NXB Văn Học và Nhă Nam vừa phổ biến tập truyện ngắn Lại chơi với lửa cùa Linda Lê, do Nguyễn Khánh Long dịch từ nguyên bản tiếng Pháp Autres jeux avec le feu ( Christian Bourgeois Ed, 2002). AMVC đă có dịp thưởng thức Vu Khống của tác giả và dịch giả này. Văn Linda Lê không dễ dăi nên hẳn kén chọn độc giả, nhưng nếu có duyên ấy giữa đọc và viết, th́ tôi tin độc giả sẽ gắn bó và tác giả chẳng bao giờ phụ ḷng.
Xin giới thiệu 2 truyện, Lọ mực và Người khách.
Tôi không c̣n biết đích xác mọi chuyện bắt đầu lúc nào. Bữa đó tôi đang sốt, nhưng tôi vẫn làm việc không ngưng nghỉ, v́ ngày Đại hội đă gần kề và Lănh Tụ cần bài diễn văn của ông. Ai ai cũng đón chờ nó, bài diễn văn của kỉ nguyên đạo đức mới. Lănh Tụ mỗi ngày điện thoại cho tôi cả chục lần khích lệ tôi, Cứ nói toạc hết đi, nghe bé con. Tao phải cho chúng nó thất điên bát đảo lên mới được. Trước nay tôi vẫn thán phục nơi ông con người hành động, chẳng thắc mắc mọi từ ngữ. Kho từ vựng của ông chỉ gồm vài công thức hùng hồn. Thế nhưng ông biết dân chúng thích những người tài hùng biện và cứ cho hùng biện là phẩm chất trên hết của César1. Tôi lại càng ư thức tầm quan trọng của sứ mạng của tôi v́ Lănh Tụ, khi không đích thân đến, phái người nhắc tôi rằng bài diễn văn ấy sẽ quyết định sự nghiệp ông, thời gian gần đây bị ngáng trở trầm trọng do địch thủ đă biết khai thác một số sai lầm chiến lược của chúng tôi. Bọc đường ngọt cho chúng nuốt, nghe bé con, c̣n th́ để đó tao. Tôi dư biết Lănh Tụ vô cùng giỏi lôi cuốn thiên hạ theo ḿnh. Trường hợp tôi hẳn là tỉ dụ hiển nhiên nhất của sự mê hoặc ông gây nên nơi tất cả những ai, ít nhiều lạc lơng trong cuộc đời, sẵn sàng hiến trọn hồn xác cho một khuôn mặt uy quyền. Có những kẻ mang số kiếp làm âm binh phục tùng một mănh lực. Tôi thuộc số những kẻ ấy, những kẻ cần được một ư chí bên ngoài cuốn theo, một ư chí biểu dương vừa uy lực vừa an toàn. Người ta có thể đi t́m căn nguyên sự tuỳ thuộc ấy trong quá khứ gia đ́nh tôi, đau khổ của tôi có một người cha yếu đuối lúc nào cũng sợ ẩu đả và đụng ǵ cũng bảo, Có ǵ đâu, ḿnh đừng gây chuyện. Nhưng tôi tránh không để ḿnh sa vào những xét nét nội tâm kiểu ấy. Chỉ là những tṛ nhơng nhẽo của bọn con gái bạc nhược, Lănh Tụ bảo thế. Từ khi gặp ông, tôi đă biết thôi không tự tra vấn ḿnh về ḿnh nữa và hiểu rằng, muốn cảm thấy ḿnh hữu dụng, tôi phải góp phần xây dựng một xứ sở mới, tẩy sạch những cặn bă tinh thần và những ô trọc những lũ mọi rợ đă đem vào đất nước ta. Nơi nơi phong tục suy đồi, tác hại cho văn minh của ta c̣n hơn cỏ dại làm hại hoa màu. Dường như tôi đă viết câu ấy trong diễn văn đầu tiên của Lănh Tụ. Nó rất được tán thưởng nhưng, nghĩ lại, Lănh Tụ đă yêu cầu tôi về sau nên bớt hoa mĩ, bớt h́nh ảnh, mà thêm những động từ sấm sét. Tôi cho ông là phải. Với bài cho Đại hội sắp tới này, tôi đă cố gắng như thế. Tôi đă viết cả chục bản khác nhau. Chưa bản nào làm tôi ưng ư cả. Bản th́ quá cầu kỳ thành ra quá khô khan không thể làm rúng động ḷng người. Bản th́ sa đà vào những suy tưởng về tương lai và Lănh Tụ bảo, Mềm yếu quá, bé con ạ, chẳng tác dụng ǵ hết. Bản th́ chắc được đấy, nhưng lại thiếu những khẩu hiệu dễ nhớ. Tôi kiệt lực. C̣n ba ngày nữa đến Đại hội rồi mà tôi vẫn chưa t́m ra ngón nào biến diễn văn này thành một cơ hội lịch sử, sẽ đưa Lănh Tụ trở lại ngôi vị hàng đầu. Mệt mỏi và những đêm lạnh thức trắng để viết khiến tôi phát sốt. Có lẽ tôi đă không nên cố cưỡng lại cảm thức kiệt quệ bằng cách uống hàng lít cà-phê và nuốt thuốc kích thích. Đấy là lần đầu tôi lại dùng thuốc từ khi thi xong đại học. Sau khi gặp Lănh Tụ tôi đă từ bỏ hết mọi ma tuư, thuốc ngủ, thuốc kích thích, thuốc lá. Một tinh thần lành mạnh trong một cơ thể lành mạnh. Nhưng bài diễn văn bao người trông đợi này khiến tôi căng thẳng thần kinh đến độ tôi phải nhờ đến những cách xoay sở ngày trước. Điếu thuốc thứ nhất đốt lên sau bao nhiêu năm mới đầu khiến tôi lợm giọng. Tôi lại có cái cảm giác thời niên thiếu, khi hút điếu thuốc đầu tiên cùng với Lynx2. Hồi đó tôi coi hắn như anh. Hắn đọc Stirner3 và hầu như đến đâu cũng gieo rắc mầm nổi loạn, nhưng lại không muốn đổi thay thế giới : trật tự cũ kĩ c̣n nguyên vẹn th́ hắn mới có thể tiếp tục sống như một kẻ ngoại cuộc. Thỉnh thoảng hắn đi dán bích chương cho một băng đảng vô chính phủ nào đó chẳng mấy ai biết. Hắn dấn thân có thế thôi. C̣n tôi, tôi không quan tâm đến chính trị. Tiện dịp th́ tôi hưởng ứng, để chứng tỏ cùng phe với hắn hơn là v́ tin tưởng. Đấy là người bạn duy nhất của tôi. Thế rồi, năm thi tú tài, một cô học tṛ mới xuất hiện trong lớp chúng tôi. Cô đến từ một xứ xa xôi. Cô mang tới nóng ấm và một dáng vẻ trang nghiêm nhưng lại bừng lên, vào lúc bất ngờ nhất, một nụ cười rạng rỡ. Tôi si mê cô. Lynx cũng vậy. Cô không tỏ lộ ǵ, bao giờ cũng gặp chung chúng tôi và tặng chúng tôi cùng những món quà như nhau. Món quà đầu tiên tôi nhận được, đó là lọ mực vẫn c̣n trên bàn tôi. Tôi chấm bút lọ mực này mỗi lần viết diễn từ cho Lănh Tụ. Lynx cũng có một lọ mực y hệt và, tôi dư biết, giữ khư khư bên ḿnh. Hắn chấm bút lọ mực ấy mỗi khi thảo những bài dài dằng dặc cho lăo chủ chốt phe địch thủ tuyên đọc. Chính v́ lọ mực ấy mà hai chúng tôi vẫn trung thành với ng̣i bút, khi từ lâu ai ai cũng đă chọn máy vi tính. Chính v́ lọ mực ấy mà tôi đă bước vào chính trường bằng cửa hậu, và Lynx, đến lượt hắn, để đối nghịch với tôi, chống phá tôi, và vạch rơ sự khinh rẻ của hắn đối với tôi, Lynx, kẻ bất kham mọi ư niệm đảng phái, đă đầu quân cho phe tả ôn hoà. Hắn không chấp nhận quan niệm một chủ nghĩa xă hội thực tế và chừng mực, nhưng biết rằng, trong một nhóm nhỏ ngoài lề, tiếng nói của hắn sẽ chẳng có ảnh hưởng ǵ, và hắn sẽ không thể, như từ bao năm nay qua trung gian lăo chủ chốt của hắn, đối đáp từng điểm một những bài diễn văn tôi đặt vào miệng Lănh Tụ. Tôi sảng khoái không tả xiết mỗi lần chấm bút lọ mực này viết ra ḷng thù hận của tôi đối với Lynx cùng tất cả những ǵ hắn là hiện thân. Hồi đầu, tôi viết do cảm thức tri ân đối với Lănh Tụ, người đă đón nhận tôi vào lúc cuộc đời bỏ rơi tôi. Mẹ tôi chết. Cha tôi sống khép kín, lúc nào cũng run sợ. Tôi thành giáo sư, và người ta đă bổ nhiệm tôi đến ngoại ô một thành phố lớn, nơi học tṛ, cái lũ đáng đưa lên máy chém (thời đó c̣n máy chém), chẳng coi tôi ra ǵ hết. Lănh Tụ đă cho tôi môt lẽ sống. Căm thù của ông thành căm thù của tôi, lại càng tăng với cảm thức oán hận không thôi đối với hết mọi người, có tội v́ biết tôi có người cha nhát như cáy, v́ biết người bạn duy nhất của tôi đă cướp mất cô gái nước ngoài với nụ cười rạng rỡ. Một hôm họ biến mất và sau đó tôi được biết họ đă rời thị trấn nhỏ của chúng tôi để đến chung sống ở Paris. Cô đi làm. Hắn tiếp tục đi học. Cô gái nước ngoài đă lừa tôi. Cô để tôi tưởng ḿnh có hy vọng. Trong lúc tôi say sưa trông đợi sau cùng sẽ thành danh nhờ cô, qua cô, cô cùng Lynx mưu mô gạt bỏ tôi. Tôi bị cướp đoạt hai lần. Lynx đă tước lột của tôi người tôi yêu. Cô gái nước ngoài tước lột của tôi người bạn thiết. Tôi c̣n lại lọ mực. Họ chưa biết rằng tôi sẽ dùng lọ mực này để tận diệt họ, họ và những kẻ như họ. Lọ mực tôi được tặng như món quà an ủi, tôi rót đầy nọc độc ngày ngày đổ lên giấy mong giết dần hạnh phúc của họ. Thù hận càng đầy mỗi khi tôi được nghe nói về thành đạt của họ. Như thể tôi phải trả giá cho hạnh phúc của họ. Tôi một ḿnh, lại c̣n thảm hại hơn hồi niên thiếu v́, mẹ chết rồi, tôi phải nuôi cha. Nếu số phận tôi không gặp Lănh Tụ, hẳn không ai đă bận tâm đến tôi. Giờ đây, ít nhất tôi đă thành một nhân vật người ta nể sợ, và bên phe tôi, với những lời thoát ra từ lọ mực của tôi, ai nấy đều trông đợi phép màu lật ngược dư luận. Ngay Lănh Tụ cũng hiểu rằng những câu văn của tôi uốn nắn con người ông. Mỗi lần ông xuất hiện trước công chúng, mỗi lần ông lên truyền h́nh, đều là sau những buổi ôn tập với tôi : tôi đọc cho ông những lời ông sẽ nói, nhắc ông nhớ những từ ấn tượng phải dằn từng tiếng và một câu viện dẫn bằng tiếng la-tinh để chêm vào lúc thích hợp. Với tôi, khởi đầu chỉ là múa may chữ nghĩa, nhưng rồi thành một cần thiết khi tôi được biết Lynx đă đầu quân cho phe địch thủ. Hắn dấn thân vừa do xác tín vừa để chống phá tôi bằng cùng vơ khí như tôi. Dù chưa từng gặp lại nhau từ khi hắn ra đi với cô gái nước ngoài, chúng tôi vẫn không thôi ŕnh rập nhau. Khi biết ảnh hưởng trong bóng tối của tôi trong đảng của Lănh Tụ, hắn lập tức t́m đủ cách để có được cùng một vai tṛ trong phe đối đich. Người ta cho tôi hay hắn gọi tôi là Iago4. Tôi giận uất người. Hôm sau, tôi viết bài diễn văn dữ dội chưa từng có cho Lănh Tụ tuyên đọc, phản đối sự chung sống dân tứ xứ cũng như hôn nhân dị chủng gây rối thêm cho các giá trị. Tôi nhắm vào cô gái nước ngoài. Tôi dùng những lập luận thấp hèn nhất. Tôi nói đến mưu đồ của bọn ngoại nhân phè phỡn, không những tạo áp lực với chính quyền mà c̣n gài gái đẹp vào từng nhà để xói ṃn ḷng ái quốc. Cáo trạng của Lănh Tụ gây xôn xao, ngay cả trong bộ tham mưu của ông. Người ta trách cứ tôi phạm một sai lầm chiến lược. Tôi đă gây sợ hăi và đánh thức dậy những kỷ niệm một thời đảng thực ra rất muốn dựng lại, nhưng một thời kẻ thù của chúng tôi vẫn dùng làm ngoáo ộp để hù doạ dân chúng và để tự nhận là người bảo vệ cho phương châm chế độ cộng hoà5. Thất bại đầu tiên đó khiến tôi bị gạt ra rià. Mấy tuần thất sủng càng chồng chất thêm thù oán của tôi đối với Lynx, với cô gái nước ngoài của hắn và với số phận cứ ưu đăi họ trong khi với tôi th́ không thôi thọc gậy bánh xe. Nếu như tôi chưa tin tưởng bao nhiêu những luận đề tôi bênh vực th́ Lynx nhập cuộc khiến ḷng tin ấy thành đinh đóng cột. Tôi trở nên cuồng tín hơn cả những tay cực đoan nhất trong đảng, cái bọn chuyên gào thét mà đầu óc th́ rỗng tuếch, chỉ mong trở về rừng để luật của kẻ mạnh duy tŕ trật tự bằng những cuộc kéo nhau đi đấm đá. Tôi khinh rẻ bọn dă thú khát máu dân chà chệt ấy chẳng kém ǵ tôi khinh cái đám nghiện ngập thoái hóa nhảy múa với những kẻ không tưởng về nhân quyền. Nhưng bọn dă thú ấy, tôi nắm chúng trong tay, chúng chỉ đợi có người dạy để nhảy bổ vào con mồi được chỉ định. Bị tạm thời đẩy ra khỏi ṿng thân cận với Lănh Tụ khêu lại tất cả oán hận của tôi, một thời đă lắng dịu do tôi tham dự quyền hành. Tôi gán thất bại của ḿnh cho việc Lynx nhập cuộc. Tôi đă mất b́nh tĩnh. Hắn đă thành công khiến tôi đi sai một bước trong cuộc hành tŕnh đắc thắng của tôi. Một lần nữa, hắn lại xuất hiện trên con đường của tôi để cướp giật đời tôi. Ư nghĩ ấy ám ảnh tôi suốt ngày đêm. Tôi ngỡ ḿnh hoá điên. V́ hắn tôi đă mất ḷng tin của Lănh Tụ và tôi trở lại một ḿnh. Một sự cố khác làm tràn dâng nỗi điên giận tôi cố gắng ḱm giữ. Lynx đă tháp tùng lăo chủ chốt của hắn trong một chuyến tuần du các tỉnh và đến thành phố tôi. Tôi được hay cha tôi, người rất sợ sệt, rất ít giao du, rất hờ hững với các hoạt động chính trị của tôi, lại đă tiếp đón Lynx tại nhà ḿnh. Tôi không biết họ nói những ǵ với nhau, nhưng tôi nhớ ra rằng thuở tôi niên thiếu, cha tôi đă tỏ ra rất thương mến cái gă trai hết sức ngộ nghĩnh, hết sức lôi cuốn và chẳng chút coi trọng tài sản gia đ́nh ḿnh. Vậy là tôi c̣n có thế cũng bị hắn cướp giật nốt. Tôi trước nay vẫn xấu hổ v́ cha tôi, nhưng cứ nghĩ ông có thể ưa Lynx hơn con ḿnh thật quá sức chịu đựng của tôi. Tôi đă trở thành một kẻ mạnh, một kẻ giật dây quyền hành, nhưng ông chứng tỏ cho tôi rằng bao nhiêu nỗ lực của tôi để vượt qua ông đă khiến tôi thành một kẻ hoàn toàn xa lạ với ông. Về thành phố tôi – tôi không cho rằng đó cũng là thành phố của hắn nữa v́ hắn đă bỏ đi theo một cô gái nước ngoài -, và len lỏi đến bên cha tôi, vậy là Lynx đă khai chiến với tôi. Tôi sẵn sàng đương đầu với hắn. Hắn đă khơi lại các vết thương cũ của tôi, tôi sẽ đâm vào nhược điểm của hắn. Hắn yêu quư nhất trên đời là cô gái nước ngoài. Tấn công hắn ở đây, tôi tin chắc, nếu không đánh quỵ hắn, ít ra cũng khiến hắn hẫng hụt. Cô lập trong đảng lại thuận lợi cho các dự tính của tôi. Cái bọn hăng tiết chuyên đập lộn đang chống đối các lănh đạo đ̣i hỏi chúng không được phá hoại h́nh ảnh mới của đảng bằng những chuyến lùng sục đẫm máu ban đêm của chúng. Cái bọn điên rồ đó không hiểu rằng người ta yêu cầu chúng hăy chờ ngày đăng quang trật tự mới, sẽ tận diệt mọi rác rưởi. Chúng muốn dùng khủng bố ngay tức khắc để khẳng định ưu thế của chúng, dẫu chỉ một đêm đi nữa. Nhưng mỗi lần có dân chà chệt bị đập nhừ tử, các lănh tụ lại gán trách nhiệm cho vài con chiên ghẻ, thậm chí gán cho đôi kẻ khích động len vào hàng ngũ chúng tôi, không chút ngại ngùng chối bỏ những người nhiệt t́nh cuồng say nhất với chính nghĩa. Bọn cuồng tín ấy ngày càng cay đắng. Tôi quan sát chúng và hiểu ra tôi có cả một đoàn quân rất dễ thao túng. Tôi sử dụng gă tôi cho là kém thông minh nhất. Gă trở thành người liên lạc giữa tôi với bọn chúng. Tôi có thể tin cậy gă sẽ không bao giờ tiết lộ tôi tham dự vào vụ sẽ trả hận cho tôi tất cả mọi tủi nhục đă phải chịu. Dần dần tôi lấy được ḷng tin bọn dă thú. Chúng gọi tôi là Bộ Óc, nhưng hoàn toàn không biết tôi là ai. Số người ủng hộ ngày càng đông và tôi nhận ra bọn chuyên đập lộn nóng nảy ăn thua đủ chính là đa số thầm lặng trong đảng. Với mưu toan của tôi, tôi chẳng cần một quân đội thực thụ. Một nhóm nhỏ quyết tâm là đủ. Khi được biết kế hoạch của tôi, bắt cóc một mụ ngoại nhân phè phỡn để khủng bố chồng mụ, phó tướng của cái chúng gọi là đảng bọn thân hào, đứa nào cũng sẵn sàng, hăng hái. Tôi tiếp tục âm thầm điều động. Tôi nhồi cho chúng ư nghĩ một sứ mạng, một khi thành công, sẽ khiến các thủ lănh phải tin cậy ở chúng. Tôi chọn năm tên trong bọn hăng tiết ấy và quyết định ngày bắt cóc. Mọi việc diễn ra đúng như dự tính. Cô gái nước ngoài với nụ cười rạng rỡ bị đưa đến một kho hàng ở ngoại ô do một đội mười ba người canh giữ. Tôi tận hưởng đắc thắng của ḿnh khi báo chí đăng ảnh Lynx thất thần, tiều tuỵ. Tuần lễ sau đó, lăo chủ chốt của hắn đọc những diễn văn nặng nề, lủng củng. Lynx bị thay thế. V́ không ai nghi đảng chúng tôi có dính líu, chúng tôi có thể tung ra những đồn đại hoang đường nhất về việc cô gái nước ngoài bỏ trốn – cô là một phụ nữ hay thay ḷng đổi dạ? một nữ gián điệp? cô có t́nh nhân này, t́nh nhân khác ở quê hương. Dư luận ban đầu ái ngại cho Lynx, rồi, sau bao nhiêu tin đồn, ai ai cũng bắt đầu xầm x́ sau lưng hắn. Hắn không ra khỏi nhà nữa. Hắn rút lui đúng vào lúc tôi được trọng dụng trở lại. Lănh Tụ lại cần tôi và điện thoại reo cả chục lần mỗi ngày, Xông tới đi, bé con, cho chúng thấy bản lănh mày chứ. Tôi t́m lại được cảm thức uy quyền của ḿnh. Lynx đă bị diệt. Lănh Tụ hoàn toàn trông cậy ở tôi. Tôi quên hẳn cô gái nước ngoài mà nụ cười rạng rỡ hẳn đă tắt ngấm. Tôi tránh gặp gă liên lạc của tôi, gă báo tôi hay gă không c̣n kiểm soát được đội quân của hắn nữa. Đảng viên cơ sở hết sức kích động và muốn chứng tỏ với các thủ lănh họ cũng có khả năng khởi xướng. Tôi chẳng chút lưu tâm đến những đe doạ ấy. Hôm sau, tôi bị đặt trước việc đă rồi. Mười ba tên của đội quân đă tra tấn và dùng dao giết chết người tù của chúng, xác t́m ra trong một băi rác. Một cú nặng nề cho tôi. Mấy tên ngu muội ấy đă hành động giữa ban ngày ban mặt và đă bị trông thấy. Đảng bị liên luỵ. Dĩ nhiên người ta lại nói đến chúng tôi, nhưng chúng tôi phải rút chân khỏi khó khăn này để khỏi bị buộc là ác quỷ. Cái chết của cô gái nước ngoài xoa dịu sự thèm khát trả hận của tôi. Nhưng vụ ám sát ấy biến Lynx thành thánh tử đạo, và đau khổ, thay v́ đánh quỵ hắn, lại cho hắn thêm nghị lực. Hắn trở lại làm việc cho lăo chủ chốt của hắn. Cuộc quyết đấu bằng ngôn từ giữa chúng tôi tái tục, qua trung gian hai bậc anh tài của chúng tôi. Mười ba tên ngu ngốc đă đâm cô gái nước ngoài mười ba nhát dao, bị bắt. Đảng không nh́n nhận những đứa con quái vật ấy. Chưa bao giờ gặp Bộ Óc, chúng chẳng khai được ǵ. Tôi mua sự yên lặng của gă liên lạc bằng cách hứa hẹn đem gă vào đội cận vệ của Lănh Tụ. Vụ án bọn sát nhân gây tổn hại ít nhiều cho h́nh ảnh đảng, nhưng đảng cũng đă đủ khôn khéo ra tuyên bố vô cùng phẫn nộ trưóc tội ác ấy. Rồi mọi chuyện lắng xuống sau khi các tội nhân bị kết án. Tôi chỉ c̣n phải chiến đấu với Lynx mà thôi. Đôi khi, tôi cũng cảm thấy nhói nơi tim nghĩ tới nụ cười cô gái nước ngoài. Thực ra tôi đâu muốn hại cô. Chỉ muốn phá cái hạnh phúc riêng tôi chịu thiệt tḥi. Nhưng rất nhanh h́nh ảnh Lynx lại hiện lên, nhạo báng tôi, và tôi lại mong hắn chịu cùng số phận như vợ hắn. Nhất là, từ sau bất hạnh của ḿnh, Lynx cũng như phe hắn gặt hái hết thành công này đến thành công khác. C̣n đảng chúng tôi gánh những thất bại thành đổ vỡ tan tành. Tôi tưởng như bóng ma cô gái nước ngoài theo đuổi báo oán chúng tôi. Rồi th́ không đêm nào tôi ngủ yên, không biết v́ thao thức Lănh Tụ sắp đến ngày thất thế hay v́ hối hận muộn màng cho tội ác của ḿnh. Tôi cắm đầu làm việc cho quên, nhưng nọc độc trong lọ mực của tôi đă hết độc. Lần đầu tiên trong đời tôi cảm thấy sợ. Chính vào thời gian ấy mọi chuyện đă bắt đầu. Tôi đang viết bản thứ mười bài diễn văn sinh tử cho tương lai Lănh Tụ. Có phải tại cơn sốt, tại thuốc kích thích hay tại uống quá nhiều cà-phê? Đầu nặng trịch, tim đập liên hồi, nhưng tôi không muốn ngừng tay. Lúc ấy gần ba giờ sáng. Tôi đang giơ bút định chấm vào lọ mực th́ th́nh ĺnh nghe thấy, Mười ba nhát dao! Tôi quay lại. Không một bóng người. Tôi ngỡ ḿnh quá mệt hoá sảng. Tôi lại cầm bút. Bấy giờ tôi nghe rơ từng tiếng, Mười ba nhát dao! Giọng nói từ lọ mực vọng lên. Tôi lùi lại, hăi hùng. Rồi định thần, tôi nắm lọ mực soi mắt nh́n. Tôi run bắn người. Trong lọ mực, hai con mắt đăm đăm ngó tôi. Hai con mắt kinh hoàng tôi từng thấy trên những bức ảnh người bị giết. Tôi buông rơi lọ mực. Một chất lỏng đổ ra bàn, một chất lỏng đặc sệt, màu đỏ. Tôi chạy vào bếp lấy giẻ. Lau vũng ướt, nhặt lọ mực lên và lại rót đầy. Tức khắc, giọng nói, vẫn giọng nói oán than ấy, cất lên, Mười ba nhát dao! Tôi run khắp tay chân. Không dám nh́n vào lọ mực nữa. Đứng đó, trơ trơ, cái vật khốn kiếp trên tay. Dần dần tôi lấy lại b́nh tĩnh. Tôi đặt lọ mực lên bàn, ngồi xuống và quyết định tiếp tục làm việc, dù cho mực tôi chấm bút có hoá thành máu đi nữa. Tôi viết một mạch năm trang đầy rồi, quá mệt, ngủ thiếp đi, đầu gục trên bàn. Điện thoại reo đánh thức tôi dậy khoảng một giờ sau đó. Lănh Tụ vừa trở về từ một buổi liên hoan mừng ông sáu mươi tuổi. V́ tôi đă không đến dự được, ông ghé lại chung vui với tôi một chai sâm-banh và một cái bánh sinh nhật. C̣n có một lư do khác nữa để nâng ly thân hữu : một trong mười ba đồng chí đă được thả, do sai sót thủ tục tố tụng. Đúng là một nhát dao ngáng họng thằng Lynx! Lănh Tụ bảo, cười ngặt nghẽo. Tôi gác máy. Mắt tôi đụng phải lọ mực. Tôi bịt hai tai để khỏi nghe thấy giọng nói oán than nho nhỏ. Nhưng tiếng kêu vẫn dội trong đầu tôi, Mười ba nhát dao! Tôi chạy bổ ra khỏi nhà. Xuống cầu thang, tôi đâm sầm vào Lănh Tụ, quá say không để ư vẻ nhớn nhác của tôi. Ông hiện diện khiến tôi b́nh tâm. Tôi cảm thấy dễ chịu hơn. Ông đặt sâm-banh và bánh lên bàn và ngồi vào ghế tôi. Tôi ngồi đối diện với ông, chăm chăm ngó lọ mực một cách hăi hùng. Nhưng giọng nói đă im bặt. Chai sâm-banh được mở ra. Tôi vào bếp lấy ly và dao để cắt bánh. Chúng tôi ăn uống. Tôi cảm thấy thư thái hơn. Lănh Tụ đến và thế là xua tan cái giọng nói khủng khiếp kia. Ông hỏi tôi bài diễn văn đến đâu rồi. Tôi hănh diện nói với ông đêm nay, trước khi ông điện thoại, tôi đă viết năm trang. Tôi cầm đưa ông mấy trang giấy. Ông cạn ly, ngồi thẳng lại trên ghế và bắt đầu đọc. Tôi nhận ra ông nhíu mày rồi tái mặt giận dữ. Ông hét lên, Cái ǵ thế này? Tôi giật mấy tờ giấy trên tay ông. Cả năm trang chỉ là cùng một câu chép đi chép lại mỗi hàng, Mười ba nhát dao! Mười ba nhát dao! Và một lần nữa, từ lọ mực lại vọng đến tai tôi giọng nói oán than, trong khi Lănh Tụ đứng phắt dậy trước mặt tôi, gào thét những lời nhục mạ. Nhưng những lời ấy tôi không nghe thấy. Giọng nói trong lọ mực ra lệnh cho tôi và mắt tôi không sao rời con dao nằm trên bàn bên cái bánh ăn dở dang. Tôi nhảy vọt tới nắm con dao. Lănh Tụ toan bỏ chạy. Ông lănh đủ mười ba nhát dao.
Nguyễn Khánh Long dịch
_____________________________
Chú thích của người dịch :
1 Do tên nhà độc tài La Mă Jules César (100-44 trước công nguyên) , trở thành tước hiệu những người kế vị ông, và sau đó có nghĩa hoàng đế.
2 Từ lynx cũng là một danh từ chung, chỉ một loài mèo rừng, mắt rất tinh.
3 Max Stirner, triết gia Đức (1806-1856).
4 Nhân vật gian tà trong kịch Othello của văn hào Anh Shakespeare (1564-1616).
5 Phương châm của Cộng hoà Pháp: Liberté, Egalité, Fraternité (Tự Do, B́nh Đẳng, Huynh Đệ).
Người khách
Người khách đến lần đầu một đêm tháng chạp. Tôi vừa kết thúc một cuốn tiểu thuyết tôi rất đắc ư - một cảm giác cho đến bấy giờ tôi chưa từng biết. Thường th́ những tháng ngày soạn thảo một cuốn sách tôi mỏi ṃn v́ ngờ vực và khi xong th́ kiệt quệ với cảm thức thất bại. Lần ấy, thay v́ kêu lên như thông lệ Vẫn chưa được! tôi nghe thấy trào dâng trong ḿnh cả một khúc ca đắc thắng. Nhưng tôi đă tự phụ quá sớm. Bản thảo sửa chữa đâu đấy, bỏ vào bao thư sẵn sàng đem gửi, tôi ôm nó lên giường đi ngủ, kê dưới đầu làm gối.
Tôi thao thức không sao chợp mắt. Câu cuối cùng cuốn tiểu thuyết của tôi, lời vĩnh biệt quê hương xứ sở, khiến tôi hối hận. Khi viết câu ấy, tôi nôn nao với cảm thức được giải phóng, với nỗi hân hoan của kẻ đào ngũ. Thế mà giờ đây trọn nỗi vui thú man dă nếm trải lúc đoạn tuyệt với cội rễ lại hoá thành khắc khoải miên man. Như thể tôi đă tự sát với hi vọng tái sinh và rồi không sao ra khỏi được nấm mồ của tôi. Sau hai tiếng đồng hồ vật lộn với lương tâm mà kết quả chỉ làm tôi thêm trăn trở, tôi thiếp đi, đầu gối trên bản thảo.
Chính vào lúc ấy anh ta xuất hiện bên giường tôi. Tôi tin chắc anh từ cuốn tiểu thuyết của tôi bước ra, như ông thần thoát khỏi cái hũ1. Tia sáng trong mắt anh lúc đầu tôi ngỡ là giận dữ, sau mới thấu hiểu bao nhiêu khổ đau chất chứa trong cái nh́n ấy. Anh muốn ǵ nơi tôi, kẻ lạ kia, rất giống tôi và hiện ra từ những trang giấy tôi viết? Anh muốn nói ǵ với tôi, bóng ma kia thoát thai từ những từ ngữ của tôi? Anh đưa tay chỉ cho tôi kệ sách trước mặt giường tôi. Rồi bóng anh tan biến, cũng đột ngột như khi xuất hiện.
Tôi tỉnh giấc. Bản thảo vẫn đấy, nguyên vẹn. Nhưng mó vào tôi tưởng như nóng bỏng, tựa hồ bên trong là một thân xác đang cơn sốt. Tôi không dám mở ra, e ḿnh bùng cháy do một ngọn lửa chẳng phải ḿnh đốt lên. Thiên hạ hẳn sẽ cho là tôi điên, nhưng không ǵ khiến tôi gạt được ư nghĩ xấp giấy vô tội kia che giấu một bóng người. Tất nhiên bao giờ tôi cũng tin những nhân vật tôi đă tạo ra là thực hữu. Tôi biết các nhân vật của tôi tràn đầy sức sống. Nhưng một cái ǵ đó, một ai đó đă len vào trong cuốn sách của tôi, lấy nó làm chỗ trú thân, và khi kề tai bên bản thảo, tôi nghe có tiếng tim đập. Làm sao không ngỡ ḿnh khùng, dẫu cho ḿnh là một kẻ làm văn khá tự phụ cứ tưởng hễ gieo chữ nghĩa là gặt được chút ít sự sống. Hay đấy là trí tưởng tượng của tôi lồng lên, sau thời gian dài đằng đẵng tôi tự cô lập để một ḿnh ḿnh với hoang tưởng tự đại của ḿnh và tin rằng cả thế giới bao la nín thở đợi chờ tác phẩm của ḿnh? Để bây giờ khi con quái ra khỏi tôi rồi, giả trá và uy lực, hung tàn và vô tội, đúng như tôi đă muốn, th́ một bàn tay khác chiếm đoạt nó.
Người khách ban đêm chẳng chút vội vă dựng cuốn sách của tôi đối nghịch tôi. Chỉ mấy ngày sau tôi mới nhận ra điều ấy. Sau lần xuất hiện đầu tiên dưới chân giường tôi, kẻ không mời mà đến để tôi yên một thời gian. Anh đă giơ tay chỉ cho tôi kệ sách, như thể lời giải cho điều thần bí nằm trong đó. Tôi lấy xuống mấy cuốn sách bỏ quên đă lâu trên ấy xem xét. Trong số đó có một tuyển tập truyện ngắn của một nhà văn sinh trưởng cùng một đất nước với tôi và cũng trạc tuổi tôi. Anh đă ở lại Việt Nam; tôi đă di cư. Cuốn sách nằm trên kệ từ bao năm rồi. Tôi nhớ đă định vất nó đi. Cớ sao tôi đă không làm như thế để bây giờ bị ám đêm khuya thế này? Không bao giờ nên giữ quá nhiều sách bên ḿnh. Những tâm trí rồ dại ấy, những cái miệng lép bép ấy, ḷng kiêu hănh rỉ nước ấy, hết thảy thế nào cũng sẽ đầu độc không khí. Vậy mà, cuốn sách do một người đồng hương viết kia, tôi vẩn c̣n giữ. Tôi nhớ đă thán phục tác giả khéo léo đánh lừa cơ quan kiểm duyệt chính trị luôn luôn cương quyết chặt cánh mọi toan tính văn chương không theo đường lối Đảng. Những truyện ngắn ấy kể những ǵ th́ trí nhớ khiếm khuyết của tôi không t́m lại nổi. Duy c̣n lại một cảm thức khó chịu mờ nhạt. Tôi vẫn tự không cho phép ḿnh phê phán một nhà văn, kém may mắn hơn tôi, không những phải vật lộn với lũ quỷ của riêng ḿnh mà c̣n phải tranh đấu để có thể tiếp tục cầm bút. Thiên hạ sẽ bảo tôi rằng có bao giờ loài người hết điên rồ tự đúc xiềng xích cho ḿnh đâu. Số phận nào khốn nạn hơn? Số phận một người sáng tạo bị Nhà nước đàn áp v́ lên tiếng chống tư tưởng độc tôn, hay số phận một bạo chúa nghệ thuật t́m đủ phương cách mở rộng quyền lực của ḿnh? Dẫu sao, cảm tưởng phạm tội đă len vào trong tôi. Tôi ư thức ḿnh được ưu đăi và ái ngại cho nhà văn mà các bản thảo bất cứ lúc nào cũng có thể bị tịch thu. Thế rồi cuộc sống lại tiếp nối. Tôi nhận ḿnh bất lực, trở lại làm việc, xếp cuốn sách vào góc kệ và lăng quên người anh em bị truy bức của ḿnh.
T́m ra cuốn tuyển tập truyện ngắn, tôi không c̣n hồ nghi ǵ nữa về nhân thân người khách đêm khuya của tôi. Chính lời tôi vĩnh biệt tổ quốc đă đưa bóng ma ấy trở lại với tôi. Tôi đâu thể giúp ǵ cho anh. Tôi đă di cư, và dẫu đôi khi tôi nghe trong máu tôi rền rĩ những linh hồn thương tổn của Việt Nam, tôi vẫn c̣n đủ nhân phẩm để không muốn ḿnh thành kẻ khóc mướn và kiếm địa vị trong văn học bằng cách ra giá những bất b́nh của ḿnh và khoác lên ḿnh bộ áo đại biểu một dân tộc bị áp chế.
Dẫu sao, kẻ không mời mà đến chẳng đ̣i hỏi tôi thủ một vai tṛ quá sức tôi. Anh đến duy để nhắc nhở tôi sự hiện hữu của anh và để dần dà tước đoạt cuốn sách của tôi. Tôi tin chắc như thế khi anh xuất hiện lần thứ hai. Tôi vẫn không đành ḷng đem bản thảo gửi nhà xuất bản. Thiếp ngủ hay thức giấc, lúc nào tôi cũng có cảm giác ngộp thở kỳ lạ. Niềm hưng phấn khi kết thúc cuốn sách đă tắt lịm. Sáng ra, tôi nuốt rất khó khăn, như thể những từ tôi viết, những từ trên ấy tôi đă gối đầu trong giấc ngủ - mỗi ngày mỗi ngắn ngủi, chập chờn hơn -, nghẹn trong họng tôi. Tôi không dám mở bản thảo đọc lại nữa. Lạnh lẽo khi tôi dùng làm gối, nó hoá nóng bỏng khi thức dậy tôi mó tay vào. Người khách đêm khuya, sau một thời gian vắng bóng, đă trở lại, và bây giờ tôi chắc chắn anh t́m đủ cách không để cuốn sách được gửi cho nhà xuất bản. Sự kiện xuất bản một bản thảo đối với tôi thuần là chuyện h́nh thức như đem thư gửi bưu điện, sự kiện ấy không thể chịu đựng được đối với người phải giở những mánh khoé tinh khôn nhất hầu giấu diếm công an các văn bản của ḿnh, lén lút đem in rồi phổ biến ngầm.
Tôi nhận bản án. Không phải v́ thích thú hy sinh cũng chẳng phải v́ tràn đầy hổ thẹn, mà chỉ v́ tôi bỗng thấy ḿnh thân ái với cái kẻ lạ mưu toan chống phá tôi kia. Đêm đêm anh xói ṃn ḷng thanh thản của tôi. Những từ tôi đă viết, trước kia tôi nghĩ rất chính xác, nay nghe sao lạc lơng. Lời vĩnh biệt đất nước, tôi tưởng đă dứt khoát, hoá ra chỉ là nhất thời. Ban đêm, những tiếng nói từ bản thảo thoát ra – nhưng, lắng nghe chúng, tôi không nhận ra những câu tôi đă đặt vào trong ấy. Quê hương xứ sở mà, trong một chung khúc lâm li, tôi đă tước quyền chôn nắm xương tôi, nay, do tay một kẻ phá đám hàng đêm, đang đoạt mạng tôi.
Cuốn sách thành đối nghịch với tôi đến mức, bằng những từ tôi từng lựa chọn hết sức kỹ càng và sử dụng vô cùng cẩn trọng, nó chế ra những câu phi lư, những lời tràng giang đại hải không đầu không đuôi do một giọng khàn đục rót vào tai tôi trong giấc ngủ.
Người khách không mời đến lần chót một đêm giá rét tháng hai. Tôi vừa chợp mắt, đầu tựa trên bản thảo - dẫu bao nhiêu chuyện bất ưng, tôi vẫn cứ dùng nó làm gối -, th́ những tiếng nói kia khởi xướng bản hợp ca hỗn loạn của chúng. Người anh em bị truy bức của tôi xuất hiện. Anh đi thẳng tới kệ sách, cầm cuốn tuyển tập truyện ngắn và lại bên tôi. Anh đặt cuốn sách của anh bên bản thảo của tôi và ch́a tay cho tôi. Tôi nắm lấy. Bàn tay lạnh giá. Tôi hiểu anh vừa chết bên ấy, bên Việt Nam. Tôi nghĩ ḿnh giải thoát. Anh chết rồi, sẽ không c̣n ai đến đ̣i nợ tôi nữa.
Khi tôi thức dậy, cuốn sách của người khách vẫn nằm trên kệ. Bản thảo của tôi không thành nóng bỏng khi mó tay vào. Tôi kề tai. Không nghe tiếng nói nào, tiếng tim đập nào. Tôi ngó đống giấy vô tri. Bây giờ không c̣n ǵ ngăn cản nó êm xuôi tới nhà xuất bản rồi tới các hiệu sách trước khi cuối cùng vào tay một độc giả ơ thờ sẽ chẳng bao giờ biết nó từng nổi loạn thế nào, sẽ chẳng bao giờ biết rằng một bóng ma báo phục đă đến đ̣i tác giả nó phải trả thuế tự do ḿnh đă được hưởng.
Quyết định ngay hôm sau sẽ đem gửi bản thảo, tôi lên giường và chờ đón một giấc ngủ b́nh yên, đầu tựa trên cuốn tiểu thuyết đă nín bặt những tiếng nói phản loạn.
Tôi châm một điếu thuốc trước khi đi vào giấc ngủ. Tôi không rơ làm sao bùng phát đám cháy tàn phá căn hộ. Lửa thiêu rụi bản thảo. Tôi ôm siết trái tim rừng rực ấy.
Nguyễn Khánh Long dịch
_____________________________
Chú thích của người dịch :
1 T́nh tiết trong truyện cổ A Rập Ngàn lẻ một đêm.