao anh không thèm biết đến em, không ôm và hôn em? Em phải chiếm anh, chiếm thế giới anh. Anh không thể chạy trốn được. Người ta không thể ngoảnh mặt măi được với sự thật súc vật nơi con người. Đừng che đậy ǵ, y phục, nhà cửa, lề luật, tự những sự thật xé nó trần truồng, trơ trụi, phung phá. Trả nó lại sự đó. Ôm lấy em, ôm chắc lấy em. Lửa đă bốc lên từ bao giờ bây giờ mới chiếu sáng cho anh nh́n em, em đen và em sầu’’.
Tôi soa tay lên làn da sần sùi, khô cứng, bóng tối vây phủ. Tiếng kèn vẫn soáy buốt. Người nhạc sĩ vẫn oằn người gân cổ thổi âm thanh vào thế giới vây quanh rung chuyển cùng điệu trống bập bùng cuồng loạn. ‘‘Có riêng em ở đây thôi, em có bao nhiêu’’– ‘‘Ở cùng khắp, anh hăy lắng nghe ở cùng khắp, tất cả. Anh lặng im em hát cho anh nghe...’’ Tôi nhắm mắt và giữ chặt bóng tối. Người nhạc sĩ ôm chiếc kèn lùi vào, bỏ lại khoảng trống trần trụi. ‘‘Em, em đâu?’’ Tiếng gọi mất đi một khoảng im lặng.
Âm thanh vọng động trườn từng đợt như một viên sỏi ném xuống mặt nước yên tĩnh bắt đầu loăng xạ những đợt sóng trùng điệp – Tôi đă bỏ nó. Sự khiếp sợ quay lộn, vật thân thể. Chân tay tôi như một thứ ǵ thừa thăi, vô ích trở thành vô tri. Tôi níu giữ sự sáng suốt của đầu óc. Tôi nhắm mắt thu sức giữ lại khoảng tối, chút ǵ đó c̣n cứng chưa lay động ở trong ṿng tay mà mặt tôi úp lên phà hơi thở nóng bỏng đứt đoạn. Tôi cố sức nghĩ xem tôi đang đứng ở chỗ nào. Nhất định không phải là nơi mang danh hư vô mà có kẻ đă hét vào tai. Nó cũng không hẳn là những sinh vật lúc nhúc chen lấn giữa cái thế giới mà người nhạc sĩ đen vừa thổi âm thanh tới – ‘‘Người đang đến với ta đây. Có một phần của hắn đấy’’– Tôi muốn cất tiếng hỏi – ‘‘Người ở đâu đến? Đây là đâu? Sao có tiếng nói?’’. Cổ tôi khô cứng rồi mềm nhũn ra không tạo nổi âm thanh. Tôi muốn mở mắt, nhưng một cái ǵ nặng nề chét lấy hai chút đen cần ḍ hỏi t́m kiếm. Tôi muốn cử động nhưng chừng như gân cốt đă bị cắt đứt, tôi cử động ở sự vướng víu của quần áo nhớp nháp bắt đầu tê lạnh ướt át. H́nh như một chiếc búa đập vào óc tôi, và một mũi kim nhọn khẽ ấn vào tim tê buốt. Những đợt sóng bắt đầu vỗ về, mang một cảm giác mơ hồ bao la, của một vùng nước ngủ phẳng phiu b́nh lặng đến ghê khiếp, hoang sơ cùng độ – ‘‘Chúng ta ở nơi siêu thoát này’’– ‘‘Nhưng thân thể tôi đây?’’ – ‘‘Tôi mang cái đó lên sự siêu thoát, hăy nh́n xem tôi đây’’. Trong một vùng ánh sáng sữa loăng, một bóng trắng tiến lên, âm điệu du dương, d́u dặt, bay bổng uốn theo một h́nh bóng dườn dưỡn, rồi một tràng cười xé tan, một đứa con gái, nhe đôi hàm răng soă tóc đen quay cuồng tạo nên một trận băo cát đau nhức. Nó quay cuồng ở một khoảng trống, tiếng đập đá, vỗ tay, cười cợt lạnh điếng như những thoi sắt chạm vào nhau, một đống thủy tinh cử động cọ sát. Nhưng cái ǵ cho hắn điên cuồng lên thế? Nó ở một cơi tuyệt đối nào? Aâm thanh ánh sáng, mờ đi dần dần. Một thân thể vô h́nh ôm chặt lấy tôi – ‘‘Em là nỗi cô đơn này, lặng thinh đi cho chốn hoang đường chi phối thể xác, ôm lấy em. Hôn lên môi mày. Một cơi nào mang nỗi say đắm của anh và em lên đó. Chúng ta thụ hưởng một mũi thuốc ma túy và thân thể. Để không c̣n bị chi phối, thay đổi sự thực này. Chúng ta từ chối tất cả. Nó là cơi không trắng ngần trong suốt của sự thèm khát, t́m kiếm thoả măn cổ sơ. Này anh, loài ác điểu có tám chân ăn cơm với cát, loài ḅ sát có hai tay ôm nhảy luân vũ, cây cổ thụ mang những sợi tóc kim tuyến, đôi mắt của mỗi cánh lá mang tia nh́n chinh phục đến loài quạ khoang. Chúng ta mất chân tay, mọc đôi cánh, đầu thêm sừng, miệng thêm ṿi. Và anh đang nghe em nói bằng hai con mắt. Thế giới tạo thành trên những sợi chỉ bạch kim. Và mỗi kẻ sống ở toà lâu đài cô đơn của ḿnh. Thế giới cô độc ấy tạo nên một xă hội riêng. Xă hội của em là những người mù mang đôi mắt màu đỏ. Có chân màu tím đôi cánh loài ác điểu hôi hám ăn thịt lẫn nhau bằng đôi mơ của loài rắn có lưỡi dài sẻ đôi phun nọc độc. Người ta nói bằng ngôn ngữ loài cá thờn bơn. Thế giới và xă hội của người khai thiên lập địa mới mở cửa, chẳng lương tri, thiện ác, tốt xấu. Em mang anh đến ‘‘Nhưng cái ǵ làm thành xă hội đó?’’–‘‘Cái chủ lực thế giới vô thức cô đơn’’–‘‘Cái ǵ làm cái vô thức cô đớn?’’–‘‘Thôi đừng hỏi, cái ǵ cho anh có chân và tay?’’–‘‘Đúng đó, anh không trả lời được, anh công nhận sự thực ngừng lại ở cái hạn hẹp này, không mang lên hay xuống. Cái ǵ đứng sau ở thực tại mang bộ mặt xa lạ, cậm điếc chỉ là mối lo âu định liệu và cho cái ǵ anh đang có đây là thực, cái thực định bằng cái hư không’’– ‘‘Em là cái dồn ép t́nh dục, đau đớn, khổ ải, em sầu và em trắng.’’
Tôi tỉnh dậy ở dưới một thân cây cổ thụ, bóng tối loăng ra. Tôi đứng nơi một vũng nắng chói, mặt trời bắt đầu thiêu đốt trên da thịt. Thân cây cao trụi lá, những cành khô vươn cao nỗi cô đơn chót vót đầy ải, lần vỏ sần sùi khô cứng. Người ta đă giữ chúng tôi ở lại đây. Chúng tôi giống nhau bên những sinh vật khác nhau. Một đàn kiến lửa bu trên tay tôi đốt đau ngừa lay động cảm giác, có tiếng chim kêu trên cao. Trận mưa đổ xuống. Trên mặt tôi nhớp nháp chừng như loài nhện nào đă giăng tơ. Tôi đứng nơi xứ sở này, mảnh đất thân thuộc, đồng loại gần gũi. Tiếng hát cất lên.
Sự t́nh cờ nào mang chúng ta đến đây chung đụng với nhau. Người ta mang đến những ǵ bỏ lại: tù đầy, hiếp tróc, đày ải, nô lệ... Chúng tôi tự do với nhau trong mỗi tâm hồn không cùm xích, bắt bớ, giết hại. Chúng tôi công nhận kẻ đứng bên. Tôi cúi nh́n bàn tay sưng vù nhức nhối. Chút thể xác này và nỗi thèm muốn trong ḷng. Trong tôi một thế giới. Nhưng ở giữa thiên nhiên này, có người đến đày tôi công nhận một sự hiện diện cần thiết. Mọi người có mặt đông đảo. Những sự thực đời sống ngự trị đây. Kẻ tù đày người uất ức, người hân hoan. Niềm vui đứa trẻ nhỏ, điệu ru trên môi người mẹ, người chị... Tôi trấn tỉnh để nh́n ra nơi tôi đang đứng, đang thở, đang nghĩ. Aùnh nắng bốc cháy, rồi cơn mưa ập xuống một bầu không khí ngột ngạt, tức thở, oi bức. Khí hậu nhiệt đới soi vào thân thể nỗi hèn mọn con người. Chúng tôi nhận sự hèn mọn đó. Tôi đứng vững, đưa tay vuốt mặt và cất tiếng nói:
- Có phải tôi đang đứng ở đây không?
- Phải rồi.
- Có phải tôi ở trong đám đông này không?
- C̣n ǵ nữa, anh ở trong đám chúng tôi.
Tôi cố sức đẩy lùi thân cây, đứng ở một khoảng trống vươn vai, đưa tay níu lấy mọi người ‘‘Dù em đen và em sầu, dù em trắng và em sầu. Đó là em. C̣n anh, anh sầu và anh vàng. Cái chung của chúng ta là sầu. Nhưng cái sắc vàng này là của anh. Anh vàng và anh buồn em ơi’’.
DƯƠNG NGHIỄM MẬU
[i] Buồn vàng được Dương Nghiểm Mậu viết năm 1959, trích trong tập Kinh Cầu Nguyện, Nxb Văn Xă, Sàig̣n 1967