Từ chiếc bóng trầm lặng của cây trên đất, bước đi qua những con đường nắng trơn, rồi lao về phiá trước với sông trôi núi vữa, cuốn lốc theo nhịp trống loạn cuồng và cơn băo để đi đến điểm tụ của lửa của nham thạch của khủng long. Nhưng rồi tất cả những chớp lóa bạo liệt bùng cháy đó cuối cùng cũng ch́m trong mênh mông ’’im lặng vũ trụ’’. Ngôn ngữ, nhịp điệu ba bài thơ Inrasara dưới đây đă đẩy tôi tưởng nhập vào cuộc hành tŕnh cô đơn mê mỏi ấy. Chuyến đi nặng nỗi niềm ẩn sâu đời tháp của một ‘‘kẻ không lời ra đi c̣n ngoái lại trông’’, trông về thân phận, cội nguồn cùng lịch sử.
Mai Ninh
Thơ INRASARA
I
Không ít bạn trách tôi mất giờ cho thơ tiếng Chăm
có bao lăm kẻ đọc? Rồi sẽ c̣n ai nhớ?
nhưng tôi muốn lăng phí cả đời ḿnh cho nó
dù chỉ c̣n dăm ba người
dù chỉ c̣n một người
hay ngay cả chẳng c̣n ai!
II
Một câu tục ngữ – một ḍng ca dao
nửa bài đồng dao – một trang thơ cổ
tôi t́m và nhặt
như đứa trẻ t́m nhặt viên sỏi nhỏ
(những viên sỏi người lớn lơ đăng dẫm qua)
để xây lâu đài cho riêng ḿnh tôi ở
lâu đài mà một ngày kia họ ghé đụt mưa – chắc thế!
III
Hoa tỏa mùi hương
không ai ngửi – hoa thả hương vào gió
chim cất tiếng hát
không ai nghe – nhạc bay khắp không gian
ḷng anh mở trao
em không nhận – t́nh anh rồi tàn rữa.
IV
Bằng lăng nở tím đồi tuổi thơ
rừng đi mất rồi
đồi hoang trọc
có lẽ cho riêng tôi trong chiều cô độc
bằng lăng trụi nhánh tàn – vẫn gượng nở hoa.
V
Như cái ngoái nh́n của đứa con ra trận
khi cất song mái ấm cho mẹ già
như cái ngoái nh́n của kẻ chân tu
khi xây xong ngôi chùa cho người thiện tín.
anh nhà nông lăng tử
lên đường và nh́n ngoái lại đám ruộng lúa đang trổ đ̣ng đ̣ng
VI
Biển đă nói ǵ với bờ, khi bờ măi ôm mang biển?
cảm ơn bờ rộng ṿng tay bao dong
ong đă nói ǵ với hoa, khi hoa cho ong nguồn nhụy?
cảm ơn hoa mở ḷng ban phát
cây đă nói ǵ với đất, khi cây cho đất bóng râm?
cảm ơn đă cho bài học về nhận
và ta
ta nói ǵ với nhau, khi ta cho nhau bàn tay, bờ môi, ánh mắt?
anh sẽ nói ǵ với em?
em sẽ nói ǵ với anh ?
VII
Đám cây non vội vươn lên khoảng xanh
mà rễ chưa được cắm sâu vào đất
chỉ cần một cơn băo rớt
cũng đủ làm chúng run bấn lên.
VIII
Đồi nắng cũ trống huơ
tiếng mơ trâu thôi gơ
rừng c̣n đâu cho trâu đi hoang?
xưa đeo mơ trâu làm nhăn nhó
nay đường trắng trơn
nhớ tiếng mơ – trâu buồn.
IX
Có nước da hơi sáng – em chối ḿnh là Chăm
mới ít tháng tha phương – anh không nhận Việt Nam
v́ tự trọng - Karl Jaspers không cho ḿnh người Đức
Henry Miller chối từ Mỹ – bởi chán ghét chiến tranh
giữa không nhận và chối từ kia cách nhau trời vực
X
Một ánh nh́n của cha
nửa nụ cười của mẹ
và hai bàn tay diệu vợi của em
giữa mênh mông màu nắng quê hương
hỏi tôi c̣n t́m thiên đường đâu nữa?
(Trích tập thơ Tháp Nắng, Nxb. Thanh Niên, Hà Nội, 1996.)
Cái Nh́n Ngoái Lại
Những kẻ vắt kiệt ḿnh cho vang vang đời tháp
ra đi mang theo niềm bí mật buồn
lẩn vào vô danh.
Những kẻ không lời ra đi c̣n ngoái lại trông
gió thổi vào khoảng không họ bỏ lại
trôi những cánh đồng, rữa những mái núi
cho lộ thiên đồi tháp ủ niềm bí mật câm
thắc thỏm qua bước bạo động của thời gian.
Gió cứ thổi vào khoảng vô danh u tối
thổi vào miền lặng im ám cái nh́n ngoái lại
chưa một lần chớp tự ngh́n năm qua.
Rồi gió thổi tới những bước chân viễn du
rồi gió thổi tới những bàn tay ưu tư
miệt mài gơ cửa niềm bí mật đang xơ hóa
và chịu đựng và cưu mang và khai vỡ.
Để vĩnh viễn một lần
những cái nh́n ngoái lại
lẩn đi.
(Trích tập thơ Hành Hương Em, Nxb. Trẻ, Tp. Hồ Chí Minh, 1999.)
Ginang
pagalaung ginang pagalaung ginang pagalaung
trống đă nổi
pagalaung pagalaung pagalaung
đánh thức mặt đất và bầu trời
thiên đường và địa ngục
thức dậy thiên thần con người quỷ dữ
Nắng Gió Băo Lốc xoáy Giận dữ của biển Vần vụ của mây Đất Đá Mưa Núi lửa Sa mạc Cồn cát tiếp cồn cát Sóng lừng Sấm dậy Chớp ngày Nham thạch Thiên thạch Sao hoả Khủng long thức và bước đi Vô nghĩa của tiếng hát Máu xanh Rừng khát Đuôi sao chổi quét ngang không gian
trống đă nổi
thổi bạt mọi rên rỉ mọi nộ nạt mọi tiếng động
khô đanh êm chát inh nhức đục trầm cao vang tắc
c̣n lại tiếng trống
tiếng của ginang của ginang của ginang của
im lặng vũ trụ
chỉ ginang là có mặt
hùng tráng và dữ dội vĩ đại trong vĩ đại sang trọng của sang trọng sức mạnh và yếu đuối tội lỗi và thánh thiện huyền diệu của diệu huyền hiểm nguy hơn nguy hiểm chông chênh cạnh chông chênh cô đơn giữa cô đơn khổ đau vượt quá đau khổ hân hoan bên kia bờ hân hoan
chỉ ginang có mặt
Om Tat Sat / Ta là Đấng Ấy
ta là tiếng trống.
say
cuồng say cuồng say cuồng say cuồng
pagalaung pagalaung pagalaung
bay bay bay
xuyên không gian dội thời gian
bốn chiều vô lượng chiều
sôi trào vỡ đê tràn bờ
xé tan và quét
sạch sạch sạch
cả tiếng trống ginang cũng vắng mặt
pagalaung ginang pagalaung ginang pagalaung
giàn trống không – người chơi cũng không
hồn say cháy trào hưng phấn
sân khấu không – người nghe cũng không
nhạc cuồng vỡ toang khoảng rỗng
không là không là không là không là
chỉ chữ A có mặt
chữ A bay chữ A bay chữ
A của Phạn ngữ của Ba Tư của Do Thái cổ của Ả Rập của Latinh
của thổ dân da đỏ châu Úc châu Phi
pagalaung ginang pagalaung
chữ A bửa đôi ư thức chẻ nát vô thức
ni swattik thidhik
po hanim pơr nai tangya bia atapah cei xit
cei praung nai mưh ghang patri mih ai cei
sah bin bingu
di ong nưmas sibac kayong
làm hôn phối hơi thở và ngôn ngữ
ngôn ngữ và tṛ chơi
người đi chơi mang gậy
chú tôi đi chơi xách theo roi
nón đội roi cầm tay
ống điếu ngà voi mang theo cùng
gái Gram Gram xinh đẹp
trong cực khoái mắt chú đi chơi
tṛ chơi của im lặng của im lặng của
ginang ginang ginang
Đêm của đêm Ánh sáng của ánh sáng Động từ và danh từ Cấp số cộng tất cả tính từ của ngôn ngữ nhân loại Cấp số nhân tất cả thán từ trên thế giới Đă chết hay đang sinh nở Thi ca của thi ca Cũ và mới Biệt li và sum họp Hy vọng và tuyệt vọng Chiến tranh và hoà b́nh Gió của gió Tự do của tự do Hữu hạn trong vô hạn
sắp khai sinh một thế giới
tuyên dương một hơi thở
ginang ginang ginang
Om Tat Sat
(Trích tập thơ Lễ Tẩy Trần Tháng Tư, Nxb. Hội Nhà văn, Hà Nội, 2002.)