3 

Nam Dao giới thiệu

 

Linda Lê là một  nhà văn đích thực. Đọc Les Trois Parques, sẽ hiểu ngay bà đă chiếm cho ḿnh một chỗ đứng bằng tài năng trên văn đàn tiếng Pháp và trên văn đàn quốc tế. Nhưng trong văn chương, tài năng là ǵ?  Ngoài sự nhuần nhuyễn xử dụng một  ngôn ngữ điêu luyện như nhà ảo thuật lôi từ chiếc mũ dạ đen một  con thỏ trắng, c̣n cái chất đọng lại, những hạt sương sớm một  linh hồn  tan tác lắm khi đến mức khó trụ vào bất cứ hiện thực nào. Nhà văn, kẻ trả giá, bằng sự tan tác mà chỉ có thể đắp điếm lại thành một  con  người  trọn vẹn qua chữ nghĩa: diễn ngôn là phương thức trị liệu duy nhất cứu nhà văn.

    Linda Le  đă viết, như thế.

Gốc Việt, nhưng độc giả Việt ít biết đến tác phẩm của bà. Phải chăng có lẽ v́ ta phải đọc những tác phẩm đó bằng một tâm thế  ‘’ mới ‘’ chứ  không chỉ đi vào những lối ṃn đă quá quen ? Để thoát khỏi  ghetto  một cách tiếp cận quá giới hạn, xin giới thiệu Vu Khống đến độc giả, qua bản dịch điêu luyện của nguyễn Khánh Long. Chẳng những trung  thành với văn bản của Linda Lê, NK Long c̣n chứng minh rằng ngôn ngữ Việt Nam thừa khả năng trở thành hiện đại mà không phải chắp nối những dị h́nh, những  quái chiêu, những sáng tạo ngữ ngôn ngờ nghệch, và nhất là những  đỏm đáng  không  cần thiết.

 

 

LINDA LÊ

 

 

Vu  khống

 

(Calomnies)

 

 

 

 

Nguyễn Khánh Long dịch

 

 

 

 

 

Linda Lê là một trong các nhà văn nữ hàng đầu tại nước Pháp ngày nay. Sinh năm 1963 tại Đà Lạt, Linda Lê sang Pháp năm 1977, theo mẹ có quốc tịch Pháp, trong khi cha ở lại Việt Nam; sự chia ĺa này là một đau khổ khôn nguôi cho cô.

 

Linda Lê thành danh năm 1992 với tập truyện Les Evangiles du Crime (Phúc âm Tội ác). Từ đây, các tác phẩm của cô luôn luôn được đón nhận nồng nhiệt  : Calomnies (Vu khống, 1993), Les Dits d'un Idiot (Lời Tên Khùng, 1995), và nhất là bộ ba Les Trois Parques (Ba Nữ thần Số mệnh, 1997), Voix (Tiếng nói, 1998), và Lettre morte (Thư chết, 1999). Cũng năm 1999, Linda Lê thu thập các bài báo, các bài đề tựa đă viết, thành tập Tu écriras sur le bonheur (Ngươi sẽ viết về hạnh phúc), gồm các b́nh luận về 38 nhà văn, từ Kôbô Abê đến Franz Werfel, qua Ingeborg Bachmann, Henry James, Marina Tsvétaéva... Các tác phẩm khác của cô mang tựa đề Les Aubes (Những buổi Rạng đông), truyện dài, năm 2000; Marina Tsvétaéva, phê b́nh văn học, Autres Jeux avec le feu (Lại chơi với lửa), tập truyện ngắn, năm 2002; Personne (Người), truyện dài, năm 2003; Kriss (kịch), năm 2004; Conte de l’amour bifrons (Truyện cuộc t́nh hai mặt), truyện dài, và Le Complexe de Caliban (Mặc cảm Caliban), gồm nhiều tiểu luận, năm 2005.

 

Calomnies đă được dịch sang tiếng Anh, tiếng Hoà Lan và tiếng Bồ Đào Nha.

 

 

 

 

 

 

Cho bí mật của pḥng 406

 

 

 

I

 

 

    Họ vẫn chẳng để tôi yên.

    Mười năm nhốt trong trại cho người ngớ ngẩn kia, mười năm sống bên những kẻ dở hơi, những người động kinh, những người lăo suy, những kẻ lủng sọ, những thiên tài bất đắc chí. Mười năm với đám người bạch tạng, những khuôn mặt bệch như sáp chỉ tỉnh thức để lăng mạ tôi, và, vào đôi lúc sáng suốt hiếm hoi, gọi tôi là Mặt-Khỉ.

    Thoát, tôi tưởng tôi thoát chứ. Vậy mà lại bị mấy cái gien túm lại. Vậy mà một cái thư lại nhắc tôi phải nhớ tới cái gia đ́nh đă cán dẹp bộ năo tôi, hủy diệt tuổi trẻ tôi, phá hư đời tôi. Một cái thư. Cái thư của một con bé kiêu ḱ (chứ sao, coi tuồng chữ phóng túng, lối đặt câu, cách dùng tiếng Pháp của nó là thấy ngay : làm như tôi biết, tôi, kẻ học tiếng Pháp giữa đám người điên và học chỉ cốt để yêu cầu mấy người y tá đừng táng mạnh quá, cho tôi thêm một cái chăn, làm như tôi, tôi biết thưởng thức những tinh tế trong cái tiếng Pháp đẹp đẽ kia, cái ngôn ngữ con bé sử dụng như một tay tập giết người sử dụng con dao làm bếp.)

    Tất nhiên, cả tôi nữa, tôi cũng đă lao ḿnh vào công cuộc khai phá văn hoá ấy. Năm năm trong thư viện thành phố đọc bất cứ cái ǵ vớ được. Văn hoá đấy, tôi tự bảo. Văn hoá bằng bất cứ giá nào, phải có cái đầu vững vàng chứ.

    Ấy vậy mà trong thư viện tôi thư thái lắm. Tôi xếp sách theo thể loại và theo mẫu tự. Tôi tới lui giữa các kệ sách, tra xét, kiểm kê, trường hợp có quyển nào để không đúng chỗ. Đôi khi người ta nhờ tôi đảo lộn hết. Hai ngày liền, tôi khuân, tôi vác. Tôi giả bộ thán phục hệ thống phân loại mới. Tôi biết thừa náo động lắm rồi cũng chẳng đi đến đâu, rồi cuối cùng cũng sẽ trở lại lối cũ. Xếp sách chán th́ có thể đi thẩn thơ, chẳng làm ǵ cả, ra ngoài hành lang hút một điếu thuốc. Nhưng tôi, tôi chúi vào một xó thư viện đọc sách. Tôi chẳng đọc hết một quyển nào bao giờ. Tôi chọn sách đủ mọi thể loại. Tôi nhảy từ tiểu thuyết qua tài liệu, từ sử kí sang nhật kí. Cốt là để luôn luôn có hết chữ này tới chữ khác dưới mắt. Bà quản thủ thư viện đem tôi làm gương. Một gă điên, một tên Chà Chệt đâm chịu đọc sách. Văn hoá cứu vớt...

    Tối về pḥng ḿnh, tôi vừa ăn vừa đọc, trước khi ngủ cũng vẫn đọc. Thế mà họ đă nhốt tôi dường như v́ tôi dễ mất b́nh tĩnh. Tôi không ngờ lại có thứ thuốc an thần hạng nhất này - văn hoá.

    Tôi yên thân. Một ḿnh trên đời, hả hê một ḿnh trên đời, và yên thân. Với những quyển sách giúp tôi sống, những quyển sách cơ thể tôi ngày chịu được ngày không, như những liều thuốc cứu ta nhưng khiến ta tháo tỏng và đầu th́ nhức như búa bổ. Tôi một ḿnh và yên thân. Số mệnh lại khiến con bé đỏng đảnh kia quấy rầy tôi. Nhắc tôi rằng tôi có một gia đ́nh. Rằng do cái gia đ́nh ấy cổng nhà thương điên đă mở ra đón tôi. Rằng gia đ́nh ấy đă nhét tôi vào đấy, vào nhà thương điên vùng Corrèze này. Chuyện đùa hay quá thể ! Chắc họ đă cười lăn cười lộn khi nghĩ tới cái vố họ chơi tôi này.

    Muời lăm năm nay chúng tôi đâu c̣n liên lạc ǵ. Tôi đă quên phứt có con bé trên đời này. Mấy đứa cháu gái thế nào rồi cũng tái xuất hiện. C̣n nhỏ th́ chúng giơ đùi giơ vế với mấy chiếc răng khểnh, đi qua là để lại phảng phất mùi thói hư dồn nén. Đến tuổi chanh cốm chúng không ngó tới ta nữa, nhưng có chuyện khủng hoảng là tức th́ chúng đ̣i ta bào chữa cho kiếp sống của chúng. Chúng kêu đến ông cậu như một nữ danh ca kêu đến người hâm mộ già nhất của ḿnh.

 

    Con bé với tôi chỉ có một điểm chung : sách vở. Đó là thương nghiệp của nó, cách kiếm ăn của nó, kích thích của nó, khiến nó tiến tới được. C̣n với tôi, sách vở là thuốc dịu đau. Nhờ sách, tôi giả chết.

    Ngày gia đ́nh đẩy tôi lên máy bay sang Pháp, sang cái nhà thương điên vùng Corrèze này, con bé đâu chừng mười, mười hai tuổi. Nó đến xứ này vài năm sau tôi. Nó thành nhà văn. Chưng cất thuốc dịu đau. Chế biến thuốc an thần. Làm bà chủ chứa chữ nghĩa không đủ sao mà nó lại quấy rầy tôi ? Biết đâu có ngày tôi sẽ đọc sách của nó. Vậy mà nó không để tôi yên. Nó kiếm cái ǵ ? Chắc cô ả cạn cảm hứng rồi.

    Tôi không nói ngoa đâu : con bé quấy rầy tôi. Làm như tôi biết được chuyện ǵ, làm như trí nhớ tôi c̣n nguyên vẹn. Mười năm sống giữa đám người điên, rồi bất chợt bị chỉ đích danh là người nắm chân lí. Nó đặt vào tay tôi một cuộc đời, đời nó. Nếu tôi nảy ư kể điều này thay v́ điều kia, cuộc đời ấy sẽ đổi khác. Con bé ngu quá, tôi tự nhắc ḿnh. Có ngu mới đi nhờ người điên chỉ đường. Nó giở chứng ǵ đây ? Hay là nó thích liều ? Nó có óc lăng mạn ? Nó bảo tôi, Cậu là người duy nhất trong gia đ́nh cháu muốn có liên hệ. Có liên hệ ! Ai lại nói như thế bao giờ ! Tôi kích thích trí ṭ ṃ của nó, v́ trong cái bộ lạc ấy tôi là thằng điên duy nhất bị nhốt. Những người khác, được tự do, tiếp tục gây tàn hại.

    Cái thư tới đă năm ngày nay và từ năm ngày nay tôi nhức đầu. Tôi không đọc nữa. Tôi nguệch ngoạc viết. Hễ xếp sách xong tôi chuồn ngay vào cái xó trong cùng thư viện của tôi và tôi viết vào tập vở này, một tập vở lớn b́a xám, mềm. Tôi cũng chẳng biết tôi viết những ǵ nữa. Hẳn là một báo cáo. Một báo cáo để gửi cho con bé, để nó hiểu rằng tôi làm sao nhớ được chuyện ǵ. Tôi viết báo cáo. Về đời nó. Về đời tôi. Báo cáo về sự phản bội. Người thân của tôi đă phản bội tôi thế nào. Đến lượt nó, nó phản bội họ thế nào. Cứ như nó trả thù cho tôi. Họ đă cưỡng bách tôi lưu đày. Nó th́ tự ư ra đi, hoan hỉ chuyện chuyển di mà nó linh cảm, nó hi vọng, sẽ giải thoát nó khỏi di truyền gia đ́nh. Tôi đă phải học tiếng Pháp giữa đám người điên. C̣n nó, con bé, tiếng Pháp đă trở nên ngôn ngữ duy nhất của nó, khí cụ của nó, vũ khí cuả nó. Vũ khí nó sử dụng chống gia đ́nh, chống Đất Nước. Có vũ khí ấy, bao giờ nó cũng sẽ một ḿnh. Nó là dân Chà Chệt viết văn bằng tiếng Pháp. Tiếng Pháp với nó giờ đây chẳng khác nào bệnh điên với tôi trước nay : một cách để thoát khỏi gia đ́nh, để bảo vệ sự cô đơn, sự toàn vẹn tâm thần. Tôi đâu có ǵ để nói với nó. Nó muốn tôi thành đồng lơa của nó. Tôi nhớ ǵ về nó nhỉ ? Gầy g̣, tóc thưa, có ánh đỏ. Lúc nào cũng lẵng nhẵng đi theo cha nó - vừa là người hướng dẫn vừa là bạn chơi, vừa là rào cản.

    Cha nó, chuyện lớn của đời nó.

 

 

II

 

 

    Người dắt con chó đến gơ cửa pḥng tôi. Hắn gơ ba tiếng, chờ một lúc, rồi trở xuống. Qua cánh cửa tôi nghe tiếng con chó hổn hển. Cách đây mấy tuần, người dắt con chó gạ chuyện với tôi lúc tôi đang đọc sách, ngồi trên một ghế dài trong công viên. Tôi đă trả lời hắn một cách cộc cằn. Từ đó, hắn theo đuổi tôi. Tôi gặp hắn buổi sáng; chiều đến, khi đi chơi, tôi đụng đầu hắn trước cửa nhà, tay dắt con chó to lông đen. Tôi hoảng sợ. Tôi nghĩ có ngày con chó sẽ nhảy chồm đến cắn cổ tôi. Tuần vừa rồi, tôi đem quần áo đến hiệu giặt. Tôi không có đủ bạc lẻ. Tôi để quần áo trong hiệu, trở ra đi đổi tiền. Lúc quay lại, bỏ quần áo vào máy, tôi nhận ra thiếu mất một cái áo. Khi về, tôi gặp người dắt con chó. Tôi tin chắc hắn đă ăn cắp áo tôi để tập cho con chó quen mùi tôi và sẽ tấn công tôi. Tôi không c̣n biết tôi sợ con chó hay sợ chủ nó. Họ ŕnh ṃ. Tôi có cảm tưởng họ muốn nói điều ǵ đó với tôi, nhưng sẽ không nói. Từ khi tôi hắt hủi họ, họ thù tôi dai dẳng. Dần dà, người dắt con chó phá vỡ khoảng cách giữa tôi với hắn. Những ngày đầu, hắn lảng vảng ngoài phố, thế rồi hắn chờ trước cửa chung cư tôi ở, không bao giờ phác một cử chỉ nào về phía tôi. Bây giờ, hắn đến gơ cửa pḥng tôi. Hắn biết tôi sẽ không mở.

    Người dắt con chó lảng vảng ngoài phố lúc sáng, rồi biến mất và chỉ tái xuất hiện khi chiều xuống. Vào những giờ hắn gác trước cửa nhà tôi, tôi không bước ra nữa, hoặc chỉ bước ra cùng với Ricin - tôi chưa ngỏ cho Ricin biết hắn săn đuổi tôi. Ricin cũng cảm thức hắn nh́n chúng tôi chằm chặp khi đi qua, nhưng anh cho rằng một người đồng hương với tôi ṭ ṃ về tôi là chuyện cũng b́nh thường thôi.

    Tôi khám phá người dắt con chó không ở cùng khu phố với tôi, hắn làm việc ở đây. Hồi đầu tuần, tôi xách đi một cái túi đựng hai đôi giày hỏng gót. Tôi đă t́m ra một hiệu sửa giày, nhỏ, tối. Thế là tôi đi đến đó. Lúc sắp sửa qua đường, tôi để ư thấy một khối đen ś trên vỉa hè, bên cửa. Tôi nhận ra con chó to. Cửa hiệu mở ra, nhưng tôi quay gót, trở về.

    Từ bữa đó, mỗi ngày tôi cứ đi qua trước cửa hiệu ấy mấy lần. Tôi không c̣n sợ người dắt con chó nữa. Đêm ngủ, tôi mơ thấy hắn t́m cách cậy cửa pḥng tôi, ăn trộm giày của tôi cho con chó ăn, nhưng cuối cùng bao giờ tôi cũng thắng; hoặc tôi chặn được cửa, hoặc tôi giật được chiếc giày khỏi mơm con chó ngao.

    Muốn hết sợ người dắt con chó, tôi phải t́m hiểu hơn về người thợ sửa giày. Tôi chưa dám bước vào hiệu của hắn. Tôi biết rằng cửa hàng mở từ chín giờ sáng đến bảy giờ tối. Người thợ sửa giày chỉ nghỉ tay một tiếng đồng hồ, tùy hứng hoặc tùy công việc, giữa mười hai giờ và ba giờ. Trong giờ nghỉ ấy, hắn dắt chó dạo chơi trong công viên cạnh đấy. Hắn đi th́ bà mẹ trông hàng. Tôi chỉ nhận biết bà ta mới gần đây thôi : một khuôn mặt nhăn nheo một hôm tôi t́nh cờ nh́n ra phía sau cái kệ bày những cốt giày và những hộp xi. Hôm đó màng mắt tôi ghi nhận duy một h́nh ảnh : đôi má hóp sâu của một bà già đang nhai trệu trạo. Trong lúc người thợ sửa giày làm việc th́ bà già ngồi trong một góc gần tủ kính; bà chẳng làm ǵ, bà ngó con bà mê mải. Bà già chỉ là khuôn mặt nhăn nheo với đôi má hóp sâu ấy. Tôi chưa thấy bà ra khỏi cửa hiệu bao giờ. Khi con bà vắng mặt th́ bà canh chừng. Người thợ sửa giày, những khi dắt chó đi chơi, không bao giờ quên treo lên cửa tấm bảng cho biết giờ nào hắn sẽ trở lại. Duy có một lần tôi thấy người thợ sửa giày ngồi trước mặt bà mẹ. Họ dùng bữa trưa.

 

 

 

III

 

 

    Trở lại chuyện từ đầu. Sáng hôm ấy tôi thức dậy khá sớm. Tất cả vẫn như mọi khi, nhưng trong một góc pḥng có một vật tôi biết sẽ khiến ngày này bực bội cho tôi, sẽ không để tôi b́nh yên. Từ trên giường tôi đảo mắt nh́n khắp pḥng. Mười lăm năm rồi tôi đâu biết một khung cảnh nào khác ngoài khung cảnh cái ổ kiếp sống thừa : bốn bức tường, chiếc giường, cái bàn, cái ghế, cái tủ. Toàn bằng sắt. Kêu ken két trên nền lát. Hễ kéo ghế là tiếng động đinh tai nhức óc. Trước kia, toàn màu trắng. Bây giờ, toàn xám, màu của đời tàn. Trước kia, chung quanh tôi chỉ là những mặt nạ bằng phấn. Bây giờ, chỉ là những khuôn mặt ngăm ngăm. Trước kia người ta gọi tôi là Mặt-Khỉ. Bây giờ, là anh Chệt-Khùng. Người điên có ưu điểm là vô sinh, cô độc, vô gia đ́nh. Ở đây, bọn nhóc tru suốt đêm.

    Vậy th́, sáng hôm ấy, tôi đứng lên, tới ngồi bên bàn, nhâm nhi tách cà-phê và hút điếu thuốc đầu tiên trong ngày. Trước mặt tôi, đặt dựa vào tường, là một bức thư chưa bóc. Hôm trước, khi trở về, tôi thấy nó trong hộc của tôi, hộc số 505 ngoài hành lang, trước pḥng người gác. Một bức thư. Tôi sinh nghi ngay. Bao nhiêu năm tôi có nhận được thư bao giờ. Tôi nh́n kỹ phong b́, chữ viết mực xanh đen. Tôi đi về pḥng tôi, lá thư trong tay, tôi không muốn mở nó ra chút nào. Tôi vào pḥng. Đặt thư lên bàn, dựa vào tường, không mở, rồi đi ngủ. Sáng ra, bức thư vẫn c̣n đó. Tôi nh́n nó như ta nh́n kẻ đến lay vai đánh thức ta dậy. Thư này là loại thư ta nhón giữa hai ngón tay, tự nhủ hay hơn hết nên xé đi - rốt cuộc lại mở ra, đọc rồi choáng váng mặt mày, hối tiếc ḿnh ṭ ṃ ngu ngốc nhưng đă quá muộn. Tôi cố quên bức thư, cố bám víu vào nếp sống thường nhật của tôi. Tôi lắng tai. Bên ngoài, không có ǵ thay đổi. Cũng như mọi buổi sáng, tôi nghe tiếng những người trọ ở đây lệt sệt đi qua trước pḥng tôi. Họ đi tắm. Chút nữa đây, khi tôi cũng đi tắm, tôi sẽ gặp phải sàn nhà sũng nước. Tôi sẽ gặp phải nước xà-pḥng đọng vũng trước các pḥng tắm, những mùi nồng bốc lên từ các bồn vệ sinh, quần áo dơ ngâm trong các bồn rửa mặt, những cửa không gài được và những ṿi sen gẫy. Tắm xong là ai nấy ba chân bốn cẳng tranh nhau chỗ rửa chén. Chỉ có một bồn rửa chén chung cho ba gia đ́nh và hai người độc thân. Ngày nào cũng ủng oẳng trong bếp, căi lộn trong nhà tắm. Nào đồ trong pḥng cộng đồng bị đem về pḥng riêng. Nào con nít dẹp bàn ghế trong pḥng ăn lấy chỗ nhảy dây. Bức thư với tuồng chữ cao sang đă xuất hiện giữa cảnh hỗn độn ấy, giữa những mùi nồng ấy. Khả nghi làm sao, cái phong b́ hai lớp, giấy hằn sọc, với mấy hàng chữ viết tay kia, và sự hiện diện, trong mấy bức tường này, của đứa cháu gái đă lăng quên.

 

    Tôi tự hỏi không biết con bé có chồng con chưa. Phải chăng nó là một bà nội trợ viết văn những lúc rảnh rỗi. Hay là nó có những người t́nh. Rời bàn viết th́ vào giường với họ. Và cứ như thế. Trừ phi nó sống như một thầy tu dâm dục, một kẻ khổ hạnh gậm nhấm những ư nghĩ tục tĩu. Tôi đă bỏ mười năm để điên, nó cũng sẽ bỏ mười năm để viết lách. Con bé với tôi là hai hoang thai của cái gia đ́nh bại hoại này. Duy chúng tôi đă thoát, đă trốn được cái gia đ́nh ấy, vậy mà chúng tôi vẫn không sống được một cuộc sống b́nh thường. Những người khác, hết thảy những người khác của cái gia đ́nh bại hoại ấy, đều có lối xoay xở của họ. Họ lấy vợ lấy chồng, sinh con đẻ cái, có công ăn việc làm. Họ chẳng sống leo lắt.

   

Con bé nảy ra ư viết cho tôi là do thế này. Bữa đó cách đây cũng đă vài tuần, trong một công viên. Đấy là một điểm chung của hai chúng tôi, con bé với tôi : yêu thích những nơi kín đáo dành cho những kẻ thân tàn ma dại. Con bé không đến công viên để ngắm nh́n trẻ con và những cặp t́nh nhân, những cuộc đời vừa hé nở, nhưng để ŕnh ṃ những kẻ đi bên lề, những kẻ suy vi, những kẻ đă buông trôi, những kẻ chỉ c̣n đối thoại với người anh em ác tâm của ḿnh, cái tôi tội nghiệp đă vấp ngă lúc nào họ cũng chẳng rơ - ngày lại ngày, họ cố nhớ lại cái lúc định mệnh ấy nhưng vẫn hoài công.

    Con bé ngồi nơi một cái ghế dài, nó giả bộ đọc sách nhưng chẳng đọc ǵ, sau đôi kính đen nó quan sát nhan nhản những kiếp sống thừa kia. Nó quan sát những ông già ngồi trên những chiếc ghế han gỉ chăm chú đọc báo, những ông già thở khó nhọc nhưng vẫn không thôi hút thuốc, những ông già cởi áo đưa tấm thân gầy sưởi nắng; họ cởi áo rất khó khăn, cứ như suốt mùa đông họ đă mặc nguyên quần áo như vậy trên người.

    Bữa đó, ít lâu trước khi viết thư cho tôi, con bé ngồi trên một ghế dài, một cuốn sách trên tay. Nó ŕnh ṃ. Một gă đàn ông lại gần. Nó không nghe biết. Gă tới đứng sau lưng nó. Lên tiếng hỏi nó. Nó giật ḿnh. Lần đầu tiên nó thành kẻ bị ŕnh ṃ. Thế thôi cũng đủ làm nó giận điên lên rồi. Điều khiến nó càng tức tối, đó là gă kia nói với nó bằng tiếng mẹ đẻ của nó. Không có ǵ nó ghét cho bằng những người đồng hương gợi chuyện với nó, lấy cớ t́nh cờ cùng ở nơi xứ lạ quê người này. Gă kia c̣n trẻ, mặc quần đen, ḿnh trần, áo vắt trên vai. Gă dắt một con chó to lông đen. Nó trả lời gă một cách cộc cằn. Gă nh́n nó đăm đăm, lầm bầm vài tiếng nó nghe không ra, rồi kéo con chó bỏ đi. Nó gặp lại gă nhiều lần, trong xe điện ngầm, trong công viên, trước cửa nhà. Gă không đến bên nó nữa mà chỉ lảng vảng quanh nó, miệng lẩm bẩm bằng cái ngôn ngữ nó tưởng ḿnh đă quên. Nó tránh tới ngồi trong công viên nọ. Gă lại xuất hiện nơi khác. Nó tưởng gạt bỏ được gă bằng cách nghĩ rằng, Ḿnh có thiên tư lôi cuốn những kẻ loạn óc. Nó đâm ra tin cái định luật hễ ai có hơi hám điên kẻ ấy lôi cuốn những người loạn óc. Bao giờ cũng là bệnh tật đưa ta về với gia đ́nh. Ta đắp đổi đời ḿnh, tẩy sạch trí ḿnh, rồi một ngày chẳng ngờ, di truyền lại níu lấy chân ta, và thế là tiêu tan cái bộ mă ung dung.

    Truớc kia con bé đă quyết định gác lại vấn đề người cha, bây giờ nó đâm hoảng. Nó đ̣i tôi cho nó biết rơ tông chi ngọn ngành.

 

 

 

IV

 

 

    Ricin bảo, Em viết cho ông cậu đi. Để xem ông kể chuyện ra sao. Có thể mẹ em đă nói thật, nhưng đó là sự thật của một người đàn bà si t́nh, em dư biết những hồi ức của một người đàn bà si t́nh đáng tin đến mức nào.

   

    Ricin¹ là lương tâm của tôi, người cho tôi những bài học, người anh khó chịu luôn sẵn câu xỉ vả. Lần đầu chúng tôi gặp nhau, Ricin đă nh́n tôi một cách kẻ cả. Tôi tươi trẻ, mặt mũi láng mướt, không một vết nhăn, một vết sẹo. Tôi mang đến cho Ricin, nơi căn hộ hai buồng anh dùng làm văn pḥng ở Gennevilliers, một bản thảo tôi mong được nhà xuất bản của anh ấn hành. Chỉ liếc qua tôi anh đánh giá tôi ngay : tôi nuôi tham vọng viết văn, trong khi tôi chưa hề trải qua trường học khổ đau. Tôi không có vết thương để găi, không bị dằm phải rút, không mưng mủ phải rửa.

    Ricin một ḿnh một ngựa. Anh tự tách riêng. Anh quan sát thời đại một cách ngờ vực. Anh làm thơ, viết cách ngôn, nhưng không xuất bản, e đánh đĩ niềm đau khổ của ḿnh. Ricin tự biết là nạn nhân của tính tế nhị của anh. Anh là Kẻ Bị Xúc Phạm. Anh giữ một mục hàng ngày trên một tờ báo, lập ra nhà xuất bản của ḿnh, nhưng anh vẫn là Kẻ Bị Xúc Phạm.

    Ricin kiếm đủ sống, những kẻ khác hốt bạc. Ricin viết bài, những kẻ khác làm báo. Ricin mê mải văn chương. Những kẻ khác cùng lắm là lũ dốt nát, tệ ra th́ là bầy kên kên. Ricin chảy máu. Anh không chịu săn sóc vết thương. Anh có phe của anh. Phe những người chảy máu. Anh làm vua phe ấy, những kẻ khác chỉ là bọn phù phiếm và tham lam.

    Buổi chiều, Ricin tới gơ cửa pḥng tôi và chúng tôi đi dạo trong thành phố Paris.

    Tóm tắt lại nhé, Ricin bảo. Đừng cắm cổ lao đầu đi t́m người cha. Em sẽ chỉ gỡ bỏ cái bóng ma đang đeo trên lưng để lại cơng lấy một bóng ma khác. Đeo đuổi t́m một người cha khác có ích ǵ cho em ?

    Mẹ em đă bảo, Lẽ ra mẹ phải bỏ cha con đi theo cha kia của con. Lẽ ra mẹ phải bỏ chồng đi theo Người Nước Ngoài, Cuộc T́nh đời mẹ.

    Mẹ em đă bảo, Người duy nhất biết chuyện tuyệt vời ấy là cậu con, Tên Khùng, Tên Bại Hoại. Người đă sống mười năm trong một nhà thuơng điên vùng Corrèze, xuất viện từ năm năm nay và hiện ở một cư xá cũ đă đổi thành nhà trọ trang bị sẵn đồ đạc. Người nắm đuợc sự thực chuyện này là một người điên.

    Mẹ em đă bảo, Hỏi cậu mà xem. Cậu sẽ xác nhận cha thực của con là Người Nước Ngoài, người ghé qua, người t́nh vài tháng và Cuộc T́nh đời mẹ. Hỏi cậu mà xem. Cậu sẽ cho con hay cha thực của con theo đuổi hết chinh phục này đến chiến thắng khác. Con sẽ rơ rằng không phải người cha nào cũng là kẻ thua cuộc.

   

Bà Mẫu đă bảo, Con nhớ lại đi, cậu con dở người. Hồi ở trong Nước, cậu vẫn thường đến nhà ḿnh. Cậu ngồi suốt ngày trên ghế ngó châm bẩm bức tường. Mỗi lần lên cơn, cậu vác dao đuổi mẹ.

    Bà Mẫu đă bảo, Số mẹ phải sống với những kẻ cùng đinh. Người vác dao là đứa con nối dơi mà hư, là nỗi hổ nhục của gia đ́nh, người anh chỉ gây ác mộng, hệt như chồng mẹ là kẻ chẳng một xu dính túi, một cuộc hôn nhân tai hoạ. Người không một xu dính túi và kẻ vác dao, ấy là những người đâu có thể cùng ta tḥ mặt ra ngoài xă hội. Người th́ mơ mơ màng màng mặc cho thiên hạ ăn hiếp, người th́ rồ dại. Người th́ quyền uy chẳng có, người th́ học hành không đến đâu.

    Bà Mẫu đă bảo, May thay, gia đ́nh ta t́m được cách đưa cậu ra khỏi Nước và gửi cậu đến cái nhà thương điên vùng Corrèze ấy. Sau đó ít lâu gia đ́nh cũng qua Pháp, nhưng chẳng ai c̣n bận tâm đến cậu nữa.

 

    Trước kia, hồi ở trong Nước, người vác dao cứ hai hoặc ba tháng lại đến nhà một lần. Cậu ở nhà thương điên ra, tay xách chiếc va-li nhỏ. Bà Mẫu đến nhà thương điên đón cậu, chứa cậu vài ngày trước khi đưa cậu về với gia đ́nh. Người vác dao ngồi ĺ trên ghế. Bà Mẫu bảo sợ cậu hung dữ. Thực ra, bà sợ cậu như người ta sợ quan toà. Bà tránh bước qua pḥng có cậu ngồi, không dám nói to, có ra ngoài th́ cũng lén lút, bằng lối cửa qua sân sau. Bây giờ, dù không c̣n gặp cậu nữa, dù cậu sống tít nơi xa, Bà Mẫu vẫn cho cậu là một tên nguy hiểm, một tên tội phạm, người chỉ muốn giết bà. Người vác dao, Bà Mẫu bảo, chỉ khiến bà nhớ lại những kỉ niệm không đẹp đẽ ǵ. Bà không thích nghĩ đến cậu, nghĩ đến cậu khiến bà ưu uất, chỉ đưa lại những ư tưởng hắc ám.

    Bà Mẫu sợ, không phải sợ cậu hung dữ, nhưng là sợ cậu giám sát. Cậu là chứng nhân mọi chuyện lăng nhăng của bà. Cậu ngồi ĺ đấy, cậu rỏng tai và cậu biết hết. Bà Mẫu thù ghét cái kẻ điên mà vẫn c̣n đủ trí khôn để ŕnh ṃ bà, tính sổ những phản bội của bà. Bà Mẫu thù ghét cậu v́ cậu là bằng chứng rằng bệnh điên, trong gia đ́nh, là một truyền thống phải tuân thủ. V́ cậu thay thế cụ cố, người rốt cuộc đă phải xích trong chuồng, người làm hoen ố gia phả.

 

    Cậu hiện diện khiến không ai quên được cụ cố gia đ́nh đă phải nhốt trong một căn pḥng cửa nẻo đóng kín. Cụ gào thét hết hơi. Chung quanh nhà là vườn rộng mênh mông nên hàng xóm không nghe tiếng cụ gào thét. Một đêm, cụ mở được cửa sổ, trốn ra. Cụ trèo lên cây trong vườn, hát vang. Bữa đó là một đêm nguyệt thực. Trời tối như mực. T́m được cụ, gia đ́nh cũng đành phải chờ cho cụ chán và chịu xuống. Một anh người làm leo lên cây, nhưng không sao thuyết phục được chủ nhân, chỉ mặc một chiếc quần, tụt khỏi cành cây nơi cụ ngồi ăn hết chiếc lá này đến chiếc lá khác, dính đầy kiến lửa. Sau lần trốn đêm đó, cụ cố đâm thích những tṛ ngông. Gia đ́nh lại nhốt cụ trong pḥng, nhưng đóng đinh mấy tấm ván chặn hết cửa sổ. Người điên không t́m cách trốn nữa. Cụ giở tṛ khác : gia nhân mang cơm tới là cụ vồ lấy họ, cắn đến chảy máu. Một người bà con, chủ một sở thú, đề nghị tặng một cái chuồng, cho đem tới và dựng trong pḥng. Cụ cố bị nhốt vào đấy và, cẩn thận hơn nữa, người ta xích chân cụ; sợi dây xích đủ dài cho cụ đi lại được. Gia nhân như thế có thể mang cơm cho cụ mà không lo bị cụ cắn. Mỗi tuần một lần cụ bị trói vào chấn song chuồng để một gia nhân lau rửa sàn. Thiên hạ bắt đầu đồn đại về t́nh trạng tâm thần vị gia chủ, gia đ́nh bèn thông báo cụ hấp hối rồi đăng cáo phó. Tang lễ là biến cố lớn của thành phố tháng ấy. Hàng năm gia đ́nh đem hoa ra ngôi mộ giả, do một người làm vườn chăm sóc. Phần cụ cố, cụ sống rất thọ, chân xích trong chuồng. Khi cụ mất, cụ được chôn vội vă ngoài vườn.

    Từ đó, trong gia d́nh, ai cũng như mang trong ḿnh một cái chuồng con xiềng nhốt một người mất trí. Thỉnh thoảng, người điên thoát ra, chà đạp thần kinh con cháu. Từ đó, trong gia đ́nh, ai cũng có đôi lúc mê sảng. Mỗi thế hệ lại hi sinh một người để những người khác được sống yên lành. Mỗi thế hệ chỉ định kẻ sẽ bị coi là người điên. Những người khác gỡ thể diện bằng cách tỏ ra vô cùng thận trọng, bằng cách tuân thủ những ǵ họ cho là quy luật của đời sống b́nh thường. Người vác dao là kẻ bị hi sinh. Kẻ ai nấy đều coi là điên. Kẻ nhận lănh hết mọi bại hoại, tránh cho những người khác bị nghi là rồ dại.

 

 

V

 

 

    Không biết có bao giờ tôi có thể ngoảnh mặt khỏi cái tôi bùn nhơ của tôi. Đời tôi chỉ là những vấp ngă, trượt dốc, bước hụt; cứ mỗi lần tôi lại phải loay hoay cố tự thuyết phục ḿnh phải đứng lên. Tôi đă giả điên để khỏi hoá điên. Tôi thủ thế, tôi tự vệ, như con chim ấp trứng (dẫu cho trứng thối). Chỉ một tiếng động nhỏ, chỉ một động tác cỏn con của đồng loại cũng xúc phạm đến tâm thần tôi. Trước kia tôi kinh khiếp những người điên mở miệng là nói nhăng nói cuội, nói gióng tiếng một, nói đi nói lại, chửi bới và kêu thét. Bây giờ tôi kinh khiếp những kẻ tâm trí lành mạnh. Họ phun ra những từ trống rỗng và đợi được những lời vô nghĩa đáp lại. Có những buổi sáng tiếng động nào cũng làm tôi tức bực, cũng khiến tôi nhức đầu : một cánh cửa đóng sập, một đứa nhóc la khóc, một chú da đen lấy bàn nhà bếp làm cái trống. Tất cả mọi tiếng động va vào nhau, đập vang trong đầu tôi, biến nó thành một cái pḥng cộng hưởng. Có yên đi không ! Có yên đi không ! Tôi đă thoát khỏi nơi người điên. Bây giờ sống giữa người tâm trí lành mạnh tôi sẽ phải rối loạn thần kinh. Tôi không ngoảnh mặt đi với cái tôi bùn nhơ của tôi. Họ, để quên đi đống bùn nhơ họ ngồi bên trên, họ nhồi tiếng động vào tai, cho ảnh h́nh diễu trước mắt. Có yên đi không ! Có yên đi không ! Chớ ai nói tiếng nào ! Im cả đi ! Nếu ai nhất định nói, hăy th́ thầm mà thôi. Có những ngày những tiếng động của đồng loại, những tiếng động nói lên sự sống, làm tôi kinh khiếp. Những ngày ấy, tôi nằm ĺ cuộn tṛn trên giường, bịt chặt hai tai để khỏi nghe những tiếng động ấy của sự sống, những dấu hiệu thô tục ấy, như thác đổ quanh tôi. Tôi co rúm lại, tôi chắc lưỡi, Suỵt ! Suỵt ! Tôi không muốn nghe tiếng những kẻ tâm trí lành mạnh lau rửa, chùi cọ, tẩy uế, chăm chút thân xác họ. Những lúc ấy, tôi không chịu nổi dù ngôn ngữ nào. Dù bằng tiếng Pháp hay tiếng dân Chà Chệt, tiếng léo xéo cũng chỉ che giấu sự hăo huyền của kiếp sống thừa.

    Mấy ngày nay, tôi không đọc sách nữa. Tôi bắt đầu vẽ. Bằng bút ch́. Ở thư viện, hễ xếp sách xong là tôi đem đồ nghề chúi vào chỗ của riêng tôi. Tôi vẽ những h́nh khỏa thân, gầy ốm tong teo. Bà quản thủ thư viện lo lắng cho tôi. Bà không ưa những h́nh vẽ của tôi. Bà bảo, Ḱ quá. Thực ra, bà kinh hăi. Bà nghĩ, Đúng là h́nh vẽ của người điên. Một bức tôi vừa vẽ xong làm bà sợ nhất. Bức vẽ một đứa con gái gầy g̣, tóc dài và xỉn. Đang cởi quần áo. Tất cả nhục cảm ở nơi miệng mở rộng, ở nơi hai con mắt mù ḷa. Vây quanh là một đám đàn ông, nhưng chỉ thấy mặt mà thôi. Họ tránh nh́n con bé trần truồng. Người điên biết t́nh ái và nhục dục đưa đến những ǵ. Họ né xa. Bà quản thủ thư viện nh́n bức tranh, mép nhếch lên chán ghét. Tôi bảo bà tôi sẽ đặt tựa tranh là Vũ thoát y trong pḥng số 6. Bà bật kêu, À ! Tchekov²... Nhưng cái mẹo văn hoá ấy không đủ làm bà hết lo âu.

 

    Tôi không thể cho bà quản thủ hay chính tác giả lá thư với tuồng chữ cao sang kia đă gợi ư tôi vẽ bức tranh này. Hồi ức về con bé, tôi không có. Tôi bèn bịa ra. Nó hay mặc áo hồng không tay. Phần trên áo dán sát vào tấm thân gầy guộc. Phần dưới tỏa ra, với những nếp xếp nhỏ. Áo có một đặc điểm : phía trước điểm tô ren trắng như hai cánh màn cửa mở trên ngực; đầu những hàng ren ấy đính những viên ngọc trắng nhỏ. Mỗi khi nó cử động, xoay ḿnh, mấy viên ngọc nhảy tưng tưng trên ngực nó, làm tôi không rời mắt được. Những lần về ở nhà nó, hầu như lúc nào tôi cũng thấy nó mặc áo ấy. Nó thích sán đến bên tôi, hỏi tôi chuyện này chuyện kia, ngồi vào ḷng tôi. Mẹ nó cấm nó nói chuyện với tôi - mỗi khi phải đi đâu, mụ gọi con gái, ra lệnh không được đến gần người điên, vào một pḥng khác đóng chặt cửa lại, tôi nghe tiếng mụ th́ thào, dặn ḍ cảnh cáo, nhưng con bé không trả lời ǵ cả. Mẹ nó đi rồi, trong nhà yên lặng như tờ. Một lúc thật lâu, con bé ở yên chỗ mẹ nó dặn. Thế rồi tôi nghe tiếng cửa mở, những bước chân nhỏ tiến lại bên tôi. Tôi ngồi yên trên ghế. Nó lặng lẽ đến ngồi dưới chân tôi, đợi tôi cúi xuống, nhắc nó lên đặt ngồi vào ḷng tôi. Nó ép ḿnh vào tôi rồi ngủ thiếp đi ngay. Những lần khác, nó kể tôi nghe chuyện một người mù sống với cháu gái trong toa một con tầu bỏ lăn lóc v́ bị ḿn.

    Liên hệ giữa nó với tôi, tôi đă cắt đứt từ mười lăm năm qua. Tôi c̣n nhớ cái ngày, cái lúc liên hệ ấy đứt. Tôi nhớ rất rơ. Không có ai ngoài chúng tôi, ngồi trên cái ghế bành bao giờ tôi cũng chiếm giữ mỗi khi về nhà cha mẹ nó, hai tay tôi t́ trên tay ghế. Nó ngồi trong ḷng tôi, đối mặt với tôi. Nó mặc cái áo đính ngọc. Nó kể tôi nghe tiếp chuyện người mù với đứa cháu gái. Ngực nó phồng lên, tôi có cảm tưởng mấy đường chỉ sắp đứt cả. Mắt tôi không rời được những viên ngọc đung đưa đầu mấy hàng ren trắng. Tôi tḥ tay, chộp một viên -- giật ra. Viên ngọc đứt khỏi hàng ren, rớt lăn xuống đất. Tôi chộp một viên khác, cũng đứt ngay ra và rơi xuống không một tiếng động. Tôi giật nốt những viên khác, chúng rơi xuống, lăn lông lốc trên sàn nhà lát gạch ô vuông hai màu đỏ và vàng, như những ḥn bi con. Nó nh́n bàn tay tôi, không động đậy. Tôi cảm thấy trên đùi tôi mấy bắp thịt chân nó rắn lại; nó vẫn tiếp tục kể chuyện, giọng khô khan, có chút nào ngập ngừng. Nó nói như người khó thở. May thay mẹ nó về. Nghe tiếng mẹ, nó nhảy tót xuống, vội vă nhặt mấy viên ngọc, rồi chạy biến khỏi pḥng. Khi đứng lên, tôi trông thấy một viên ngọc kẹt trong đường xoi chiếc ghế. Tôi nhặt lên và giữ lấy. Ít lâu sau chuyện ấy, vẫn là một bí mật giữa nó với tôi, gia đ́nh đẩy tôi lên máy bay. Tôi rời Đất Nước để bị nhốt trong cái nhà thương điên vùng Corrèze này.

 

    Tôi cố h́nh dung ra con bé, bây giờ, mười lăm năm sau. Tôi nhớ lại mẹ nó hồi hai mươi lăm tuổi : một người hiểu không nổi, ngu ngốc và thất thường; bí mật của cô ấy là cái tài chỉ ngước mắt nh́n là đủ quyến rũ bất cứ người đàn ông nào đi qua. Đấy là một con búp-bê giết người, với làn da mịn, cặp chân dài, bộ ngực rắn chắc, môi tô son đỏ tía, hai bàn chân thật đẹp - hai bàn chân thật xinh xắn, mĩ miều, v́ cô ấy không bao giờ giẫm đất, mà chỉ đạp trên đầu thiên hạ. Với chồng cô thủ vai bà trưởng giả khuôn phép đay nghiến; ở khách sạn, bên các t́nh nhân, cô biến thành kĩ nữ say đắm thú gối chăn. Cô chỉ có tham vọng duy nhất : làm gái bao. Lấy phải ông chồng lương bổng chẳng ra ǵ, cô gỡ gạc bên mấy người t́nh. Cô là loại người hễ thấy một món quà nữ trang đắt giá th́ nhục dục lại càng tăng gấp bội. Vào tuổi hai mươi lăm, mẹ con bé là một con mụ buớng bỉnh, điêu ngoa, vô cùng hợm hĩnh và dốt nát, vừa bộ tịch lại vừa mù chữ : cô biết nói nhiều thứ tiếng, nhưng chẳng đọc, chẳng viết bất cứ tiếng nào. Chút ít thanh lịch học được, cô để dành cho những khi ra ngoài. Bấy giờ cô tô son điểm phấn, thành người duyên dáng, con nhà nền nếp, ngồi bàn ăn đúng phép tắc, nói năng ngọt ngào, chớp chớp hai hàng mi, biết im lặng nghe và, thỉnh thoảng, buông tiếng thở dài khiến đôi vú rung lên dưới lớp áo lụa. Trở về nhà, cô lập tức lau mặt, bỏ quần áo, thôi lễ độ, hết nói năng ngọt ngào, khoác vào cái áo xa-tanh cũ màu vàng, cổ cáu ghét và tanh mùi mồ hôi, nằm vật xuống giường, bên một đĩa bánh kẹo, dành cho ông chồng cái cảnh tượng thô bỉ của ḿnh. Vào tuổi hai mươi lăm, mẹ con bé ngọt lịm, mỡ màng, khêu gợi. Vào tuổi hai mươi lăm, mẹ con bé là mật ngọt, là mật đắng, là ma túy, là độc dược. Vào tuổi hai mươi lăm, mẹ con bé là đàn bà.

 

 

VI

 

 

    Viên Tham vấn nói, Đây là một đề nghị trung thực của tôi. Tiếng reo một hồi chuông. Viên Tham vấn ngừng lời. Có người gọi ở một đường dây khác, ông nhắc ống nghe thứ hai, một phút trôi qua rồi lại có tiếng viên Tham vấn ở đầu dây. Chỉ một ḱ thôi, ông bảo. Toàn bộ sẽ đặt tựa là Cuộc T́nh đời họ. Đó cũng sẽ là, viên Tham vấn c̣n nói, một cách rèn luyện bổ ích cho cô. Cô lạm dụng sự buồn khổ nhiều rồi. Dẹp những chuyện sâu kín của cô lại. Cô hăy tập viết về hoan lạc đi. Đừng tự vu khống ḿnh nữa, đừng vu khống chúng tôi nữa. Cuối cùng viên Tham vấn bảo tôi phải viết ǵ đó về cha tôi, lấy tiền rồi về Nước. Tôi đáp, Dạ. Viên Tham vấn buột miệng, Của trời ơi đấy. Tôi đáp, Dạ. Viên Tham vấn khuyên tôi viết phác thảo, hai tờ thôi, và đến gặp ông tại văn pḥng ông, văn pḥng hăng sản xuất của ông. Tôi đáp, Dạ. Viên Tham vấn lập lại ba lần, Phải nhân dịp này về thăm Nước. Tôi đáp, Dạ. Tôi nghĩ đến tựa một cuốn phim, We can't go home again. Câu nói của viên Tham vấn tự nhiên đổi khác. Tôi nghe ra, You can't go home again³. Viên Tham vấn đă gác máy rồi.

    Buổi chiều, tôi ngồi vào bàn, viết hai tờ. Lúc Ricin gơ cửa pḥng tôi, tôi nhét bản thảo vào túi áo khoác trước khi đi với anh. Chúng tôi đi về hướng điện Invalides⁴, trùm áo kín mít. Đoạn đầu một ca khúc lảng vảng trong trí tôi

 

Tôi là kẻ lạ nơi này,

Tôi là kẻ lạ mọi nơi

Tất tôi sẽ trở về, thế nhưng

Tôi là kẻ lạ nơi ấy.

 

    Tôi đưa Ricin bản thảo viết hồi chiều. Có lẽ tôi nên giao cho viên Tham vấn để hưởng của trời ơi và về Nước. Ricin không chịu đọc hai tờ giấy, Em đem cha em làm quảng cáo cho em, cứ như một bà sơ lúc nào cũng thủ sẵn trong áo ảnh một đứa bé mồ côi để phô ra mỗi khi bị người ta nghi ngờ giả dối. Em đáng bị bắt phải sống năm mươi ngày hai bàn tay trói lại, như các họa sĩ ngày xưa ở Nhật, cho bỏ cái tật cứ để tâm trí nơi này nơi kia. Em t́m cho ḿnh một người cha, em t́m cho ḿnh một t́nh thương, em t́m cho ḿnh đủ thứ lí do để tránh né công việc của em. Em viết như một tên yếu hèn uống cho say. Tỉnh rồi, y thọc hai ngón tay vào họng, mửa hết ra những ǵ là tinh anh của y và trở lại với cuộc sống đời thường. Những ǵ em muốn làm chỉ đ̣i hỏi em có một điều : kiên tŕ mà thôi. Nắm chặt cứng, nhất thiết không buông.

    Ricin lại bảo, Đừng trông chờ ǵ ở người khác. Họ chỉ muốn em đổ hết ruột gan, tống tháo mũi dăi, cứt đái. Chừng nào em chỉ c̣n trơ xương, một bộ xương đă lau rửa kỹ càng, bấy giờ họ sẽ dung nạp em. Họ sẽ tọng cho em thực phẩm của họ, sẽ biến em thành con ngỗng nhồi những xuẩn ngốc của họ, và bấy giờ họ sẽ ngó em bằng đôi mắt cha hiền và nghĩ rằng em đă đạt tới đỉnh cao của em. Bất cứ nơi nào em hăy cứ vào như chó đái chậu cảnh. Cứ một ḿnh ḿnh. Cứ là dân Chà Chệt. Chăm bón bờ ŕa. Cầy sới biên cương. Ǵn giữ măi trong em cái bất ưng, cái lạ lẫm, cái không khoan nhượng.

 

    Tôi nào có muốn ǵ hơn là thủ vai con chó ghẻ. Than ôi, hai linh hồn chia sẻ ḷng tôi⁵. Tôi sống dưới sự canh chừng của một người anh già đời với cái nh́n sắc bén, không tha thứ mọi hèn yếu, mọi thỏa hiệp, làm hết những ǵ làm được nhưng chẳng chút thỏa măn. Phiền nỗi, không phải chỉ có người anh già đời khổ hạnh ấy, nhưng c̣n có tôi. Có con rối thèm ước danh vọng, mảnh giẻ rách lại muốn thành con chim sặc sỡ rỉa lông trước đám công chúng đông đảo. Lúc này, người anh già đời xỏ mũi tôi, nhưng tôi sẽ phải coi chừng, con búp-bê hợm hĩnh vẫn muốn thoát ra, cao giọng và diễn tṛ khi không có mặt nguời anh già đời nhàm chán kia.

 

 

VII

 

 

    Tất cả đều khuyên lơn nó nên từ bỏ người cha, tất cả đều dỗ dành là nó chỉ t́m được giải thoát nếu tháo gỡ mối dây phụ tử, nhưng con bé cứ muốn để ḿnh cho bóng ma người cha nuốt dần nuốt ṃn. Khi trước, nó bị ám ảnh bởi người cha nó nghĩ nó đă phản bội, bỏ rơi. Bây giờ, nó đă có được một người cha mới, và hóa ra nó thành kẻ bị bỏ rơi. Nhất định vai tṛ này hợp với nó hơn nhiều, xưa nay nó vẫn thích thủ vai những nàng danh ca bị xúc phạm, những nạn nhân cuồng tưởng, những thánh tử đạo trong gia đ́nh hỗn loạn. Điều mẹ nó tiết lộ không có mục đích nào khác : nhồi vào nó những ngờ vực, găm đầy nó những nghi nan. Mẹ nó đă thành công trong khi bao nhiêu sách vở triết lí đều thất bại. Chỉ bằng một câu mẹ nó đă giă nát thây ma người cha, giết chết định kiến. Mẹ nó chỉ muốn một điều : làm nó phát điên bằng cách buộc nó lúc nào cũng phải thắc mắc về ḍng dơi nó, về lai lịch cha thực của nó. Bao nhiêu năm mẹ nó t́m cách ảnh hưởng nó mà không thành công. Nó vẫn tránh né, nó vẫn biết cách thoát thân. Lần này th́ mẹ nó nắm được nó rồi. Nó hiểu chứ. Cho nên nó mới t́m hỏi tôi. Nó hi vọng tôi sẽ là thuốc giải cho bà-mẹ-độc-dược của nó.

    Con bé lảng vảng quanh tôi. Mùi máu tôi lôi cuốn nó - máu trở chua, máu hỏng, máu nhiễm độc, máu bệnh hoạn v́ cô đơn của tôi, máu làm bộ kiêu bạc mà nén tiếng nức nở.

    Ai khóc trong máu tôi ? Ai ? Con bé đ̣i được biết. Chắc tôi phải kể cho nó mọi chuyện nhơ nhớp ở nhà thương điên. Hồi ức của tôi đều nặng mùi. Tôi vẫn luôn luôn sống giữa các mùi, giữa đám nhân loại không thơm tho ǵ. Đám nhân loại nồng mùi nước đái và hôi nách, són ra quần và chẳng chùi háng. Hoàn toàn khác với con bé chỉ biết đám nhân loại các cô tiểu thư. Cô tiểu thư muốn trốn khỏi mấy bức tường sạch bóng và đến đánh hơi cái máng ăn của tôi. Đây, mùi hôi chốn này. Đây bột quấy những ruột nghiền, tim moi, những kiếp sống chặt trên thớt.

    Chắc tôi phải kể cho nó mọi chuyện nhơ nhớp, những năm tháng tôi lọc lựa quần áo dơ của nhà thương điên. Để được chia một cái tủ trong khu các y tá, tôi phải chu toàn một nhiệm vụ, chứng minh tôi c̣n đủ trí khôn. Tôi làm vua trong pḥng đầu xưởng giặt. Đồ dơ chở đến từng xe. Công việc của tôi là đảo cái đống gớm ghiếc ấy, tách riêng từng món và phân ra thành ba giỏ lớn. Trong giỏ thứ nhất, tôi liệng vào những đồ xú uế, dính đầy máu, mũi dăi, phân, tinh dịch. Giỏ thứ hai dành cho những đồ ít dơ hơn, sặc mùi nước tiểu, mồ hôi, mùi thịt da không mấy khi tắm rửa. C̣n lại vài món gần như sạch sẽ cho vào giỏ thứ ba, nhiều khi chưa giặt cũng đem dùng lại (cũng chẳng khác tôi chia người điên làm ba loại : những nguời bị bệnh ăn thối ra, những người chỉ có hơi hám điên, và những người, chỉ bị vấy thôi, có thể dùng lại được. Tôi lọc lựa đồ dơ hệt như chính tôi đă được lựa lọc trước khi được phép trở về bên lề thế giới trí khôn - được nh́n nhận có thể dùng lại, tôi thuộc giỏ thứ ba.) Ngày ngày tôi đứng giữa mùi nồng đồ dơ và hơi nước nóng bỏng bốc ra từ xưởng giặt. Mùa đông tôi mở cửa lấy chút ít hơi nóng ấy. Mùa hè, tôi làm việc ḿnh trần, mùi đồ dơ thấm vào da thịt, bám vào hốc mũi. Tôi mó đến ǵ, ăn ǵ, uống ǵ, cũng khẳm mùi mũi dăi, mùi phân của những người điên. Hơi nóng khiến tôi ngủ gà ngủ gật, nhiều khi nhắm mắt, tựa đầu vào cái giỏ lớn. Từ đống đồ dơ vọng lên những tiếng nói. Tôi nghe tiếng hổn hển một người đàn bà bị niềng trói và vùng vẫy tuyệt vọng đến ngất thở. Mùi người điên, ngạt nồng, khiến tôi hoa mắt. Giữa hơi nóng xưởng giặt, tôi trông ra những cái miệng t́m kiếm những miệng khác, và, t́m không ra, cắn lấy áo gối thô nhám đẫm mùi thuốc tẩy; tôi trông ra những bộ phận sinh dục chà sát vào khăn trải giường cứng ráp. Tôi trông ra hàng hàng những giường, những thân xác nghẹt thở v́ cô đơn. Tôi trông ra nháng điện gay gắt làm thịt da cuống cuồng và, vô hiệu, vụt từ giường này qua giường khác.

 

 

VIII

 

 

    Ricin không thôi lập lại, Phá tham vọng của viên Tham vấn đi. Đừng nghe lời y mà viết một ḱ cho bộ Cuộc T́nh đời họ. Đừng đem bí mật gia đ́nh viết thành truyện đăng từng ḱ. Viên Tham vấn muốn em thành kẻ y bảo hộ - nhà văn gốc gác những xứ thuộc địa cũ, con chim non đói khát, người nữ yếu ớt do y đỡ đầu. Em chớ quên bọn hănh tiến rất sính đỡ đầu. Khắp thế giới này, xứ nào cũng có những tên hănh tiến ghi danh tính, địa chỉ, số tài khoản trên một mảnh giấy chúng xé ra theo đường chấm chấm, chúng tự phong là người giám hộ, người đỡ đầu, và, do mỗi tháng bỏ ra một món tiền không nghĩa lí ǵ, chỉ bằng tiền nuôi chó, chúng cho ḿnh có quyền đ̣i hỏi một trẻ mồ côi những nước nghèo hay một bà góa dân một thành phố nhiệt đới mang cái tên đọc không ra, phải hàng tháng viết thư cho chúng, phải mang ơn chúng suốt đời. Cái bọn cha mẹ đỡ đầu do các tổ chức từ thiện t́m ra chỉ gồm những tên hănh tiến tự cho phép ḿnh, thay v́ mua một chai rượu ngon, làm đảo lộn số phận một chú bé da đen từ nhà thổ thoát ra, hay một kẻ moi thùng rác bị mấy cha cố lường gạt. Bọn cha mẹ đỡ đầu ấy, không bao giờ ta biết được động cơ nào khiến chúng hành động như thế. V́ nỗi khốn khổ của đồng loại gây ác mộng cho chúng ư ? Phải chăng để xua đuổi h́nh ảnh hàng triệu kẻ đói rách không nhà không cửa, nếu không được cứu trợ tại chỗ, sẽ tràn sang đất nước các cha mẹ đỡ đầu ? Hay chỉ v́ đỡ đầu là dấu hiệu chúng đă đạt tới bậc thang phải lo nghĩ đến cuộc sống nội tâm, đến phát triển tâm linh, phải làm bộ ch́a tay cứu vớt kẻ thấp kém hơn ? Sẽ chẳng c̣n bao nhiêu cha mẹ đỡ đầu giả hiệu nếu không có bọn siêu sao của các khu ổ chuột xúi giục phát chẩn bừa băi. Cái bọn múa rối này phải đem xử bắn mới phải. Chúng tự nhận là đặc phái viên của khổ đau khắp địa cầu. Chúng khoác vào bộ áo chiến sĩ và đi nếm mùi khốn cùng xứ lạ. Đến nơi, chúng yêu cầu người này kể lại kinh nghiệm bố thí, người kia tả tỉ mỉ một ngày ở băi rác công cộng. Trở về, chúng xuất bản một cuốn sách, dày cộp, chúng lúc lắc mớ tóc trắng bù xù trước ống kính truyền h́nh mà bảo, là chứng tích vừa cho trí dũng của những nguời từ tâm vô danh, vừa cho nỗi khốn quẫn của triệu triệu người đói rách. Bọn siêu sao các khu ổ chuột c̣n mau mắn tuyên bố sẽ tặng một phần tiền bản quyền cho tổ chức từ thiện nào chiều chuộng chúng và đưa tên chúng vào danh sách các sáng lập viên. Bao nhiêu năm qua, hàng chục năm qua, bọn siêu sao các khu ổ chuột nào có quan tâm nào khác là quản lí những lợi lộc của chuyến đi không bao giờ chúng quên gọi là kinh dị. Hễ có động đất, băo lụt, đảo chính tại cái xứ hàng triệu người đói rách đó, bọn siêu sao các khu ổ chuột tức th́ lại xuất hiện, chúng được giao nhiệm vụ tính toán số người chết và nhắc nhở rằng, dù bao tai họa, dân chúng xứ ấy vẫn đông vô kể.

    Ricin trút hết cơn cuồng nộ của anh, bởi anh sợ phải đụng đến cốt lơi, đến cái cục đổ độc dược trong bụng anh và khiến mỗi lời anh nói đều nhuốm mùi chua chát. Tôi bảo Ricin, Anh phải lau vết thương của anh, rũ bỏ ám ảnh của anh. Anh sống bằng phỉnh gạt. Anh đóng vai nguời cầm cân nảy mực, anh lên án, anh buộc tội, anh cho ḿnh bị xúc phạm, bị lăng nhục, v́ có ngày người ta đă nhổ vào mặt bà anh (Ricin lầm bầm, Người ta đă không nhổ vào mặt bà nếu con mụ kí giả Paris kia không đem mồi danh vọng dụ dỗ bà để rồi bỏ mặc bà một ḿnh khi tai tiếng xảy ra.) Bà anh dư biết những ǵ có thể xảy ra. Lẽ ra bà phải trả lời bằng sự khinh bỉ những kẻ nhổ vào mặt bà. Bà chết v́, đáng lẽ nhổ lại vào mặt họ, đáng lẽ mua một khẩu súng bắn tưới vào họ, bà lại rụt cổ, gầm đầu đi dưới những băi nước miếng, để những lời lăng mạ vùi chôn bà.

    Với Ricin, chuyện đó không c̣n hồ nghi ǵ nữa : bà anh là nạn nhân sự khôn khéo của cô kí giả Paris. Bà anh đă tin lời cô kí giả Paris phải đưa sự thực ra ánh sáng. Từ đó, Ricin nuôi mối thù dai dẳng các kí giả Paris, đến đỗi chính anh cũng trở thành một kí giả Paris, phần để tự trừng trị ḿnh và v́ tự chán ghét ḿnh, phần v́ nhu nhược và v́ tự biết ḿnh không làm ǵ khác được.

    Cô kí giả Paris không thôi đến gặp bà anh hàng ngày, tuần này qua tuần khác, cô thuyết phục bà kể chuyện đời bà, cô khiến bà tin chứng từ của bà có giá trị lớn. Cô lừa bà, đánh bẫy bà. Tôi bảo Ricin, Anh tự dối ḿnh. Anh thừa biết bà anh nhận lời khi cô kí giả Paris úp mở rằng bà sẽ kiếm được vô khối tiền. Anh thừa biết bà anh làm thế v́ hợm hĩnh, tham lam. Anh muốn tin bà là nạn nhân. Em cho là bà không chết v́ nhục nhă, nhưng v́ tức tối, chính cơn uất giận bị cô kí giả Paris lừa dối đă giết chết bà. Mà những điều đó anh đă đoán được cả, bởi chính anh buộc bà ra khỏi nhà, chịu đựng cái nh́n của người khác, để cho người ta nhổ vào mặt. Anh đă linh cảm hết, anh đă muốn trừng phạt cái tính hợm hĩnh của bà. Chính từ thời gian đó mà anh nhất quyết muốn làm người cầm cân nảy mực.

    Cô kí giả Paris tinh ma lắm. Bà anh tưởng đấy là dịp được nổi tiếng một thời, bà dư biết nổi tiếng đi liền với tai tiếng. Bà tưởng danh vọng ấy sẽ cho bà rời khỏi cái chốn khỉ ho c̣ gáy kia, sẽ khiến bà thành nạn nhân cả Paris phải nói tới, nhưng bà đă tính lầm. Cô kí giả Paris lừa nạn nhân của ḿnh, cô lănh hết tiền, nổi danh biết moi móc những chuyện tai tiếng lăng nhăng, và gửi hoa tặng bà anh, để cảm ơn người kịch sĩ đă đóng tṛ quá hay. Bà anh không phải là nạn nhân. Bà bại trận mà thôi.

    Ricin bảo là tôi dùng búa chém vào cơ đồ tâm thần anh. Tôi phá thật, nhưng bằng giọng nói dịu dàng và tay đặt lên vai anh. Em chỉ là đứa giết người mà vẫn kiểu cách. Anh rảo bước bỏ đi mất hút, để mặc tôi một ḿnh, lúc một giờ sáng, phố Juges Consuls⁶.

    Ricin chạy trốn để cứu văn chuyện của anh. Chuyện một bà góa già sống ở một thành phố tỉnh nhỏ. Cháu bà thỉnh thoảng về thăm bà, đưa bà đi dạo chơi. Một cô kí giả Paris đến thành phố nghỉ hè, gặp cô bà góa già không bỏ lỡ dịp than thân trách phận : bà chưa bao giờ ra khỏi thành phố này, tự bao giờ vẫn đau khổ phải sống ở nơi khỉ ho c̣ gáy này, chưa bao giờ hết chán ghét những người dân ở đây, đời này qua đời khác. Cô kí giả trở về Paris. Vài tháng sau cô trở lại, cô đề nghị bà già kể cho độc giả của cô mọi chi tiết đời bà bà chưa từng nói ra, cô yêu cầu bà nói hết những xấu xa bà nghĩ về thành phố của bà, thành phố bà chưa bao giờ ĺa bỏ. Bà già cho là số mệnh bà sắp đổi thay, danh vọng sắp cho bà thay đổi không khí. Suốt hai tuần lễ, bà thổ lộ tâm t́nh với cô kí giả Paris. Bà nói về thời son trẻ của bà, từng ước vọng trở thành kịch sĩ, về cái thành phố tù túng ngột ngạt. Bà kể đă bị cha đẻ hăm hiếp khi mới mười ba tuổi, sau đó bị cha ép lấy chồng và vẫn phải cùng chồng con sống kế bên nhà ông. Cô kí giả trở về Paris, viết thành truyện những tâm t́nh của bà góa, thêm thắt những suy tư về thân phận người phụ nữ vào cuối thế kỉ trước và về ḷng dạ hẹp ḥi của dân tỉnh nhỏ. Cô kí giả nổi tiếng một thời gian, ai ai cũng nhắc đến; bà góa già cũng thế, nhưng chỉ với người dân thành phố của bà mà thôi. Bà thôi bước ra khỏi nhà, sợ bị báo thù, theo lời bà viết cho cháu bà. Ricin khi đó mười lăm tuổi. Anh tức th́ đến nhà bà, thấy bà nằm bệt trên giường trong căn pḥng mọi cửa sổ đóng kín mít. Anh mở hết cửa, bắt bà anh thay đồ, chải tóc, ra ngoài đương đầu với thành phố. Mỗi ngày, cứ năm giờ chiều, bà góa già tựa tay cháu đi qua thành phố giữa những lời lăng nhục, giễu cợt của thiên hạ. Bao nhiêu năm sau khi bà đă qua đời, Ricin vẫn c̣n nằm mơ thấy bà, đầu trùm khăn, bước đi bên một gă thiếu niên. Những cuộc đi dạo sám hối ấy Ricin gọi là lễ những băi đờm. Được hai tuần người cháu phải đi, bà góa lại giam ḿnh trong nhà. Sáu tháng sau, bà gọi điện thoại cho cháu, nói bà sắp chết rồi gác máy.

    Từ đó Ricin tin chắc như đinh đóng cột là chính Paris, chính các kí giả, chính những người đàn bà trẻ đẹp hám danh đă giết bà anh. Không những giết, mà c̣n bêu xấu bà trước mắt mọi người. Anh nghĩ, Họ đă thúc đẩy bà nói ra bà đă là gái điếm của ông bố, là nô lệ của ông chồng; mượn cớ phục vụ sự thực, họ đă xô bà vào bùn nhơ, họ đă thuyết phục bà tự lăn vào bùn nhơ. Hết là nạn nhân của cha, chồng, của ḷng dạ hẹp ḥi tỉnh nhỏ, bà tôi, Ricin bảo, lại là nạn nhân của những kẻ phù phiếm, những kẻ chăm chăm đi t́m một nạn nhân để họ bênh vực, họ chưng ra giữa phiên chợ những bất công, họ lập tỉ mỉ danh mục những đối xử tàn tệ trước đám khán giả đao phủ bất măn. Thị hiếu giờ vẫn là những nạn nhân đầy thương tích, bị săn đuổi, nhưng dù thế nào cũng vẫn sống c̣n. Chúng ta chỉ muốn kiểm chứng con người là một con vật có lớp da dày. Chúng ta muốn thấy một người đề kháng với hết mọi sự. Phải là một nạn nhân vật lộn, bám trụ, vượt lên nỗi nhục nhă của ḿnh. Nạn nhân mà chỉ là nạn nhân th́ chẳng ai lưu tâm. Bởi thị hiếu đổi thay và cũng phải có thay đổi trong việc lựa chọn các nạn nhân. Có những nạn nhân không chết v́ những đối xử tàn tệ của bọn đao phủ, nhưng chết v́ bị chú ư, bị chưng ra giữa phiên chợ các bất công để rồi sau đó bị phế thải khi tṛ chơi không c̣n ai ưa và đám đông đ̣i tiết mục khác. Em phải hiểu điều đó hơn ai hết. Hăy nhớ lại khi dân em bắt đầu bỏ Nước trốn đi. Hàng trăm người chen chúc trên những con thuyền mong manh tưởng như những hộp diêm khổng lồ. Họ đă vượt biển trên những con thuyền như thế. Người ở đây xoa tay. Dưới mắt họ, đó là những nạn nhân lí tưởng, và họ đặt cho những người ấy cái danh hiệu chiến sĩ của tự do. Bọn người phù phiếm đó thiếu điều xô lấn nhau xuống du thuyền của họ đi đón vớt các nạn nhân. Họ cũng đă chen chúc trên những con tàu đầy ắp máy quay phim với máy ảnh, tranh nhau chụp h́nh đám nạn nhân với đôi mắt quá đỗi hiền, quá đỗi buồn. Thế rồi thị hiếu đổi thay. Có những kẻ phù phiếm khác moi ra những nạn nhân mới. Mà họ, họ lại vướng với cái đám diễn viên quần chúng trong bộ phim vĩ đại quay giữa biển khơi. Cuộc phiêu lưu đă đem lại cho họ đủ hết rồi. Đến lúc phải chấm dứt mọi tốn phí. Nhưng giải quyết sao với đám diễn viên quần chúng kia ? Thôi th́ cho vào một bộ phim vĩ đại khác, không phải quay ngoài biển khơi nữa, mà trong những trại quây dây kẽm gai nh́n ra biển. Chẳng ai xúc động v́ những trại tập trung đó, cũng như chẳng ai xúc động v́ bộ phim vĩ đại mang tựa Những Kẻ Không Đâu Dung Nạp và khai thác chủ đề sự cưỡng bách hồi hương đám diễn viên quần chúng bị bỏ rơi sau khi các vai chính đă khăn gói ra về cả. Lâu lâu một vài cảnh quay thử được gửi về, người ta thấy đám diễn viên quần chúng, trước kia được gọi là chiến sĩ của tự do, diễn hành với biểu ngữ Freedom or Death⁷, người ta hiểu ra có những danh sách các diễn viên quần chúng phải cưỡng bách hồi hương, người ta được biết vài diễn viên quần chúng tự vẫn khi có tên trong chuyến tàu sắp tới. Thị hiếu thay đổi rồi, bọn người phù phiếm đâu có làm ǵ khác được. T́nh cảm của họ, họ bảo thế, tuân theo thời sự. Ngày ngày nháo nhác chạy theo thời sự, họ không thế nào trở lui và để ḿnh dằn vặt với những xúc cảm đă lỗi thời.

 

 

 

IX

 

 

Con bé bảo đi t́m sự thực, trong khi nó chỉ đ̣i có phần dối trá của nó. Nó muốn tôi kể chuyện này chuyện kia cho nó, bơm vào đầu nó thêm một ḍng mới những ám ảnh, muốn tôi bịa đặt ra một ảo tưởng đem thế vào cái ảo tưởng nó đă tự tạo và nuôi dưỡng trong bao nhiêu năm. Nó nghĩ nó thương yêu cha nó, nó chỉ kể lể cho ḿnh ḷng yêu thương hướng đến một ảo tưởng gọi là người cha mà thôi. Với thời gian, nó đă nản rồi, nó bắt đầu cảm thấy cần một kích thích mới. Đúng lúc đó, cứ như t́nh cờ, mẹ nó lại đem cho nó một người cha khác để mà chăm chút. Người cha này có ưu thế là một người nước ngoài - không c̣n ai gặp nữa, mất hút mất tăm. Chẳng ai biết ǵ hơn ngoài vài dấu tích. Một người cha nó hoàn toàn không biết ǵ và nó dùng làm một bánh xe mới cho chạy lại cái máy chế ra những giả tưởng cuả nó - cái máy chạy không từ ít lâu nay. Triều đại của Ảo Tưởng Đệ Nhất chấm dứt rồi, giờ đây bắt đầu triều đại của Ảo Tưởng Đệ Nhị. Con bé nghĩ sao chứ ? Nghĩ nó sắp có thể phô ḿnh có hai cha, người dính cứng nơi quê nhà, kẻ là người nuớc ngoài ghé qua. Kẻ tuẫn đạo và tay bốc trời. Người bất đắc chí và kẻ quyến rũ. Bên là người chồng níu chặt quê hương cùng vận rủi, bên là người khách chẳng bao giờ nhập cuộc và bước ra đầu vẫn ngẩng cao. Mẹ nó cho phứa nó hai khuôn mặt ấy. Nó chỉ có việc lựa chọn. Giữa con số không chẳng phép màu nào đă gột cho mọi hẩm hiu và vị cứu tinh nhảy dù vào trận chiến mà khoác cho nó, cho con bé, đứa con hoang đàng, một cái tên quốc tế.

Mẹ nó bảo, Cha thực của con là người hết sức có giáo dục. (Họ hẹn ḥ nhau trong một khách sạn sang trọng. Một pḥng trưng dụng cho vị sĩ quan giải trí.)

Mẹ nó bảo, Một người thật phong nhă. (Nàng ngồi bên mép giường, chàng đối diện với nàng, quỳ một gối xuống, nghiêng ḿnh. Nàng khẽ nhấc tà áo lên. Chàng dịu dàng nắm lấy cổ chân nàng, tháo giày và hôn lên bàn chân.)

Mẹ nó bảo, Một người t́nh hạng nhất. (Bàn tay trái chàng vuốt ve chân mối t́nh lớn thời chiến của chàng, nhưng bàn tay phải chàng không quên phải chiến thắng ở nơi khác - chàng búng ngón tay và bom trút như mưa xuống Đất Nước.)

Mẹ nó bảo, Một người đa cảm, tế nhị. (Những ngày nghỉ phép, chàng giam ḿnh trong căn pḥng khách sạn với nàng, để quạt quay không ngừng, nghe nhạc cho tới khuya, uống sâm-banh và đọc thơ. Hết thời gian nghỉ, chàng gấp sách, xếp lại các đĩa hát, ra khỏi pḥng khách sạn và hạ lệnh quét sạch Đất Nước, hạ lệnh xử bắn hàng loạt nhịp nhàng. Để khỏi phải nghe tiếng rền viên đạn bắn ngay đầu người du kích quân, người tế nhị ngâm thơ Emily Dickinson, A coffin - is a small Domain⁸.)

Mẹ nó bảo, Một người sành điệu. (Chàng tặng nàng nữ trang với áo lụa, đĩa hát cùng bánh kẹo hiếm. Trong khi nàng ngây ngất say sưa với những của phù hoa th́ chàng đọc Bernard Shaw⁹, Sách hướng dẫn cho người phụ nữ thông minh.)

Mẹ nó bảo, Một người sành điệu. (Sau khi vĩnh viễn đi khỏi Đất Nước, chàng phái lính tới nhà mối t́nh thời chiến của chàng trao lại những bao thư dày cộm. Người chồng, con số không, nh́n vợ tươi cười nhận những bao thư đựng hàng xấp giấy bạc. Người sành điệu trả tiền những hoan lạc đă được hưởng. Chàng mua sự yên lặng của nàng, nàng th́ tưởng chàng biểu lộ t́nh quyến luyến.)

Mẹ nó bảo, Một người thật kiêu hănh, can trường. (Người thật can trường trực diện với các cuộc mai phục, bất chấp những tay xạ thủ phục kích, ra tận tiền tuyến, nhưng tháo lui ngay khi cảm thấy ḿnh bị đe dọa phải làm cha. Chàng bảo, Anh làm sao biết được đứa nhỏ là con anh hay là con của chồng em, của kẻ thù của anh. Người thật can trường bỏ cuộc. Trước khi rời Đất Nước, chàng để lại cho đứa nhỏ sắp sinh một cái tên quốc tế. Về sau, chàng c̣n dũng cảm đến mức gửi cho nó tă lót màu hồng.)

 

 

 

X

 

Hôm nay chủ nhật. Hôm qua tôi đă lấy hai vé đi D. Tôi định kéo Ricin về đó với tôi. Tôi sẽ không bảo anh chúng tôi đi đâu. Anh sẽ biết lúc ra sân ga, hoặc có lẽ lên xe lửa rồi mới biết. Anh sẽ đứng lên, làm bộ muốn bỏ xuống; suốt chuyến đi, anh sẽ ngó ra ngoài cửa sổ mà lầm bầm, Không đời nào anh đặt chân tới cái thành phố mà ngay cả chó cũng bộ tịch và cát cũng vô tích sự.

Tiết trời cuối thu. Nhà ga Saint-Lazare vắng ngắt. Tôi chờ Ricin trước một quầy báo. Từ một hành lang, một con chó đen vụt xuất hiện, đi băng qua pḥng đợi về phía sân ga. Tôi nghe tiếng ai đó huưt sáo không xa. Tôi đưa mắt t́m chủ con chó, tôi có cảm giác hắn nấp trong hành lang. Tôi lóng tai. Người lạ mặt huưt sáo một khúc ngắn, trúc trắc. Tôi ŕnh hắn xuất hiện. Một người đàn ông từ hành lang bước ra, tiến về phía tôi. Ricin bận quần gin, một cái áo len sọc lớn bên trong áo vét lính thủy. Tôi hỏi anh, Anh có thấy ai trong hành lang không ? Anh không nhớ. Tôi chỉ cho anh con chó đen vẫn loanh quanh trong pḥng đợi. Anh coi, có vẻ là con chó của người thợ sửa giày. Tôi không nghe thấy tiếng huưt sáo nữa. Tôi kéo Ricin đi. Anh bước theo tôi, chẳng ngước mắt nh́n tấm bảng ghi nơi đến của chuyến xe lửa.

Một chốn nghịch thù, Ricin vụt bảo tôi khi tới D. Chúng tôi ra băi biển. Ricin buộc tội tôi có những ư ngông của kẻ-làm-văn, anh hùng hổ nói không ǵ làm anh chán ghét hơn là cái thói trẻ ranh đi thăm biển, lấy xe lửa xe hơi, cứ như phải khẩn cấp chạy trốn thành phố, và rồi th́ trơ ra ngoài băi biển xám xịt, buồn hiu, vừa đi vừa run lập cập, môi tím ngắt và mắt dính đầy cát. Anh bảo, Em đâu c̣n ở tuổi phóng đi chơi bờ biển, lại cũng chưa đến tuổi đi hành hương hoài niệm các cuộc t́nh.

Tôi thoáng thấy gần những tấm ván một khối màu đen len lỏi giữa các pḥng thay quần áo; tôi ngồi bên Ricin, quay lưng lại thành phố. Đây là lần thứ ba tôi đến D. Bên tôi, Ricin đă thế chỗ Bellemort và Weidman¹⁰.

 

Bellemort chưa từng đến D. vào mùa đông bao giờ. Anh đă kéo tôi đến đây một ngày thứ bảy tháng giêng do chuyến xe lửa tối. Lấy cớ uống trà chiều chủ nhật tại quán rượu khách sạn chính của thành phố. Bellemort đă dành sẵn pḥng. Chúng tôi vào pḥng mới có mười phút th́ Bellemort gọi quầy tiếp khách để bảo cậu thanh niên mặc bộ đồ đen rằng giấy dán tường hoa vàng làm anh nhức đầu. Cậu thanh niên mặc bộ đồ đen đưa chúng tôi đi coi một pḥng khác và Bellemort tỏ vẻ ưng ư. Mười lăm phút sau, người hầu mang lên hành lí đơn sơ của chúng tôi, nhưng chúng tôi đă lại lủi mất - tiếng hai cánh cửa cái tủ cũ kĩ kêu kẽo kẹt khiến Bellemort chịu không nổi. Cậu thanh niên mặc bộ đồ đen đưa chúng tôi lên tầng trên cùng, vào một pḥng sát mái, tường phủ vải màu kem. Bellemort thở ra khi nhận thấy không có tủ ǵ hết, ngoài một tủ trong tường ở lối vào. Cậu thanh niên mặc đồ đen cám ơn chúng tôi, bảo chúng tôi cần ǵ cứ gọi bất cứ lúc nào, rồi đi t́m anh người hầu đang lang thang hết tầng này qua tầng khác, tay vẫn xách hành lí của chúng tôi. Cậu ta vừa bước đi th́ Bellemort đă gọi giật lại : anh va đầu phải xà nhà. Chúng tôi không thể ở pḥng này v́ tường nghiêng khiến anh đi phải khom lưng và phải thận trọng mỗi khi muốn ngoảnh đầu. Cậu thanh niên mặc đồ đen đưa chúng tôi xuống vài tầng, vào một pḥng y hệt pḥng đầu tiên, pḥng chúng tôi đă ở vài phút, duy có khác là hoa giấy dán tường không phải màu vàng mà là màu hồng ngả màu hoa cà. Mắt Bellemort sáng lên vui mừng. Căn pḥng vừa đúng ư anh. Anh người hầu bấy giờ mới buông được hành lí xuống. Lúc đó vừa đúng nửa đêm. Hôm sau, Bellemort thú với tôi anh đă đến D. trước đây vài năm để kết thúc một chuyện t́nh đă thành nhàm chán với thời gian qua. Anh đă qua đêm chia tay trong căn pḥng tường dán giấy hồng ngả màu hoa cà. Nằm bên người con gái, anh vừa phải chống trả cơn thèm muốn bóp cổ cô ta, lại vừa sợ ḿnh ngủ quên rồi ra tay sát nhân thực sự.

 

Lần thứ hai, tôi đến thành phố này t́m gặp Weidman. Tôi ở lại D. ba ngày. Ngày đầu chung sống, tôi nhớ đă đến xưởng vẽ một họa sĩ xem tranh những người đàn bà chân tay thật dài mặc đồ đen, những tấm thân không cân xứng, đầu lớn kinh khủng và đôi chân tong teo như chân bé gái bị bại liệt. Ngày thứ ba, rời D., chúng tôi đă xuống một ga nhỏ tôi không c̣n nhớ tên, chúng tôi đă thả bộ hàng giờ trên băi biển này, nơi đầu băi sừng sững một con tàu buông neo trong bến cảng thành phố kế bên. Nằm dài trên cát, chúng tôi ngủ thiếp đi. Rồi tiếng c̣i tàu làm tôi choàng tỉnh. Tôi trông thấy một người đàn ông tiến về phía chúng tôi, lưng quay ra biển. Tôi định chỉ cho Weidman người đi về phía chúng tôi, nhưng trên băi biển chẳng có một ai. Tôi nhớ đến một bức ảnh cha tôi chụp trong Nước. Trong ảnh, cha tôi mặc quần ka-ki và áo ngắn trắng, ông đi chân không, lưng quay ra biển, mắt nh́n xuống cát không rời. Ông đeo kính đen. Trong ảnh, phần duy nhất thấy rơ được trên mặt ông là vầng trán gồ lên - phía bên phải có một cục u, chắc ông vừa bị ngă.

 

Ricin bảo, Không khí D. ô nhiễm. Anh muốn bỏ về, nhưng nán lại để dự buổi mặt trời lặn. Một lần hồi c̣n nhỏ, anh đă cùng với bà anh xem một cuốn phim tới nay anh vẫn không sao nhớ ra tựa đề cũng như tác giả. Anh nhớ một cảnh trong phim, cảnh một đám người vô gia cư, chiều đến, dự chương tŕnh giải trí duy nhất vừa với túi tiền họ : họ ngồi bên nhau, ngắm mặt trời lặn trên màn ảnh lớn của bầu trời. Đôi khi, vào mùa hè, Ricin và bà anh lấy xe đạp đi về đồng quê. Họ ngắm mặt trời lặn. Ricin hi vọng rồi anh sẽ có, như bà anh, linh cảm cái chết của ḿnh. Anh ao ước biết trước một hay hai giờ giây phút định mạng, để có thể đến rạp chiếu bóng mà chết. Anh ao ước chết một thân một ḿnh, trong pḥng tối, ngồi giữa hàng ghế trống không, đối mặt với màn ảnh. Anh ao ước chết trong khi xem lại phim Bọn Buôn lậu ở Moonfleet¹¹, cảnh Jeremy Fox bất chợt mềm ḷng, bỏ ư phản bội John Mohune, thằng bé cứ bám riết lấy anh, tự nhận là bạn anh, và chắc chắn phải là con anh. Ricin ao ước chết đúng lúc Jeremy Fox che vết thương nơi ngực, che máu thấm loang áo, giă biệt John Mohune, hứa sẽ sớm trở lại và lên thuyền rời xa.

XI

 

 

Duy có một sự thực về phần con bé mà thôi : ḷng thương cha - không phải kẻ tiếm vị, với bộ dáng con nhà gia thế, bộ quân phục sĩ quan, nhưng người kia, người chẳng nên tṛ trống ǵ, người ở lại Đất Nước, người họ đă chia rẽ với con bé. Suốt thời tuổi nhỏ, nó đă phải nghe họ chê cười ông. Suốt thời tuổi nhỏ, nó đă chứng kiến cha nó bất lực trước những lời gièm pha, nhạo báng của họ. Suốt thời tuổi nhỏ, nó đă thấy ông cô đơn, không bạn bè, không thân thích, không gia đ́nh chở che. Suốt thời tuổi nhỏ, nó bênh vực ông chống lại họ. Suốt thời tuổi nhỏ, nó đứng về phe cha nó nghịch với cả đám bên mẹ nó. Và bây giờ, bây giờ khi họ đă chia rẽ được nó với cha nó, mẹ nó bảo, Con bênh một người thực ra chẳng phải là cha con nữa kia. Ông cũng biết con không phải là con ông. Ông làm bộ yêu thương con v́ con cứ bám lấy ông. Ông làm bộ đấy. Trong thâm tâm ông chỉ cho con là một đứa con hoang thôi. Con nghĩ coi, v́ sao cả mười ngày sau ông mới đi làm khai sinh cho con ? Mười ngày ấy, ông có thể lấy gối đè cho con chết ngạt - con đă là ǵ đâu, chưa vào sổ sách, chưa đặt tên nữa. Nhưng ông làm ǵ có can đảm. Thế là ông đi làm khai sinh cho đứa con hoang. Lúc nhân viên hộ tịch hỏi, Tên đứa nhỏ ? ông đánh vần cái tên quốc tế cha thực của con đă lựa. Lúc được hỏi, Họ người cha ? ông khai họ ông, kể nghề nghiệp, báo địa chỉ ông. Ông đóng triện của ông vào con đó.

 

Ḷng thương ấy, họ đă phá tan. Khởi đầu bằng cách không ngừng gièm pha người cha, cái kẻ con nhà quê, cái kẻ vô học tiếng Pháp chẳng biết, cái kẻ mộng mơ chỉ vẽ với họa, cái kẻ vô tích sự không biết giá trị đồng tiền, chỉ đem về đồng lương tồi tàn, chẳng bao giờ biết hùng hổ ra oai, cậy thần cậy thế. Sau đó, họ phán rằng phải chia rẽ hai cha con. Lăo già phải ở lại trong Nước - đời lăo tàn rồi. Cô con gái có cả tương lai trước mắt, phải có đất lành cho nó phát triển. Người cha đành thủ vai kẻ kiêu ngạo, nhất định ḿnh yêu nước thương ṇi, sẽ không bao giờ, không đời nào, bước chân ra ngoài biên giới. Cuối cùng là độc chiêu của mẹ nó. Nhờ mẹ nó, con bé được phát hiện ḿnh là con hoang. Nhờ mẹ nó, nó có được một người cha thứ hai.

Họ đă tuần tự phá tan ḷng thương ấy như thế, đă triệt hạ con người kia, đến mức tước cả quyền làm cha của ông, đến mức đem thế ông bằng một thứ cha phỉnh gạt  -- một kẻ cao sang, có giáo dục không chỗ chê, một ḱ quan. Bao nhiêu năm trời con bé đă suy nghĩ nghịch với họ, đă chống đối hết mọi mánh khóe của họ. Thốt nhiên, nó nao núng. Nó thành, vô h́nh trung, đồng lơa của họ.

 

Con bé đă cắt đứt hết mọi ràng buộc đấy chứ. Phiền nỗi nó đa cảm, đầy ảo tưởng, cho nên lại sẵn sàng nối lại nếu được một h́nh ảnh khác về gia đ́nh ấy. Nó đă hiểu ra rất mau phải đoạn tuyệt với gia đ́nh, nhưng nó vẫn hi vọng họ sẽ cải chính, vẫn hi vọng một ngày nào đó họ sẽ hoá thân, sẽ đến với nó, tâm trí lành mạnh, mê say sách vở, khinh rẻ bạc tiền, tôn thờ nghệ thuật. Ngày đó, nó sẽ mừng phát khóc mở ṿng tay đón họ. Chính bởi những ảo tưởng như thế mà họ có thể đánh bẫy nó, lôi nó trở về. Khiến nó tin họ cũng biết cảm nhận thẩm mĩ, cũng bênh vực tiếng sét ái t́nh. Đó chính là điều mẹ nó đă mưu toan. Đem nhử nó một khuôn mẫu ước mơ : một người cha ham chuộng âm nhạc, làu thông thi ca, v́ bổn phận mà phải giết người chứ ngoài đời thường lại là y sĩ. Mẹ nó hiến cho nó những ǵ tuyệt vời. Tức th́ nó sẵn sàng buông rơi khuôn mẫu cũ, đă quá mỏi ṃn, không c̣n bừng sáng, không c̣n chút ma lực. Đa cảm, nên nó đă thoát li được gia đ́nh. Đa cảm, nên nó quay đầu về. Đa cảm, nên nó đi t́m tự do. Đa cảm, nên nó đang lộn ngược đường. Nó sắp vào phe quyền lực, vào phe những kẻ giết người.

Dẫu sao nó cũng không thể giả bộ tin rằng người cha ấy, người cha mới tinh mẹ nó kiếm cho nó ấy, đă chỉ là một du khách. Dẫu sao nó cũng không thể vờ h́nh dung ông ta như mẹ nó tả : tay mang đầy quà cáp, mắt bừng cháy yêu đương và môi khao khát những nụ hôn. Dẫu sao nó cũng không thể quên rằng từ miệng con người ấy đă bắn ra những lời sát nhân, rằng môi con người ấy, đỏ thắm khi áp môi người t́nh, lại trắng bệch cương quyết khi gào thét mệnh lệnh. Dẫu sao nó cũng không thể cố nghĩ mắt con người ấy đă không thấy ǵ, bừng bừng v́ yêu đương chứ không phải v́ những đám cháy do ông ta hạ lệnh thả bom - từ tuốt cao trên trực thăng ông ngó những bóng h́nh chạy tán loạn cuống cuồng. Khi yên trí công tác mĩ măn rồi, ông ra lệnh cho viên phi công trực thăng đưa ông trở về bên người t́nh chờ đón ông trong căn pḥng thơm ngát, dập d́nh tiếng nhạc.

Tất nó không thể quên nhiệt t́nh của gia đ́nh nó đối với những kẻ quyền thế, cái đám nhân vật hèn mọn ngự trên những ngai nhỏ mọn, cổ th́ cứng ngắc nên chỉ nh́n lên những nhân vật nhỏ mọn ngự trên những ngai hèn mọn bên trên chứ chẳng thể trông xuống - những ǵ bên dưới đáng ǵ mà ngó đến. Tất nó không thể quên châm ngôn trong gia đ́nh nó là, Người cầm quyền bao giờ cũng có lí. Chính v́ thế gia đ́nh nó đă học tiếng nước ngoài : chẳng phải để mở rộng chân trời cho trí tuệ hẹp ḥi của họ, mở rộng tầm mắt họ, nhưng để đắc lực hơn cho những kẻ quyền thế - những kẻ quyền thế đều là người nước ngoài. Họ học tiếng nước ngoài chỉ để ḅn rút lợi lộc với những kẻ quyền thế, để bảo vệ đặc quyền của họ. Họ chỉ ưa, chỉ giao du với những kẻ quyền thế, tệ lắm, với những kẻ như chúng ta. Những kẻ như chúng ta, nghĩa là bọn vô lại cơ hội, nửa rắn nửa lươn, t́m đến những nơi nào mang mùi tiền, mùi máu. Tất nó không thể quên gia đ́nh nó cho những người bị tàn sát là bọn mưu loạn, bọn người áo đen, gầy g̣ xấu xí, chẳng biết từ đâu chui ra. Tất nó không thể quên mẹ nó bảo những người dân quê chết ḷi ruột gan, những cô thôn nữ bị hăm hiếp đáng kiếp v́ cứ ở ĺ đồng quê - ở thành thị đâu có nguy hiểm ǵ, ở thành thị những kẻ quyền thế đâu có hung bạo như thế, ở thành thị những kẻ quyền thế lịch sự tuyệt vời, ở thành thị những kẻ quyền thế ngồi xe Mercedes đen loáng đi thăm dân t́nh, ở thành thị những kẻ quyền thế sai lính đem tặng những người đàn bà đẹp những giỏ táo, giỏ nho - những người lính bị thương giữa hai chân nên tạm thời không ra trận được và vĩnh viễn hết nếm mùi lạc thú -, ở thành thị thỉnh thoảng cũng có tiếng súng nổ ban đêm, nhưng hẳn đó là người ta giết chuột - chuột ở thành thị nhiều đến nỗi bao nhiêu bẫy cũng không diệt hết -, ở thành thị đôi khi, lúc nửa đêm, hàng đoàn quân xa vây kín một khu phố, lính tráng đập cửa, xông vào nhà, xô đẩy trẻ con ngái ngủ lơ láo nh́n họ, lục soát từng pḥng, trong khi sĩ quan đ̣i xét giấy tờ, quát lác những câu hỏi - những câu hỏi không bao giờ thay đổi -, ở thành thị những kẻ quyền thế lo cho an ninh dân chúng, bầy chó săn chuột chỉ hành sự ban đêm.

Phải công nhận gia đ́nh tôi khôn ngoan và chỉ trung thành với tôn chỉ cơ hội của ḿnh. Khi quyền thế đổi chủ, gia đ́nh tôi đă thích ứng thật đáng phục với hoàn cảnh mới.

Những người áo đen, những con chuột người ta tàn sát và vẫn sinh sôi nảy nở trong rừng rồi trong cống rănh thành phố, lên cầm quyền.

Con bé tất không thể quên mẹ nó xăng xái phụng sự những kẻ quyền thế mới như thế nào. Những người áo đen vừa lên cầm quyền, mẹ nó tức th́ lo thiêu hủy những tạp chí nước ngoài, cất giấu ngoại tệ dưới nệm giường; bà soạn ra những tấm ảnh chụp chung với những kẻ quyền thế cũ : không dám xé ảnh ḿnh sợ xui xẻo, bà chỉ cắt giữ h́nh ḿnh, c̣n th́ đốt bỏ.

Những người áo đen, dạn dày sau bao năm gian khổ, tỏ ra không dễ lợi dụng như những người của chế độ đồi trụy cũ. Mẹ nó kiếm được vài lợi lộc, giữ được vài đặc quyền, nhưng chê những người áo đen thô lỗ. Mẹ nó luôn luôn bảo chỉ có lịch sự mới đáng kể. Bà ưa những kẻ tra tấn thành thạo phép hôn tay, những kẻ giết người nhưng lại biết trao tặng những đoá hồng, bà ưa những kẻ thực hiện việc nhơ nhớp ngoài xa tầm mắt bà rồi trở về bên bà sực nức nước hoa và mặc đồ trắng.

Những người áo đen chẳng sa vào lễ nghi ấy. Mẹ nó rồi chán những tiếng ḥ hét xen lẫn diễn văn chính trị bà nhất thiết không muốn nghe. Bà chán những bộ đồng phục tẻ ngắt của họ. Bà chán những gói trà họ biếu bà, bà nuối tiếc những giỏ trái cây. Bà chán những viên sĩ quan chẳng ngồi xe đen có tài xế lái nhưng lênh khênh trên chiếc xe đạp han gỉ. Mẹ nó chỉ thấy có thế thôi : những lợi lộc bà không rút tỉa được với chính quyền mới, quá nghèo nên chẳng thể thỏa măn bà như những kẻ quyền thế cũ.

 

Với câu hỏi, Tự do hay quyền thế ?, gia đ́nh tôi bao giờ cũng chọn quyền thế, bao giờ họ cũng chọn làm đám nịnh thần, đứng sau bọn người hung tàn, vào phe những kẻ đạp trên xác chết. Một tên tôi tớ thế nào cũng t́m ra một tên tôi tớ khác sẵn sàng phục vụ ḿnh, há mỏ chờ đón ít quyền thế dư thừa. Gia đ́nh tôi luôn luôn hối hả phục tùng. Bởi ai phục tùng đầu tiên tất sẽ là người đầu tiên được dựa hơi quyền thế. Gia đ́nh tôi tự bao giờ vẫn là phát ngôn viên cho kẻ áp bức, người quản gia cho bọn đao phủ.

C̣n về tác giả bức thư mực xanh đen kia, tôi dám chắc câu trả lời của con bé cho câu hỏi, Tự do hay quyền thế ? Nhưng nó c̣n là kẻ tân ṭng, c̣n thời gian cho nó lây những khát khao quyền thế, c̣n thời gian cho nó ung rữa. Hiện giờ, nó chẳng có điểm tựa nào. Bản năng khiến nó lựa chọn lánh xa. Nó lựa chọn như thế v́ trung thành với cha nó, người gớm ghét quyền thế, người, bị gia đ́nh tôi nghiền nát, chưa bao giờ có cơ hội lựa chọn tự do.

Con bé trông chờ tôi kể lại hết cho nó sao ? Trông chờ tôi cảnh giác nó v́ cái thiên hướng lao đầu vào ảo tưởng của nó sao ? Trông chờ tôi đưa ra giả thuyết mọi chuyện đời đều tàn độc, quá chừng dung tục ? Có phải nó trông chờ tôi tiếp sức nó v́ nó phải tranh đấu với chính ḿnh để không nhượng bộ sự dễ dăi, để không nhận những ǵ người ta đề nghị với nó, để không nóng đầu ? Có phải nó trông chờ tôi soi tỏ con đường gia đ́nh muốn che giấu nó ? Con bé nói nó tin tôi đúng mực v́ tôi đă sống bên lề cuộc đời.

 

 

XII

 

 

Ricin và tôi ngồi trong quán cà phê đối diện với nhà ga thành phố D. Bên chúng tôi, một người đàn ông áo màu hoa cà và một người đàn bà mặt đầy phấn sáp, mỗi khi nhếch môi cười để lộ những vết son trên răng, những vệt phấn trên cổ cuộn chiếc áo len chẽn màu đen. Người đàn ông tay cầm một cuốn sách, to giọng đọc một trang. Tôi nhận ra một văn bản của Bellemort. Nguời con gái là một con vật khi ngoan ngoăn, lúc thất thường. Cô quyến rũ bọn đàn ông, họ làm bộ cưng quư sự hăo huyền của cô như một món đồ trưng đắt giá. Ấy là một trái mít ướt không bao giờ rũ bỏ bộ vó ăn thịt của ḿnh và tưởng rằng hung hăng là bằng chứng có cá tính. Cô chẳng duyên cớ ǵ cũng khóc, chuyện không đâu cũng cười, bốc đồng và giận ghét chẳng xét suy. Đọc dăm cuốn sách, đậu vài kỳ thi, thế là cô khinh mạn đồng loại không để đâu cho hết, cho ai cũng là lỗi thời hoặc lố bịch. Người con gái nhái những điệu bộ t́nh ái, đọc những lời người ta chờ đợi nơi cô rồi thu xếp hành trang bước qua sân khấu một câu chuyện khác. Ai hỏi th́ cô thú : Tôi đă sống một mối t́nh lớn. Cô nhắc đến mối t́nh ấy chẳng khác cô kể về người láng giềng cùng tầng lầu. Mối t́nh lớn là kẻ ở trọ đă dọn đi rồi, một người khác đă dọn đến - ngôi nhà đă già nua, các bậc thang vẫn kẽo kẹt dưới bước chân kẻ leo các tầng lầu, vang vọng nỗi niềm cô đơn.

 

Về Bellemort, Ricin bảo, Hắn thành danh nhờ khổ đau của người khác. Ở hắn, hết thảy đều là vay mượn, đạo văn. Hắn hành hạ những người con gái hắn gặp chỉ cốt để ḅn rút đau khổ của họ. Bellemort sống bằng khổ đau đàn bà kể lại cho hắn. Hắn đă khiến em thành phụ tá cho hắn, kẻ đệ tử ê a những lí thuyết về thảm họa của hắn, đồng thời em lại phải là con búp-bê, cô gái tâm thần phân liệt xinh đẹp, kết quả những lần hắn ăn nằm với một cuộc t́nh thời trẻ chưa bao giờ quên. Gặp em lúc em mười tám tuổi, với hắn như là hắn gặp đứa con của cuộc t́nh thời trẻ, đứa con hắn đă chẳng dạy dỗ.

Tất cả những người đàn bà của Bellemort đều mang tên Bis Repetita¹², Ricin bảo. Bellemort là một tay Pygmalion sản xuất hàng loạt Galatée¹³, những cô gái nơn nường tâm thần phân liệt không biết nói, chẳng biết nghĩ, lại cũng chẳng biết cười, và hắn móc vào ve áo như những tấm huân chương của một cựu chiến binh. Những người đàn bà của Bellemort đều giống nhau y hệt - những người con gái tâm hồn cổ lỗ làm bộ kiêu căng, những cô nữ sinh tân thời phải chụp ngay lấy, trước khi cuối cùng họ chui vào chiếc tủ cuộc sống vợ chồng, tự nhồi sọ ḿnh với mạt cưa mọi lề thói. Bellemort không ưa đàn bà, hắn thù ghét họ, và chính để thù ghét họ hơn nữa nên hắn đă chọn cái mẫu đàn bà phù phiếm nhất : con gái.

 

Bellemort là kẻ bịp bợm những tâm hồn nhỏ yếu, người an ủi những cô gái sướt mướt, những cô gái dại khờ, Ricin lại bảo. Ricin không muốn nghe ư kiến tôi về người phải hạ thủ kia. Bellemort là một nhà giáo dục. Anh dạy cho các cô gái chống lại mọi t́nh cảm. Anh miêu tả những năm tháng tôi sống bên anh thế này : ấy là chuyện một ông thầy tác thành cho đệ tử, trước khi dạy những đức độ của phản bội. Một người đàn ông gặp một cô gái, một cô gái tựa một nàng nhân ngư rách nát, lội ngược ḍng và cuống quưt cố níu giữ những mảnh thân ḿnh. Anh muốn tạo nàng thành một biệt lệ, chuẩn bị cho nàng một số phận khác hơn là số phận một người đàn bà bụng chứa đầy đắng cay. Anh nhốt kín nàng, che chở nàng với thế giới bên ngoài. Nàng dầm ḿnh trong cô đơn. Anh ngăn cấm nàng yếu ḷng. Nàng kiềm chế bản chất ḿnh, trói buộc nhiệt t́nh ḿnh. Hành động như thế, anh khiến nàng đánh mất chính ḿnh, anh cắt bỏ ái t́nh nơi nàng. Anh biết nàng sẽ phản bội anh ngày nào nàng gặp một người yêu nàng nhưng chẳng tham vọng dạy dỗ nàng. Anh tự nhắc ḿnh, Bao giờ tới lúc ấy, ta phải đưa nàng đến với phản bội, phải dẫn nàng đến lối ra.

Lúc chia tay, Bellemort chỉ nói, Em bỏ anh để đi ăn mày t́nh yêu. Em ngây ngô ngó chung quanh, và em đ̣i hưởng phần em, phần hạnh phúc của em. Em kể về lửa với anh, trong khi anh đă dạy cho em sống với thời băng đá. Em nói tim em. Nhưng t́nh cảm, ai mà chẳng có. Thiên hạ rối lên với thứ t́nh cảm rẻ tiền. Anh cứ tuởng em kiêu hănh, tự do. Vậy mà em rụt cổ run giọng bảo anh rằng, Chàng đ̣i có em. Em giống một con vật què sướng khoái nghĩ ḿnh sắp được người ta đem về nuôi. Em bỏ anh đi theo một người sáng ca với em Cưng ơi, chiều th́ Em là cuộc t́nh đời anh, người vuốt tóc em mà giới thiệu em với đồng nghiệp. Thiên hạ sẽ hoan nghênh em bỏ anh, v́ bản chất con người cứ tưởng ḿnh tàn lụi nếu không chịu theo sự dễ dăi, cứ tưởng ḿnh chưa sống nếu chưa trải qua cuộc phiêu lưu t́nh cảm vĩ đại. Em hăy nhớ công thức chính em đă đặt ra mấy năm trước đây : Si t́nh là đặc tính của đứa ngu.

Lúc chia tay, Bellemort c̣n bảo, Anh sẽ cho em chứng cớ phi bác t́nh yêu nói chung và, đặc biệt, phi bác t́nh yêu tưởng tượng của em đối với Weidman. Mỗi ngày, anh sẽ gửi cho em những tang vật chứng minh t́nh yêu ấy là giả, sẽ khiến em phải nhận em đă nhắm mắt lao đầu vào cuộc phiêu lưu ấy chỉ v́ nó là cái cớ để em gỡ bỏ anh. Đệ tử mà không phản thầy th́ chỉ là kẻ vô ơn.

 

 

 

 

XIII

 

 

    Không phải là một người cha, mà là một định kiến. Những người đàn ông con bé nói thương yêu đều đă là nạn nhân của định kiến ấy. Nó đă nh́n xét, thúc bách, gọt rũa, diễn đạt những người ấy cho tới khi họ chỉ c̣n là sao cóp người cha. Hễ phát hiện một ai đó có năng khiếu thủ vai thế người cha, tức th́ nó tung lưới tóm lấy, người ấy vùng vẫy đến mấy nó cũng van nài phải giống với định kiến của nó. Nhưng đạt ư nguyện rồi, nó lại nghi ngờ ngay nguời t́nh ấy chỉ giả bộ mà thôi, nghi ngờ người cha ấy chẳng phải cha thực. Và thế là nó sống với chờ đợi, rồi với xác tín bị lừa gạt, phản bội.

    Con bé từng kể cho tôi chuyện ông già mù với đứa cháu gái sống trong toa một con tàu bỏ phế. Hồi đó, nó mang vẻ một đứa nhỏ ngổ ngáo, với cặp đùi gầy g̣, mái tóc chải rối, chẳng rời ông bố nửa bước. Trông hai cha con người ta tưởng ông điều khiển con gái, nhưng thực ra chính nó dẫn đường cho ông. Hai má ông hóp sâu, lưỡng quyền nhô cao, và ông mang kính đen. Con bé níu chặt tay ông. Hai người rẽ một lối đi giữa đám nhân loại, tựa hai con thú nhỏ câm nín, càng hăi sợ lại càng hung hăng. Tôi vẫn nhớ người đàn ông mang kính đen và con bé ngổ ngáo. Nó th́ không chịu nhớ nữa. Nó không c̣n cần níu tay cha mà đi. Bây giờ nó tiến bước một ḿnh. Có ngă nó cũng đứng lên một ḿnh. Người cha, ông ngă đă mấy năm nay rồi và không đứng lên đuợc. Nhưng nó không quan tâm nữa. Không phải chuyện nó nữa. Nó không c̣n là con bé ngổ ngáo. Bây giờ nó có tư thế, có sức mạnh. Nó đă tiến lên, bỏ lại rất xa người đeo kính đen. Trước, với ông, nó thích làm con bé ngổ ngáo, nó mặc chiếc áo kẻ ô vuông đỏ, chiếc áo có hai túi đằng trước và một cái nơ to tướng sau lưng. Cái nơ hơi sờn, hai cái túi đă xộc xệch, nhưng cha nó thích nó mặc như thế. Với tôi, nó mặc chiếc áo hồng đính ren, hoặc mặc váy xếp nếp. Với tôi, nó làm con bé ngoan hiền, với cặp gị rám nắng và làn da mát dịu. Nó tai ác ngấm ngầm. Ai muốn nó thế nào nó sẽ như thế. Người đeo kính đen thích đứa con gái ngổ ngáo, phóng xe đạp qua các ngoại ô. Nó biết làm vừa ḷng ông. Tôi th́ tôi chỉ muốn nó là một v́ sao nhỏ thỉnh thoảng rọi sáng khung trời ư thức của tôi. Và, hết sức chu đáo, nó đă là ánh sáng cho kẻ khật khùng.

     Cớ ǵ tôi lại đi giúp cái khuynh hướng vô ơn của nó kia chứ ? Nó chán Ảo Tưởng Đệ Nhất rồi, nó muốn những cái mới lạ. Nó thèm thuồng những phát hiện, nóng ḷng xáo lộn tông chi gốc gác, viết lại lịch sử đời nó. Nó sôi nổi đ̣i có chân dung người cha mới. Và nó quên, nó đă quên rồi vị thế trong bao nhiêu năm của người kia, nó đă quên rồi giá trị bao nhiêu lâu của khuôn mẫu cũ. Nó không c̣n muốn biết ông đă giữ vai người cha, người hướng đạo. Bây giờ ông chỉ c̣n là một món đồ xác xơ sau bao nhiêu lần bị đem lên bàn mổ những ám ảnh. Một thời gian sau th́ chẳng c̣n chút ǵ. Chỉ c̣n một bộ da già nua con bé treo trong tủ kỉ niệm của nó. Chỉ c̣n một vai tṛ chẳng đẹp đẽ ǵ : kẻ thất bại, kẻ tôi tớ của khốn cùng. Trước, nó thích tưởng tượng, mô tả ông thế này : người bị sỉ nhục, bị nhạo báng. Nó đă chăm chút h́nh ảnh ấy như người ta nuôi thỏ trong chuồng. Bây giờ, nó bỗng thèm rửa chuồng, đem thỏ ăn thịt. Không, tôi tất sẽ không giúp nó. Con bé quên rồi.

    Nó quên rồi những cánh diều cha nó cắt báo làm cho nó; ông bóp từng hột cơm làm hồ dán. Nó quên rồi những lần hai cha con đi chơi, đi bộ hay đi xe đạp. Hai cha con ít nói với nhau. Mặt ông lúc nào cũng ưu tư. Nó đi bên cạnh, lặng lẽ. Thỉnh thoảng, nó ngước lên nh́n ông, ông ngó lại, họ cười với nhau. Có lẽ con bé thầm thù ghét tôi, v́ tôi đă chứng kiến những cảnh ấy, những cảnh chứng tỏ nó có một người cha mà bây giờ nó định tâm phản bội; nó nhảy dựng lên ngay khi người ta cho nó hay nó có thể tưởng đến một khuôn mặt người cha khác. Và người cha này, nó sẽ hoá trang ông ta thế nào đây ? Kẻ quyến rũ, kẻ khinh bạc, người nước ngoài. Người đă không muốn vuớng bận v́ nó. Người đă gạt nó khỏi đường đời ḿnh.

    Tôi nhớ lại, cha nó với nó, nắm tay nhau, ngoài chợ. Họ từ hàng này sang hàng khác. Thấy ǵ nó cũng hỏi han cha. Tay nó xách giỏ. Nó nhất định đ̣i xách dù giỏ đầy và nặng chĩu.

    Tôi lại nhớ hai cha con đào một cái lỗ ngoài sân nhà, bỏ xuống một cái hột. Tuần này qua tuần khác, họ mong mỏi một cái cây sẽ mọc lên từ lớp đất khô cằn này, trên mảnh đất tí hon này. Phép màu đă đến. Ngày ngày, đi làm về, cha nó gọi nó, hai người ngồi xổm cùng ngắm cây mọc. Tôi nhớ, hai năm sau, họ vui sướng dường nào v́ cây lớn nhanh, dưới bóng ngôi nhà, nơi góc sân ấy.

    Tôi nhớ lại cha nó ngoài sân sau nhà. Ông mua gỗ đem về đóng một cái bàn viết cho nó, và sơn màu xanh da trời như nó đă đ̣i. Tôi nhớ lại nó trong túp hàng giấy cũ. Hồi đó con bé lên mười. Sau này, lớn lên, nó thành sợ sệt, nhút nhát, kín đáo; nhưng vào tuổi ấy, nó lại tỏ ra táo bạo. Nó chạy vạy kiếm tiền. Cha nó có đồng lương nào đều đưa cho vợ cả. Mỗi khi ông thèm một chút ǵ bất thường, thuốc lá, ruợu hay sách, chính là con bé lo tiền cho ông. Nó đem nhật tŕnh, tạp chí cũ bán hàng kí cho người chủ cái túp hàng tối tăm kia. Tôi nhớ lại nó, mặc chiếc áo kẻ ô vuông đỏ, cong ḿnh trên chiếc xe đạp nhỏ với một chồng báo cũ buộc ở yên sau. Nó sục sạo khắp thành phố, t́m cách kiếm ra tiền.

    Tôi nhớ lại họ ngồi bên bàn trong bếp. Cha nó vừa mua cho nó hộp bút ch́ màu. Ông dạy nó vẽ. Nó vụng về, nhưng không nản chí, đầu nghiêng một bên, mấy ngón tay nắm chặt cây bút. Trong lúc nó tập th́ cha nó vẽ nó.

    Tôi nhớ lại con bé, lúc xế chiều, trước cửa trường nơi nó học tiếng Pháp. Đường phố vắng dần, học tṛ lần lượt đă về hết. Nó đợi. Nó mặc chiếc váy xếp nếp kẻ  ô vuông xanh, chiếc áo trắng cổ tṛn, mang tất ngắn, rất chỉnh tề, trừ đôi giày da nâu đă hơi sờn. Bên kia đường, những hàng nước, hàng bánh kẹo đă dẹp cả. Nó đợi cha nó đến đón. Đường phố không c̣n ai. Nó đợi từ hai tiếng đồng hồ rồi. Mặt tiền ngôi trường quét màu gạch đỏ, bằng một thứ vôi bột, như phấn viết, như phấn thoa mặt. Đứng tựa vào tường, vôi sẽ dính vào quần áo, để lại những vệt đỏ. Nó đợi, cặp sách kẹp giữa hai chân; nó đứng thật thẳng - dấu hiệu duy nhất cho thấy nó nóng ruột, hoang mang : nó cọ khuỷu tay chiếc áo trắng vào tường. Nó cố chùi sạch vết đỏ trên tay áo. Vô ư nó làm má dính đỏ. Nó liên tưởng đến một thành ngữ nó t́m ra mới đây trong tự điển, Je fais le pied de grue, Tôi đứng chờ lâu. Nó nho nhỏ nhắc lại, Je fais la grue, Tôi làm gái đứng đường, rồi tự cười ḿnh. Lúc về nhà, quần áo, mặt nó dính những vệt đỏ, và mắt nó toát ra một vẻ dị kỳ. Trí nó bắt đầu rối chính vào những lúc cha nó chậm đến đón nó tan trường về. Đầu tiên nó nghĩ, Cha quên ḿnh. Bữa sau, Ḿnh bị bỏ quên. Nó gậm nhấm những ư nghĩ ấy. Nó lục lọi trí nhớ t́m những dấu hiệu chứng tỏ chẳng ai coi nó ra ǵ. Nó nhớ ngày sinh của nó ghi không đúng trên giấy tờ : nó ra đời mười ngày rồi cha nó mới đi khai. Mười ngày ấy, nó tự bảo, có khác ǵ ḿnh chẳng hề có mặt trên đời, cha chẳng mong muốn có ḿnh. Ḿnh là kẻ lọt ḷng không ai thấy. Kẻ vô h́nh, kẻ bị bỏ quên. Trong những lúc chờ đợi ấy nó đă tự gieo vào đầu những mầm mống thảm kịch. Dần dà, ngờ vực hiện đến : cha không phải là cha thực. Sau đó, nó nuôi trong ḷng ngờ vực ấy, nó khiến cái vốn thiếu thốn ấy nảy nở. Nó t́m được nghị lực chính trong cảm thức là kẻ bị bỏ quên.

 

 

 

 

XIV

 

 

    Biết hắn là thợ sửa giày rồi, tôi không c̣n sợ người dắt con chó nữa. Ricin buộc tội tôi ngây thơ, cảnh cáo tôi, Em thử tưởng tượng hắn mân mó mấy chiếc giày, khâu giày, trét hồ trong giày - anh chắc chắn hắn là một kẻ đồi trụy, một tên giết người. Đừng thấy hắn có mẹ, có nghề nghiệp, mà tưởng hắn hiền lành.

    Chiều hôm nọ, khi lên gơ cửa pḥng tôi, Ricin gặp người thợ sửa giày đang đi xuống, tay dắt con chó. Anh bảo tôi, Phải làm hắn quên em đi, đừng qua lại trước cửa hàng ấy nữa, tránh đường phố ấy đi. Mắt thằng cha sửa giày rơ là mắt kẻ bệnh hoạn.

    Tôi cười nỗi sợ khi trước của tôi. Bây giờ tôi tin chắc : người dắt con chó không phải là người nguy hiểm, ấy là một người cô độc. Ricin đáp lại ngay, Tên mổ bụng người Jack¹⁴ cũng cô độc vậy, hắn chỉ muốn có bạn mỗi chiều.

    Chiều hôm qua, ra khỏi nhà, Ricin và tôi, như thuờng lệ, lại thấy người thợ sửa giày đứng trực trên vỉa hè đối diện. Chẳng ai trong khu phố để ư đến tṛ này của hắn. Những người ở trong các chung cư quanh đấy chỉ cho là anh thợ sửa giày dắt chó đi chơi trước khi đóng cửa hàng về nhà. Hôm qua, nh́n thấy hắn, Ricin bảo, Để anh nói chuyện với hắn, bắt hắn phải để em yên.

    Tôi không kịp cản. Anh đă tức khắc băng qua đường, về phía người dắt con chó. Hắn nh́n anh lại gần, rồi quay lưng, bỏ đi. Ricin toan bước theo nhưng lại thôi. Anh buộc tội tôi cứ kiếm những chuyện giật gân, Em muốn đem người dắt con chó làm vật thí nghiệm. Em muốn nếm mùi làm con búp-bê cho anh thợ sửa giày, muốn nếm mùi làm con búp-bê cho một người đồng hương. Bộ em không thấy cái thằng rồ ấy, cứ cả ngày dắt chó với mân mê mấy đôi giày, là kẻ bệnh hoạn, là kẻ quá khích sao ? Đừng lấy cớ hắn cứ theo t́m, quấy rầy, ŕnh ṃ em mà lao vào tay hắn. Coi chừng, chớ thành con búp-bê cho anh thợ sửa giày. Em mà rơi vào bẫy hắn, hắn sẽ khiến em thành con búp-bê phạm tội, hắn sẽ bắt em về Nước, học lại tiếng mẹ đẻ, hắn sẽ gieo vào đầu em cái ư nghĩ em đă phản lại Đất Nước và phải viết bằng tiếng mẹ đẻ. Em muốn hắn che chở em ư  ? Hắn sẽ siết chặt lấy em, đừng mong bao giờ thoát ra. Anh thợ sửa giày chẳng có nghĩa lí ǵ với em cả. Hắn ám ảnh em v́ em cảm nghĩ hắn có một chút ǵ của tất cả những người đă gây cho em bao ảo tưởng. Hắn khiến em nhớ cha em, cậu em. Hắn khiến em nhớ Bellemort, v́ có giọng nói giống hệt - em từng cười Bellemort bộ dạng trẻ trung nhưng giọng nói lại như ông già. Hắn khiến em nhớ Weidman v́ có thân h́nh, dáng đi giống hệt. Nếu em chịu suy nghĩ một chút, em sẽ thấy hắn chỉ là gom lại hết các ảo tưởng của em. Nếu em chịu suy nghĩ một chút, em sẽ tránh xa, thay v́ đến với hắn. Tự bao giờ cho đến giờ, em cứ phải làm con búp-bê cho ai đó. Em đă là con búp-bê tận tụy cho cha em, thế cho mẹ em. Với cậu em th́ em làm ra tai quái và câm nín. Rồi em gặp Bellemort. Hắn buộc em phải giống con búp-bê hắn nuôi trong đầu. Mấy năm trời em đọc những ǵ hắn vẫn đọc, ăn những ǵ hắn vẫn ăn, mắc những bệnh hắn vẫn mắc, em hiểu ra em chỉ là bản sao con búp-bê trong đầu hắn. Thế là em lập tâm nổi loạn, em viết những cuốn sách hắn chẳng thèm viết. Thiên hạ ngẩn ngơ mà ngó em - cái bản sao biết nói. Nhưng khi thấy rơ hơn, họ hết ngẩn ngơ mà chỉ cười khẩy. Cái bản sao biết nói đấy, nhưng chỉ là nhái lại tư tưởng của ông thầy. Mọi chuyện vẫn đâu vào đấy. Muốn thoát, em phải bỏ con tàu. Thay v́ t́m con đường riêng cho ḿnh, em lại lấy vé đổi tàu, lên một con tàu khác. Em tưởng đă thoát khỏi chính em v́ cảnh vật đă đổi, v́ con búp-bê trong đầu Weidman hoàn toàn khác con búp-bê trong đầu Bellemort. Gặp Weidman, em như người giải phẫu rồi bệnh lại tái phát. Weidman muốn một búp-bê vợ, một búp-bê biết nghe nhạc. Bellemort đưa sách cho em và em ngoan ngoăn đọc. Weidman mở nhạc hắn thích và em ngoan ngoăn nghe. Ngay cả những thèm muốn của em cũng ngoan ngoăn nữa kia. Bên Bellemort, em là con búp-bê tâm thần phân liệt, bận toàn đồ đen. Bên Weidman, em thủ vai con búp-bê lạc quan, mặc những chiếc váy sắc màu rực rỡ. Trong t́nh yêu, tự bao giờ em vẫn xử sự như một kẻ lưu vong mong hội đủ điều kiện cần thiết để xin làm di dân gương mẫu.

    Bellemort sau cùng đă cho em nhập tịch. C̣n Weidman vẫn là đất lạ với em. Em chẳng hề bước chân lên được. Đă thế em lại tích tụ các chướng ngại để chung cục sẽ là tan vỡ thơ mộng. Em đi si mê một tay săn nhân tài, một chiến lược gia ngày ngày phải dự phần đấu tranh tàn nhẫn trong xí nghiệp, người ban ngày lănh đủ trách nhiệm, chiều về lănh đủ chứng đau đầu, cuối tuần lănh đủ chứng đau lưng, chỉ dịp nghỉ hè mới có th́ giờ ngă bệnh. Cái loài kí sinh trùng đẹp nhất như em, những ngày đằng đẵng ngồi trước bàn viết nhắc cho em sự vô nghĩa của đời em, em lại lao vào ṿng tay người chỉ cần ngồi vào bàn giấy là cả một bầy lũ quây lấy, cái đám người có đấy chỉ để hắn vững tin cảm thức hữu dụng của ḿnh.

 

    Ricin thắc mắc tôi làm những tṛ ǵ mỗi ngày suốt mấy tháng sống trong nhà Weidman. Tôi chẳng làm ǵ hết. Tôi một ḿnh, cho đến măn chiều. Tôi cứ mặc nguyên quần áo nằm dài trên giường chẳng mở gối chăn, trong căn pḥng cửa nẻo đóng kín. Đấy là một cách phản đối điều tôi coi là sự phản bội của Weidman. Anh chưa biết tôi đă khám phá một số chuyện. Anh vừa ra khỏi nhà là tôi sụp xuống. Tôi nằm ĺ trong bóng tối. Tôi nhớ, ngày c̣n thơ, tôi đă luôn luôn thấy Bà Mẫu nằm. Bà nằm từ bữa sau ngày người t́nh của bà, Người Nước Ngoài, ra đi. Từ đó, bà thường kêu ốm và nằm ĺ trong giường mấy ngày liền. Tôi nằm trong bóng tối và nghĩ đến Bà Mẫu. Đến trưa, tôi trở dậy, tôi không muốn Weidman thấy tôi nhợt nhạt. Tôi ra vườn. Tôi ngồi sưởi nắng trên một cái ghế dài, ngồi ́ đấy cho đến chiều. Hoặc là tôi lấy xe đạp đi sâu vào rừng, loanh quanh mọi nẻo đường ṃn, hầu như chẳng bao giờ gặp một ai. Chiều, lúc Weidman trở về, tôi bảo anh tôi đă viết tiếp cuốn sách của tôi. Tôi nói dối. Tôi không tṛ chuyện nhiều với Weidman; đôi khi, buổi sáng, tôi buột miệng một câu nóng nảy, mỉa mai, anh bất măn ra đi. Ngày ấy tôi có thể viết được. Nghe Bà Mẫu nói, Cha con không phải cha thực của con, ông đành đóng vai ấy v́ con nhất định con là con gái ông, tôi nghĩ Weidman hẳn đă tin câu chuyện tôi kể cho anh, chuyện tôi là mối t́nh độc nhất của anh và anh là mối t́nh độc nhất của tôi.

    Ngay từ đầu, mọi chuyện đă mang vẻ lạc điệu, như đàn chưa so, như cỗ máy chạy trong khi các bánh xe đă tháo lỏng. Tôi chỉ c̣n nhớ những chi tiết nhọc nhằn, những khám phá lẽ ra không nên có. Tôi đă thành nhân vật một truyện nhi đồng. Mấy hôm trước, tôi vừa đọc một cuốn tiểu thuyết trinh thám Mĩ, nhân vật nữ hát

 

Chúng ta hăy vào rừng dạo chơi

V́ sói không có đó

Sói mà có đó

Nó sẽ ăn thịt chúng ta...

 

    Nàng sắp chết và nàng tự nhủ hết những ǵ nàng mơ ước trong cuộc đời là những cuộc dạo chơi dài lâu với cha nàng. Nhưng cha nàng đă chết, nàng dạo chơi một ḿnh và nàng gặp chó sói.

    Tôi đă tới nhà Weidman với rất ít hành trang, vài cuốn sách, và tôi đă nhất định rằng nhà này sẽ là vương quốc của tôi, rằng tôi sẽ là mối t́nh độc nhất của Weidman và Weidman... Rằng những ngày trong tuần tôi sẽ canh giữ vương quốc này, rằng chủ nhật chúng tôi sẽ vào rừng dạo chơi. Chủ nhật tôi đi dạo chơi một ḿnh, trong tuần tôi không canh giữ mà tôi lục lọi vương quốc từ đầu đến cuối. Trong vương quốc có một pḥng dùng làm nơi chứa đồ. Weidman gọi pḥng ấy là pḥng Con Yêu Râu Xanh¹⁵. Tôi thám sát pḥng ấy trước tiên. Tôi đă tưởng sẽ t́m thấy những bảo vật, những đồ chơi ngày xưa, những thần dược. Tôi khám phá ra một cuốn vở.

    Điều trớ trêu là, những năm đi học, tôi đă bỏ rất nhiều th́ giờ viết một khóa luận về nhật kí. Tôi c̣n đă phải, một cách nghiêm túc, viết một chương về Đôi lứa và tương quan với nhật kí, luận về người vợ khám phá nhật kí của chồng. Bây giờ th́ mọi chuyện đă thành khôi hài với tôi, nhưng vào lúc ấy, mở cuốn vở của Weidman, tôi có cảm tưởng bị bắn giữa mặt một viên đạn đầy hạt ch́. Mỗi lần nhớ lại cảnh ấy, tôi không nghĩ tôi đă khóc, nhưng mặt đẫm đ́a máu. Nội dung cuốn vở, tôi không làm sao kể lại mạch lạc được cho Ricin. Tôi lập đi lập lại với anh, Trong nhật kí ấy, Weidman làm thịt em.

   

    Về Weidman, tôi chỉ c̣n nhớ những t́nh tiết lạ lùng, đau đớn. Về chuyến đi Ư, tôi không c̣n nhớ ǵ. Lục lọi trí nhớ hết sức, tôi cũng chỉ thấy một h́nh ảnh : một cặp béo ph́. Chúng tôi gặp họ ở khách sạn, và gọi họ là đôi uyên ương thành Vérone¹⁶. Người đàn ông mù, có cây gậy trắng nhưng chẳng dùng bao giờ, để người đàn bà dắt đi, cả hai xấu xí, ăn mặc dị hờm. Người đàn bà mỗi chiều lại mang một áo mới, tưởng như một cái bị kếch xù, màu sắc loè loẹt, đính ren, nhưng bà mặc trông vẫn quá chật. Họ nói to, hơi một chút là nổi giận, mắng nhiếc nhân viên khách sạn. Họ đi dạo trong vườn, trong pḥng đợi. Ông dựa tay bà, miệng lầm bầm, đầu nghiêng về phía bà. Ông lầm bầm luôn miệng. Bà chỉ trả lời bằng cách vuốt tóc ông.

    H́nh ảnh thứ hai là gương mặt Weidman. Một tấm ảnh do tôi chụp, mùa hè năm ấy, ở Vérone. Vài tuần sau khi giă từ căn nhà của Weidman, tôi đă trở lại khi anh vắng mặt. Tôi bước vào. Tôi nh́n thấy trên một cái bàn nhiều bức phóng lớn tấm ảnh ấy. Tôi tự nhủ Weidman đă cho phóng lớn tấm ảnh v́ nó tượng trưng mối liên hệ giữa anh với tôi, mối liên hệ chỉ hai chúng tôi biết. Trở về, tôi lấy đi một bức. Ngay chiều ấy, tôi điện thoại thú với Weidman đă lấy trộm bức ảnh. Lặng im sau lời thú. Tôi gặp lại Weidman, tại nhà anh. Sáng hôm sau, tôi t́m thấy trên bàn giấy anh bản nháp một lá thư. Thư trả lời cho một nhắn tin t́m bạn. Anh đă gửi kèm tấm ảnh với lá thư. Đúng hơn, thư trả lời được chép lại trên mặt sau bức ảnh. Anh đă rửa ảnh chỉ nhằm mục đích ấy : tặng cho người nữ vô danh tác giả lời nhắn tin h́nh ảnh anh trong mắt tôi hè năm ấy, ở Vérone. Cầm trên tay bản nháp lá thư, tôi thốt cười rũ rượi. Tôi bảo Ricin, Anh tưởng tượng một ông bố tính đem chiếu những tấm ảnh chụp dịp nghỉ hè. Ông lấy nhầm, và trên màn ảnh hiện lên toàn những h́nh khiêu dâm. Phát hiện ấy vừa kinh khiếp vừa khôi hài đến đỗi bọn trẻ con bồn chồn đấy mà cũng phải lăn ra cười.

 

    Từ khi khám phá cuốn nhật kí, tôi cho rằng Weidman là kẻ hai mặt và c̣n lâu nữa sẽ vẫn là kẻ hai mặt. Từ khi khám phá cuốn nhật kí, tôi vừa chờ đợi kẻ thù, vừa lo kẻ thù bỏ cuộc, không muốn đối mặt tôi nữa. Tôi đă từ giă căn nhà của Weidman, nhưng mỗi cuối tuần tôi trở lại gặp anh. Những giờ, những ngày ở trong nhà ấy, tôi ŕnh ṃ, tôi vừa sợ lại vừa mong bắt được những kế hoạch thù nghịch bí mật Weidman chuẩn bị sử dụng với tôi. Hễ có một đổi thay cỏn con nào - một cuốn sách cất sai chỗ, một bức ảnh biến mất, một bưu thiếp, vài tờ giấy đầy sít tuồng chữ nắn nót của anh xuất hiện trên chồng báo bên giường - tôi đều cho là biểu hiệu thù nghịch đối với tôi. Căn nhà của Weidman giống như băi chiến trường sau ngày lệnh ngừng bắn. Trận địa chưa được tháo gỡ ḿn. Rất lâu sau hiệp ước ḥa b́nh vẫn c̣n những vụ nổ, vẫn c̣n những nạn nhân. Tôi tiến bước, theo sau máy ḍ ḿn; đôi khi tôi đụng phải một cuốn sổ, vài mẩu giấy ghi vài hàng tàn tệ về tôi - đúng là đụng phải : ḿn nổ đào thành một cái hố dưới chân tôi, tôi chóng mặt quay cuồng, tôi vỡ mặt, tôi tuột xuống hố, tôi nằm co quắp và không nhúc nhích nữa. Mỗi lần khám phá như vậy, tôi lại bị một ác mộng y hệt. Tôi đứng trong một hành lang dài và tối, Weidman với tôi chuẩn bị đấu súng, chúng tôi quay lưng lại nhau, bước ra xa. Một tiếng nói lạnh giá đếm từng bước chúng tôi. Th́nh ĺnh tôi nhận ra khẩu súng người ta đă đưa tôi là một khẩu súng báo động. Tôi liệng súng xuống đất, quay lại, nhún vai, vẻ cam đành chịu thua. Weidman bỏ súng vào túi áo, tiến lại phía tôi, ôm chặt lấy tôi. Chúng tôi đi về phía cửa cuối hành lang. Qua cửa là một pḥng ngủ. Weidman cởi áo ngoài, khoác vào lưng ghế; anh đến bên tôi, trút bỏ quần áo tôi, kéo tôi lại giường, đặt tôi nằm xuống. Rồi anh cũng lên giường, vẫn mặc nguyên quần áo, và ngủ thiếp đi. Tôi lặng lẽ ngồi dậy, lại bên ghế, lấy khẩu súng gồ lên trong túi cái áo. Tôi trở lại ngồi trên giường. Căn pḥng lạnh toát, tôi run rẩy. Tôi nh́n Weidman say ngủ. Tôi kề khẩu súng bên màng tang anh. Nhưng súng chưa nổ th́ tôi tỉnh cơn mê.

 

   

Ricin bảo, Em quên t́nh ái hôi ŕnh. Mấy năm trời, dưới ảnh hưởng Bellemort, em dồn nén nghị lực t́nh cảm của em, cho nên, khi em gặp Weidman, đập nước đă bung ra tức th́. Trí năo em bèn dựng lên những ảo tưởng - người nam t́m kiếm cuộc t́nh lớn, người nữ t́m kiếm mối đắm say duy nhất, lại được cùng ở trên một đám mây con con mà tắm tuới hương hoa cho nhau. Em đánh mất anh không muốn nói là tính khinh đời, nhưng là lương tri. Em quên t́nh ái chỉ là xuất hạn, xuất tinh, sinh oán hận. Một chuyện đổ mồ hôi khởi đầu trong một lúc bồn chồn kêu là tiếng sét ái t́nh, tiếp diễn giữa mấy tấm khăn trải giường thấm đẫm một mùi hăng nồng, dần dà chỉ c̣n là cận kề ngày th́ hai nỗi bực bội, đêm th́ hai mùi tanh hôi, cho đến thất bại chót hết, lần toát mồ hôi cuối cùng v́ lo sợ không c̣n ai bên ḿnh để đổ mồ hôi. Vấn đề không phải là, T́nh ái hôi hay thơm ? mà là, Làm sao để t́nh ái, thực chất th́ hôi, có thể thành thơm ? Làm sao xua đuổi được những mùi phản trắc, ti tiện và dối trá dính chặt đế giày những kẻ si t́nh, trong khi họ cứ tưởng ḿnh giẫm trên một tấm thảm kết bằng hoa hồng ?

 

 

 

XV

 

 

    Nghĩ cũng lạ : số kiếp tôi, cũng như số kiếp con bé, dính liền với sách vở. Trong gia đ́nh này chỉ có hai ngả để lựa chọn mà thôi : hoặc hoá điên, hoặc kiếm ra tiền. Kẻ nào không biết cách thủ tiền đầy túi th́ chỉ c̣n một lối thoát, hoá điên. Trong gia đ́nh này, đầu óc chỉ dùng để tính toán, lừa đảo người khác, bịp bợm bạn bè. Ai không thiết ăn xài bạc vàng ắt là người loạn óc. Trong gia đ́nh này, người ta vẫn luôn luôn vượt thắng nỗi lo sợ di truyền bệnh hoạn bằng cách đắp vun gia sản. Mượn lời tiền bạc cho những tiếng nói khắc khoải phải câm nín. Họ bao giờ cũng sống chỉ với mục đích duy nhất ấy : thu lượm bạc tiền, luôn luôn thêm bạc tiền, đeo kim cương nơi các ngón tay, vàng trên cổ, trên tay, nơi hai mắt cá, dát vàng cái đống bùn nhơ của họ, ngồi lên trên và không nghĩ ngợi ǵ, đầu óc rỗng tuênh toang.

    Trong gia đ́nh này, không ai đọc sách cả, đọc sách gây nhức đầu, đọc sách độc hại, đọc sách là một căn bệnh, phải tránh cho xa. Trong gia đ́nh này, cuộc sống tâm linh thế tất lụi tàn. Đầu óc không dùng để suy nghĩ, đọc sách, xem tranh, đầu óc chỉ dùng tính toán lời lăi, trộm cắp nơi này, ḅn rút nơi kia. Con bé với tôi, chúng tôi đă chọn cùng một cách để đoạn tuyệt với truyền thống gia đ́nh : con bé đă lựa chọn do ảnh hưởng cha nó, cái kẻ chỉ đem về được đồng luơng nhỏ mọn, chẳng bao giờ biết cho tiền sinh lời, có vài đồng trong túi là đi mua những thứ vớ vẩn - cho ḿnh hoặc cho con. Do ảnh hưởng cha nó, con bé biết mở mắt, biết kiếm tiền chỉ để thỏa một ư ngông; do ảnh hưởng cha nó, con bé không chịu để nguời ta đeo chuyền vàng lên cổ, tṛng hột xoàn vào ngón tay. Nó biết thở, nó biết đưa vào đầu óc những ǵ khác hơn là sổ sách chi thu. Nó buộc số kiếp nó với sách vở. Một cách kiên tŕ. Tôi cũng vậy, một cách vô thức. Sách vở đă cứu chúng tôi, con bé với tôi. Không có sách vở, tôi dám chắc nó chẳng sống được. C̣n tôi, nếu tôi không trầm ḿnh trong mớ văn hóa hỗn độn, đạt được chẳng theo lề lối, quy củ nào, hẳn tôi đă tiêu ma, hẳn tôi đă tiêu ma ngay từ những tháng đầu trong nhà thương điên vùng Corrèze này. Tôi thoát được là nhờ Thầy Tu. Hồi đó tôi chưa biết tiếng Pháp. Ai hỏi ǵ tôi cũng lặng thinh. Và cũng chẳng ai ngạc nhiên. Tôi là gă điên lầm ĺ. Tôi ở đó là do gia đ́nh. Khi c̣n trong Nước, tôi chỉ bị nhốt mà thôi; nếu tôi có hơi quá nhộn nhạo th́ người ta xiềng tôi lại. Nhưng chưa bao giờ tôi phải chịu một lối trị liệu triệt để nào. Đưa tôi đến nhà thương điên này, họ đă hi vọng tiêu diệt tôi. Dẫu cho tôi không bị hủy hoại đi nữa, họ cũng không c̣n vướng mắc với tôi. Vào cái nhà thương điên vùng Corrèze này, tức là đă chết, tức là đă đem chôn.

    Tôi đă thành người điên giữa đám người điên nói một thứ tiếng tôi không hiểu. Trước kia, tôi vẫn nhất định không theo cái thói thời thượng trong gia đ́nh là phải biết bi bô bằng tiếng Pháp. Không ai đ̣i người loạn óc phải tiếp khách, cho nên họ đă tha không bắt tôi học ngôn ngữ ấy. Họ đă đạt mục đích của họ : cô lập tôi, nhốt tôi giữa những người nói một thứ tiếng tôi không hiểu, cách li tôi, chỉ định tôi phải chết. Tôi ắt phải lụi tàn, thế tất thành loạn óc. Không có Thầy Tu hẳn mọi chuyện đă diễn ra đúng như ư họ. Khi lần đầu gặp Thầy Tu, tôi vừa sống sáu tháng trong pḥng tập thể - pḥng cho bốn người. Tôi vẫn tự nhủ : phải đề kháng, bằng bất cứ giá nào. Tôi nói chuyện với chính ḿnh, tôi giữ đầu óc sáng suốt, cảnh giác không để trí tuởng tượng lầm lạc. Nhưng sự tự vệ của tôi bắt đầu suy yếu. Có những buổi sáng, tôi sao nhăng tập luyện tâm thần như tôi vẫn chăm chỉ làm, tức là hồi tưởng từng chi tiết biến cố đă đưa tôi đến cửa nhà thương điên này. Nhưng ngay cả khi tập luyện, tôi cảm thấy bóng tối lan dần trong đầu óc tôi, bất hạnh của tôi càng ngày tôi càng nghĩ là kết quả một âm mưu, và, ban đêm, tôi mơ thấy những kẻ chủ mưu mang gương mặt những người nằm ở ba giường kia. Có những chiều, tự dưng tôi cũng rền rĩ cùng với những người khác, trong khi, trước kia, tôi vẫn bịt chặt tai để khỏi nghe tiếng họ, nhét khăn trải giường vào miệng cắn chặt để khỏi hét lên. Tôi đă xuống dốc rồi.

    Tôi không c̣n ư chí chống chọi. Tôi bỏ cuộc. Thế rồi một buổi chiều, cánh cửa mở ra, và Thầy Tu xuất hiện. Ông đảo mắt nh́n những người cùng pḥng với tôi đều đă ngủ say v́ thuốc. Tôi, tôi vẫn được quyền muốn ngủ muốn thức lúc nào tùy ư, tôi là một người điên lặng lẽ, lầm ĺ, người ta để mặc tôi không ngủ, người ta cho phép tôi mặc t́nh oán thù. Thầy Tu nh́n tôi. Ông hỏi tôi một câu. Tôi không trả lời được. Tôi đang ngồi quay ra cửa, chân thơng ngoài giường. Tôi chỉ nh́n lại Thầy Tu. Ông ta hai má hóp, mắt hơi lác. Tôi chú ư nhất đến tóc ông. Tóc cạo nhẵn. Như chúng tôi. Ở đây, nh́n tóc là phân biệt được bệnh nhân với y tá hay bác sĩ. Bệnh nhân thường xuyên phải xếp hàng đi cạo đầu. Cứ hai tuần lại được tông-đơ hớt đỉnh đầu. Họ bảo như thế cho vệ sinh. Nhưng mắt mấy người y tá sáng lên vui thích khi người ta cạo đầu đám chiên ghẻ. Sau đó th́ không ai lầm lẫn được nữa : bằng mắt thường cũng phân biệt được người điên với nguời tâm trí lành mạnh. Làm sao không mang vẻ tŕ độn cho được, với cái sọ trọc lốc, chút ít tóc lởm chởm ? Người điên không c̣n mặt nữa, đó là những quả trứng rỗng người ta đă vẽ lên nét nhăn nhó. Thầy Tu tóc cạo nhẵn, như chúng tôi. Tôi đă tưởng tôi lầm. Rằng đấy không phải là một bác sĩ, nhưng là một bệnh nhân đă lấy trộm áo choàng trắng trong pḥng quần áo các y tá. Thầy Tu quay đi, kéo cửa đóng lại.

    Nội việc Thầy Tu xuất hiện, chiều hôm ấy, đủ khiến tôi lấy lại hi vọng. Tôi sắp buông trôi, tôi chấp nhận từ từ ch́m đắm, tôi sắp bó tay, tôi sắp chịu thua gia đ́nh. Và rồi, th́nh ĺnh, một cánh cửa mở ra, một con người ra dấu cho tôi. Tức th́, tôi vọt lên, bám chặt lấy cành cây tôi vừa buông rơi. Mỗi chiều, trong khi những người cùng pḥng say ngủ, tôi vẫn ngồi, mặt hướng ra cửa, tôi chờ. Tôi chờ cho đến lúc quá mệt phải ngả đầu lên gối. Tôi ngủ thiếp đi như thế, nửa người ngoài giường, hai chân thơng trong khoảng không. Sau một tuần chờ đợi, tôi thấy cánh cửa mở ra. Thầy Tu cầm trong tay một cuốn sách dày cộp khổ nhỏ, trông như một cuốn sách cầu kinh. Ông mỉm cười. Chính hôm ấy tôi nảy ra ư nghĩ gọi ông là Thầy Tu. Ông lại bên tôi. Tôi vẫn ngồi, tay đặt trên đùi, hai bàn tay mở. Ông đặt cuốn sách vào tay tôi và bỏ đi không nói một lời. Tôi vừa ră rời vừa hưng phắn. Ră rời v́ phải lại bắt đầu chống chọi. Hưng phấn v́ biết ḿnh đă thoát. Có một người cho rằng tôi đáng được cứu vớt.

    Cuốn sách tôi cầm trong tay là một cuốn từ điển song ngữ. Tôi mở sách, t́m tiếng Pháp nào có nghĩa Thầy Tu. Tôi không t́m một từ nào khác. Đọc đi đọc lại cái từ tinh khôi vừa học đuợc ấy, tôi ngủ thiếp đi, tay ôm chặt cuốn từ điển. Những tuần lễ tiếp theo, tôi bỏ hết th́ giờ đọc cuốn sách nhỏ ấy, hết trang này qua trang khác. Lúc nào tôi cũng ôm chặt nó bên ḿnh, dù trong giấc ngủ. Tôi sợ những người cùng pḥng chiếm mất nó. Tôi sợ họ xé nó, lấy cắp nó. Tôi chăm chú nghe mấy người y tá. Tôi cố gắng nắm được, nhận ra các từ, rồi sau đó t́m nghĩa trong từ điển. Cuốn sách nhỏ là bùa chú của tôi. Các y tá đổi thái độ ngay đối với tôi khi thấy tôi có cuốn sách. Vài người tỏ ra hiền dịu hơn, nói với tôi thật chậm để tôi kịp nhớ hết các từ rồi sau đó t́m nghĩa trong sách. Đôi khi tôi ngă ḷng, hàng tuần không moi ra từ trong sách, v́ tôi chỉ ghi nhận trong trí cách phát âm mà thôi. Tôi t́m ra cách giải quyết. Tôi chọn một trong những người y tá tỏ ra hiền dịu với tôi. Tôi lập lại với anh ta cái từ như tôi đă nghe được và ch́a ra cuốn từ điển. Anh ta mở sách và chỉ cho tôi từ ấy. Từ đó, tôi không chỉ t́m hiểu nghĩa các từ mà thôi, tôi học cả cách viết nữa. Có những người y tá khác, ngược lại, thấy tôi t́m đến thế giới văn minh của họ, bèn tỏ ra thô bỉ, hung bạo với tôi. Họ dọa tịch thu cuốn sách của tôi. Tôi không sợ, một khi tôi được Thầy Tu che chở. Những người y tá ấy nh́n tôi một cách thù hằn, ngờ vực - tôi tham vọng xóa nḥa biên giới, tôi muốn qua phía những người b́nh thường --, họ nghi ngại theo dơi những toan tính của Thầy Tu, người họ không hiểu tại sao cạo trọc đầu.

    Thầy Tu thường trở lại thăm tôi. Ông ngồi bên tôi, trên giường, móc trong túi áo choàng cái tẩu và chậm chạp nhồi thuốc. Ông lên tiếng mà không nh́n tôi, miệng cắn chặt cái tẩu chưa đốt. Tôi tin chắc ông kể cho tôi chuyện ông, kể một biến cố đau khổ đă xảy ra trong đời ông, nhưng điều ấy, tôi đoán ở mắt ông, ở cách ông ngồi, chút nào thu ḿnh lại, vai kḥm xuống, tay trái đặt trên bụng, khuỷu tay phải tựa trên đầu gối. Ông nói giọng rắn rỏi nhưng dịu dàng, cái tẩu cầm tay. Ông thấy ở nơi tôi một người vùng vẫy, lội ngược ḍng, suưt ngạt thở và chết đuối, nhưng vẫn không thôi chống chọi, không để ḿnh cho sóng dập vùi. C̣n ông, Thầy Tu, con mắt của ông là con mắt người đă coi đời ḿnh không c̣n nữa.

 

Tôi nhớ tới Thầy Tu v́ một cuốn sách tôi đọc lướt qua ở thư viện về một họa sĩ thành Vienne. H.B. vẽ những h́nh khỏa thân phủ đầy những vệt tối, như những ḥn đất phủ lên một nấm mộ. Nhất là cặp mắt làm tôi sợ, cặp mắt giống như hai miếng bóng tối. Bức tự họa của H.B. cũng khiến tôi có cảm giác dị ḱ như khi nhớ lại Thầy Tu. Cả hai người đều cho ta cảm tưởng họ muốn lừa thiên hạ, đưa ra với người khác một gương mặt thanh thản. Cái nh́n của họ phản bội họ. Cái nh́n của họ - tiếng kêu câm nín của họ - nói lên, Ai cũng sống bằng sự ghê sợ ḿnh đă chứng kiến. Cái nh́n của họ nói lên, Chứng kiến, tức là đau khổ. Chứng kiến, tức là học sống với một màng mắt tang tóc. Tôi t́m hiểu chi tiết cuộc đời H.B. Tôi được biết rằng, năm 1931, để thực hiện một tập phác họa, ông đă dựng giá vẽ trong pḥng phẫu tích tử thi của bệnh viện Thánh Joseph thành Vienne. Sáu tháng trời, đều đặn như một công chức, ngày nào ông cũng tới xưởng vẽ tạm thời của ḿnh. Sáu tháng trời, ông tái tạo những thây người đang rữa dần. Một buổi chiều, vào lúc ra về, họa sĩ mới thấy cửa pḥng khóa chặt. Một người y tá, do sơ ư, đă nhốt ông. H.B. qua đêm bên những xác chết. Sáng sớm, khi được giải phóng, H.B. trông không có ǵ thay đổi (ba muơi bảy tuổi, có vợ, một con). Tuy nhiên, đôi mắt ông biểu lộ biến thái. Đôi mắt đă mất vẻ tinh anh. H.B. đă vào pḥng ấy với đôi mắt khách viếng thăm. Ông rời pḥng phẫu thuật với đôi mắt khác. H.B. sau cùng đă thấy, sau cùng đă biết. Từ nay ông biết rằng sống, tức là có khả năng chứng kiến sự ghê rợn. Những xác chết của H.B. không có ǵ là kinh khủng cả. Mà như những con sứa hiền ḥa. Cuốn phim nội tâm của ghê tởm từng rọi trên màng mắt họ hết rồi. Người chết trở lại với sự thơ ngây như trẻ sơ sinh nhắm mắt không để ánh sáng thế gian lọt qua hai hàng mi. Thầy Tu là người, sống sót sau một trận hỏa hoạn, nghĩ ngợi có lẽ chết giữa đám lửa lại hay hơn là sống với những vết bỏng khoét đục xác thân. Tôi là kẻ nơi biên thùy, giữa điên rồ và sáng suốt. Thầy Tu nh́n tôi chơi tṛ người đi dây, ông c̣n do dự : nên tiếp tục theo dơi tôi và chờ lúc tôi ngă vào cơi điên, hay đưa tay cho tôi nắm, đưa tôi qua cơi Lí trí ? Cái nh́n của Thầy Tu là một cái nh́n tang tóc, chẳng khác H.B. Ông cũng từng phải chịu một biến thái. Chuyện Thầy Tu, hàng năm sau tôi mới biết. Mười năm, đúng từng ngày mười năm sau buổi chiều ông mở cánh cửa tôi ngồi bên trong, sắp để ḿnh trôi vào tuyệt vọng, Thầy Tu qua đời, tôi rời nhà thương điên. Trước khi nhắm mắt, Thầy Tu đă yêu cầu viên giám đốc nhà thương điên cho phép tôi xuất viện mà không báo tin cho gia đ́nh, t́m cho tôi một chỗ ở với một việc làm, một việc làm, ông c̣n căn dặn, vẫn để tôi có th́ giờ đọc sách. Thế là sau đó ít lâu, tôi đến ở căn pḥng này của chung cư Vườn Táo và được người ta mở ḷng nhân cho vào làm việc trong thư viện.

Ở nhà thương điên, chiều chiều Thầy Tu ghé thăm tôi một lúc ngắn. Ông đem cho tôi vài tờ xé ra từ một cuốn sách. Tôi đọc, tôi t́m các từ trong từ điển. Có khi chỉ một câu tôi mất trọn một ngày mới hiểu nghĩa. Bao nhiêu năm làm thầy tôi ấy, ông bao giờ cũng chỉ đem cho tôi từng đoạn sách. Hồi đầu, ông đặt vào tay tôi những trang tiểu thuyết hoặc tiểu sử. Tôi thích truyện đời, tôi đọc ngấu nghiến như kẻ bị cách li đọc tin thế giới. Khi tôi đă vững tiếng Pháp hơn, không c̣n mỗi từ mỗi tra từ điển, Thầy Tu đưa tôi đến với thi ca. Ông đem cho tôi một bài thơ duy nhất mỗi lần viếng thăm. Tôi đ̣i thêm, ông cười mà bảo chớ để thi ca khiến tôi thành hết chữa. Tôi trách ông cho tôi biết thích văn chương nhưng để tôi hoàn toàn chẳng biết đâu vào đâu. Tôi biết đoạn này đoạn kia của các kiệt tác, nhưng ngay tên tác giả tôi cũng chẳng hay. Thày Tu khuyên tôi trau giồi cảm tính thay v́ nhồi sọ cho đầy. Tôi chớ nên học thói, như những kẻ khôn ngoan, thích cái ǵ cũng đem phân loại. Tôi học được ở ông không dán nhăn các ư thích của tôi, không xử sự như một anh cảnh sát uyên bác, không lập phiếu những bài thơ đă giúp tôi vượt sông, ra khỏi xứ người điên nhưng chẳng vào xứ người b́nh thường.

Bạn tôi đă khiến tôi ham sống trở lại. Ông lấy được, trong khu các y tá, một pḥng riêng cho tôi. Một căn pḥng một chiều ba thước, một chiều bốn thước. Một pḥng cất quần áo người ta sắp xếp sơ sài cho tôi.

 

 

 

 

XVI

 

Khuôn mẫu, là cậu đấy - người tự do, người đam mê, chẳng phải con ai mà do sự điên dại của ḿnh đẻ ra. Là cậu, một cuộc đời đă được cứu vớt rồi lại bị nghiền nát, tạo bày rồi hủy hoại, v́ mối t́nh với người em gái. Tôi vẫn nhớ như in h́nh ảnh hai người, níu chặt lấy nhau. Họ kinh sợ thế gian và lời nguyền của thế gian, nhưng chẳng hề hăi sợ chính họ và cuộc t́nh của họ. Họ sinh ra cho cuộc t́nh ấy và, cho đến cùng, họ không hổ với cuộc t́nh ngoại lệ ấy. Với người em gái, cậu là mối t́nh duy nhất. V́ đă quyết nuôi dưỡng, để ngày một lớn t́nh ấy nên cô phải chết. Những năm vừa qua, nhốt trong pḥng người điên, cậu đă sống cuộc sống vợ chồng với một người chết. Bao năm đó, cậu đă chống chọi để cứu văn lí trí ḿnh, v́ lí trí cho cậu không quên người chết. Bao năm đó, cậu đă chống chọi với ư muốn tự hủy, cậu đă chống chọi với chính ḿnh, với nỗi tuyệt vọng của ḿnh, để không tự tử, v́ tự tử có khác nào giết mối t́nh của ḿnh. Cậu c̣n sống, tức là mối t́nh vẫn sống. Cậu và cô đă yêu thương nhau trong run sợ : những kẻ lên án họ giương cặp mắt cá ươn trân trân nh́n họ. Cậu đă phải chịu nhiều thương tổn, nhưng những kẻ lên án để dành cho cô vết thương chí mạng. Họ đă giết cô bằng cách trừng phạt cô, không cho cô được gần bên cậu, tước đoạt của cô sự hiện diện của cậu, thân xác cậu, hơi nóng thân xác cậu. Họ bảo cô, Quân khốn nạn. Cô cúi đầu. Họ bảo cô, Mày mang máu trụy lạc. Cô nhắm mắt. Họ bảo cô, Thằng khùng ngủ với heo mới đẻ ra mày. Cô khuỵu ngă. Họ bảo cô, Mày thương như thế th́ mày phải chết. Quỳ hai gối, cô chờ bản án. Họ bảo cô, Quân khốn nạn. Họ bảo cô, Đi cho khuất mắt chúng tao. Cô chỉ c̣n là cát bụi trong bàn tay họ.

Những kẻ lên án, nhất thiết lo thủ thân, tính toán lợi lộc mọi t́nh cảm đầu tư, cho vay những t́nh cảm giả mạo và mong được nhận lại những cam kết trung thành - bao nhiêu cam kết với họ cũng không vừa, nhưng c̣n t́nh yêu, họ không hiểu là ǵ -, những kẻ lên án cho mối t́nh của cậu với cô là nhục nhă, họ cho là nhục nhă một mối t́nh chẳng với một dự tính nào, một dối trá nào. Cậu và cô giam ḿnh trong căn pḥng nhỏ, đọc thơ cho nhau nghe và mỗi người sống bám vào hơi thở người kia. Trong căn pḥng nhỏ, họ sáng tạo mối t́nh của họ, tự biết ḿnh, cô sẽ phải chết, cậu sẽ phải điên. Giữa dối trá và cái chết, cô đă chọn cái chết. Giữa dối trá và điên dại, cậu đă chọn điên dại. Những kẻ lên án quyết định là cậu điên, phải chữa cái mối t́nh ḱ dị của cậu. Gia đ́nh đưa cậu đi chữa trị bằng thôi miên, hi vọng khi trở về cậu sẽ quên những t́nh cảm đồi bại của cậu, mối t́nh trái tự nhiên của cậu. Cậu ra đi với chiếc va-li nhỏ. Mỗi khi cậu không chịu đến nhà thương điên, người ta nhốt cô trong căn pḥng nhỏ, tắt hết đèn và bỏ đói cô. Muốn cứu cô, cậu phải nhận ḿnh điên, phải chịu cho người ta chữa trị. Cả gia đ́nh lúc nào cũng ŕnh ṃ. Không thể để cậu và cô phạm tội. Cậu và cô bị canh chừng, ḍ xét, cản trở, họ phải điều đ́nh mỗi lúc riêng tư, mỗi lần tự do có điều kiện cho ḿnh. Suốt ngày, cậu và cô giam ḿnh trong căn pḥng nhỏ. Gia đ́nh nghe thấy họ cười, nói, th́ thào, nghe thấy họ đọc thơ, th́nh ĺnh, không nghe thấy ǵ nữa hết - cho là họ đang ôm gh́ nhau. Phải mau mau tháo gỡ ṿng tay, phá tan mê lú. Gia đ́nh nhào vào pḥng, buộc cậu ra ngay. Tuân lời, cậu vừa bước chân ra th́ cánh cửa đóng sập lại, khóa chặt, nhốt cô bên trong. Cậu về pḥng ḿnh, căn pḥng gần như trống rỗng - mỗi lần bị chia rẽ với cô, cậu lại đập phá đồ đạc đ̣i thả cô, dần dần đồ đạc bị đem đi hết, chỉ c̣n lại vài cuốn sách với một chiếc tràng kỉ. Cậu nằm dài trên ghế và, cho đến tối, không trở dậy, không nhúc nhích, không ra dùng cơm với gia đ́nh. Cậu có thể nằm như thế hàng giờ, hàng ngày, bụng trống không, tưởng nhớ những phút giây hạnh phúc đă giành được từ tay cái bầy những kẻ lên án kia. Cậu chờ ban đêm.

Khi cả nhà say ngủ rồi, cậu trỗi dậy, đến cào nhẹ cửa pḥng cô. Đến lượt cô trỗi dậy. Suốt đêm họ nói với nhau qua cánh cửa. Sáng sớm gia đ́nh t́m ra cậu ngủ giữa hành lang, nằm co quắp trước căn pḥng nhỏ. Ngay hôm ấy cậu bị đưa đi nhà thương điên. Cậu ra đi với chiếc va-li nhỏ, không bao giờ quên bỏ vào vài cuốn sách. Ngày trở về bao nhiêu thơ cậu thuộc ḷng cả. Cậu chỉ nóng ḷng chờ lúc đọc thơ cho cô nghe.

Mối t́nh của cậu với cô tất phải đưa họ đến cơi chết. Rời căn pḥng nhỏ, họ nín sống. Rời căn pḥng nhỏ, cậu đi nhà thương điên, trở về với chiếc va-li nhỏ, và, suốt thời gian ấy, sống mà nín thở. Thế gian hà vào mặt cậu hơi thở tanh hôi, cậu chẳng hề biết. Thế gian thổi vào tim cậu luồng khí giá băng, nhưng tim cậu đă thành tảng đá nóng hổi, bừng bừng, bất khả xâm phạm. Thế gian mời gọi cậu nếm mùi những cuộc t́nh tạm bợ, những cuộc t́nh chỉ giết thời giờ và chẳng kể tuyệt đối vào đâu. Thế gian bảo cậu cứ sống đi, nhưng cậu từ khước sống, tiếp tục đi nhà thương điên, chiếc va-li nhỏ cầm tay, rồi lại giam ḿnh với cô trong căn pḥng nhỏ. Thế gian muốn cứu cậu, nhưng không có chuyện cứu cô. Chưa bao giờ có chuyện cứu cô. Tất nhiên cô điên, v́ chỉ có điên mới khiến cô quyến rũ cậu, chỉ có điên mới gieo vào đầu cô những hạt mầm mối t́nh rồ dại ấy. Thế gian có bổn phận đưa cậu trở lại con đường ngay, c̣n cô, mặc cô với số kiếp cô, với mười bảy tuổi đời và mối t́nh trái tự nhiên của cô. Những khi cậu vắng mặt, cô không ra khỏi pḥng ḿnh. Cô không biết ǵ về thiên hạ, duy cậu, cô đoán được hết. Không một khuôn mặt nào thân thuộc với cô, nhưng khuôn mặt cậu, nhắm mắt cô cũng vẽ ra được. Thời gian cậu vắng mặt, những khi ra khỏi pḥng một lúc, cô bám sát tường mà đi, đầu cúi, không nói không rằng, ai hỏi cũng không trả lời; không phải cô kiêu ḱ - cô run lẩy bẩy -, nhưng v́, bao nhiêu tiếng người, cô chỉ nhận ra tiếng cậu mà thôi. Thế gian, cô chỉ biết qua những ǵ mắt cậu đă thấy và miệng cậu kể lại. Cô không đụng tới sách nào ngoài những sách đă cùng đọc với cậu. Đúng ra, cô có đọc đâu, cô đọc lại những đoạn cậu đă đọc cho cô nghe. Cô đă bỏ học từ bao năm trước, cô đọc một cách khó khăn nhưng trí nhớ của cô như những người tu kín : cô chỉ cần nghe qua một bài văn là ngay sau đó có thể đọc lại không vấp một chữ. Cô có được máu huyết, cốt tủy khi ở bên cậu. Cậu có được máu huyết, cốt tủy khi ở bên cô. Họ như sống trong nhà kính, tựa những bông hoa man rợ coi khinh hết mọi lề luật.

Trong căn pḥng nhỏ, họ mặc cho vươn lên mối t́nh kinh khủng của họ, một mối t́nh không đưa đến đâu, chẳng cho phép mơ màng đến hạnh phúc - họ sẽ có chăng những đứa con xinh đẹp ? cơm canh có nóng sốt mỗi chiều khi trở về tổ ấm ? tổ ấm sẽ không có, sẽ chẳng bao giờ có. Ấy là một đầu tư vô vọng, một cuộc t́nh héo khô. Cuộc t́nh một gă điên với một cô gái mồ côi. Bởi ngay khi t́nh ấy bừng nở, cậu đă cướp cô khỏi gia đ́nh. Cô chỉ c̣n là một khúc ruột thừa máu me, cắt ra khỏi cơ thể gia đ́nh, một cục thịt hi sinh quằn quại đau đớn và sống nhờ t́nh cậu. Những khi cậu vắng mặt, cô chẳng c̣n ai, cô nằm dài trên giường, sốt mê man. Cô trông chờ cậu - cậu vắng mặt càng lâu, cái chết càng đến gần cô, cơn sốt hạ, và cái lạnh tỏa khắp thân cô. Cô có mặt trên đời để sống mối t́nh ấy trong căn pḥng nhỏ, sống mối t́nh ấy cho đến ngạt thở, sống mối t́nh ấy như một nỗi dịu dàng thầm lén giật được từ nanh vuốt bầy chó giữ nhà. Cho nên cô tất phải biến tan. Trong gia phả, cũng như trong trí nhớ bầy chó giữ nhà, không được c̣n dấu tích nào về cô, về mối t́nh của cô.

 

Tôi không nhớ gương mặt cậu, chỉ nhớ cái dáng gầy, nghiêng, không bao giờ rời chiếc va-li nhỏ. Mỗi khi cậu đi nhà thương điên, cô chờ đợi cậu, ngồi bên mép giường. Trí nhớ của tôi về cô lẫn lộn với một bức tranh vẽ một thiếu nữ trên một chiếc tràng kỉ đỏ. Nàng khỏa thân, ngồi thật thẳng, hai bàn tay đặt trên đầu gối. Mái tóc cứng, đôi vú nhọn, mắt nh́n đăm đăm. Nàng vừa gặp chuyện bạo ngược, máu nàng chứa chan nhuộm chiếc tràng kỉ một màu đỏ tía. Sau lưng nàng rực sáng ánh một đôi cánh phớt xanh. Mỗi khi cậu đi nhà thương điên, cô chờ đợi cậu. Thân thể cô run rẩy khiếp hăi, nhưng tâm trí cô tràn đầy những bài thơ t́nh cô đă đọc và ngâm ngợi. Mỗi khi cậu đi nhà thương điên, cô mất máu. Cô đă bị giật mất cậu. Vết thương đổ máu giường cô, nhưng sau lưng cô rực sáng ánh đôi cánh xanh.

 

Cô treo cổ lên mấy chấn song cửa sổ. Cậu đi nhà thương điên đă lâu chưa trở về, gia đ́nh quả quyết cậu đi luôn rồi, chuyện t́nh trái đạo thế là chấm dứt. Hàng tuần ṛng ră, ngồi bên mép giường, cô chờ cậu; cậu để lại cho cô một cái áo ban đêm cô quấn vào ḿnh và ban ngày cô ôm trong ḷng. Thời gian trôi qua. Cô vẫn chờ. Cô giữ chặt cái áo, mùi cái áo bên ḿnh, hai tay ṿ lớp vải, cô chậm chậm xé thành từng dải. Cô bày trên giường thành một hàng dài. Ngày đêm cô ngóng trông tiếng bước chân quen thuộc, nhưng cậu vẫn chưa trở về. Cô trở lại bên giường, cầm lên từng dải vải, buộc tết lại. Rồi, giữa đêm khuya, cô lẻn ra ngoài, hái hết hoa trong vườn đem về pḥng, rải đầy mặt đất. Những dải vải đă thành một sợi dây dài, cô đem buộc lên chấn song cửa sổ. Mấy ngày sau gia đ́nh mới t́m ra xác người treo cổ. Trong pḥng đẫm mùi hoa rữa. Rải rác đó đây những mụn vải. Tối như bưng, ngoại trừ một ánh sáng phớt xanh không ai hiểu từ đâu đến.

Căn pḥng nằm cuối hành lang. Những khi cậu vắng mặt, chẳng ai gơ cửa căn pḥng quỷ ám. Những khi cậu vắng mặt, không bao giờ cô ra dùng cơm với gia đ́nh. Đêm đến, cô lẻn vào bếp, trộm thức ăn đem về pḥng ḿnh, như con thú cách li phải trông chừng không để bệnh ḿnh lan truyền. Gia đ́nh nhất định cho là cô tiết ra độc dược, đụng chạm đến cô là mang họa. Phải quên cô đi, chôn sống cô trong căn pḥng ấy : cô chưa bao giờ ra đời, chưa bao giờ là người trong gia đ́nh, không thể dạy dỗ được - cô cúi đầu, làm bộ tuân phục, nhưng bên trong, cô chỉ là đồi bại, bởi cô từ khước nếp sống lành mạnh, từ khước những tư tưởng lành mạnh, những t́nh cảm lành mạnh.

Suốt hai buổi chiều, không một tiếng động vẳng đến từ căn pḥng khuất nẻo, cửa sổ không thắp sáng, nhưng chẳng ai buồn rẽ vào hành lang, chẳng ai bận tâm phải chăng con thú cách li đang hấp hối. Cứ như tự bao giờ cô vẫn đấy, cổ treo lên chấn song cửa sổ, cứ như tự bao giờ cô vẫn tỏa ra cái mùi xấu xa cuộc t́nh ai cũng chê trách, cái mùi hoa tàn, xác rữa.

Cậu với cô đă lên ḥn đảo t́nh yêu của họ như những người đắm tầu lọt tay biển cả. Họ níu chặt lấy nhau. Họ nói với nhau miệng kề bên tai để khỏi nghe những tiếng nói gió lùa tới, th́ thào với họ, T́nh yêu là cơi tạm, đừng cho nó cơ hội nào, đừng đ̣i hỏi ǵ hơn thú tiêu khiển một thời gian. Những tiếng nói gió lùa tới c̣n bảo, Phải giết t́nh yêu, Thả lũ sát nhân ra ! Chúng được lệnh lấy vũ khí, phá tan ḥn đảo. Bịt hết miệng nào khát khao những lời thề nguyền. Quất roi vào gáy những người t́nh trong ṿng tay nhau, bắt họ bước theo phép tắc. Thiêu hủy những chốn nương thân, tẩy sạch ḥn đảo hết mọi t́nh cảm. Tái lập trật tự. Phá nát đất này sao cho t́nh yêu như t́nh cậu với cô không c̣n nơi ẩn trốn.

 

 

 

 

XVII

 

 

Chúng ta xử sự với chính ḿnh như bọn cướp trong các hài kịch. Chúng ta rất muốn chĩa súng cướp lấy tuyệt đối, nhưng chúng ta lại tay không tấn công đoàn xe những lợi lộc con con. Ai cũng tự nhắc ḿnh không ǵ đáng sống nếu không có hoài tưởng một chốn khác, nhưng dẫu thế, trong khi chờ đợi, vẫn ra tay vơ vét mọi mảnh vụn. Chúng ta chẳng khác nào bầy chim nhỏ đáng thương muốn bay xa nhưng không may đă đậu phải những cọc trét nhựa, rồi thành loài nuốt nhựa. Chúng ta nào có là ǵ khác : loài nuốt nhựa. Những động vật biết bay dính nhựa, kêu chiêm chiếp để quên đi ḿnh dính nhựa.

Chúng ta càng nuốt nhựa, bao tử chúng ta càng trục trặc, không chịu thức ăn nào khác. Dần dà, nhựa tràn lấn cuộc sống chúng ta. Chúng ta tắm với nhựa, ngủ trong nhựa, đọc nhựa, mọi lời nói của chúng ta đều là những bọt nhựa, chúng ta nhào nắn mọi ư nghĩ trong nhựa, chúng ta trộn nhựa với kẹo - trong ngôn ngữ của chúng ta, cái đó gọi là t́nh cảm. Rồi sau hết, chúng ta đ̣i trên mộ chúng ta trồng những hoa nhựa vinh danh kẻ tôi tớ nhựa tận tụy là chúng ta.

Cả đời tôi, Thầy Tu nói ít lâu trước khi chết, tôi đă lạm dụng quyền dính nhựa. Tôi dư biết tôi chỉ là một cục nhựa con con chỉ việc gắn nơi này, gỡ ra nơi kia dán lại nơi khác. Biết như thế chẳng ích cho tôi chút nào - tôi thuộc loại nhai lại nhựa. Tôi nuốt nhựa hết sức tỉnh táo. Tôi nh́n tôi dính nhựa, nhưng không ǵ gỡ được tôi khỏi nồi nhựa. Và tôi sắp rời thế gian này với hai gót giày nhựa.

Đúng mười năm sau buổi chiều ông mở cánh cửa tôi ngồi bên trong, Thầy Tu qua đời, tôi giă từ nhà thương điên. Thầy Tu chết cô đơn. Bao giờ tôi cũng thấy ông cô đơn, chẳng hề ra khỏi khuôn viên nhà thương điên, ngủ trên một chiếc giường xếp kê ngay trong văn pḥng. Ấy là nỗi cô đơn của cục nhựa tự lăn đi, không c̣n dính nữa, không gắn vào đâu và đợi lúc ră tan. Từ khi đến nhà thương điên vùng Corrèze này, Thầy Tu chẳng bao giờ gặp lại người vợ ông đă cưới hai mươi năm trước (Khi c̣n trẻ, do tham vọng, ta mơ tưởng hôn nhân như một chén thuốc cho ta quên t́nh yêu và nghĩ đến chuyện khác, Thầy Tu nói. Cốt yếu là t́m được kẻ tương hợp để cùng chia sẻ nồi nhựa. Sau đó th́ chỉ việc níu lấy nhau, bám lấy nhau. Một khi thành nếp rồi, ta có đi đâu cũng với hai gót giày nhựa sẽ lại đưa ta trở về với lầm lỡ ban đầu). Thầy Tu đă đến nhà thương điên vùng Corrèze này, đă cho đặt chiếc giường xếp trong văn pḥng ông và không bao giờ bước chân khỏi cửa nhà thương nữa. Ông mang theo những cuốn sách ông đọc mỗi đêm cho đến khuya. Thầy Tu có vẻ một người chạy trốn chính bóng ma của ḿnh. Ông chạy trốn thành phố lớn, người đàn bà ông đă cưới hai mươi năm trước, bệnh viện do ông điều khiển, để giạt vào nhà thương điên vùng Corrèze này. Ông đă chuồn (Trong tất cả các khả năng con người có được, khả năng chuồn, Thầy Tu nói, là khả năng chúng ta sử dụng kiên tŕ nhất : cả đời chúng ta dính nhựa và hễ có cơ hội tháo gỡ nhựa là chúng ta chuồn, chúng ta lủi, khư khư với hai gót giày nhựa). Thầy Tu đă chuồn trước bóng ma một người con gái. Cô hai mươi tuổi. Cô vào khoa bệnh của Thầy Tu sau khi trải gần cả đời ḿnh trong các bệnh viện, dưỡng đường. Cô không c̣n tên họ nữa. Cô là Hoa Miên. Cô ngủ và không nói năng ǵ, khi thức giấc cô vẫn nằm ĺ trên giường, đầu lắc lư khi bắt buộc phải đứng lên. Giờ tản bộ, cô đi chúi về phía trước, vai khom, hai hàng mi khép hờ, cô níu tay người y tá, rồi trượt chân, cô vụt ngă sóng soài, như một khối vô tri. Thế là phải khiêng cô về giường, cô lại ngủ hàng giờ đồng hồ, thức giấc bao giờ cũng là choàng tỉnh. Cô ngồi dậy trên giường, há miệng như là gắng hết sức để nói, nhưng không một âm thanh nào thoát ra, gương mặt nhăn nhúm đau đớn mà không nói được một lời. Cô chỉ phát ra những tiếng nấc, rồi, nản chí, cô lại ch́m vào giấc ngủ.

 

Không có ǵ gớm tởm hơn, Thầy Tu nói, một kẻ đă lẩn tránh chính ḿnh, sắp xếp đời ḿnh như một nghiệp vụ ḿnh được thừa kế, chỉ việc gọi thêm hàng và cuối năm lo kiểm kê. Tôi chẳng làm chút ǵ phá bỏ cái cuộc đời gớm tởm ấy. Thật gớm tởm kiếp sống của tôi, gớm tởm niềm tin tôi hữu dụng, gớm tởm những t́nh cảm đối với vợ tôi, gớm tởm sự hiện diện bên tôi cái cây khô cằn kia, cái cây, do chức vụ của tôi, ư thức một cách gớm tởm địa vị ḿnh có quyền đ̣i hỏi trong màn xiếc đó, gớm tởm tôi ngoan cố giả điếc, không nghe cái tiếng nói bé nhỏ kia, cái tiếng nói, những lúc thanh vắng cô đơn, nhủ tôi rằng tôi đă bỏ rơi tôi, tôi bước tới mà quên chính ḿnh. Tôi đă mất dấu tôi tự bao giờ ? Tôi thường nằm mơ thế này. Tôi bước đi trong đêm khuya giữa một phố tối tăm, vắng ngắt. Tôi t́m một địa chỉ. Phía xa sáng rực một đèn bảng hiệu. Tôi lại gần. Bên trên cánh cửa nặng nề có khoan một lỗ nh́n bọc lưới sắt, tôi đọc thấy số 00 - con số ghi trên mảnh giấy tôi cầm trong tay, và hàng chữ nê-ông Cha vô danh. Một khuôn mặt hiện ra sau lỗ nh́n. Tôi vụt chạy. Sau cánh cửa gỗ nặng nề yên nghỉ những thèm muốn sẩy non, những cuộc t́nh vỡ nát, những khao khát lạc loài. Đấy là cửa hàng những ân hận thiên thu.

Tôi đă phải lánh cho xa cánh cửa ấy, quẩn quanh với kiếp sống gớm tởm, ban ngày bưng mắt đến đêm mới mở ra trân trân nh́n hai con số không, hai con số tṛn trịa, láng mướt, tuyệt không một cách tuyệt vời. Tôi là một con chim trụi lông ấp trứng thối, một lăo già khẳng khiu giữa hai chân chỉ c̣n là hai cái túi nôn mửa. Tiếng nói bé nhỏ nhắc tôi Cha vô danh, nhưng tôi nhất định không đẩy cánh cửa những ân hận thiên thu.

Một lần nữa, tôi trốn vào sách vở. Nhờ sách vở, tôi đă đạt được một thỏa hiệp với chính tôi, nuốt trôi được nỗi chán ghét. Sách vở từng cứu vớt tôi. Lại là một cuốn sách khiến tôi sụp đổ. Tôi đọc trong Nhật kí của một triết gia đoạn này : một người say lang thang các đường phố cùng đám bạn rượu của ḿnh, họ gặp một người đàn bà, hẳn là gái giang hồ, người say qua một phần đêm với cô ta. Rồi đám bạn đưa về nhà. Hôm sau, anh không c̣n nhớ chút ǵ về đêm trước, nhưng khi thức giấc anh tin chắc rằng, trong mấy tiếng đồng hồ ấy, anh đă thành cha. Những ngày, những tuần sau đó, anh t́m dấu cô gái giang hồ. Nhưng hoài công. Bao năm qua đi, anh không lập gia đ́nh, vẫn sống một ḿnh, mỗi khi đi đâu bước chân anh luôn luôn t́m đến những xóm yên hoa. Anh chăm chăm nh́n những đứa trẻ gặp trên đường và nghĩ có đứa hao hao giống ḿnh.

Tôi gấp cuốn Nhật kí của triết gia lại. Một khuôn mặt hiện ra rất rơ ràng trong trí tôi, khuôn mặt một thiếu phụ đôi mắt to và đen, sau cửa kính quán ăn một nhà ga -- tôi cố nhớ lại tên thành phố trên mạn Bắc ấy, nhưng tất cả đă mất tăm trong nồi nhựa. Chỉ c̣n dấu vết một đêm, hai mươi năm trước, trong một khách sạn gần nhà ga ở thành phố trên mạn Bắc ấy và kỉ niệm một mái tóc ngát hương trà, hai con mắt to và đen cẩn trên một khuôn mặt tái xanh. Đôi mắt to và đen ráo hoảnh. Ngó sững tôi không đợi chờ, không ảo tưởng. Biết tôi là một kẻ nuốt nhựa. Tôi tự hứa sẽ không quên tên thành phố trên mạn Bắc ấy, sẽ t́m lại người thiếu phụ không khóc, tự nhận chưa bao giờ khóc ấy. Đôi mắt to và đen ngó tôi qua cửa kính quán ăn nhà ga. Tôi trở lại xe lửa. Tôi trở về bên người vợ mới cưới và không thể sinh con cho tôi. Tôi lại ch́m trong nhựa. Hết những ǵ khác đều mất tăm.

 

Tôi lại mơ thấy hai con số không. Phía sau lỗ nh́n bọc lưới sắt, đôi mắt to và đen ngó sững tôi. Nhưng một kẻ nuốt nhựa bao giờ cũng tập không sợ các giấc mơ. Tôi tự cấm ḿnh sắm những ân hận thiên thu trong cửa hàng hai con số không ấy. Tôi tự cấm ḿnh nhớ tên thành phố trên mạn Bắc ấy, và gương mặt người đàn bà chưa bao giờ khóc ấy. Tôi tự cấm ḿnh đi nh́n cḥng chọc lũ trẻ trong các công viên để mong nhận ra con tôi. Tôi có nhiệm vụ phải chu toàn. Đă hai mươi năm, tôi săn sóc người điên, nạo da họ, cho họ thành sạch sẽ, ngoan ngoăn, và đă hai mươi năm chỉ cho họ con đường ngắn nhất đến với nồi nhựa.

Người ta đă giao phó Hoa Miên cho tôi v́ mục đích ấy. Tôi có bổn phận gắn đinh sắt vào giày cô, đưa cô đến với nồi nhựa. Cô ngủ li b́, phải tập cho cô dính nhựa. Cô mới nhập khoa tôi được vài ngày. Từ cửa sổ văn pḥng tôi, tôi nh́n thấy cô bước đi trong vườn, vai khom, người chúi về phía trước. Tôi chán ngán nghĩ cô không xứng đáng với cái tên người ta đặt cho, cô giống một con trùng hơn là một bông hoa.

Suốt tuần lễ ấy, tôi t́m đủ cớ để khỏi gặp cô. Rồi, một buổi trưa, tôi nhẹ bước, một ḿnh, vào pḥng cô. Giường bên giường cô không có ai. Ánh nắng chiếu sáng khắp pḥng. Hoa Miên ngủ say, chăn tuột cả xuống chân. Tóc rối che lấp mặt. Nằm co, trong lớp áo trắng tinh để lộ đôi chân trắng như sữa, cô khiến tôi nghĩ đến một con gián rớt vào thạch cao mà chết. Tôi không đánh thức cô. Tôi đứng dưới chân giường. Tôi đợi. Cô ngủ thật êm. Hơi thở nhẹ như không.

Cô choàng thức giấc. Ngồi bật dậy trên giường, hai mắt mở lớn. Cô kinh hoàng ngó trân trân kẻ lạ đă vào pḥng trong lúc cô ngủ. Tôi lùi một bước. Hai con mắt to đen nh́n sững tôi. Hoa Miên há miệng, mặt nhăn nhúm lại. Tôi chạy trốn khỏi căn pḥng. Tôi giam ḿnh trong văn pḥng tôi và không bước ra cho đến tối. Trước đó tôi đă yêu cầu nhân viên đem cho tôi hồ sơ Hoa Miên. Trên trang đầu ghi chú Sinh tại B., cha vô danh. Tôi rời bỏ bệnh viện. Tôi biết tôi sẽ không trở lại. Cánh cửa những ân hận thiên thu đă mở ra, người đàn bà đôi mắt to và đen bước lại phía tôi. Tôi đă quay về khởi điểm : 00. Một tháng sau, tôi đến Corrèze.

Một đêm đông, một người đàn ông trong pḥng ḿnh đi đi lại lại trước ánh lửa ḷ sưởi. Cô đơn. Ấm áp nhưng cô đơn. Anh tự nhủ bên ngoài có lẽ có những người lang thang trong giá rét và cô đơn. Anh bỏ thêm một khúc củi vào ḷ sưởi, lấy áo khoác - anh phải cứu những người anh tưởng tượng đang run lập cập trong đêm khuya... Sáng sớm, anh trở về, mệt lả, một ḿnh. Trước cửa nhà, anh vấp phải một khối bất động. Thi hài một người đàn bà chết rét. Anh bước qua xác chết, về pḥng ḿnh, giam ḿnh trong pḥng và tự tử. Chuyện tôi thế đấy, Thầy Tu bảo. Hoặc cứu cô ta, hoặc tự tử. Nhưng tôi đă nuốt quá nhiều nhựa. Tôi bỏ trốn.

 

 

 

 

XVIII

 

 

Khi cậu từ nhà thương điên trở về, căn pḥng cuối hành lang trống rỗng, cửa khóa chặt. Xác người treo cổ đă được chôn tại một nghĩa trang xa thành phố, sách và mấy bộ đồ của cô đem đốt ở cuối vườn. Cậu trở về, chiếc va-li nhỏ cầm tay. Cô th́ không c̣n dấu tích nào. Gia đ́nh đă thanh tẩy căn pḥng, xua tan dư hương cuộc t́nh trái tự nhiên. Không ai được đến căn pḥng cuối hành lang nữa. Cậu đặt va-li trước cửa, ngồi bệt xuống đất, cúi gầm đầu. Cậu ngồi như thế ba ngày ba đêm; sáng ngày thứ tư, cậu ngă lăn, bất tỉnh. Gia đ́nh chở cậu đến nhà thương điên. Chiếc va-li vẫn c̣n truớc cửa. Cậu đi rồi, suốt đêm ấy hành lang dẫn tới căn pḥng vang vọng một giọng nói đều đều, một giọng nói cô đơn, khi th́ hát, khi th́ đọc những bài văn không ai nghe rơ. Rồi giọng nói im bặt. Một mùi hoa rữa lan khắp hành lang, thấm đẫm các bức tường. Quanh nhà, vườn thôi nở hoa. Gia đ́nh bảo người chết vặt hết hoa, ăn hoa, rải hoa trong căn pḥng trống làm giường.

Gia đ́nh c̣n bảo cái chết của người t́nh nương là một bất hạnh nhỏ, chung cục của một bất hạnh lớn (mối t́nh của cậu với cô), một chuyện nhỏ cho phép dập tắt tai họa, xóa nḥa chứng tích cơn điên rồ của cậu. Phải chi người treo cổ bớt ngạo nghễ, phải chi cô không trở về hành hạ người sống với cái mùi hoa rữa ấy...

 

Chỉ c̣n lại của cậu và cô cái mùi tàn rữa ấy và chiếc va-li vẫn trơ trơ trước cửa căn pḥng không ai đụng tới. Người t́nh nương với những bông hoa rữa đă bị xóa khỏi kí ức gia đ́nh, người với chiếc va-li nhỏ vài tuần sau được đưa lên máy bay, trực chỉ nhà thương điên vùng Corrèze.

 

Tôi đă nhớ lại người t́nh nương với những bông hoa rữa qua h́nh bóng một cô đào Mĩ thân h́nh trẻ thơ, vai khom, tóc dài và rối, miệng nhỏ, đôi mắt sợ sệt - ấy là một bông huệ gẫy trốn lánh bên người với chiếc va-li. Họ đứng sát bên nhau, tựa những người di dân bị ném đá xua đuổi; họ không biết đi đâu, nên cứ đứng bên lề vỉa hè. Họ lấy câm nín quyết liệt che những vết thương của ḿnh. Họ nh́n khắc nghiệt cái thế giới đă ném đá họ, tùng xẻo họ. Họ nắm chặt tay, trông chờ đoàn xe tuyệt đối sẽ đưa họ đi xa khỏi cái thế giới nhung nhúc, cùn gỉ này.

 

 

 

 

XIX

 

 

Tôi không biết v́ sao, những ngày này, tự nhiên tôi nghĩ con bé rất gần gũi với tôi, như một người duy nhất tôi cho rằng đă gần gũi được với tôi, và đồng thời lại là kẻ thù của tôi. Nó muốn sử dụng tôi, nó muốn cướp hành trang đời tôi. Tôi mà không cảnh giác, nó sẽ lột sạch tôi, mối t́nh của tôi, Thầy Tu, những năm trong nhà thương điên, những ngày sống ở đây, ở chung cư Vườn Táo này. Nó là kẻ thù của tôi bởi trong gia đ́nh này không thể có hai kẻ thoát thân. Tôi đă thoát theo cách của tôi. Tôi biết từ nay tôi bất khả xâm phạm. Họ không làm ǵ được tôi nữa, nhưng con bé, nó có thể mất mạng, nếu không phải mất trí, trong chuyện này. Họ vẫn c̣n khả năng phục sinh mấy cái gien, hành hạ tâm trí nó cho tới khi nó chỉ c̣n là một con búp-bê nát nhầu trong tay họ. Có lẽ nó đă linh cảm điều ấy. Cho nên, nó muốn tôi đồng minh với nó. Tôi đâu làm ǵ được cho nó. Nhất thiết tôi sẽ không chỉ đường cho nó. Tôi biết đường nào mà chỉ cho nó. Đến nay tôi chỉ là ngồi bên lề đường, tôi quan sát tất cả những kẻ mê đắm dơi theo một mục đích - tôi nh́n cùng một hướng như họ, tôi chỉ thấy một lớp mây mù mỏng. Con bé cũng thế, nó chạy trên con đường ấy, nhưng nó đă nhận ra tôi, nó muốn biết v́ sao tôi không chạy : tôi cứ ngồi ngó thiên hạ đi qua, vậy ắt phải có cái ǵ lí thú nơi đó, bên lề đường. Nó tự hỏi tôi là một nhà hiền triết hay một kẻ tật nguyền, tôi bỏ cuộc hay tôi ngă rồi không đứng lên được nữa. Hết những câu hỏi nó tự đặt cho ḿnh ấy, chỉ là v́ nó thấy lí thú tự hỏi ḿnh. Chúng kích thích tâm trí nó. Chúng sôi sục trong đầu nó. Con bé thích bắt chất xám của ḿnh làm việc. Nó sẽ chết với họ v́ thế. Nó c̣n trẻ, nó sẵn sàng thử nghiệm hết (chính v́ nó tưởng đó chỉ là những thử nghiệm). Được cho hay ḿnh là con hoang, nó cũng cho đấy là một thử nghiệm lí thú, tựa một giấc mơ xưa thành sự thực. Tức th́, nó thèm được kể hết mọi chi tiết, nếu cần bịa ra cũng được. Măi măi nó sẽ đ̣i những thử nghiệm lí thú. Có người chết trên đường, nó cũng sẽ chẳng kể. Trí nó sẽ ngày một loạn, nhưng nó sẽ nghĩ nó đem cuộc đời vào óc nó.

Con bé nói với tôi nó đă cắt đứt mọi liên hệ với gia đ́nh. Nó chỉ c̣n là một thân xác bị chặt hết chân tay, nó đă biết sống như thế, tiến lên một ḿnh, gạt khỏi con đường của nó những ǵ mang mùi máu gia đ́nh. Nó nói với tôi bao nhiêu năm ấy nó đă rèn luyện trí nhớ, để những khuyết tật gia đ́nh thôi c̣n ám ảnh nó. Nó nói với tôi nó đă lành bệnh gia đ́nh, đă tống khỏi thân xác mọi vi trùng, đă cọ sạch linh hồn, đă lọc tẩy những thể dịch đắng chát trong đầu. Với nó, gia đ́nh là một căn bệnh hồi trẻ con không chữa chạy cẩn thận nên những di chứng phá hư tuổi trẻ của nó. Mẹ nó nhận biết nó li khai và, dù cho có phải ră mục, nó thà tan rữa v́ chính lỗi lầm của ḿnh, do chính ḿnh lựa chọn, xa khuất gia đ́nh. Mẹ nó nhận biết nó muốn tách riêng. Thế nhưng, trong gia đ́nh này, chỉ được phép tách riêng kẻ vào nhà thuơng điên. Trong gia đ́nh này, chỉ có thể chơi một ḿnh dưới bóng cây táo độc. Nó tưởng đă tống tháo nọc độc. Nó tưởng đă thoát hiểm an lành. Sao nó có thể nghĩ nó thoát dễ dàng thế được ? Mẹ nó t́m ra cách nắm lại nó : dành riêng cho nó một love affair¹⁷, một chuyện t́nh bất khả giữa một sĩ quan của đoàn quân chiếm đóng và một người vợ trẻ thất vọng.

Con bé nói với tôi rằng những năm xa lánh gia đ́nh, những năm đem cách li mọi kỉ niệm thời thơ ấu, nó luôn luôn nghĩ đến tôi, luôn luôn cảm thấy rất thân thuộc với tôi, nó đă sống gần kề sự điên dại của tôi. Nó nói chưa bao giờ tin là tôi bệnh. Nó cho rằng nó có trực giác điên dại là thế nào, đời tôi đă ra sao. Nó nghĩ nó sống bên lề thế giới b́nh thường, nó nghĩ nó đă ngă rồi. Con bé lầm. Đường c̣n dài từ những choáng váng của kẻ dễ thành loạn óc cho đến lúc rớt xuống đáy hố. Kẻ bị nhốt sau hai cánh cửa nhà thương điên sống trong một cái hố, y có cố trườn ra cửa cũng chỉ là vô vọng. Y vật lộn mong giữ vững lí trí, mài sắc sáng suốt, nhưng y không mang ảo tưởng : y biết ḿnh đă thành người thừa, y gỡ thể diện bằng cách chơi tṛ điều khiển những quân lính bằng ch́...

Tôi phải làm sao nhét những điều tế nhị ấy vào đầu con bé kiêu ḱ mới được. Nó muốn thừa kế những đau khổ của tôi, thừa hưởng những choáng váng của tôi. Không thể so sánh những ǵ nó đă khám phá hay linh cảm với nỗi kinh rợn từng là số kiếp tôi. Nó mơ tưởng gần gũi tôi, nhưng nó lầm. Với nó tôi chỉ là một nhân vật lí thú. Ai ai trong gia đ́nh cũng bưng bít sự điên dại của ḿnh bằng cuộc sống vô vị, họ muốn cai quản sự điên dại, hi vọng bối cảnh ước lệ, nếp sống hết sức đúng phép sẽ cho họ thoát tai họa. Nó với tôi, chỉ có nó với tôi là bạt mạng. Tôi đă ngă. Nó đă thấy tôi ngă lúc nào và ở đâu. Nó đă tránh cái hố. Nó nói nó muốn tạo nên một cái ǵ từ sự điên dại của nó. Thực ra, nó muốn tạo nên một cái ǵ từ sự điên dại của tôi. Tôi sẽ không để nó cướp giật của tôi.

 

Rút cục, cũng là điều hay tôi trở thành người phát ngôn chính thức cho gia đ́nh. Miệng tôi sẽ nói lên những rồ dại của lũ bại hoại ấy. Qua những ác mộng của tôi người ta sẽ nhận diện được cái bộ lạc thần kinh bệnh hoạn. Ngửi mùi tôi người ta sẽ ḍ ra sự thối rữa của gia đ́nh.

Duy sự điên dại đă cứu tôi thoát được sự vô luân di truyền. Duy sự điên dại đă tránh được cho tôi những tội lỗi ti tiện và sự dâm ô tiểu tư sản, phần số của gia đ́nh. Họ sa ngă, run rẩy mà sa ngă. Lúc nào cũng sợ hậu quả. C̣n tôi, cả đời tôi đă là một thời gian dài chịu đựng cô lập, và t́nh dục chỉ là mê sảng hoặc gớm tởm. Mê sảng đêm khuya, những tiếng rên không tiếng vọng, những vật vă chẳng phải do đụng chạm một thân xác nào. Gớm tởm những khăn trải giường nhơ nhớp, những thân xác ră rời, thấm đẫm cơn mơ man rợ. Và khi khăn lật lên, chỉ có dấu vết xô lệch cô đơn. Sáng ra, tôi nghe tiếng mấy người y tá giễu cợt, Người đẹp của anh Chệt tới đêm qua rồi lại đi chẳng ai thấy mặt !

 

 

 

 

XX

 

 

Ricin nói, Trước khi là người, đàn bà là những dối trá sinh sôi nảy nở.

Đôi khi Ricin biến mất ba tuần, một tháng; anh để mặc điện thoại reo, không trả lời những lá thư nhét dưới cửa căn hộ hai pḥng dùng làm văn pḥng nhà xuất bản của anh. Rồi một chiều anh lại xuất hiện, trước cửa pḥng tôi, mắt đỏ ngầu, bàn tay cầm điếu thuốc run run. Tôi lấy áo khoác, một cuốn sách. Đi với anh. Chúng tôi đi trên đường phố không nói ǵ với nhau. Nhiều lần anh dừng lại gọi điện thoại bằng máy công cộng. Chúng tôi tạt vào một quán cà-phê, và trong khi chờ người hầu bàn mang đến cho anh li rượu chát, anh lại ra đường gọi điện thoại một lần nữa. Mỗi lần anh gọi kéo dài nửa tiếng, cả tiếng đồng hồ; anh quay vào, đến bên quầy đổi bạc lẻ. Tưởng như anh đă quên hẳn có tôi ở đấy. Tôi nh́n anh đi ra, đi vào. Tôi đọc sách, nhâm nhi li nước lạnh. Cuối cùng anh trở lại, ngồi phịch xuống ghế, ngả đầu ra sau và đọc nho nhỏ bài thơ anh thích nhất,

 

Dưới tàn rợp cây dẻ

Anh đă bán em và em đă bán anh...

 

Hễ Ricin ngâm hai câu ấy, tôi hiểu anh đă thanh toán mọi chuyện, đă tính sổ ba tuần vừa qua, đóng cửa chặn thêm một dối trá. Cuộc đời lại tiếp tục. Hôm sau, Ricin đến gơ cửa pḥng tôi, chúng tôi đi dạo, anh kể cho tôi v́ sao đă vắng mặt ba tuần ấy, anh nôn ra sự căm tức của anh. Ricin thu xếp để sống, không phải những chuyện t́nh dài lâu, nhưng những chuyện phản bội ngắn ngủi. Anh không t́m người đàn bà trong mộng, anh truy h́nh bóng những ǵ anh thù ghét - Mẹ anh chết rồi, Anh vui sướng lắm, Từ nay anh muốn thù ghét tất cả đàn bà. Thái độ của Ricin đối với đàn bà là thái độ của những kẻ khủng bố đối với các đại cường : anh đến với họ, len vào đời họ chỉ với mục đích hạ nhục họ, làm họ tổn thương, ghi dấu nơi họ. Điều lôi cuốn anh nơi họ, chính là ư muốn tàn phá, triệt hạ họ, của anh. Giống như những kẻ khủng bố, anh cũng viện ra một lí tưởng thuần khiết : anh bảo muốn trả đàn bà về với sự trong trắng nguyên sơ của họ. Anh tưởng ḿnh thương yêu họ, anh theo dấu họ để tàn hại họ. Anh khiến họ mắc nghiện sự hiện diện của anh, những lời rủa sả của anh, dày xéo ḷng kiêu hănh của họ, ch́a ra cho họ cái gương, nhắc đi nhắc lại rằng họ chỉ là huênh hoang, thối rữa, rồi anh bỏ rơi họ mà cứ tin chắc họ đă phản bội anh.

Anh bảo, Phần lớn đàn ông đối xử với vợ chẳng khác bọn ma cô. Che chở đấy mà khinh miệt đấy. Đàn bà không là ǵ khác hơn đồ chơi, búp-bê của họ, khá lắm th́ là nạn nhân, tệ ra th́ là đồng lơa, làm bậc thang cho họ lọt được vào nhà bọn giàu sang, và khi vững chân rồi, cho vợ vào theo như con chó. C̣n Ricin, anh đối xử với đàn bà như một tay cảnh sát hoặc một tu sĩ lỡ mất thiên hướng ma cô của ḿnh. Anh định tâm cải hoá họ, thuyết phục họ, dẫn dụ họ nh́n nhận rằng họ chèo kéo đàn ông chỉ để thỏa măn tính huênh hoang của ḿnh. Anh đ̣i họ thú nhận sự phù phiếm, nay rày mai khác của họ. Khi họ tự buộc tội trước mặt anh rồi, anh cười khẩy, đóng sập cửa bỏ đi. Đàn bà nào cũng mơ ước, anh bảo, làm bị cáo để được kêu vang ḿnh vô tội, để, tóm lại, được dối trá trước đông đảo công chúng.

Ricin truy h́nh bóng những ǵ anh thù ghét : người đàn bà trẻ sống một ḿnh, tự nhận chỉ quan tâm đến sự nghiệp và độc lập của ḿnh, cố t́nh bừa băi t́nh cảm, mặc váy ngắn, hút thuốc lá thơm, tối khuya mới về nhà và đi ngủ không buồn lau chùi son phấn. Anh bảo, Anh thèm muốn thân xác họ, nhưng mặt họ làm anh gớm. Anh muốn làm họ phải kêu thét lên v́ sướng khoái, nhưng miễn là sau đó họ im ngay. Miễn là sau đó họ để anh một ḿnh, chớ có nằm vật ra giường, mặt mũi thỏa thuê, âm hộ ướt đằm, châm thuốc hút mà kể lể với anh cuộc sống nội tâm ấm ớ của họ. Tránh cho anh phút giây yếu đuối của họ. Anh biết họ thích ǵ nơi anh : trong số bao nhiêu t́nh nhân, họ chưa từng gặp một kẻ bất đắc chí không khoan nhượng, đoàn người nào đi qua cũng sủa¹⁸. Đàn bà nh́n tội nghiệp những ai không thành đạt, và họ cho như thế là họ tận tụy lắm. Đàn bà bao giờ cũng siêu ḷng với những gánh nặng, những trọng lượng chẳng ích lợi ǵ. Nhiều khi, chiều đến, anh nghĩ phải tự trói ḿnh vào ghế. Anh bịt tai. Anh tự giận ḿnh yếu đuối. Anh tự nhắc, Giam ḿnh lại. Trốn vào giường, trùm chăn cho kín. Chịu đựng cô đơn. Chớ lại đi ăn mày họ ôm ấp. Họ chấp chới trước mắt, hết người này đến người khác, họ là Tai Họa đấy, họ chẳng đem lại chút hạnh phúc nào đâu, họ muốn mày tại mày làm bộ chối bỏ họ trong khi thực ra không ai cần họ hơn mày. Mày cần đè ngón tay lên môi họ, cần cảm thấy da thịt họ xẻ rách, cần hung bạo với họ. Mày biết thừa làm ǵ có yêu thương, chỉ là một chuyện gối chăn, mồ hôi và chán chường. Mày đến với họ cứ như người lính chộp lấy một quả lựu đạn đă tháo chốt. Cũng cuống cuồng như thế, cũng kinh sợ như thế.

Ricin tưởng tượng. Thời gian qua, quả lựu đạn đă hết chất nổ. Ricin cần đàn bà như kẻ khác cần thuốc ngủ - uống lúc tối, thuốc không c̣n dấu tích ǵ khi ngủ dậy, những tác động phụ cũng y hệt : quen thuốc và mất trí nhớ.

 

 

 

 

XXI

 

 

Mỗi khi so sánh cuộc sống trong chung cư Vườn Táo với cuộc sống những người b́nh thường, thế nào một h́nh ảnh cũng hiện về trong trí tôi : tôi thấy những kẻ bên ngoài như những người đi nghỉ hè trên một chiếc thuyền, trong khi chúng tôi là những người sống sót bám vào chung cư này như bám vào một cái cành mục - tôi tự hỏi chúng tôi bám níu làm chi, v́, dẫu sao đi nữa, chúng tôi ắt phải chết đuối, và, sớm hay muộn, chúng tôi sẽ buông tay.

Cách đây mấy ngày, khi từ thư viện trở về, tôi trông thấy một chiếc xe tang trước cửa chung cư. Vài người mặc đồ xám khiêng xuống một chiếc quan tài. Họ vào trong nhà. Tôi bước qua cửa theo chân họ. Đứng trước thang máy là hai ông bà già, họ ở chung cư này. Ông người Thổ Nhĩ Ḱ, bà người Đức. Họ đứng sát bên nhau; lẫn vào nhau như thế, trông họ lại càng gầy g̣, bé nhỏ hơn là thực. Y phục họ cách đây vài năm chắc là màu đen, bây giờ là màu củi mục. Bà đưa tay chùi nước mắt không thôi ứa ra, ràn rụa trên khuôn mặt giữa mái tóc bạc rất đẹp cắt ngắn. Ông đứng thật thẳng, không khóc. Ông đưa mắt nh́n thoáng qua tôi, rồi nh́n những người mặc đồ xám, cuối cùng ngó sững chiếc quan tài. Ông bật lên một tiếng cười ngắn. Bà nắm lấy tay ông, bóp chặt. Ông lại càng cười. Tiếng cười vang vọng trong pḥng đợi, ông cười tựa một thực khách tiệc xong được nghe kể những chuyện dâm đăng. Tôi chạy vọt về phía cầu thang lúc đó đă đầy người trong chung cư tụ tập, tôi nhảy bốn bậc một và vào pḥng ḿnh khóa kín cửa lại. Từ sau chuyện ấy, tôi cứ tưởng nghe thấy những tràng cười, đêm khuya làm tôi choàng tỉnh.

 

Chung cư Vườn Táo gồm hai ṭa nhà quét vôi đỏ đối diện nhau. Ở giữa là một băi cỏ, thành ra từ cửa sổ trên lầu có thể theo dơi người đi lại từ nhà này sang nhà kia. Một đêm, tôi thức dậy đầu nhức như búa bổ. Tôi bật đèn, nh́n đồng hồ phía trên giường : ba giờ sáng. Tôi tỉnh hẳn.  Tôi cầm quyển sách trên bàn đầu giường. Tôi đọc. Những hàng chữ nhảy múa. Tôi cảm thấy chóng mặt. Tôi tắt đèn, đứng lên. Tôi lại bên cửa sổ hút một điếu thuốc. Cửa kính đóng giá. Tôi đứng trong bóng tối. Tôi nh́n xuống băi cỏ phía dưới, sáng dưới ánh mấy ngọn đèn đường. Tôi trông thấy cửa chính ngôi nhà đối diện mở ra. Một bóng người lách ra ngoài. Một bóng người rất bé nhỏ, bước đi thoăn thoắt. Trùm áo khoác trắng với mũ choàng che kín mặt. Hai tay khoanh trước ngực, áo khoác không cài khuy. Hai chân để trần, nước da màu đồng. Mang giày nhỏ không gót, như giày vũ nữ. Đi mau và run lập cập trong tấm áo khoác, bóng người băng qua băi cỏ chẳng hề ngước mắt nh́n lên, đúng hơn muốn giấu mặt trong mũ choàng. Rồi biến mất khỏi tầm mắt tôi. Tôi nghe tiếng thang máy dừng lại ở một tầng dưới - có lẽ ở lầu hai. Đêm sau, tôi thức dậy cũng đúng giờ đó. Tôi đứng trong bóng tối, ŕnh bên cửa sổ. Cửa chính ngôi nhà đối diện mở ra. Một bóng người lách ra ngoài. Một nàng tiên bé băng qua băi cỏ, trùm trong tấm áo khoác mỏng màu trắng.

Ban ngày, tôi bắt đầu quan sát quanh tôi, t́m chiếc áo khoác trắng. Những người đàn bà tôi gặp đều núc ních mỡ, có vài người mảnh dẻ, dong dỏng, nhưng lại thật cao, đi giày cao gót và mang áo khoác thắt chẽn. Đêm đêm, cánh bướm trắng phấp phới bay qua băi cỏ, trước mắt tôi. Rồi biến mất cho đến đêm sau. Tôi thèm muốn vụt ra, chạy bổ xuống hết mấy cầu thang, tới gặp cô ta. Tôi đứng chôn chân bên cửa sổ, ngó đôi giày vải lướt trên cỏ ướt. Sáng ra, tôi làm cuộc điều tra. Chẳng đâu vào đâu. Tôi không dám mở lời với người lớn. Tôi sà vào những đám trẻ con, hỏi chúng có bạn chơi nào là một cô bé mặc áo choàng trắng không. Chúng cười, trốn mất, hoặc lắc đầu. Không ai biết nàng tiên bé mặc áo choàng trắng. Tôi bắt đầu cho là cô đơn và những dục vọng không thỏa đă khiến tôi tưởng tượng ra những bóng ma.

Một chiều, tôi trở về Vườn Táo giữa cơn mưa, tôi ướt sũng, nước nhỏ giọt trên mặt. Đằng trước tôi, một h́nh dáng màu trắng bước thật mau về phía hai ngôi nhà quét vôi đỏ... một h́nh dáng nhỏ bé bước những bước ngắn và có vẻ mang một vật rất nặng, một cái đẫy. Tôi rảo bước chạy theo bóng người mặc áo choàng trắng. Đuổi kịp, lấy lại hơi thở, tôi đưa tay lật cái mũ choàng. Tôi nhận ra thằng bé người Madagascar ở lầu hai. Một thằng bé lầm ĺ. Chừng mười, mười một tuổi. Một lần tôi hỏi nó có biết trong nhà có cô bé mặc áo khoác trắng không, nó quay gót về pḥng không nói một lời.

Chúng tôi đứng đó, đối diện nhau, dưới cơn mưa, sững sờ. Nó xách một cái đẫy rất nặng, đầy những chai rượu mùi, rượu chát. Tôi nắm vai nó, Áo này không phải của mày. Nó tránh nh́n tôi, quay đầu về phía Vườn Táo, cứ như mong có người đến cứu. Mưa rơi trên mái tóc xoăn của nó. Th́nh ĺnh, nó vùng ra, kéo mũ choàng lên đầu. Nó nói, Áo chị tôi, rồi bỏ đi. Câu nói khiến tôi ngẩn người một lúc. Tôi định thần, chạy theo kịp nó. Tôi la, Tao muốn nói chuyện với chị mày. Nó không trả lời, nó đi, đầu cúi, cố bước mau dù cái đẫy nặng chĩu - tôi nghe tiếng mấy cái chai va vào nhau lách cách. Nó nói, Chị tôi không có phép đi chơi, ban đêm chị phải làm việc. Chúng tôi đă đến gần băi cỏ ngăn cách hai ngôi nhà, băi cỏ cánh bướm trắng lướt qua mỗi đêm. Thằng bé ngẩng mặt nh́n lên dăy cửa sổ chung cư. Nó giật ḿnh, tôi cảm thấy mối sợ hăi làm tấm thân gầy guộc của nó run lên dưới cái áo choàng. Tôi chăm chú nh́n các cửa sổ. Phía sau một trong những cửa sổ ấy, trên lầu hai, là một người đàn ông vạm vỡ, chỉ mặc áo lót. Tôi đă từng gặp ông ta trong chung cư. Ông thất nghiệp, thường đi đâu về cũng say rượu. Có lần tôi đụng mặt ông trong thang máy. Toàn thân ông bốc ra mùi rượu, mùi mồ hôi, mùi nôn mửa. Từ trên cửa sổ, ông nh́n chúng tôi. Thằng bé rảo bước, tôi c̣n muốn hỏi nó thêm một câu. Nó quay lại, hất đầu chỉ người đàn ông trên cửa sổ, bảo, Nếu ông muốn chị ấy đến thăm ông đêm nay, ông phải hỏi cha tôi.

Một người ngụ tại Vườn Táo lấy vợ. Ông tổ chức tiệc cưới trong pḥng ăn lớn ở tầng dưới. Ngày thường th́ mùi cá rán với mùi khoai tây tỏa khắp các tầng lầu. Ta biết ngay là ngày lễ khi ngửi thấy mùi bánh rán với mùi xúc-xích nướng. Tất cả mọi người trong chung cư đều được mời, theo lời tờ giấy lớn dán trên cửa thang máy, nhưng có những người biết rằng nên tránh tủi hổ phải cáo thoái khi thấy ḿnh là kẻ không ai muốn gần. Nghĩa vụ của tôi đối với những người b́nh thường, những người sung sướng, là không làm nhục họ bằng sự hiện diện của tôi. C̣n vui thú của tôi lại là vi phạm bổn phận người b́nh thường gán cho tôi, vui thú của tôi là phá tham vọng hạnh phúc của họ, vui thú của tôi là tḥ đầu ra như con cú kêu vang giữa cuộc liên hoan. Tôi nhanh nhẹn bước vào. Trong pḥng chỉ toàn đàn bà. Những người đàn bà vẽ mắt, tô môi, chân dận giày da bóng láng gót đă ṃn. Mấy bà già ngồi trên ghế. Những người khác phân tán khắp pḥng. Trừ hai người da đen, một người béo phị, mặt mũi hoan hỉ, choàng khăn đỏ rực, một người gầy g̣, mặc toàn đen, níu lấy mẹ như một con ruồi sợ sệt, c̣n th́ toàn là người Bắc Phi. Kê sát tường trong cùng, hai cái bàn trống không để bày tiệc. Một đám bé gái mặc áo đỏ từ trong bếp đi ra; tay cầm nhón mấy cái bánh rán c̣n bốc khói, chúng xé bánh làm hai, moi ra miếng chuối bỏ miệng ăn ngấu nghiến, rồi, đầu ngả ra sau, chúng vừa cười khúc khích vừa nhâm nhi bột bánh đẫm dầu. Bọn đàn bà nh́n tôi, mắt họ cho thấy tôi phá cuộc vui của họ, buổi tối này chắc sẽ thành đại họa, v́ người đàn ông xuất hiện đầu tiên lại là cái anh loạn óc ở lầu năm. Tôi đảo mắt nh́n hết mọi người, hi vọng nh́n ra một cái áo khoác có mũ choàng, nhưng cánh bướm trắng không có trong pḥng. Tôi cười với bà da đen quấn khăn đỏ và quay gót.

Tôi đă đem ở thư viện về một cuốn sách chọn trên kệ triết học. Khi lật qua cuốn sách, tôi bắt gặp câu, Hay ho ǵ mà chơi trong một thế giới ai ai cũng gian lận, mà người gian lận đầu tiên chính là tôi. Có lẽ tôi sẽ chẳng đọc hết cuốn sách này, có lẽ tôi sẽ chẳng đọc một gịng nào, tôi chỉ cần biết là tôi có trong túi, sát bên ḿnh, trong túi phải áo vét, cuốn sách có hàng chữ ấy, Hay ho ǵ mà chơi trong một thế giới ai ai cũng gian lận. Tôi đọc sách đâu phải v́ muốn thành uyên bác. Tôi t́m trong sách một dấu hiệu nhận biết. Tôi liếc qua nhiều sách lắm. Thường tôi không thấy ǵ khác hơn là một cuốn sách, những đoạn văn, những từ ngữ. Giở sách măi cũng chán. Tôi đă toan thôi. Bấy giờ, phép màu hiện ra. Tôi lấy một cuốn sách, mở ra, và đó, một cái ǵ đó ra hiệu cho tôi. Những lúc như thế, tôi cảm thấy ḿnh như kẻ đắm tầu trông thấy một bàn tay nơi chân trời, một bàn tay cử động trên mặt nước, một bàn tay sống. Một bàn tay chẳng làm ǵ được cho tôi. Nhưng vẫn là một bàn tay ra hiệu cho tôi và bảo tôi ít ra chúng tôi cũng là hai người đắm tầu trong biển cả cô đơn này. Hễ một cuốn sách ra hiệu với tôi, tôi đem nó về pḥng, đặt trên bàn bên giường ngủ. Thế là đột nhiên căn pḥng có người, có một bậc thầy nhủ với tôi, Hay ho ǵ mà chơi trong một thế giới ai ai cũng gian lận, mà người gian lận đầu tiên chính là tôi. Tôi nhai đi nhai lại câu ấy, đủ cho tôi sống hàng ngày trời, hàng tuần lễ. Lại có khi tôi đem sách bên ḿnh, giữ trong túi. Nó sưởi ấm tôi. Nó như một người bạn mỗi sáng tôi lại gặp lần đầu. Tôi tự giới thiệu, Tôi không phải người ở đây. Nó đáp, I'm a stranger here myself¹⁹. Chúng tôi quay lưng lại thế giới, chúng tôi cùng đi về một hướng, chúng tôi đi chinh phục Cơi Không Nơi Nào.

 

Tôi vừa dán lên tủ tấm ảnh tôi t́m ra trong một cuốn sách ở thư viện - tôi đă xé trang sách có tấm ảnh ấy, giấu vào trong áo đem về nhà. Người đàn bà trong ảnh tên là Käthe K., người Đức, bà vẽ và nặn tượng. Trong thư viện có hai cuốn sách viết về bà. Từ mấy bữa nay, tôi lật giở những tác phẩm về nghệ thuật hoạ h́nh. Phần lớn những bức vẽ của Käthe K. thể hiện một người mẹ che chở các con trước Tử Thần và rồi chính ḿnh bị Cơi Âm nuốt mất. Không phải những bức vẽ ấy, mà gương mặt Käthe K. khiến tôi chú ư. Trong ảnh, bà chừng sáu mươi tuổi. Mái tóc bạc, trông mướt và mềm, búi ra sau. Mặt nhọn, chỉ thoáng đôi nét nhăn, khiến ta nghĩ đến mặt một con chuột bạch con. Khi đứng trước tủ, đối diện với bà, tôi có cảm tưởng mắt phải bà chăm chú nh́n tôi, c̣n mắt trái cố đoán xem đằng sau tôi có ai khác không. Käthe K. nh́n tôi; bà nửa là người điên, nửa là thầy tu. Bà là thần bản mệnh cho chung cư Vườn Táo. Bà che chở tôi chống cái chết, chống sự điên rồ. Bà trông chừng cho tôi yên giấc. Tôi tưởng như trong pḥng này bớt lạnh, và ngay cái tủ sắt cũng tỏa ra hơi nóng.

 

 

 

XXII

 

 

Văn pḥng viên Tham vấn như có phục kích. Tôi vào căn pḥng ấy, bốn bức tường trần trụi, đồ đạc lủng củng, như một phái viên vào dự một hội nghị ḥa b́nh thế nào cũng sẽ thất bại. Viên Tham vấn tiếp khách ngồi trên một cái ghế bành, sau một cái bàn lớn ngổn ngang hồ sơ. Thực ra, viên Tham vấn không tiếp khách, ông đương đầu với người chứng kiến sự xấu xí của ông, ông chuẩn bị nhổ vào cái gương phản chiếu h́nh ảnh ông. Sự xấu xí của viên Tham vấn không có ǵ là kinh khủng, chẳng có ǵ do dị tướng. Nó tẻ nhạt, chẳng gợi lên ǵ, nh́n thấy khó chịu thế thôi. Cứ như bà mụ đă đùa mà chọn trong kho những ǵ là vô duyên nhất, khó thương nhất làm quà cho bộ mặt viên Tham vấn : một lớp da xám, dày, một cục thịt gọt sơ sài thành cái mũi đặt vào giữa mặt, hai lát thịt h́nh mỏ chim, hai con mắt ti hí sau hàng mi, hai má nặng, xệ xuống, khiến viên Tham vấn có vẻ cùng họ với loài chó bun, có vẻ là mẫu đẹp nhất của giống chó cấm cảu này. Viên Tham vấn tưởng che giấu được sự xấu xí của ḿnh bằng thái độ hung hăng ngạo mạn. Lúc nào cũng nói, Ưng hay không, có thế thôi. Không hiểu tối hậu thư ấy là về diện mạo khó coi của viên Tham vấn hay về công việc đang thương thảo. Viên Tham vấn nói dấm dẳn, thở gấp rút, quyết định trong chớp nhoáng. Tâm trí thường trực cảnh giác của ông luôn luôn ŕnh chộp những ǵ phải nghĩ, phải đọc, nói, viết, làm, quảng cáo. Ông không có ư kiến riêng. Tùy người đối thoại là ai, ông tự bào chữa một cách khinh bạc (có ư kiến riêng chỉ tổ gây bực ḿnh, mất ngủ; tôi rất ghét định kiến, tôi chỉ thích nhanh trí - tôi nhanh như thiện thành ác) hoặc bằng cách giả bộ nhún nhường (bấy giờ ông tự so sánh ḿnh với một pḥng cộng hưởng, với cái phễu Nüremberg²⁰ xưa kia dùng để rót kiến thức vào họng trẻ con : viên Tham vấn tham vọng trở thành cái phễu đón nhận hết mọi ư kiến phất phơ đem nhồi nhét cho công chúng). Ông nói cá nhân ông không quan trọng, những ǵ ông nghĩ chẳng ăn thua ǵ. Ông đuổi theo ư nghĩ, ham muốn của nguời khác. Người khác là ai ? Ông Tham vấn không biết, nhưng chức năng của ông là nghĩ như nguời khác. Với bất cứ đề tài nào, ông cũng có thể có hai luận điệu. Tôi từng nghe ông nói, Làm ǵ có t́nh yêu, chỉ là ḷng thuơng hại cái con vật, như ḿnh, lang thang ngoài phố với ám ảnh Miễn sao ḿnh không một ḿnh chiều nay. Nhưng hễ nhớ ra chức năng của ḿnh là viên Tham vấn bỏ hết khinh bạc, tuôn ra những sáo ngữ bằng một giọng chính xác và kiểu cách. Cho người đối thoại nghe chán chê rồi bài diễn văn dài (kết thúc bằng câu thật kêu, Tôi không đ̣i cô bán linh hồn cho tôi, tôi yêu cầu cô cho tôi một sản phẩm), ông lại thu ḿnh vào vỏ. Ông nâng đôi mắt kính tṛn nhỏ trên mũi, nhăn mặt rùn vai. Ông cho ḿnh đă thắng trận. Ông đứng lên, tin chắc chiến thắng của ḿnh. Ông không biết ngay lúc ông tưởng đắc thắng, thân xác ông phản bội ông - cứ như ông đă khoác chiến lược của ông trên mặt và bỏ mặc phần c̣n lại. Mặt ông là mặt chiến lược gia, nhưng thân xác là thân xác kẻ chiến bại. Khi ông rời khỏi ghế, tức th́ hiện ra một thân xác mềm nhăo, với cái bụng tṛn quay, và những động tác uể oải đối lập với vẻ mặt cứng rắn. Viên Tham vấn đă luyện vẻ mặt ấy để hàm như hàm chim ưng, để mắt như hai con dao sắc, nhưng thắng cuộc rồi, khi không ai chứng kiến, ông trốn về với thân xác mềm, nóng của ḿnh. Ricin bảo tôi, Lúc đối diện với viên Tham vấn, em đừng nh́n thân xác hắn, bởi rút cục hắn sẽ khiến em thương cảm. Cứ nh́n mặt hắn thôi. Em sẽ đọc thấy trên mặt hắn mong muốn duy nhất của hắn : chiến tranh. Chiến tranh cho hắn quên sự xấu xí của ḿnh. Trong chiến tranh, không có đàn ông, đàn bà, những cơ hội không đồng đều; trong chiến tranh chỉ có hai kẻ thù với một tấn thuốc nổ. Viên Tham vấn đem thông minh và khinh miệt bắn em lia lịa. Thông minh thiếu tự tin, khinh miệt để ngừa trước chính ḿnh bị khinh miệt. Em phải, Ricin bảo, hất a-xít vào mặt hắn, xỉ vả hắn như tát nước. Hắn không muốn em thương hại đâu. Hắn muốn là đối thủ của em.

Trong văn pḥng viên Tham vấn, bên phải cửa vào, có gắn một cái kệ chiếm hết chiều dài bức tường. Ông bày ở đó bộ sưu tập những bàn tay của ông. Viên Tham vấn sưu tập bàn tay từ nhiều năm nay. Đam mê ấy hẳn bắt đầu ngày ông nhận ra một điều ḱ dị ở thể chất ông : viên Tham vấn có hai bàn tay trắng trẻo rất đẹp, với những ngón thon dài. Bà mụ đă chơi khăm cho ông hai bàn tay một chủng sinh. Tôi, tôi có cảm tưởng hai bàn tay viên Tham vấn không sống. Nh́n chúng, tôi tưởng tượng ông đă tự chặt hai bàn tay rồi cho ghép vào những bàn tay đúc trong bộ sưu tập. Tôi tưởng tượng viên Tham vấn đổi tay như người ta thay găng; mỗi sáng, tùy phải tiếp ai, ông ghép vào cổ tay những bàn tay đúc bằng thạch cao hoặc bằng đồng. Ông mang hai bàn tay trắng để tiếp tôi. Khi ông chắp tay trước miệng, tôi nghĩ đến những con bướm vừa bị chó ngao ngoạm mất cánh. Viên Tham vấn thích khoe với tôi bộ sưu tập của ông, những bàn tay đủ mọi kích thước, bằng đủ mọi chất liệu, những bàn tay đàn bà tuyệt vời xinh xắn đúc bằng đồng, những bàn tay bé nhỏ bằng cẩm thạch hồng, những bàn tay gân guốc, những bàn tay kẻ siết cổ người bằng thép, rồi c̣n những bàn tay bằng gỗ với những lóng, nối bằng chỉ, có thể tách rời nhau. Phía trên bộ sưu tập, viên Tham vấn treo tờ quảng cáo một nhăn hiệu nước hoa, in h́nh một cô người mẫu tóc vàng, mặc áo màu lục đậm - trong ảnh không thấy tay cô, chỉ thấy hai con mắt xanh tươi cười và miệng với đôi môi đỏ thắm. Trông bức ảnh như lời kêu gọi ứng tuyển cho phụ nữ bước vào văn pḥng này. Viên Tham vấn có nhược điểm phô bày những ư thích của ḿnh, nhưng không dám lố bịch t́m cách chinh phục những mơ mộng của ḿnh. Ông sợ bị nhục nhă. Ông ghê phải thất bại. Ông bằng ḷng với ǵ có trong tay. Ǵ có trong tay ấy tên là cô Monnier. Viên Tham vấn đă nảy ra sáng kiến ngày cô Monnier đến xin chức phụ tá ông đang cần. Sáng hôm ấy, khi bước vào văn pḥng công ti sản xuất của ông, viên Tham vấn trông thấy một bóng người, nh́n sau lưng, khiến ông nhớ đến cô người mẫu trong tờ quảng cáo. Ông chưa bao giờ gặp cô người mẫu ngoại trừ trong bức ảnh dung nhan ấy, nhưng ông nghĩ quyết rằng, nh́n sau lưng, hai người giống nhau như lột. Người đàn bà trẻ vừa mất hút sau góc hành lang không cao lắm; cô không mang áo màu lục, nhưng mặc một cái váy rộng màu đen và một áo vét cắt vụng. Duy mái tóc màu hạt dẻ gợi nhớ mái tóc vàng của cô người mẫu. Và thế là cô Monnier vào làm việc cho viên Tham vấn. Ông thích nh́n cô sau lưng; nh́n trước mặt, ông tự bảo đôi mắt xanh của cô Monnier giống hai ḥn bi dính cát nhiều quá, mũi cô hơi thô, son hồng cô tô môi quá nhạt. Viên Tham vấn tự hứa sẽ điều chỉnh, hoá trang, ngụy trang thực tế. Cô Monnier đóng vai người đẹp say ngủ, người ṃn mỏi mong chờ một cứu tinh, một người đàn ông có hai bàn tay trắng đẹp sẽ tái tạo ḿnh²¹. Viên Tham vấn, yên trí cô là kẻ ngốc nghếch, cảm thấy ḿnh nhận lănh cả một sứ mệnh : điểm tô cái món đồ chơi ngoan ngoăn chực trước cửa văn pḥng ông, ghi dấu ấn của ông vào cô, in vào da cô nhăn hiệu chế tạo.

 

Một buổi sáng, tôi đang ngồi trong văn pḥng viên Tham vấn th́ cô Monnier bước vào. Cô mặc bộ áo màu lục đậm. Tóc cô, nhuộm vàng, đă cắt ngắn. Cô lại gần, đặt một hồ sơ trước mặt viên Tham vấn, miệng nở một nụ cười tô son đỏ thắm. Mắt tôi nh́n thấy cô Monnier đằng trước, ảnh cô người mẫu đằng sau. Viên Tham vấn tỏ ra là tay đạo văn đáng nể. Mắt ông nh́n cô Monnier lộ rơ sự thỏa măn của Đấng Tạo Hoá, vào ngày thứ bảy, ngắm nghía tác phẩm của ḿnh và cho là được lắm²². Thái độ ông lẫn lộn một nỗi vui sướng lại càng rạt rào v́ đă vượt thắng hết mọi trở ngại, và niềm ân hận nhận ra rằng cái ǵ cũng mua rẻ được, kể cả những giấc mơ. Ông cảm thấy hàm ân người đàn bà trẻ đóng vai các Cô Thế Phẩm một cách hết sức chân chất, khinh miệt cô đă để ḿnh cho người ta nhồi nắn như thế, kiêu hănh vô bờ đă thành công hoá trang thực tế, chút nào đắng cay đă chỉ có được một thế phẩm cho các giấc mơ, và bắt đầu hổ thẹn đă tiến hành một cuộc đổi chác tội nghiệp làm tṛ cười cho trí thông minh của ông. Cả tôi, hôm ấy, tôi cũng cho cô Monnier là kẻ ngốc nghếch, một người đàn bà người ta yêu cầu đóng vai làm cảnh, chỉ việc nói mỗi một câu, Ông muốn nhồi nắn tôi thế nào tùy ư.

Vài tháng sau lần hoá thân ấy của cô Monnier, tôi gặp cô trên phố Franois-Ier²³, cặp tay một thanh niên vạm vỡ. Một lọn tóc vàng chắn ngang trán cô, chiếc áo cổ rộng để lộ một sợi dây chuyền vàng. Cô Monnier mặc áo màu lục. Cô cười với tôi không thôi.

Sau lần gặp gỡ ấy, mỗi lần tôi từ văn pḥng viên Tham vấn bước ra, cô Monnier lại giữ tôi lại bên bàn giấy cô, mời tôi cà-phê, tŕnh bày với tôi quan niệm về t́nh ái của cô, mách tôi những cách làm sao được lợi nhất. Cô là một chiến lược gia nấp sau nụ cười kẻ ngốc nghếch. Cô để kệ viên Tham vấn thỏa thích chơi tṛ búp-bê với cô. Cô biết đổi lại cô được hưởng những ǵ; cô học ăn mặc, trang điểm, đi đứng, nói năng. Viên Tham vấn đ̣i cô đổi son tô môi, thử nước hoa này nước hoa kia, mua giày này giày kia. Chơi tṛ búp-bê là đủ cho ông rồi, chưa bao giờ ông cởi quần áo cô, chưa bao giờ làm bù đầu cô, chưa bao giờ mó máy cô. Viên Tham vấn không hề đem cô về nhà ông; thỉnh thoảng, buổi chiều, ông đưa cô về nhưng không vào nhà cô. Cô Monnier không hiểu sự tế nhị của viên Tham vấn có che đậy sự đồi bại nào không, nhưng cô không phải là người tính hay trăn trở, cô chẳng buồn thắc mắc v́ sao ông xử sự như vậy.

Màu lục đem may mắn cho cô Monnier. Từ khi cô vận y phục màu hộ mệnh ấy, đàn ông khao khát theo đuổi cô. Cô Monnier không muốn phá hư công tŕnh của viên Tham vấn. Cho nên, cô ra giá²⁴ những buổi hẹn ḥ. Càng ngày cô càng nổi tiếng với một nhóm người sành sỏi, nhưng, theo lời cô, cô chọn lựa rất kĩ lưỡng.

 

 

 

XXIII

 

 

Tôi không hiểu nổi con bé có mục đích ǵ. Điều ǵ thúc đẩy nó cứ tích lũy những hành động lập dị, bẻ cong số mạng, chỉ ham các t́ tật ? Nó sống bằng những chối bỏ, nuôi ḿnh bằng những phản bội. Đă kiêu hănh là dân Chà Chệt viết văn bằng một ngôn ngữ không phải của ḿnh, nó lại muốn thêm được hồ nghi con hoang, được bán tín bán nghi con lai. Nó muốn thử thách thần kinh nó. Chính tấm gương tôi thất bại cho nó đủ can đảm đi thám hiểm biên giới của sự lành mạnh tâm thần. Chính hồi ức tôi sụp đổ mười lăm năm trước khiến nó thả ḿnh đắm ch́m để dễ vọt lên trở lại. Tôi đă chuẩn bị con đường. Tôi là dược thảo trị độc của nó. Phương thuốc nhiệm màu ngừa điên dại của nó.

Con bé tự thuở nào vẫn chơi cái tṛ chỉ nh́n h́nh bóng chứ không bao giờ nh́n chính sự vật. Nếu nó tiếp tục tṛ ấy quá lâu, thần kinh nó sẽ lâm nguy, và buổi tối lên giường nó sẽ xoa nắn thái dương, tưởng như đầu ḿnh chỉ c̣n là một cục thịt lởm chởm những đinh.

Họ đă thắng được tôi, có lẽ họ sẽ không thắng được nó. Nó lí luận y hệt tôi : nếu đó là kiếp con hoang, vậy sẽ không phải là điên; có tôi giúp, nó sẽ thoát phải điên. Nó đă tự vệ trước nguy hiểm điên bằng cách phân thân. Nó đă muốn thành xa lạ với gia đ́nh, rồi với đất nước, với tiếng mẹ đẻ, sau cùng với chính ḿnh.

Nó nói với tôi nó mất ḷng tin từ rất sớm, bản năng nó ngờ vực cuộc đời, một thời gian dài những tiếp xúc với thế giới bên ngoài khiến nó ngột ngạt tê liệt, trong nhiều năm nó đă sống như cụ tổ, xích chân trong chuồng. Đương nhiên nó phải tự xiềng xích mới mong giữ ḿnh vẹn toàn. Nó sợ cuộc đời, bởi mẹ nó là hiện thân của cuộc đời, cuộc đời dưới dạng ghê tởm nhất. Cuộc đời ích kỉ, cay độc, cuộc đời với hết mọi thô bỉ, cuộc đời tà dâm, cuộc đời chỉ vị đồng tiền, cuộc đời thú vật, cuộc đời tùng phục truớc kẻ mạnh, cuộc đời bạo tàn với kẻ yếu. Con bé tự bao giờ vẫn ghê tởm cuộc đời - nó tưởng tượng hễ sống là sống như mẹ nó. Nó đă tự xiềng xích ḿnh, tự quản thúc ḿnh. Nó tin nó lâm nguy. Một bên là cuộc đời, cuộc đời nó chỉ h́nh dung được như hai hàm thép, như cặp đùi mở rộng ham hố thịt da rắn cứng. Bên kia là điên dại. Hoặc là cuộc đời ghê tởm, nhớp nháp, hoặc là một cuộc đời khác, một cuộc đời tự do, một cuộc đời như nó khát khao chứ không phải như thói thường - và như thế, đến điên dại chỉ c̣n một bước.

Nó có thể lựa chọn theo gương mẹ nó hoặc theo gương tôi. Hoặc sống như loài vật, như con bọ chúa tiến bước, giương cặp râu độc ra trước, hủy diệt muôn loài để ḿnh sống c̣n. Hoặc vượt lên, và ch́m vào điên dại. Nó đă tự vệ, tự xiềng xích ḿnh để không phải theo gương mẹ nó hay theo gương tôi.

Trong gia đ́nh này, bắt trí năo làm việc, tập luyện sáng suốt, ấy là dấu hiệu điên khùng. Trong gia đ́nh này, chớ nên dọ thám những uẩn khúc của ư thức, chớ nên quá rọi sáng đầu ḿnh. Trong gia đ́nh này, người ta chỉ ưa những vùng mờ tối. Trong gia đ́nh này chỉ có ánh sáng bạc vàng, mọi ánh sáng khác đều nguy hiểm, mọi ánh sáng khác đều bị cấm đoán. Lỗi lầm của tôi là đă không tôn trọng cái ánh mờ không ǵ không bao dung - hận thù, tà dâm, lừa lọc đồng loại.

 

Sớm mất ḷng tin, lời con bé, là một bệnh nguy hiểm, có thể khiến bỏ mệnh. Kẻ mắc bệnh ấy nhờ đó mà giữ được thanh xuân, nhưng các chức năng sống đều hỏng cả. Bề ngoài, người ấy trông trẻ trung, lành mạnh, nhưng máu nhiễm độc, đầu bệnh hoạn, thần kinh nát tan.

Sớm mất ḷng tin đă là vũ khí tự vệ của con bé, chứng bệnh nó cậy đến để chống chọi với chứng bệnh ham sống của mẹ nó. Nó đă như  người đói tự nguyện nhịn ăn.

Từ khi mẹ nó tiết lộ bí mật, nó đoán thấy cơ hội nới lỏng gọng ḱm. Cứ như  bao nhiêu năm qua nó đă sống với một con chim trên tay, một con chim ưng móng vuốt cắm sâu vào da thịt nó - máu từ vết thương ứa không thôi, mỗi ngày qua móng vuốt càng cắm sâu hơn để rồi nhập một với mạch máu nó. Mẹ nó tiết lộ bí mật, và tức th́ như là nó không c̣n bó buộc phải chịu sức nặng con chim ưng trên tay, như là sau cùng nó có thể xua đuổi con chim, rửa sạch vết thương.

Nó biết mọi mầm sống bao giờ cũng bị trấn áp không chút xót thương. Đến nay nó vẫn tránh né, sợ bị nghiền nát. Cha nó đă bị đè bẹp. Tôi đă bị đè bẹp. Bằng cách này hay cách khác, gia đ́nh đă loại trừ hai chúng tôi. Gia đ́nh đă loại trừ cha nó bằng cách bóp nghẹt không gian sống của ông, không để ông thở, chỉ cho ông làm những việc tôi tớ, bắt ông chỉ có thể là một con số không mà thôi. C̣n tôi, gia đ́nh đă loại trừ tôi bằng cách cô lập tôi. Treo lên cổ tôi tấm bảng Điên hết mức, và thế là tôi như chết rồi. Một cách nào đó, quả tôi chết rồi, bởi họ đă hủy diệt mối ràng buộc duy nhất cho tôi thành công dân trong cơi đời này.

Trong gia đ́nh này, họ không nói tôi điên, họ chỉ nói Cậu ấy bệnh. Điên là một từ rất hiếm khi gia đ́nh dùng đến, sợ xui xẻo. Họ tự biết ḿnh đều loạn óc cả, nhưng một khi không ai hay biết th́ chớ nên nói ra. Điên dại ŕnh chực họ. Ở tôi, bệnh đă phát rồi. Ở họ, bệnh âm ỉ, tác hại. Bệnh ṿ nhàu hồn họ, bệnh vấy máu những cơn mơ của họ, bệnh buộc họ trốn chạy chính ḿnh. Điều họ gọi là điên dại ở tôi chỉ là tôi  không chịu noi theo con đường hẹp của họ, không chịu yên phận cho mấy cái gien đừng nổi lên. Điều họ gọi là bệnh của tôi chỉ là đột ngột thay đổi tính khí : một hôm, tôi đă quyết định tuân theo t́nh cảm của tôi, gạt bỏ những phép tắc đối xử họ áp đặt với tôi. Tôi đă hành động nhục nhă. Lại càng nhục nhă v́, theo họ, tôi tiết lộ bệnh điên dại vẫn giấu giếm của gia đ́nh này. Tôi phá vỡ cái trật tự ti tiện đă tạo dựng. Với họ, tôi bệnh rồi. Và thế là tôi bị thất sủng. Với họ, tôi là người đă không biết sắp xếp sự điên dại của ḿnh, kiểm soát những bản năng man rợ của ḿnh. Họ buộc tội tôi tà dâm, vô luân. Tôi không c̣n là người thừa kế, người con trai độc nhất trong gia đ́nh. Họ nói muốn chữa cho tôi khỏi. Thực ra, họ muốn nhốt kín tôi, để tôi không phá hỏng quan niệm của họ, quan niệm nhỏ nhoi về cuộc sống hẹp ḥi của họ. Họ tưởng đă thắng được điên dại, họ chỉ là quắt lại, quắt lại cho đến khi không c̣n sợ bị điên dại nữa.

Họ không thể chấp nhận tôi không coi vào đâu quy củ đẹp đẽ của họ, những phép tắc sống của họ. Họ không thể chấp nhận tôi một ḿnh một cơi. Tự bao giờ họ vẫn nghĩ rằng phải sát cánh bên nhau, để che giấu cái bóng nhăn nhó sau lưng họ, tự bao giờ họ vẫn nghĩ rằng, về phe với nhau, họ sẽ bán lại được cho quỷ²⁵ cái bóng họ, sự điên dại của họ. Họ không tha thứ tôi đă bỏ rơi họ, đă xa rời sự che chở độc hại của họ. Họ chỉ có một ư nghĩ : ở bên nhau, điên trong nhà, và khiến người ngoài tưởng họ lành mạnh, phú quư.

 

 

 

XXIV

 

 

Viên Tham vấn nói, Tôi sẽ làm đám cưới bên bờ biển. Vào mùa thu. Chúng tôi sẽ lấy pḥng ở một trong mấy cái khách sạn đă hết khách ấy. Chúng tôi sẽ nhờ anh gác cửa và cô hầu pḥng làm người chứng.

 

(Thấp giọng, Tôi cố khóc thật nhiều cho lả người đi. Ră rời mới mong ngủ được. Những trận khóc thay cho thuốc ngủ đấy.) Sáng chủ nhật, viên Tham vấn mắt đỏ ngầu, mi sưng húp, mặt phị ra. Sáng chủ nhật, viên Tham vấn ra hàng ăn trong nhà ga Bắc, ngồi vào bàn, uống bia, và ngồi ĺ ở đấy cho đến chiều.

 

Viên Tham vấn nói, Tôi sẽ làm đám cưới một ngày gió lớn. Cô ấy sẽ mặc một bộ áo màu lục.

 

(Thầm th́, Có chủ nhật chỉ làm tủi nhục chúng ta. Lẽ ra không bao giờ tôi dừng lại mới phải. Chú hề múa may bởi người ta đă lên dây. Khi dừng lại, chú muốn tự cười vào mặt ḿnh.) Viên Tham vấn kéo lê khuỷu tay trên mặt bàn nhớp nhúa, nh́n thẳng phía trước, thỉnh thoảng hin mũi hít mùi cá rán.

 

Viên Tham vấn nói, Lễ cưới xong, tôi sẽ cùng cô ấy ra ngồi hàng hiên quán ăn ngoài băi biển. Chúng tôi sẽ cùng nhau ngắm biển.

 

(Nhỏ nhẹ buông từng chữ, Chủ nhật, tôi tôn trọng nghi thức của chán chê. Tôi như con chim đă rút xương. Phải chi người ta nhốt tôi vào lồng, đầu kẹp giữa hai đầu gối, rồi đem tôi đi nơi khác, ném tôi xuống biển như ngày xưa người ta ném bỏ những đứa con hoang, và cứ để tôi bồng bềnh trên mặt nước.)

 

Viên Tham vấn nói, Cô ấy sẽ mặc một bộ áo màu lục. Tôi sẽ đặt tay lên gáy cô, chỗ giữa chân tóc với cổ áo. Chúng tôi sẽ cùng nh́n về một hướng²⁶.

 

(Chùi bọt bia trên mép, Khi chú hề ra biển trở về với Cuộc T́nh đời chú, chú sẽ thắng các ngày chủ nhật, nhưng chú sẽ tiếp tục múa may mà chẳng biết để làm ǵ, chú sẽ không dám khạc nhổ nữa, sợ những băi đờm bắn trở lại mặt ḿnh.)

 

Viên Tham vấn nói, Trên toa xe lửa đưa chúng tôi từ ngoài biển về, chúng tôi sẽ ngồi bên nhau, cầm tay nhau, không nói với nhau một lời.

 

(Cười khẩy, Con người thật đúng là một con vật sống bằng những hư cấu ḿnh bịa ra để giữ lấy thân. Ôm trong tay một ả ngốc nghếch mà gọi Linh hồn của anh, cưới làm vợ một ả ngây ngô mà gọi Cuộc T́nh đời anh. Ngủ trong một căn pḥng hôi hám - những lời tự hứa mà không giữ sặc mùi cống rănh đấy. Sáng thức dậy ḷng đầy oán hận. Cái được gọi là gặp gỡ với ḥa nhập chỉ là một thỏa thuận bất chính :  trao lại những ế ẩm của đời ḿnh đổi lấy những nợ nần. Mơ tưởng hạnh phúc như một đám mây đầy vệt hồng, thực ra là ôm cứng một cái túi nôn.) Sáng chủ nhật này, trước khi đến ga Bắc, viên Tham vấn đă dùng điện thoại trong xe gọi tôi, giọng khô khan, quyết liệt, yêu cầu tôi ra gặp ông tại cái bàn nhớp nhúa trong hàng ăn nhà ga.

 

Viên Tham vấn nói, Cô sẽ viết một ḱ cho Cuộc T́nh đời họ. Nếu cần, tôi sẽ đọc cho cô viết. Tôi sẽ nhổ hết những tư tưởng hắc ám trong đầu cô. Tôi sẽ tẩy sạch óc cô. Tôi sẽ nhồi nhét hoan lạc cho cô. Tôi sẽ dạy cô toán pháp của đa cảm, phương pháp hoa mộng. Tôi sẽ lôi cô khỏi ảnh hưởng Ricin.

 

(Môi vẫn mím, Phải kéo dài sự bịp bợm, tạo ra một thế giới cho bọn con gái mơ mộng khờ khạo, tụng kinh cầu siêu cho đám đàn ông cô độc, tiếp tay cho người ta tin rằng ái t́nh cứu rỗi.)

 

Viên Tham vấn nói, Cô bị Ricin chi phối. Hễ hắn gơ cửa là cô mở ngay. Hắn đi dạo ban đêm là cô lẽo đẽo đi cùng. Hắn miệt thị đàn bà, cô cũng tán thưởng. Hắn bôi nhọ những mối t́nh của cô, cô cũng không căi. Hắn phá những dự tính của cô, cô lại hàm ơn. Hắn biểu diễn tài vu khống, cô lại kính phục. Nhưng nh́n kĩ hắn coi, hắn chỉ là con chó què cứ ra đái bên cột đèn đường. Hắn cô lập cô để chế ngự cô. Hắn tự nhận là anh cô. Hắn như tên ma cô cho lương tâm cô. Hắn điểm tô tâm trí cô. Hắn nhào nắn tư tưởng cô. Hắn bắt giữ cô, d́m đầu cô dưới nước. Hắn không cho cô thở ǵ khác ngoài mùi nhà xác đến đâu hắn cũng kéo theo. Hai túi Ricin chỉ những tro và tro. Hắn ép cô nuốt, hắn tọng đầy miệng cô, để cô sẽ thành giống hắn, một trái đắng. Đời Ricin là một thế múa xoay ṿng hụt hẫng.

 

(Lẩm bẩm, Tôi cũng vậy, tôi đang hụt xoay ṿng và ngă nát đít ra.)

 

Viên Tham vấn nói, Khi tôi ra biển về rồi, chủ nhật tôi sẽ không c̣n đến ngồi ở cái bàn nhớp nhúa này nữa. Chủ nhật, tôi sẽ đi dạo với cô ấy, cô ấy sẽ mặc một bộ áo màu lục, chúng tôi sẽ phác dự tính cho tương lai.

 

(Nén tiếng ợ, Sự thực th́ tôi chỉ mong một kiếp sống nhỏ nhoi trong chân không.) Viên Tham vấn luồn tay vào trong áo găi bụng, mặt nhăn lại chán ghét (Dẫu sao cũng đâu có dở, thủ dâm mà trong đầu vẽ ra những h́nh ảnh khuôn sáo về một thứ hạnh phúc tầm thường), ông nới lỏng cà-vạt, tḥ một ngón tay vào trong cổ áo gài kín, găi da cổ. Mấy ngọn đèn nê-ông trong pḥng vụt sáng. Viên Tham vấn lấy tay che mắt, ngoảnh đầu, kéo ghế lại góc tường tối (Hồn tôi quá đỗi thương đau... tôi chịu không nổi ánh sáng ban ngày), bàn tay trắng đẹp di chuyển rất nhanh, trên bụng, tay, đùi, cứ như đuổi theo một con bọ chạy khắp người (Người tôi bừng bừng, người tôi đỏ rực hổ thẹn). Ngồi bên cái bàn nhớp nhúa, trong góc pḥng tối, viên Tham vấn cuống quít đưa tay sục sạo thân ḿnh đầy vết tích (Có khi tôi ngứa cả ở hai bàn chân nữa, tôi buộc phải đứng lên, vào pḥng vệ sinh tháo giày mà găi). Viên Tham vấn cả cười sầu thảm (Tôi là cái nhọt có hai bàn tay trắng, một ung độc, một ngọn Vésuve đau khổ ²⁷. Tôi cảm thấy khắp châu thân như có lưỡi dao nung chín áp lên da).

 

Viên Tham vấn nói, Ricin muốn cô tật nguyền, muốn cô chết. Hắn ước thấy cô treo cổ lên chấn song cửa sổ pḥng hắn, mặt mũi biến dạng, thân h́nh nát rữa. Chừng nào tôi ra biển về, tôi sẽ dạy cho cô nguyên lí hoan lạc cô chưa từng biết. Và Ricin sẽ hết c̣n nhắm được vào cô như nhắm vào một con ngựa non mang màu cờ tang chế của hắn.

 

(Thở dài, Tôi có đọc, cách đây lâu lắm rồi, một văn phẩm bắt đầu như sau, Và tôi sẽ hiến ngài những người đàn bà cao sang. Tôi tin chắc không phải t́nh cờ tôi gặp câu ấy, và phải xét đến giả thuyết này : cuộc đời sẽ hiến tôi những người đàn bà cao sang, những người đàn bà tất yếu phù phiếm sẽ len vào đấy, trong không gian giữa hai bàn tay tôi rộng mở, tôi sẽ chỉ việc làm bộ níu giữ họ, nhào nặn họ. Ợ một tiếng, Tôi đă được hứa hẹn những người đàn bà cao sang. Tôi vẫn há hốc miệng ŕnh họ tới. Tôi đă chờ đợi. Chờ đợi măi, tôi hoá thành một anh già bị lũ nhện con của thực tại xâu xé, chúng hút máu, bấu vào dưới nách, bơm cạn sinh khí. Anh già mỗi chủ nhật ngồi vào bàn trong viện dưỡng lăo. Anh liếm láp bát xúp lỏng bỏng; thỉnh thoảng, chiếc th́a giơ cao, anh ngó đáy bát, cái đầu nhỏ nhoi mốc thếch mơ tưởng bánh ḿ mới ra ḷ, thịt mềm và đùi đàn bà cao sang, nhưng nhện cắn khiến anh sực tỉnh, thế là anh lại nhúng th́a vào bát, vừa nuốt món xúp lỏng bỏng vừa găi háng.)

 

Viên Tham vấn nói, Tôi sẽ làm đám cưới bên bờ biển. Nhưng tôi đă sửa lại lần chót bức hoạt cảnh. Mặc bộ áo màu lục, cô ấy sẽ có dáng đàn bà cao sang. Tôi sẽ trùm một cái áo khoác rộng màu đen. Tôi sẽ có dáng thầy tu. Lễ cuới xong, chúng tôi sẽ đến ngồi hàng hiên quán ăn ngoài băi biển, rồi lên xe lửa trở về...

 

(Giọng nghẹt, như từ trong bụng phát ra, ...lúc xuống xe lửa, tôi sẽ bỏ cô ấy đấy, trên thềm ga, tôi sẽ bảo, ĐỪNG T̀M GẶP LẠI TÔI, và tôi sẽ ra ngay cửa đầu tiên.)

 

 

 

 

XXV

 

 

Đêm nay tôi chờ cánh bướm trắng đến thăm. Tôi đă thu dọn ngăn nắp trong pḥng. Trên bàn chỉ c̣n một cây bút ch́ và cuốn tập màu xám của tôi, lá thư để lại trong phong b́ và cái kéo. Tôi đă cất vào tủ mấy cuốn sách mượn ở thư viện. Trên cửa tủ, Käthe K. nh́n tôi bao dung. Bà tính đóng vai mẹ hiền, nhất thiết không muốn biết chuyện ô nhục sắp diễn ra dưới mắt bà. Tôi ghét khuôn mặt nhọn của bà. Tôi ghét các thần bản mệnh. Tôi sẽ không để bà thỏa măn thấy tôi sụp đổ và xin bà tha thứ. Tôi giật bức ảnh, xé vụn vất vào giỏ rác. Ngồi vào bàn, tôi mở cuốn tập nhưng lại đóng lại ngay. Tôi ngộp thở. Tôi đứng lên. Mở cửa sổ. Bên ngoài trời lạnh. Tôi nghiêng ḿnh xuống màn đêm. Tôi quay lưng lại con quái vật lảng vảng trong pḥng, đuôi ngoe nguẩy. Nó chờ mồi, ḷng dục khiến nó thở hổn hển. Nó hi vọng sẽ được đáng đồng tiền. Chút nữa đây, trong tiếng gầm rú của nó, tôi sẽ nghe tiếng cánh con bướm trắng rách tan.

Cái kéo trên bàn hôm qua nằm trong túi tôi. Từ cửa sổ tôi đă trông thấy người đàn ông ở lầu hai đi ra, tay xách cái đẫy. Từ mấy ngày nay, ông tự đi mua rượu lấy. Ông trùm ngoài áo lót một cáo áo khoác dày và ngắn. Tôi mặc áo vét và xuống pḥng đợi khách sạn. Tôi ŕnh đợi ông về bên thang máy. Tay phải tôi nắm chặt cái kéo giấu trong túi. Không lâu, ông trở về. Tiếng chai chạm nhau lách cách trong cái đẫy. Ông bấm nút gọi thang máy. Tôi vào theo. Tôi nh́n gáy ông béo núc ních. Tay tôi nắm chặt cái kéo trong túi. Có mỗi một động tác phải làm mà thôi. Ông quay lại, mặt say nhừ tṛn vành vạnh. Thở khó nhọc, khắp người mùi mồ hôi với mùi nôn mửa. Tôi chăm chú nh́n chỗ dưới lỗ tai bên phải, chỗ thịt da mềm, mọng, chỉ chờ được thọc huyết. Một động tác thôi, và máu sẽ bắn đầy vách thang máy. Thang máy dừng lại ở lầu hai. Có mỗi một động tác phải làm mà thôi. Tôi buông cái kéo. Tay tôi tḥ vào túi quần, lấy ra một tờ giấy bạc, tôi ch́a cho người đàn ông lúc ông bước qua cửa thang máy. Ông cầm lấy. Nói, Tối mai. Cửa thang máy đóng lại với mùi mồ hôi và mùi nôn mửa.

Cái kéo nằm trên bàn và con quái vật cười khẩy sau lưng tôi. Mày hay quá rồi. Sạch quá rồi. Tay không dính máu, con cu đă rửa kĩ, háng đă xát xà-pḥng. Mày đợi phần thưởng cho sự hèn nhát của mày. Con cu căng lên  nóng nảy. Bao năm trời bị bỏ xó, nó biết ơn nhiệt t́nh anh hùng của cái đầu mày lắm đấy. Không chơi tṛ cứu nhân độ thế là phải lắm. Pḥng này làm ǵ có chỗ cho trong sạch. Lấy mê sảng của mày bôi vấy mấy bức tường đi. Tắt đèn đi. Kéo màn cửa lại. Đêm tối th́ tội lỗi cũng câm nín. Mày sẽ chỉ việc mở cửa thôi. Mày đâu phải đao phủ đầu tiên cho nó. Đôi cánh nó rách nát rồi. Nó sống với vết thương của nó. Nó trông đợi mày tiếp nối chuỗi ô nhục.

Tôi tắt đèn và, ngồi bên bàn, tôi đợi. Đă nửa đêm. Tiếng thang máy rù rù vọng lại. Thang máy dừng ở lầu năm. Tôi lóng tai. Tiếng chân bước xa dần, ngược với hướng pḥng tôi. Tôi không nh́n cánh cửa nữa, cánh cửa kinh khiếp màu táo xanh với lỗ nh́n để lọt vào pḥng ánh sáng ngọn đèn ngoài hành lang. Cái kéo nằm trên bàn. Con quái vật cười gằn sau lưng tôi. Nó ứa nước bọt, khoan khoái thở dài. Tôi là kẻ thực hiện những chuyện bỉ ổi của nó. Chút nữa đây, tôi sẽ mở cửa, đón con bướm trắng vào, và cái bẫy sẽ sập xuống đôi cánh bướm.

Tiếng chân bước lại gần pḥng tôi. Ba tiếng gơ cửa rụt rè. Tôi vẫn ngồi trên ghế, căng thẳng. Phía sau, con quái vật bồn chồn, nó thở mạnh, hối hả. Mùi da thịt ngọt thơm làm mũi nó hấp him. Tôi muốn đứng lên, mở then cửa, bỏ trốn và để cánh bướm trắng đối mặt với con quái vật, nhưng tôi không nhúc nhích. Cái kéo nằm trên bàn. Lại một tiếng gơ cửa, rất nhẹ, như một con thú luớt qua chạm vào. Phía sau tôi, con quái vật thở càng lúc càng mạnh, như một con chó săn chạy hết hơi đuổi theo con mồi mất hút sau lùm cây. Thay v́ đứng lên, tôi chộp lấy cái kéo trên bàn. Lưỡi kéo sáng loáng trong nắm tay tôi. Tôi ngồi yên. Bên ngoài, một bàn tay xoay nhẹ nắm cửa. Con quái vật rú lên. Nó hạ lệnh tôi đứng lên ngay. Tôi vung kéo. Đâm một nhát. Lưỡi kéo cắm phập vào đùi. Tôi nén không kêu. Máu chảy ướt quần tôi. Ngoài hành lang, tiếng bước chân xa dần rồi tiếng thang máy chạy. Rồi yên lặng hoàn toàn. Cái kéo đă rơi dưới sàn. Tôi tựa đầu vào bàn, đưa mắt nh́n cửa sổ mở. Tôi cảm thấy không khí mát lạnh trên gáy. Con quái vật đă tan biến trong đêm đen.

 

 

 

 

XXVI

 

 

Cô Monnier chết trong bộ áo màu lục. Một ngày gió lớn. Viên đạn bắn vào gáy, chỗ giữa chân tóc nhuộm vàng và cổ áo. Cô Monnier chết một ngày thứ bảy mùa thu, giờ uống cà-phê, ngồi ở hàng hiên trống vắng một quán ăn ngoài băi biển. Anh hầu bàn vừa đặt hai tách cà-phê lên bàn; hai người khách ở khách sạn, mới đến sáng hôm ấy, đă yêu cầu anh kê cái bàn tuốt đầu hàng hiên trống vắng, bất kể gió lớn và trời chuyển mưa. Người đàn ông trùm trong một cái áo khoác rộng màu đen, nửa mặt khuất sau cổ áo bẻ cao, người đàn bà mặc một bộ áo màu lục. Họ đă gọi hai tách cà-phê. Anh hầu bàn đă đặt hai tách cà-phê lên bàn, rồi trở vào đọc báo trong quán ăn vắng ngắt. Một tiếng súng nổ. Anh hầu bàn lóng tai. Nhạc d́u dặt trong pḥng, chim hải âu rúc ngoài hàng hiên. Nh́n qua cửa kính, anh thấy người đàn ông mang áo khoác đen đă đứng lên - đứng sau lưng người đàn bà mặc bộ áo màu lục. Anh hầu bàn lại cúi xuống đọc báo. Vài phút sau, một tiếng súng nổ thứ hai. Anh hầu bàn vặn máy thu thanh to hơn. Khi xếp báo lại, ngẩng đầu lên, anh trông thấy qua cửa kính người đàn bà mặc bộ áo màu lục vẫn ngồi tại chỗ, và phía sau, người đàn ông mang áo khoác đen nằm dài trên sàn. Cô Monnier chết mặt hướng ra biển, một nụ cười ngây ngô vẫn c̣n trên môi.

Hôm trước ngày khởi hành, viên Tham vấn đă mua một cái áo khoác lớn màu đen, dù quá nóng với mùa này. Hẹn gặp tôi tại văn pḥng, ông đă tới trùm trong bộ áo đen ấy. Cô Monnier xuất hiện một lúc ngắn trong khi chúng tôi nói chuyện. Cái áo khoác bỏ trên ghế trong góc pḥng. Cô lấy áo định treo lên mắc, áo tuột khỏi tay cô, rơi bịch xuống thảm. Viên Tham vấn nh́n theo những cử chỉ của cô Monnier một cách nóng nảy. Cô bảo áo nặng quá, cứ như ông nhét đầy sỏi trong túi. Viên Tham vấn khô khan nói, Bỏ đó đi ! Cô Monnier tức th́ đứng thẳng lên ra khỏi pḥng, bỏ cái áo dưới đất, dưới chân ghế. Viên Tham vấn cho tôi hay công ti sản xuất của ông đă phá sản. Ông sẽ không kí bản giao kèo đă trù liệu. Chuyện này tất nhiên chẳng chút quan trọng cho tôi v́, ông bảo, tôi chưa hề có ư định viết một ḱ cho bộ Cuộc T́nh đời họ. Viên Tham vấn nói mà không nh́n tôi, mắt dán vào hai bàn tay đặt ngay ngắn trên bàn, hai bàn tay trắng đẹp hơi run run, Cô đến đây làm kẻ thị dâm. Tôi hi vọng màn biểu diễn sẽ làm cô vừa ḷng.

Viên Tham vấn yêu cầu tôi trở lại gặp ông một lần nữa ngày hôm sau, ông muốn để lại cho tôi một món kỉ niệm, một món quà ông đă định tặng cô Monnier nhưng tôi có thể giữ làm di vật. Hôm sau, tới công ti sản xuất, tôi thấy cửa mở, các văn pḥng lặng như tờ. Trong văn pḥng viên Tham vấn mọi vật vẫn nguyên vẹn. Chỉ có một dấu vết bừa bộn : cái kệ bên phải lối vào trống trơn. Dưới đất có những mảnh vụn thạch cao, cẩm thạch, những mẩu gỗ gẫy. Viên Tham vấn đă tỉ mỉ phá từng món trong bộ sưu tập của ông, dùng búa đập vỡ những bàn tay đúc đồng. Trên tường, cô người mẫu mặc bộ áo màu lục vẫn tươi cười. Trên cái bàn gần như trơ trụi tôi nh́n thấy một cái hộp. Trong hộp là một bàn tay xinh xẻo bằng gỗ mun, đeo một cái nhẫn cẩn một viên hồng ngọc.

Viên Tham vấn ra biển ngay sáng hôm ấy cùng với cô Monnier. Họ bỏ trốn không mang ǵ, ông mặc áo khoác màu đen, cô trong bộ áo màu lục. Họ lấy xe lửa, một pḥng ở khách sạn bên bờ biển. Họ tới ngồi hàng hiên quán ăn, gọi hai tách cà-phê. Viên Tham vấn thủ hai tay trong túi áo khoác. Anh hầu bàn đặt hai tách lên bàn và trở vào bên trong. Viên Tham vấn đứng lên, tới sau lưng cô Monnier. Lần đầu tiên, họ cùng nh́n về một hướng. Cô Monnier tươi cười. Viên Tham vấn thọc bàn tay trắng đẹp vào túi trong chiếc áo khoác. Phát súng vào giờ uống cà-phê, ông tự nhủ. Tiếng nổ làm ông giật nẩy ḿnh. Rồi bàn tay trắng đẹp chĩa súng vào bụng. Ṇng súng t́ sâu vào khối thịt mềm nhũn. Viên Tham vấn nghĩ đến một cái gối lông tơ. Ông nhắm mắt. Êm dịu biết chừng nào.

 

 

 

 

XXVII

 

 

Đêm xuống. Thư viện năm phút nữa th́ đóng cửa. Tôi nép ḿnh ở cuối pḥng. Gần tôi, trên một cái xe đẩy, chồng sách lẽ ra tôi đă phải xếp lại hồi chiều. Từ pḥng đầu vọng đến tiếng bà quản thủ. Bà đang đuổi những người đọc sách cuối cùng. Tôi nghe tiếng bà xếp các phiếu, đóng các ngăn kéo. Rồi cửa thư viện mở ra và đóng lại trong tiếng khoá vang dội. Khoảng mười lăm phút  trước giờ đóng cửa, tôi đă đứng lên, kéo lê chân phải rời cái bàn chỗ tôi xếp lại các phiếu, tôi chào bà quản thủ, bà nh́n tôi thương xót, hạ mắt ngó lớp băng gồ lên dưới quần tôi, khuyên tôi, bằng cái giọng the thé có học, hăy nghỉ ngơi, ngủ kĩ - bà thấy vẻ mặt tôi đáng ngại. Tôi choàng áo khoác, đi ra nhưng để cửa hé, tôi đứng lại ngoài hành lang, hút thuốc lá chờ. Qua khe cửa, tôi trông thấy bà quản thủ đứng lên, rời khỏi bàn giấy. Tôi lại lẻn vào, ẩn trong pḥng vệ sinh, rồi, ngay lúc bà trở về chỗ, tôi đi tuốt đến cuối pḥng. Thế là tôi bị nhốt cả đêm. Bà quản thủ không bao giờ chịu giao ch́a khóa cho tôi. Sáng mai, khi bà làm pḥng đến quét dọn, tôi sẽ phải dùng một mẹo khác, lẻn ra không cho bà thấy và một giờ sau mới trở lại, sau khi bà quản thủ đă đến. Trời lạnh. Ḷ sưởi không chạy ban đêm. Tôi sẽ quấn ḿnh trong áo khoác mà ngủ.

Từ các cửa sổ thư viện tôi có thể trông thấy, phía xa, chung cư Vườn Táo, hai ṭa nhà quét vôi đỏ đối diện nhau và bồn cỏ rộng ở giữa. Đêm nay nữa, thang máy sẽ dừng ở lầu năm, một bóng trắng nhỏ bé sẽ lướt theo hành lang, đến cào nhẹ cửa pḥng số 505, chờ đợi hoài công một tiếng trả lời, và lại lặng lẽ ra đi. Sáng mai, tôi sẽ trở về Vườn Táo, tôi sẽ ŕnh trong pḥng đợi, trước cửa thang máy, một tờ giấy bạc vo viên trong nắm tay. Tôi sẽ gặp người đàn ông ở lầu hai trở về, tay mang cái đẫy. Ông sẽ vào thang máy, tôi sẽ vào theo, và tờ giấy bạc sẽ đổi chủ.

 

Ra mày là kẻ cứu nhân độ thế đấy. Được bao lâu nào ? Hai ngày, ba ngày, tới khi đói quá mày phải giữ tiền mà ăn cơm ? Hai đêm, ba đêm, tới khi tường vách thư viện cũng rỉ ra cám dỗ, và quấn trong áo khoác, thân thể mày run lên v́ thèm khát và hối tiếc ? Đêm nay, mày sẽ không ngủ, mày sẽ đi lục lọi sách vở t́m một công thức thanh tịnh cho tâm hồn, nhưng mắt mày sẽ chẳng đọc ra chữ nào - màng mắt mày thao thức với cái h́nh bóng trắng lướt theo hành lang quạnh quẽ.

 

Tôi đi từ hàng kệ sách này sang hàng kệ sách khác. Băng quấn ở đùi khiến tôi bước hơi khó khăn. Đôi giày tôi cót két trên thảm vải nhựa. Tôi tưởng như có ai phía sau, đi theo tôi, bám chặt tôi. Mày đă trả tiền để con bé được ngủ yên trong giường như mọi đứa con gái ngoan. Thỉnh thoảng, tôi dừng lại trước một dăy sách, một cuốn sách tôi nghĩ tôi chưa hề lật qua và tôi cố đoán ra nhan đề trên lớp b́a cũ kĩ. Tôi đă không bật đèn. Mày đă trả tiền để thỏa măn cái tật làm thánh nhân của mày. Trong pḥng chỉ có ánh sáng đèn đường chiếu vào. Ở góc trong cùng, gần cái xe đẩy, giấu trong một cái túi đeo lưng, cuốn vở màu xám, tập vẽ nháp, vài cây bút ch́, một cái đèn bấm và vài cục pin. Nó là nạn nhân bé nhỏ của mày, nó là của mày, mày không đụng đến, mày ra bộ cứu nó.

Tôi cần một cuốn sách. Tôi biết cái câu tôi cần đúng vào lúc này (Chúng ta là những con vật da dày cộm, chúng ta ch́a tay cho nhau, nhưng hoài công, chúng ta chỉ cọ lớp da thô nhám của chúng ta vào nhau - chúng ta cô đơn vô cùng). Mày tự dối mày. Lật vài trang nữa đi (Tôi sẽ giật áo khoác khỏi vai nó và liệng xác nó, trần truồng, ngoài nắng). Đó, trong đầu mày nghĩ như thế đó. Da nó rám nâu, dịu mát, trong tấm áo choàng trắng. Mày muốn lột áo nó, lấy lưỡi liếm bụng nó, cắn nó đến chảy máu, để lại vết răng mày trên đôi vú nhỏ bé, nắm tóc nó, làm nó đau, hớp những giọt nước mắt sẽ chảy trên má nó, rồi liệng nó ra ngoài, trả lại nó cho cuộc đời vẫn là đời nó cho đến nay.

Xác nó, trần truồng, ngoài nắng. Và tôi, quấn trong áo khoác, nép bên những chồng sách trong góc cuối pḥng. Tôi đâu muốn cứu nó. Tôi thử thách sự chống chọi của tôi đấy thôi. Tôi trả tiền để tự tra tấn ḿnh, để đă cô đơn lại thêm thiếu thốn. Tôi muốn bụng đói mà không ăn. Tôi muốn ấm êm nhưng lại tự nhốt ḿnh trong cái pḥng tứ bề gió lùa lạnh tái tê này. Tôi thèm đứa con gái mặc áo choàng trắng và tôi che chở nó không phải chỉ chống những người khác mà chống cả chính tôi nữa.

 

Chính lá thư với tuồng chữ kiêu ḱ đă làm tôi mất b́nh an. Lá thư đă trả tôi lại với gia đ́nh, với bệnh hoạn. Đă buộc tôi ngó ḿnh trong gương - bao nhiêu múa may của tôi để lẫn vào đám đông, để thành một kẻ mờ nhạt không ǵ phân biệt với những người khác, hoá ra hoàn toàn vô dụng. Sự điên dại ở ngay trong tôi, nét nhăn nhó hằn trên mặt tôi. Lá thư với tuồng chữ kiêu ḱ đến chế nhạo tham vọng làm người b́nh thản của tôi. Cái con bé viết thư ấy hẳn không ư thức việc nó làm. Nó yêu cầu tôi đảm nhận vai tṛ người điên của tôi. Nó rao giảng niềm kiêu hănh của sự khác biệt. Nó biết ǵ về đám nhân loại bị cách li, về những cái bóng giọng nói khản đặc, về những con thú nhỏ bất hạnh đốt cháy thịt da, về những kẻ trốn lánh chạy tứ tán chẳng t́m ra lối thoát ?

Tôi thờ thẫn ngó hết kệ sách này đến kệ sách khác, nhưng phép màu không c̣n hiện ra nữa. Từ khi lá thư đến nơi này, sách vở đều im hơi lặng tiếng. Sự b́nh tâm mất hút đột ngột, thay vào đó tôi chỉ thấy một băi đất hoang, ở giữa có tôi, một con chó, một con chó già mỏi mệt. Tôi sủa, tôi mong người ta mở cửa cho tôi, nhưng khắp chung quanh tịnh không có nhà nào. Trong chân không đă đến ngự trị ấy, tôi cố bám lấy sách vở; chúng từng cứu tôi, chúng sẽ cứu tôi một lần nữa. Từ khi lá thư đến nơi này, sách vở không c̣n sống động trên tay tôi. Tôi đă mất hướng. Bạn đồng hành của tôi đều đă bỏ rơi tôi. Tôi không nói những chàng công tử bụng tṛn quay tọt ra tác phẩm con con của họ như loài ḅ ị ra một băi, hay mấy nàng vịt rỉa lông chuốt cánh trước gương soi. Tôi nói những bậc thầy đă giúp tôi tin tưởng tôi là một kẻ khổ hạnh đă diệt dục, một người cô độc ham mê sách vở. Bao nhiêu năm nay, tôi đă sống với sách vở, qua sách vở. Chúng đă tạo nên thành lũy quanh tôi. Lá thư đă đến, thành lũy đă sụp đổ và luồng gió điên dại lại nổi lên. Tôi một ḿnh giữa băi đất hoang. Tôi sủa. Không bao giờ một cánh cửa nào c̣n mở ra đón tôi nữa. Tôi lấy hai chân che mắt. Những tiếng rên làm tôi rát họng.

Cô đơn vậy ra chỉ là dấu hiệu sự điên dại của tôi. Tôi không phải là bất khả tiếp xúc, tôi đă bị thanh toán. Tôi đă không lựa chọn xa lánh đời, tôi bị coi là chết rồi. Lá thư phá tan các ảo tưởng của tôi. Tôi vẫn sống nỗi cô đơn của tôi như một chiến thắng, tôi đă chỉ đổi pḥng giam này lấy pḥng giam khác, bỏ những người điên vô dụng đến với các nhà thông thái - ở nhà thương điên hay trong thư viện, tôi vẫn sùi bọt mép của những kẻ hoang tưởng mà thôi. Tôi là người anh em mặt mũi đỏ gay, râu ria xồm xoàm của họ. Đầu tôi bừng bừng, nhưng máu tôi lạnh ngắt.

Vấn đề là đừng mắc cơn sốt, giữ ḿnh cho khô. Từ khi tôi nhận được lá thư, đâu đâu cũng rỉ giọt. Tôi như cục đường chảy nước. Tôi ḍ xét tôi, săm soi mọi yếu ḷng. Thầy Tu từng bảo tôi, Muốn đến được với chân lí th́ hăy giữ yên lặng. Đừng than văn, cũng đừng huênh hoang. Đừng lừa dối ai, kể cả chính ḿnh. Chớ đi đến chỗ quư t́ tật của ḿnh, yêu h́nh bóng què quặt của ḿnh, chớ bắt chước người hủi rao bán những thương tích của ḿnh. Tôi đă đi đúng đường đấy chứ. Mọi chuyện bắt đầu sai lệch từ lúc tôi nhận được lá thư. Thay v́ đến với chân lí, tôi đi kể lối dối trá của tôi. Tôi muốn đánh ngay tâm mục tiêu, viết một báo cáo cay chua sẽ đốt cháy hết mọi mặt nạ. Tôi đă chỉ lắc lục lạc, kéo chuông báo nguy biến. Tôi gọi hồn ma họp về, tôi mở cửa mồ mả, tôi đào lên xác chết. Nhưng dù ở ba thước dưới ḷng đất, lừa dối vẫn đầy rẫy. Bây giờ tôi loay hoay giữa những hàng kệ sách chẳng khác chó dại đợi người ta đem giết. Tôi muốn nằm dài dưới đất, cảm thấy giữa hai mắt một ṇng súng, mong chờ tiếng nổ sẽ trị dứt cho tôi cơn đau đầu ướt át t́nh cảm này. Đâu đâu cũng rỉ giọt. Tôi để ḿnh chăm bón lừa dối, nuôi dưỡng những con đỉa luyến tiếc. Nghĩ đến cánh bướm trắng và những đêm, nhờ tôi, nó đuợc ngủ yên trong giường như mọi đứa con gái ngoan, tôi cảm thấy lồng ngực tôi hổn hển mong chờ gió mát. Chỉ ư nghĩ đă cứu nó cũng đủ khiến dương vật tôi căng cứng. Thế mà, cái vật lủng lẳng giữa hai chân tôi bao lâu nay thỏa măn với bàn tay ve vuốt máy móc của tôi - tôi giải quyết chẳng nghĩ đến ǵ, nghĩ đến những bóng ma lại càng không --, bây giờ, trước khi sống dậy, nó lại đ̣i phải có t́nh cảm, phải có hi sinh.

 

 

 

 

XXVIII

 

 

Ricin đă đột nhập cửa hàng người thợ sửa giày. Lúc sáng sớm. Đèn c̣n chưa ai bật. Thoạt đầu anh không nh́n thấy một ai. Anh bước lại quầy, bàn tay lướt trên những cốt giày xếp thành dẫy dài. Một tiếng rên khiến anh giật nảy ḿnh. Anh rụt tay, quay lại. Sau lưng anh, trong một góc tối, bà mẹ ngồi trên một cái ghế bành. Miệng bà nhăn nhúm biểu lộ nỗi đau đớn cùng cực. Bà nhắm mắt lại, cứ như bà bị xúc phạm, cứ như Ricin bắt gặp bà khỏa thân. Người thợ sửa giày xuất hiện trong khung cửa. Một cái chăn kẹp dưới nách. Con chó theo sau. Người thợ sửa giày nhảy bổ tới, đứng chắn giữa người khách và bà già. Con chó lại nằm bên ghế người mẹ. Ricin nhận ra một khoảng trống ḱ lạ. Anh mở lớn hai mắt, nhưng đằng sau hai chân người thợ sửa giày anh không thấy hai chân bà cụ. Người thợ sửa giày hỏi anh cần ǵ. Anh chỉ bừa một đôi cốt giày bằng gỗ. Người thợ sửa giày vẫn đứng yên tại chỗ; ngó Ricin một cách hằn thù, hai hàm nghiến chặt, hắn bảo anh cứ việc lấy hàng rồi để tiền trên quầy. Phía sau, tiếng bà cụ rít lên. Ricin lấy đi đôi cốt giày. Ra đến cửa, anh quay lại. Anh trông thấy bà cụ giật áo con. Anh trông thấy người thợ sửa giày cúi xuống với mẹ, giở tấm chăn đắp lên khoảng trống chỗ phải là hai chân bà. Bà mẹ chỉ là một khúc thân đặt trên ghế. Ricin bảo, Thằng cha sửa giày chỉ có con chó và một nửa bà mẹ. Hắn chỉ muốn có em thay thế. Hắn muốn một người đàn bà nguyên vẹn, một người đàn bà có đủ hai chân và hắn đi đâu cũng đi theo như con chó.

Buổi tối, lúc ra khỏi nhà, tôi không thấy bóng dáng người dắt con chó. Hắn đă đóng cửa hàng sớm hơn thường lệ. Ricin bảo, Anh đă làm thằng cha sửa giày sợ. Bây giờ đến lượt anh quấy rối hắn.

Những ngày sau, người dắt con chó không c̣n chầu chực trước cửa chung cư. Ricin đă mua một đôi giày đàn bà màu đen, anh gửi tôi giữ một chiếc, đập gẫy gót chiếc kia và lúc nào cũng mang theo, gồ lên trong túi áo khoác. Trong khi chờ dịp lại đẩy cửa vào hiệu sửa giày, anh ŕnh ṃ. Anh không rời khu phố tôi nữa, cứ sáng sớm đến quán cà-phê đối diện hiệu sửa giày, t́m chỗ có thể ngồi quan sát mà không ai để ư; anh canh chừng mọi động tĩnh của người dắt con chó và nửa bà mẹ của hắn. Bà già không có ghế đẩy. Người thợ sửa giày ẵm bà. Mỗi sáng, hắn đậu xe trước cửa hiệu, tới kéo cửa và chưa bật đèn đă trở lại xe, ẵm mẹ vào. Không bao giờ hắn quên đảo mắt ngó chung quanh xem đường phố có vắng không. Bà già úp mặt vào vai con, bà sợ người qua đường nh́n thấy. Hắn đặt bà vào chiếc ghế bành, trở lại xe lấy cái chăn. Hôm Ricin vào trong hiệu, người thợ sửa giày dắt chó đi dạo ngoài phố trước cửa chung cư tôi ở mà quên đắp chăn cho mẹ. Suốt ngày, nửa bà mẹ ngự trị trong góc cửa hàng. Con chó nằm bên bà, người con làm việc sau quầy. Một cảnh đơn sơ, b́nh lặng, Ricin bảo. Thỉnh thoảng, khúc thân bà hoàng ra dấu, người thợ sửa giày rời ghế đứng lên, ẵm bà vào pḥng trong. Đến trưa, hắn lấy bộ chân xếp, lắp một cái bàn nhỏ, bày lên những món ăn hắn đă nấu ở nhà mang tới. Đôi khi Ricin thấy bà già lắc đầu, không chịu ăn, và người con lấy th́a xúc cho mẹ. Chỉ có một món bà già ăn một cách thèm thuồng : bánh ngọt con bà đưa bà mỗi sáng. Hắn đặt mẹ vào ghế, và, trước khi dắt chó đi dạo, mua bánh ở góc phố. Bà già nôn nóng đợi con về. Bà xé giấy bọc và tức th́ ăn nhồm nhoàm. Người thợ sửa giày dắt chó đi ra. Người thợ sửa giày, Ricin bảo, cho mẹ gặm đồ ngọt, rồi, lương tâm yên ổn, tản bộ trước cửa chung cư nhà em. Anh thấy hắn tất tưởi chạy đến phố em ở, thấy bà già ăn bánh ngấu nghiến. Bà ăn một cách thèm thuồng, nhặt những vụn bánh rơi trên chăn, liếm mép. Đó là lúc duy nhất trong ngày, qua cửa kính, mặt bà lộ vẻ hài ḷng. Con bà vừa về tới, tức th́ bà trở lại với bộ điệu trịnh trọng của khúc thân nữ hoàng. Bà ngồi thật thẳng trên ghế. Thỉnh thoảng bà ngửa đầu ra sau. Bà nhắm mắt tin tưởng. Con bà có đấy, trông chừng cho bà. Ricin quan sát người thợ sửa giày và bà mẹ đă nhiều ngày, anh chờ một biến cố. Anh chờ một chuyện ǵ đó sẽ trục trặc. Sáng nay, một chuyện trục trặc đă xảy ra. Trên ghế, bà cụ ngủ thiếp một lúc, đầu ngửa ra sau. Rồi bà mở mắt, tin tưởng, như thường lệ. Bà mở mắt, nhưng lần này bà thấy người thợ sửa giày không trông chừng cho bà, không cắm cúi làm việc, nhưng nh́n ra ngoài phố. Bà biết rằng, trừ khi tiếp khách hàng hay ngó về phía bà để đón trước ư muốn của bà, con bà miệt mài làm việc chẳng bao giờ ngẩng đầu lên, con bà chẳng hề nh́n người qua đường. Bà nhắm mắt tin tưởng, bà mở mắt và bắt gặp con bà lừa dối bà. Bà ngoái nh́n ra phố, bà trông thấy em từ  hiệu bánh bước ra, chính cái hiệu, Ricin bảo, người thợ sửa giày đến mua bánh ngọt cho bà. Bà thấy em đi qua trước cửa, tóc lộng gió và bước chân thoăn thoắt. Con bà đă ngừng tay nh́n em đi qua. Suốt buổi sáng, bà trừng trừng nh́n người thợ sửa giày, khiến hắn phải chúi mũi xuống mấy đôi giày. Đến trưa, như mọi ngày, người thợ sửa giày kê cái bàn nhỏ và ngồi trước mặt bà. Ricin bảo, Anh thấy bà già ăn ngấu ăn nghiến. Xong bữa, người thợ sửa giày dọn bàn, chuẩn bị dắt chó đi. Bà mẹ gọi giật lại. Hắn hấp tấp vào pḥng sau đem ra một cái thau. Bà già cúi xuống, nôn thốc nôn tháo. Bà đă hiểu cả. Bà đă hiểu v́ sao thời gian gần đây con bà lúc nào cũng vội vă, sáng, trưa, chiều, bỏ bà, dắt chó đi. Bà đă hiểu v́ sao mỗi sáng hắn mua bánh ngọt cho bà. Bà đă hiểu bà không c̣n là bà hoàng nữa. Hắn không c̣n ẵm bà như người ta ẵm trẻ, nhưng như mang một gánh nặng; hắn không c̣n gượng nhẹ đặt bà xuống, nhưng chỉ muốn cho xong. Hắn không c̣n ẵm bà nữa, hắn chịu đựng bà; hắn không đặt bà xuống ghế, hắn tống khứ bà.

 

 

 

XXIX

 

 

Nếu tôi muốn t́m lại thanh thản, tôi phải xua đuổi khỏi đầu óc tôi tác giả bức thư mực màu xanh đen kia, vất bỏ cuốn tập màu xám, gửi thư trả lời. Con bé đ̣i tôi nhớ lại, đ̣i tôi minh chứng cho nó kẻ nước ngoài ghé qua đích thực (chữ nó dùng) yêu mẹ nó và t́nh ấy tất trường tồn (vẫn chữ của nó). Vậy th́ tôi sẽ cho nó hay người cha ấy, người nó đặt hết hi vọng ấy, đă yêu với một t́nh yêu phù du. Vậy th́ tôi sẽ cho nó hay người sành điệu chỉ tỏ t́nh buổi chiều mà thôi.

Trong căn pḥng khách sạn trưng dụng ấy, có rượu sâm-banh với nho trên bàn, có máy hát và những đĩa hát thịnh hành bên cửa sổ, có những chiếc dép đỏ dưới chân giường. Khi chỉ một ḿnh trong căn pḥng khách sạn, người sành điệu xếp dép vào tủ, bỏ những đĩa hát thịnh hành vào bao, mở cửa sổ xua tan hơi hướm đàn bà, và ngồi vào ghế vừa đọc sách vừa nghe một bản xô-nát của Chopin. Người sành điệu đến đâu cũng mang theo đĩa nhạc Chopin và Schubert, nhưng chẳng bao giờ chàng có ư nghĩ giới thiệu với người t́nh những người bạn trong cô đơn của chàng. Khi đi khỏi Đất Nước, người sành điệu mang theo các đĩa nhạc Chopin và Schubert. Cho người t́nh, chàng để lại cái máy hát, những đĩa hát thịnh hành và đôi dép đỏ. Máy hát được đem về nhà, đặt bên cửa sổ pḥng ngủ hai vợ chồng. Cái máy cũ ṃn theo năm tháng, nó khục khặc những điệu hát một thời thịnh hành như một người t́nh về già, thở khó khăn nhưng vẫn cố chu toàn nhiệm vụ.

Người sành điệu mất dấu rồi, người t́nh của chàng về nhà, đặt máy hát bên cửa sổ pḥng ngủ hai vợ chồng, để đôi dép đỏ dưới chân giường. Nàng đi nằm. Nàng nằm ĺ hàng ngày liền, hàng tháng liền. Bên cửa sổ, cái máy phát ra những điệu hát thịnh hành, ngợi ca cuộc t́nh ngắn ngủi. Nàng nằm ĺ, nàng ngắm đôi dép đỏ dưới chân giường. Bụng nàng ngày một tṛn, đầu nàng ngày một rối. Nàng lẩm nhẩm hát những ca khúc cũ mèm để nhớ, nhưng nào nàng nhớ được ǵ : người ta đă trưng dụng t́nh cảm nàng, chiếm đóng đời nàng. Rồi bất chợt lănh thổ bị bỏ rơi, chỉ c̣n lại cho nàng mấy bài hát thịnh hành, thánh ca ngu ngơ của t́nh trạng giới nghiêm đă kéo dài một năm.

Những tháng sau ngày người sành điệu ra đi, cái máy hát chạy suốt sáng đến chiều trong nhà hai vợ chồng. Nó khục khặc những điệu hát thịnh hành, My heart belongs to daddy... Người vợ nằm ĺ. He's gone ! He's gone ! Người chồng có đó, sẵn sàng phô trương cương vị mọc sừng chính thức của ḿnh, sẵn sàng điền giấy tờ làm cha không chính thức. Người vợ nằm ĺ. Bụng nàng ngày một căng. Nàng không ăn ǵ ngoài bánh kẹo. My vanished lover ! ²⁸ Chồng nàng đi tới đi lui trong ngôi nhà vang vang những ca khúc thịnh hành, trong ngôi nhà thành ra giả mạo không khí hội hè.

 

Con bé viết cho tôi để biết tim nó phải thuộc về ai. Thuộc về người sành điệu hay thuộc về người chồng muôn thuở²⁹ ? Suốt thời thơ ấu của nó, mẹ nó đă ṛng ră hót vào tai nó những ca khúc thịnh hành kia. Nó cũng đă hát My heart belongs to daddy. Người ta lập đi lập lại với nó, về người chồng muôn thuở, Your daddy is a nobody. Kẻ vô tích sự. Kẻ chẳng đáng cho ai nhắc tới. Bây giờ, nó lại được nghe, Nobody is your daddy. Mày chẳng phải con ai, mày là đứa bị một người t́nh đă trốn mất bỏ quên.

 

Đến bây giờ nó vẫn c̣n thắc mắc mẹ nó với người sành điệu đă ăn nằm với nhau v́ t́nh hay chỉ v́ sự hung cuồng dồn nén trong bao năm cuộc sống vợ chồng đă đẩy họ đến với nhau. Nó hợm hĩnh như một bào thai cứ muốn chưng diện huy chương t́nh yêu. Nó vẫn c̣n thắc mắc hai người ấy, cặp t́nh nhân trong căn pḥng khách sạn trưng dụng ấy, có sống một đam mê chân thành hay không (nó ngây thơ tưởng rằng đam mê có thể chân thành - đam mê dối trá, nhưng dối trá với hào quang chói ḷa khiến ta cho là thực). Nó vẫn c̣n thắc mắc phải chăng mẹ nó, sáng sáng ít lâu sau khi người chồng muôn thuở đi khỏi, ra mở cửa chiếc Studebaker đen, ngồi vào trước tay lái và cho xe chạy về hướng ṭa khách sạn lớn trong thành phố, phải chăng mẹ nó đến đấy v́ yêu kẻ nước ngoài xuất hiện trong đời bà, hay v́ buồn chán và hi vọng, một ngày nào đó, thanh toán được kẻ vô tích sự ngày ngày đôi co với bà, bỏ được vào lồng người sành điệu và khiến chàng tiếp nối vai tṛ người chồng muôn thuở.

 

Con bé muốn viết thiên t́nh ca chiếc Studebaker đen, tưởng tượng chuyện môt người đàn bà bơm nước hoa lên đôi găng trắng và, dù trời nóng bức, xỏ găng trước khi nắm lấy tay lái, vẽ nên chân dung một người sành điệu hẳn đă từng đọc cổ thi Nhật và chắc đă biết ngỏ với người t́nh,

 

Em chớ lầm

em nào biết anh là ai

nhưng đêm rồi đêm

người em gặp trong mộng

chính anh là người đó.

 

Nó sẽ phải đành ḷng kể một chuyện ngoại t́nh thời chiến. Nhớ rằng người sành điệu đến nơi ḥ hẹn với người t́nh có lính tráng kè kè súng ống hộ tống, rằng ít lâu sau khi người sành điệu vĩnh biệt Đất Nước, chiếc Studebaker đen, phủ bạt để trước cửa nhà hai vợ chồng, một sáng kia lỗ chỗ đầy vết đạn.

 

Con bé muốn tin vào mối đam mê của mẹ nó, một người đàn bà hôn nhân hẳn đă không tiêu hủy nghị lực t́nh cảm, đối với người khách lạ đă đến nơi này chỉ v́ hi vọng t́m lại được vui sống. Nếu nó không cưỡng được cám dỗ coi ḿnh là đứa con của cuộc t́nh ấy, nó sẽ chỉ là đứa con của căn pḥng khách sạn trưng dụng, đứa con của rượu sâm-banh cùng những ca khúc thịnh hành, đứa con của một ả lông bông và một tay sát nhân, cùng nhau tiêu khiển giữa những băi xác người.

 

Bởi không thể tưởng tượng chuyện một mối đam mê chân thành, nó muốn chỉ giữ lấy h́nh ảnh người đàn bà đeo găng lái chiếc Studebaker đen, h́nh ảnh người nữ vai chính phim truyện truyền h́nh lái xe trong tiếng nhạc những ca khúc thịnh hành đến với một cuộc t́nh vô thưởng vô phạt. Nó muốn chỉ giữ h́nh ảnh ấy, xóa bỏ đoạn kết, không muốn biết rằng, ít lâu sau ngày người sành điệu ra đi, những người áo đen đă mở cuộc tấn công thành phố, đă xả súng bắn vào chiếc Studebaker đen phủ bạt để trước nhà hai vợ chồng. Người nữ vai chính trong phim đă tháo đôi găng trắng. Cái máy hát khục khặc những ca khúc thịnh hành, Are you lonesome tonight ? Nàng nằm ĺ trên giường, bụng nặng nề, mắt hướng ra phía trước cửa nhà, nơi đậu chiếc Studebaker lỗ chỗ vết đạn. Vài năm sau, những người áo đen lên nắm chính quyền. Họ đă đuổi vĩnh viễn người sành điệu và những người kế vị. Chiếc Studebaker đă đem bán cho hàng sắt vụn. Những đĩa hát thịnh hành ném vào bếp lửa. Shall I come back again...? ³⁰ Người nữ vai chính thôi c̣n đeo găng trắng. Nàng cùng người chồng muôn thuở đi xem lính tráng, sĩ quan của đoàn quân nước ngoài trốn chạy bằng trực thăng. Những người đàn bà níu chặt cửa máy bay, đợi cuộc t́nh đời họ dẫn đi, nhưng cuộc t́nh đời họ lấy báng súng phang vào những ngón tay búp măng ấy để họ phải buông ra. Những người đàn bà ấy ngă nhào xuống đất, nhưng vẫn giơ tay hướng về cuộc t́nh đời họ, họ giơ tay v́ họ sợ hăi, sợ hăi những người áo đen ở rừng về các thành phố nắm chính quyền, sợ hăi những người giọng nói khô khan, sợ hăi những người dáng đi nghiêm khắc, những người, họ tin chắc thế, sẽ trả thù bao nhiêu năm họ hưởng lạc bên cuộc t́nh đời họ. Những người đàn bà giơ tay, tiếc nuối th́ ít nhưng hăi sợ th́ nhiều. Họ giơ tay, nhưng cuộc t́nh đời họ chỉ cuống quưt một mối lo : rời bỏ, cho mau, cái băi lầy này.

 

Ít lâu sau ngày ra đi, người sành điệu gửi về Đất Nước tă lót hồng với một cái chăn, năm sau một bộ đồ trà, rồi lại gấm vóc, và luôn luôn là những đĩa hát thịnh hành. Con bé c̣n nhớ chăng những món quà, mẹ nó bảo, của một người sành điệu, của một người phong nhă ? Con bé hồi đó đâu biết rằng tên người phong nhă chỉ khác hai chữ, c̣n th́ giống như cái tên quốc tế người ta đă chọn cho nó. Những quà cáp của người phong nhă về đến Đất Nước, được giao về nhà hai vợ chồng. Nó thấy mẹ nó hối hả mở các gói. Bữa sau những ngày lễ hội ấy, mẹ nó đặt lên máy hát một đĩa mới, I want to be loved by you, just you ! rồi đi nằm. Bà nằm ĺ hàng tuần liền. Cuộc sống trong nhà hai vợ chồng dừng lại. Những tách trà quá mỏng manh, chăn nệm quá ấm và lụa gấm quá quư, chớ đem ra dùng. Chiếc Studebaker lỗ chỗ vết đạn vẫn nằm trước cửa nhà. Đứa trẻ mang cái tên quốc tế đi bộ đi học. Trời nóng nhưng nó vẫn mặc áo trắng kín cổ, đi tất trắng và đeo găng trắng, đôi găng làm nó ngứa ngáy gan bàn tay. Nó chẳng rời một bước người chồng muôn thuở, người cho nó mang họ của ông, I want to be loved by you, just you ! , và lầm ĺ lặng lẽ khi cái máy hát khục khặc phát ra những điệu hát vui tươi cũ mèm, Nobody else but you.³¹

Trong bảy năm sau ngày người sành điệu ra đi, quà cáp gửi về đều đặn. Ngôi nhà hai vợ chồng trở thành đài kỉ niệm Ái T́nh. Người vợ nằm ĺ, bày khắp  quanh giường bộ đồ trà với những đĩa hát thịnh hành, áo lụa với dép đỏ, máy hát với gấm vóc, những phong b́ dày cộm đựng mấy xấp giấy bạc và những phong b́ mỏng dính mang những lá thư ngày càng ngắn ngủi. Đến năm thứ tám, quà cáp đột ngột không c̣n gửi về nữa. Món quà cuối cùng là một chiếc xe có bàn đạp, một chiếc xe con mô h́nh của chiếc Studebaker đen, chỉ khác là sơn màu đỏ máu. Ở trường về, đứa trẻ mang cái tên quốc tế ngồi vào ghế bọc da trắng, hai bàn tay nhỏ đeo găng trắng nắm lấy tay lái và cho xe chạy ṿng trong sân trước nhà, bên chiếc Studebaker lỗ chỗ vết đạn.

Nó không thích chiếc xe có bàn đạp, sơn màu đỏ máu. Nó chẳng thích chút nào những đồ chơi, những mô h́nh thu nhỏ. Nó vẫn ưa chiếc xe nát bấy kia. Nó ưa len vào ghế trước chiếc Studebaker. Hồi đó, người chồng muôn thuở hay dẫn nó đi xem những phim kẻ cướp. Nó không quên được h́nh ảnh một chiếc xe bị những người đeo mặt nạ bắn xối xả, h́nh ảnh một tên cướp chết không toàn thây bên tay lái chiếc xe bỏ mui của y lỗ chỗ vết đạn. Một lần ở rạp chiếu bóng ra, người chồng muôn thuở đă mua cho nó đôi kính đen, đôi kính nhỏ mô phỏng thứ kính bọn vô lại thường đeo. Nó mặc váy xếp nếp, áo và tất trắng, nhưng, khi mẹ nó vắng mặt, nó buộc túm mái tóc dài ra sau, đeo lên mắt đôi kính của bọn vô lại, rồi nó len vào ngồi ghế trước chiếc Studebaker, đặt hai bàn tay nhỏ đeo găng lên tay lái và nhái lại cái chết của tên cướp. Nó giăy giụa trên ghế như là bị một tràng liên thanh bắn gục. Rồi nó giả bộ chết, đầu lật ngược ra sau.

Cho đến ngày, ở trường về, nó thấy cái sân trống rỗng. Trên sỏi chỉ c̣n một vệt dầu. Chiếc Studebaker đă đem đi khỏi chỗ trước nhà và bán cho hàng sắt vụn. Trong nhà, trong pḥng ngủ, máy hát quay, Shall I come back again...? Từ bao tuần rồi, từ khi quà cáp không c̣n gửi về, nó chỉ bước qua pḥng này. Mẹ nó nằm ĺ trên giường, mặt quay vào tường. Nó rón rén bước qua, nín thở để khỏi phải hít cái mùi nhiễm độc của đài kỉ niệm Ái T́nh, một mùi hôi ŕnh, mùi mồ hôi và miệng hôi, mùi nước tiểu và kinh nguyệt. Hôm ấy, nó đứng lại trước cửa gian pḥng ngột ngạt và hỗn độn. Đài kỉ niệm Ái T́nh đă bị phá tung. Áo lụa và gấm vóc rách tan, bộ đồ trà vỡ vụn, chỉ những đĩa hát thịnh hành có vẻ c̣n nguyên vẹn. Mẹ nó mặc cái áo xa-tanh màu vàng cổ cáu ghét và tanh mùi mồ hôi. Bà ngồi xệp dưới đất, quay lưng ra cửa. Bên cạnh là cái bô và mấy que diêm. Bà đang dốc ra một cái hộp giấy - những lá thư bà xé, bỏ vào bô. Trong hộp chỉ c̣n một bức ảnh, bà bật một que diêm, gí ảnh vào lửa và lúc ảnh cháy hết nửa, ném vào bô. Đứa trẻ lặng lẽ bước qua. Sau nhà, chiếc xe có bàn đạp chờ nó. Những ghế bọc da trắng đă bị những nhát kéo xẻ nát.

 

Người sành điệu biết thỏa măn đàn bà bằng dép đỏ với áo lụa, bằng nữ trang với những giỏ hoa, biết làm họ vui bằng rượu sâm-banh và những bài hát thịnh hành. Trong khi người với đồng lương nhỏ mọn chẳng có ǵ dâng hiến họ. Làm chồng, ông chẳng hề biết hùa theo những chuyện phù phiếm. Làm cha, ông lúc nào cũng lầm ĺ. Ông thích đi nhà thờ và vào rạp chiếu bóng. Tác giả bức thư với tuồng chữ kiêu ḱ có nhớ chăng ?

Tôi nhớ lại họ, con bé với ông, buổi chiều, ngày cuối tuần, trong rạp chiếu bóng. Rạp hôi mùi nước đái, ghế gỗ chật chội, phim th́ thường hài hước một cách sống sượng, lại mờ xấu, nhưng, ngồi trong bóng tối, ông quên ḿnh là người với đồng lương nhỏ mọn, người bất đắc chí, người chỉ có mỗi một điều để hănh diện : cho con bé mang họ của ông, để nó ghép vào cái tên quốc tế của nó. Con bé theo ông tới các rạp chiếu bóng. Ấy là thú tiêu khiển vụng trộm của họ. Trước phim chính có chiếu những phim tài liệu. Một phim cảnh giác về bọn bắt trộm trẻ con, chiếu những đứa trẻ bị bắt cóc giữa chợ, trong rạp chiếu bóng. Đầu đảng là một gă đàn ông trông không rơ mặt, gă bắt trộm trẻ con, dạy chúng đi ăn xin, ăn cắp, bắt cóc trẻ con khác. Ấy là một đoàn quân những cô hồn nhỏ bé, đứa nào cũng được gọi bằng một con số hay tên một con vật. Những ngày ấy, con bé chưa chút nghi ngờ về lai lịch của nó. Ngồi trước màn bạc, nó tự nhủ nó có họ có tên, nó không phải là một đứa trẻ bị bắt trộm, nó không bị gọi bằng một con số, nó không phải là một con chim non trên tổ rơi xuống.

 

Tôi nhớ họ, con bé với ông, đi nhà thờ rạng sáng tinh mơ, để không phải gặp một ai. Tôi nhớ họ thắp nến, dù chẳng hề cầu kinh. Giờ đây đă lớn, đă xa rời người cha và Đất Nước, con bé tới các viện bảo tàng. Nó nhớ rằng người với đồng lương nhỏ mọn đến nhà thờ, thắp nến tưởng niệm giấc mơ thành họa sĩ của ông. Nó nhớ rằng người với đồng lương nhỏ mọn đă bỏ trốn chí hướng của ḿnh, đă tự treo ḿnh vào cái móc của tên đồ tể và để lũ chó xâu xé những phần tốt đẹp nhất của ḿnh. Nó lang thang trong các viện bảo tàng, và, đứng trước các tác phẩm trọn vẹn ấy, nó nghiền ngẫm nỗi thất bại của cha nó. Khi nghe tiếng chính bước chân ḿnh vang dội trong những gian pḥng vắng vẻ các viện bảo tàng, nó lại nhớ những buổi sáng cùng đi với cha đến nhà thờ. Bước chân họ vang dội trên nền đá lát.

 

Đời người cha ấy chỉ là đổ nát. Vùi sâu dưới đống gạch vụn là con người ông muốn trở thành, vùi sâu dưới đống gạch vụn là người họa sĩ không đạt. Đời con bé cũng thế, chỉ là đổ nát. Hai người cha đă phá sập nền móng. Nó bới gạch vụn, dọn mảnh vỡ, nó chỉ t́m thấy những bóng ma người cha. Nó là con chuột chũi mải miết đào, đào không thôi, trong thanh âm tiếc thương.

 

Hiểm nguy ŕnh đón nó, ấy là ngộ độc trữ t́nh, ấy là đa cảm xói ṃn khả năng khinh đời. Những cật vấn của nó thật lố bịch. Thay v́ thắc mắc ai đă cho nó sự sống, lẽ ra nó phải cảm nhận rằng người đă cho nó mở mắt chào đời chẳng làm ǵ khác hơn là cho nó thấy cái chết. Lẽ ra nó không nên đi xa hơn ư niệm này : những người cha ấy đă không cho nó sự sống, họ đă cho nó một trận đ̣n. Họ đă hủy hoại nó. Người thứ nhất tṛng vào nó một cái tên quốc tế, người thứ hai ghép vào tên ấy họ của ḿnh. Hai người cha nó đă thông đồng với nhau cho nó tí chút độc đáo ấy, cùng lúc lại cho nó ham muốn múa may để xứng đáng với cái tí chút độc đáo ấy, với họ ấy và tên ấy ghép lại với nhau. Hai người cha nó là những kẻ hủy hoại nó. Họ đă hủy hoại nó, nhưng đồng thời lại cho nó ham sống. Họ đă cho nó ham muốn, để càng hủy hoại nó nhiều hơn.

 

 

 

 

XXX

 

 

Bà già chết rồi, Ricin kể. Người thợ sửa giày đặt bà nằm trên chiếc ghế dài phía sau quầy. Chiếc ghế dài nhỏ thường ngày để giày phải làm lại đế. Hắn đă gạt hết giày xuống đất và ngả nửa bà mẹ của hắn lên ghế ấy, phủ chăn đến tận cằm. Họ tới lúc sáng, người thở sửa giày mua bánh ngọt cho bà, rồi dắt chó đi dạo. Trở về, hắn thấy bà đă chết, đầu gục xuống ngực.

Ricin bước vào cửa hàng, chiếc giày gẫy gót nhét trong túi áo khoác. Anh trông thấy người thợ sửa giày ngồi trên ghế bành, hai tay buông thơng, và bà già nằm trên ghế dài. Bà rất thích bánh sừng ḅ hạnh nhân, người thợ sửa giày nói. Hắn không nh́n Ricin. Hai mắt chăm chăm ngó mặt đất. Ngày nào tôi cũng mua một chiếc bánh sừng ḅ hạnh nhân cho bà. Rồi người thợ sửa giày nín bặt. Hắn ngồi bất động trên ghế. Đèn vẫn chưa bật, Ricin kể. Bà già nằm trên ghế dài, bên bà là con chó đen đánh hơi mấy chiếc giày dưới đất. Người thợ sửa giày ngồi trên ghế, c̣n anh đứng, tay thọc trong túi áo khoác, mân mê chiếc giày gẫy gót. Anh chẳng có việc ǵ, trong cửa hàng ấy, giữa người thợ sửa giày của em với nửa bà mẹ của hắn, nhưng anh vẫn đứng đấy. Một mùi khiến anh chú ư. Thế rồi người thợ sửa giày nói đại khái thế này, Đáng lẽ thế là đủ rồi. Vậy mà bà lại đ̣i hai bánh sừng ḅ hạnh nhân. Bà ăn bằng hai người ăn. Anh nh́n bà già, Ricin kể, một nửa mặt bà lộ vẻ thỏa măn, trong khi nửa kia hằn lên đau đớn. Anh đă nghĩ, Một người đàn bà mang thai chết lúc sinh nở. Người thợ sửa giày lại nói đại khái thế này, Hồi này bà ḱ lắm, lúc nào cũng sợ lạnh, mót tiêu tiểu bất thường, hay buồn nôn. Ricin kể, giọng người thợ sửa giày khản đặc. Anh không nghe rơ hết. Trên quầy c̣n vương mảnh giấy. Giấy gói hai cái bánh sừng ḅ hạnh nhân. Người thợ sửa giày lẩm bẩm, Bà tin nhất định nó sắp mọc lại. Cạnh mảnh giấy có một cái lọ nhỏ màu đen đổ sấp. Và cái mùi ấy phảng phất trong pḥng, một mùi rất nhẹ, khác hẳn mùi da cũ, mùi hồ, mùi con chó. Người thợ sửa giày lại nói đại khái thế này, Không thể cứ thế măi được, bà gớm quá. Có thật người thợ sửa giày đă nói gớm quá không ? Mảnh giấy vẫn c̣n trên quầy. Vậy là người thợ sửa giày đă mở gói trước khi đưa hai cái bánh sừng ḅ hạnh nhân cho bà già, cho bà già gớm quá. Nhưng c̣n cái lọ nhỏ màu đen, nó đựng ǵ ? Người thợ sửa giày lại nói, Hai cái bánh sừng ḅ hạnh nhân, nhiều quá. Ricin kể, Hắn đă quên anh đứng đó. Hắn ngồi trên cái ghế của người chết, hai tay buông thơng, đầu ngả sang một bên. Dưới chân ghế vẫn c̣n một mẩu bánh sừng ḅ hạnh nhân. Chắc bà già đánh rơi. Bà đang ăn th́ chết. Bà chưa gậm xong bánh ngọt của bà. Gớm quá, người thợ sửa giày đă nói, và hắn lại tiếp, giọng khản đặc, đại khái thế này, Có lần bà nằm mơ thấy hai chân bà mọc lại. Thế rồi, bà cứ chờ. Bà chờ nó mọc lại. Bà c̣n thấy ngứa ngáy ở hai mỏm cụt nữa. Người thợ sửa giày đặt tay lên hai đầu gối, nắn bóp, cứ như  để xoa dịu cơn đau. Hắn lập lại, Bà gớm quá đi, cứ ngồi lóng nghe hai chân mọc lại. Cứ ngồi ŕnh chờ triệu chứng. Bà đ̣i hai bánh sừng ḅ hạnh nhân. Bà ăn bằng hai người ăn. Con chó đứng lên, lại gí mơm vào mặt bà già, liếm má bà. Người thợ sửa giày không trông thấy. Tay vẫn xoa nắn đầu gối, hắn nhắc lại cái câu ấy, Bà gớm quá đi. Ricin kể, Anh bỏ chạy, nhưng cái mùi trong hiệu cứ cay cay trong mũi anh. Một mùi ḱ lạ, một mùi vừa dễ chịu vừa khủng khiếp. Một mùi hoa cam. Mùi khiến anh nghĩ đến một vườn cây ăn trái dưới nắng, trời th́nh ĺnh sầm tối, côn trùng ùa tới kín cả vườn.

 

Tôi lặng lẽ nghe Ricin kể. Tôi nghĩ tôi biết cái mùi ấy, nhưng tôi không muốn nói với anh. Ấy là mùi một chất độc. Một chất độc ta t́m thấy trong xác một côn trùng sống trong sa mạc. Một chất độc có mùi thơm như hoa cam và khiến ta chết ngay tức khắc. Cách đây lâu lắm rồi, tôi đă đọc chuyện một ông già mù sống với đứa cháu gái trong toa một con tàu bỏ chỏng chơ ngoài chiến địa. Ông già mù từng là lính đánh thuê, trong một chuyến viễn chinh ông đă mang về một viên thuốc độc, thuốc độc có mùi hoa cam. Ông cất viên thuốc ấy trong chiếc va-li đựng quân phục của ông, một con dao, vài viên đạn han gỉ và mấy tấm ảnh. Ông cất viên thuốc trong một túi nhỏ chiếc va-li, định tâm sẽ nuốt viên thuốc ấy bao giờ chỉ c̣n một ḿnh trên đời. Một buổi chiều, lúc ông thiếp ngủ, cháu gái ông mở va-li, t́m thấy viên thuốc, nó nuốt cái chất lỏng thơm mùi hoa cam ấy. Nó chết, co quắp trong một góc toa tầu. Ông già mù thức giấc, ông gọi, nhưng không có ai trả lời. Ông cứ nằm trên giường, chờ một đêm, một ngày. Đêm sau, ông nghĩ ông đă bị bỏ rơi, đă đến lúc ông chết cho rồi. Ông đứng lên, sờ soạng t́m chiếc va-li đựng thuốc độc có mùi hoa cam.

 

 

 

 

XXXI

 

 

Tôi đứng giữa gian pḥng ch́m trong bóng tối ấy, gian pḥng tôi biết rơ từng xó xỉnh. Trước mặt tôi, hàng hàng dăy sách. Tôi nghe thấy chúng th́ thào. Những lời ŕ rầm của chúng không đến tai tôi. Chúng đă bỏ tôi. Đă không c̣n cho tôi là đồng hội dồng thuyền. Chúng đóng sập khi tôi lại gần, như một ban đồng ca quay lưng lại với tôi, bỏ tôi chơ vơ ngỡ ngàng. Sách vở không ích ǵ cho tôi nữa. Những ǵ chúng suy tư, tôi đă nghiền đi ngẫm lại. Những ǵ chúng hàm chứa, tôi đều đă hấp thu. Ngàn ngàn chữ ḅ trong đầu tôi, trong bụng tôi. Ấy thế mà, những ǵ tôi cảm nhận vẫn mơ hồ. Tôi không thể tiếp tục chơi tṛ ú tim với bà quản thủ và đêm đêm tự nhốt ở đây, quấn ḿnh trong áo khoác, viết nguệch ngoạc vào tập vở xám này, tập vở định sẽ là phúc đáp cho bức thư với tuồng chữ kiêu ḱ kia, và chỉ c̣n là cái máng nước cho tôi vục vào cái đầu mỏi mệt của tôi. Phía sau tôi, qua cửa sổ, những ánh đèn xa xa báo hiệu hai ṭa nhà chung cư Vườn Táo. Tôi không thể trở lại đấy, trở về chỗ tôi trong căn pḥng cửa sơn màu xanh táo và ban đêm trở dậy nh́n cánh bướm trắng băng qua bồn cỏ. Tôi cố tưởng tượng nét mặt nó khuất sau cái mũ choàng, nhưng hoài công. Cánh bướm trắng không có mặt; bên trong cái áo choàng, nó giống như một bức tượng nhỏ bằng gỗ nâu. Thứ gỗ làm nên những kẻ chịu nhục. Nó băng qua bồn cỏ rộng, chân bước nhẹ nhàng. Sầu tủi là hương vị muôn vật, hễ nghĩ đến cánh bướm trắng câu ấy lại hiện về trong trí tôi, câu tôi đă chép lại trong cuốn vở xám, ngay trang đầu. Tôi cảm thấy vị sầu tủi dưới lưỡi. Như là một viên mực bọc đường đổ ra mật đắng - một chất lỏng đen làm ráp ṿm miệng, len vào các kẽ răng, xuống tới phủ tạng. Đă lâu rồi tôi không c̣n cảm thấy vị ấy trong miệng, vị một chất độc nhen bừng máu tôi, hâm nóng gan ruột tôi. Tôi thấy ḿnh trở lại hàng bao năm trước, hồi c̣n ở Đất Nước, những khi tôi đi nhà thương điên, tay xách chiếc va-li nhỏ. Ném bên chiếc xe đẩy ở cuối thư viện, cái túi đeo lưng đă thay thế chiếc va-li nhỏ. Tôi nơi đây, tới lui giữa các hàng kệ sách, hít thở làn hơi từ những cái đầu rạn nứt kia tỏa ra. Trong lớp khói ấy, tôi nh́n ra một tấm thân dài treo trên chấn song cửa sổ, tôi nh́n ra một con bướm trắng cánh kẹt trong khe cửa sơn màu xanh táo, tôi nh́n ra hai bàn tay bé nhỏ đeo găng cầm một lá thư. Tôi muốn đụng vào tấm thân chết treo, tôi muốn lấy mấy ngón tay kẹp đôi cánh con bướm trắng, nhưng hai bàn tay bé nhỏ cầm lá thư chắn ở giữa.

 

Tôi bỏ vào trong túi đeo lưng lá thư với cuốn vở b́a xám, mềm của tôi. Chữ tôi viết rất khó coi, nhỏ li ti, cắn vào giấy, cứ như là, thay v́ dùng ng̣i bút, tôi đă dùng một cái gai cứng, khô. Tôi đọc lại thư. Tôi mở tập vở. Lá thư và báo cáo viết bằng tiếng Pháp. Con bé không c̣n biết tiếng mẹ đẻ của nó. Từ mười lăm năm nay, tôi không c̣n nói tiếng ấy. Đất Nước, trong thư không hề nhắc tới. Trong báo cáo của tôi, chỉ có vài lời bóng gió. Chúng tôi Không Thuộc Nơi Nào, con bé với tôi. Tôi sẽ không trở về Đất Nuớc. Tôi sẽ là gă điên vô tổ quốc. Nơi đó, là đất nước của người con gái treo cổ. Nơi đó, có mộ người con gái treo cổ. Và mộ tôi. Nơi đây, có thân xác tôi đă tự bỏ rơi ḿnh, và đầu tôi, chăm bón những hoài niệm tựa những bông hoa độc. Nếu con bé có chút ít lương tri, nó cũng sẽ hiểu rằng nó không trở về được nữa. Chúng tôi Không Thuộc Nơi Nào, con bé với tôi. Nó phải ghi nhớ điều ấy. Phải thôi tin rằng một ngày nào đó nó sẽ t́m được một gia đ́nh, một tổ quốc. Đất Nước chẳng c̣n ǵ cho nó, từ khi những người áo đen đă đuổi Người Nước Ngoài - họ là những người cha mới của Đất Nước. Những người cha ấy chẳng cần ǵ đến nó, kẻ có một cái tên quốc tế. Những người cha ấy chẳng cần ǵ đến tôi, kẻ đă tạo dựng chốn nương náu trong điên dại. Chúng tôi, con bé với tôi, là những cô hồn. Gốc rễ chúng tôi bập bềnh mặt nước. Nó t́m cho ḿnh một người cha. Tôi ôm ấp bóng ma người con gái treo cổ. Chúng tôi trôi giạt, hi vọng sóng nước sẽ cuốn chúng tôi về cội nguồn, nhưng chúng tôi b́ bơm trong một nhánh sông tù, chúng tôi măi măi lay động cùng những ám ảnh như nhau, chúng tôi măi măi cuốn theo cùng những xác chết như nhau.

 

Đă sáu đêm tôi ở trong thư viện này. Quấn ḿnh trong áo khoác, bụng trống rỗng, tôi giương mắt ngó sững bóng tối. Mỗi đêm, cứ đúng lúc tôi bắt đầu thiếp ngủ, một tiếng hét lại khiến tôi giật ḿnh choàng thức. Trước cửa sắt lối vào phụ một siêu thị đối diện với thư viện có hai người vô gia cư. Người thứ nhất, c̣n trẻ, tráng kiện, mặt húp híp như Đấng Cứu Thế nuốt nước mắt. Cả ngày gă ngồi xếp bằng, một cái chăn đắp lên đầu gối, một cái khác trùm trên vai. Người thứ hai là một anh già nhỏ con bảnh bao, mặc áo kẻ ô vuông màu lục nhạt và đeo cà-vạt màu sẫm bên trong áo khoác dài màu xanh nước biển. Lăo trải báo lên vỉa hè rồi mới đặt xuống cái túi, những vật dụng vụn vặt của ḿnh. Mỗi sáng lăo lại thay tấm b́a lót chỗ ngồi, mỗi tối lăo rũ chăn trước khi trải ra đắp lên ḿnh. Ban ngày, lăo đi tới đi lui, không rời xa người bạn đồng cảnh, gă này ngồi ĺ tại chỗ - ngay mặt gă lúc nào cũng bất động -, kề bên ḿnh là một chai rượu rẻ tiền. Lăo già vừa đi vừa nhảy ḷ c̣. Đi ba, bốn bước lăo lại dừng lại, một chân c̣n lửng lơ trên không. Cứ đứng như thế lăo moi móc thùng rác gần đấy hoặc ch́a tay xin người qua đường. Họ đi ngủ rất sớm, nằm trên lỗ thông gió. Nửa đêm, gă trẻ hét lên một tiếng. Ấy là một tiếng gọi thê thiết, một tiếng kêu vọng về từ xa thẳm, từ nhà ga cuối cùng trước khi tới Địa Ngục. Gă hét lên như người đang ngủ bị cắt cổ, bật lên tiếng nấc cuối cùng trước khi đứt họng. Gă hét lên như người hấp hối bám níu lấy cuộc sống. Rồi th́nh ĺnh, gă thôi chống chọi. Yên lặng lại phủ trùm đường phố. Và kinh sợ ùa đến vây kín tôi, hai hàm răng tôi run lập cập, tôi lại thấy ḿnh trong nhà thương điên, những người nằm các giường bên gào thét, Thầy Tu đă chết, không c̣n ai cứu tôi.

 

Sáu đêm ân huệ. Tôi hồi tưởng lần duy nhất tôi vào một rạp chiếu bóng - chỉ là một pḥng nhỏ kéo màn đen dày, ở tầng trên thư viện này. Một màn ảnh với một ít ghế nhựa. Pḥng gần như không có ai. Tôi ngồi một ghế đầu dăy, gần cửa vào. Trên màn ảnh trải rộng khuôn mặt một người bị săn đuổi. Hắn c̣n sáu giờ ân huệ. Suốt đêm, hắn lang thang trong thành phố, gơ cửa nhà này đến nhà khác, nhưng không cửa nào mở. Sáng ra, hắn bị bắt. Tôi c̣n nhớ ánh đèn soi vào mặt hắn, trong khi hắn bước lùi lại hàng rào song sắt một ṭa nhà. Cuốn phim tựa là Odd man out. Thanh toán ³². Hai người vô gia cư khiến tôi liên tưởng đến cuốn phim ấy. Tôi quẩn quanh giữa các hàng kệ sách. Tôi ở trong một đấu trường. Tôi trơ trọi. Tôi t́m chốn ẩn thân. Sách vở đóng lại khi tôi đến gần. Tôi hoài công la thét trong tập vở màu xám, không một cửa nào c̣n mở ra đón tôi. Tôi chờ ngày rạng, chờ một phát súng nổ, chờ kết liễu. Thanh toán.

Sáu đêm ân huệ. Thời gian tôi tự cho ḿnh để kết thúc báo cáo này. Và có lẽ để gửi nó cho tác giả lá thư với tuồng chữ kiêu ḱ kia. Thời gian tôi tự cho ḿnh để quyết định tôi phải, như lời con bé, nối lại liên hệ, hay là cắt đứt hẳn và tống khứ hết.

 

Tôi không có kết luận nào cho báo cáo này. Con bé nói t́m người sinh ra nó. Trong đời nó, người cha là một sai lầm lọt vào một văn bản và làm văn bản rối mù. Một lỗi ấn công làm giảm sức mạnh từ ngữ. Một lầm lộn tai họa. Nó đ̣i tôi truy lùng lầm lẫn ấy, chỉ định tội nhân, tố giác kẻ phạm tội. Tội đă cho nó mở mắt chào đời này mà không cho nó sáng mắt.

 

Con bé muốn kiếm một người cha khác. Ấy là sáng kiến mới nhất của nó, tṛ phù phiếm mới nhất của nó. Với nó, tṛ phù phiếm nào cũng mang vẻ bi đát. Nó bao giờ cũng nghiêm trọng như những kẻ cứ lo âu có cái ǵ sai sót nơi con người họ, sai sót khiến mọi hành vi của họ đều thành vô hiệu, tiêu hủy mọi tham vọng của họ, phá hỏng đường tiến thủ của họ. Nó sẽ phải lựa chọn giữa hai kiểu mẫu người cha. Giữa một cuốn sách của một tiểu thuyết gia thời thượng, một cuốn sách phô trương thông thái và quyến rũ, một cuốn sách viết dễ dăi, một cuốn sách làm độc giả thích thú, một cuốn sách chỉ toàn những câu văn hời hợt và kết thúc bằng một màn xoay ṿng - nó sẽ phải lựa chọn giữa cuốn sách hấp dẫn ấy và kiểu mẫu kia, một cuốn sách khắc khổ không có ǵ ngoài một chút máu khô.

 

Con bé nói muốn dành hết tâm lực viết văn, cũng như tôi đă trọn đời điên dại - thư nó tràn ngập những lối diễn đạt như thế, cứ như một bà sơ lạc đường tu. Nó nói muốn lặn cho sâu. Trốn lánh cuộc đời. Chối bỏ mọi cảm giác. Khước từ mọi ham muốn. Chỉ khoái cảm với những ám ảnh của ḿnh. Chỉ c̣n là một thân xác nhỏ nhoi khô héo phụng sự cho văn chương tốt tươi. Nó ước ao không ǵ ngăn trở nó khổ hạnh như thế, nhưng nó vẫn chẳng nhắm mắt trước những cám dỗ. Một người đàn ông đi qua, và thế là nó sẵn sàng buông rơi công tŕnh vĩ đại để đón nhận chút bạc lẻ t́nh yêu. Đôi khi, nó phải dưới sâu trồi lên, săn t́m cứu nhân. Lựa chọn viết văn, nó đă được cứu rồi, nó đă tự cứu rồi. Nó nổi, nhưng lại nghĩ ḿnh đang ch́m. Nó ra dấu cho những người dạo bước trên bờ, cho những bóng h́nh hiện lên trên nền trời mờ mịt, cho những người đàn ông mang dáng người cha kia, nhại tiếng người cha kia. Đương nhiên, họ chẳng thể cứu nó. Nó lôi kéo họ xa bờ chỉ cốt có thế : cho họ thấy họ bất lực không cứu được nó. Cuối cùng họ hiểu ra nó chẳng hề cần đến phao hay người cứu, hiểu ra nó vẫn nổi trên một mặt biển chính nó đă gây sóng gió. Họ chỉ c̣n biết thu hết sức lực trở vào bờ, và nó được chứng kiến một cảnh thoái lui nhục nhă thay v́ một cảnh chết ch́m vô nghĩa.

Tôi mang nợ nó. V́ đă đặt mức quá cao, v́ đă để nó nghĩ t́nh yêu tôi đă sống là t́nh yêu duy nhất đáng bước vào, tôi phải trả giá. Nó đ̣i tôi sửa tội. Tôi đă in vào đầu nó h́nh ảnh một t́nh yêu không thỏa hiệp với thế gian, một t́nh yêu sống bằng hung cuồng của chính ḿnh. Nó đă vồ lấy t́nh yêu ấy như vồ lấy một khuôn mẫu, và khuôn mẫu ấy gạt nó ra khỏi cuộc đời. Nó buộc tội tôi đă khiến nó tưởng những liên hệ máu huyết kết hợp những người t́nh, và chỉ có máu mới chia rẽ được họ. Nó đă lớn lên cứ trông chờ mọi cuộc t́nh kết thúc bi thảm, t́nh lang th́ vào nhà thương điên, t́nh nương th́ treo cổ. Nó đă tin như thế. Rồi nó thấy những t́nh lang công thành danh toại chẳng hề điên dại, nó thấy những t́nh nương lột da sống một cuộc t́nh mới. Nó chỉ thấy những người thoát thân với những người sống c̣n. Nó buộc tội tôi đă khiến nó ngỡ t́nh yêu là một cái huyệt tuyệt vời ngổn ngang xác chết.

Trong khi đó, nó để mẫn cảm đi quá xa. Nó sống với hi vọng một ngày nào đó, một người đàn ông hiện đến, một người đàn ông có khuôn mặt người cha, bóng dáng người cha, giọng nói người cha, người ấy sẽ bước vào, đóng cửa lại sau lưng và chỉ sống v́ nó, tới mức chịu hết nổi. Vừa nuôi dưỡng hi vọng ấy, nó lại vừa dồn nỗ lực không để cứu nhân đến với nó. Nó đẩy cứu nhân khỏi đường đời nó, gạt xa khách hàng, nó muốn hưởng hết t́nh yêu mà không phải cho lại ǵ. Nó câu những khách qua đường dại dột hiến dâng nó hạnh phúc, nhưng cốt để họ lộ rơ sự vô nghĩa của họ. Họ chỉ dâng hiến nó một cuộc sống êm đềm. Trong khi nó dự trữ bao nhiêu toan tính phá phách, bao nhiêu toa thuốc giết người. Nó sẽ tàn đời trong cô độc và điên dại. Bây giờ, nó để mẫn cảm đi quá xa, nó tẩm độc đầu nó, nó nuốt thuốc tuyệt vọng.

 

Nó yêu cầu tôi cho nó những lí lẽ để thôi c̣n muốn bỏ đi. Biến đi, ấy là ám ảnh của nó. Bởi nó đă đến không ai thấy, nó sẽ đi sao để ai cũng phải thấy. Nó là thứ con gái muốn chết v́ thương cảm chính ḿnh. Nó đ̣i tôi, kẻ bị cấm cư trú, cho nó giấy phép hiện hữu. Đ̣i tôi, trôi giạt tự bao lâu nay, t́m cho nó cuộn dây buộc thuyền. Nó đ̣i tôi tiêm vào máu nó những ḱ vọng mới. Muốn chết, nhưng nó vẫn c̣n tin vào hạnh phúc. Giả bộ bỏ đi, nhưng nó hi vọng một phép màu sẽ cản nó lao xuống vực sâu. Tôi chẳng có ṿng hoa cho nó, chẳng có lời an ủi nào cho nó. Tôi chỉ là thứ rác rưởi dùng lại vẫn c̣n nhớ vũng bùn.

 

Đêm thứ sáu. Một tuần ân huệ trong gian pḥng giá buốt này, hút thuốc lá hết điếu này đến điếu khác, đọc đi đọc lại lá thư với tuồng chữ kiêu ḱ, ngủ gà ngủ gật lưng tựa các hàng kệ sách, tra hỏi sách rồi lại sách mà chẳng có một tiếng vọng hồi âm. Lá thư chờ đợi trả lời. Tôi đâu có nắm được chân lí. Những h́nh ảnh vụt hiện, tôi không c̣n biết do ngọn gió kí ức thổi đến hay là chúng đă nở từ bùn nhơ của điên dại. Tôi sẽ gửi đi một báo cáo dở dang. Trừ phi tôi đem giấu cuốn tập màu xám đâu đó trong thư viện, kẹp giữa hai cuốn sách. Sẽ không có phát hiện nào. Miệng chân lí chẳng c̣n răng, thở ra hơi xú uế. Những bí mật nó mút giữa lưỡi với ṿm bốc mùi thịt thiu.

 

Đêm mai, truớc khi quấn ḿnh trong áo khoác, tôi sẽ lôi hết sách ra khỏi các kệ, tôi sẽ bày chúng khắp quanh tôi, thành nửa ṿng tṛn. Tôi sẽ đốt một điếu thuốc và tôi sẽ ngủ quên không dập tắt điếu thuốc. Sẽ không c̣n ai đến đ̣i nợ nắm tro tàn của tôi. Sẽ không c̣n ai đ̣i mớ xương cháy đen của tôi nói lên sự thực. Tôi với đống sách sẽ là một.

 

 

 

 

XXXII

 

 

Ricin gơ cửa. Tôi lấy áo khoác, cái gói trên bàn, đi theo anh. Cái gói đến sáng nay, gửi từ Corrèze. To bằng một tập vở học tṛ khổ lớn. Bọc trong giấy dầu và buộc dây (Em viết cho ông cậu đi, Ricin đă bảo, ông sẽ cho em thuốc giải những thèm khát có một người cha của em. Mẹ em đă quẳng một đống bí mật trước cửa nhà em. Em đă định đào một cái hố, giấu hết đi. Nhưng trong khi đào, em lại moi lên những bí mật khác. Không muốn vấp vào xác chết những bí mật ấy, em đành đào thêm một hố nữa. Thế là em lại có thêm một đống mới. Dũng cảm thay chú lính tí hon đào hầm gây chiến với chính ḿnh ! Em phải viết cho ông cậu, cho nhà lưu trữ điên kia, em phải chấp nhận sống với đống bí mật bên cửa. Nếu không, suốt đời em, em sẽ cứ đào lên rồi lại chôn đi mọi bí mật. Em sẽ đào những cái hố, sẽ từ bí mật đi đến dối trá, em sẽ không c̣n thấy ánh sáng mặt trời và em sẽ tàn đời như mọi loài gậm nhấm trong tiểu thuyết gia đ́nh : em sẽ hấp hối, bụng trương phềnh thuốc độc). Trên cái gói, tên và địa chỉ tôi viết chữ hoa bằng bút ch́ đen đậm. Không ghi người gửi. Tôi ôm chặt cái gói bên ḿnh (Chúng ta t́m kho tàng với hai bàn tay thèm khát và chúng ta sung sướng khi t́m được những con giun đất). Tôi xuống cầu thang. Ricin đi trước. Trước cửa chung cư, không c̣n ai ŕnh chờ chúng tôi xuất hiện. Tôi sắp rời bỏ căn hộ này, con đường này, khu phố này. Ricin không biết tôi có ư định biến đi. Đây là cuộc dạo chơi đêm khuya cuối cùng của chúng tôi. Anh đi bên tôi, điếu thuốc kẹp giữa hai ngón tay. Hai má hóp, tóc dài chấm gáy. Da cổ anh nhiều chỗ nhăn. Anh không thích lối tôi nh́n anh. Anh ngoảnh đầu, rít một hơi thuốc dài. Ricin đi bên trái tôi, tôi cảm thấy một sự hiện diện bên phải. Trên vỉa hè đối diện, tôi nh́n ra qua những xe cộ dừng đợi đèn xanh bóng một con chó to lông đen. Ricin không trông thấy. Con chó gầm đầu đi. Đến góc phố, Ricin rẽ trái, con chó rẽ phải, xa dần. Tôi quay lại. Con chó chỉ c̣n là một khối đen cuối đại lộ. Tôi trao Ricin cái gói tôi vẫn ôm chặt bên ḿnh, Em đi đây. Tôi trở lui, theo dấu con chó. Nó đi nhanh, dọc đại lộ rợp bóng cây. Tôi rảo bước. Tôi cảm thấy gió lạnh vờn trên hai má. Tôi đi đây.

 

 

 

 

 

CHÚ THÍCH CỦA NGƯỜI DỊCH

 

 

¹ Ricin c̣n là một danh từ chung, có nghĩa cây thầu dầu; hạt cây này dùng để chế một loại dầu làm thuốc xổ, thuốc nhuận tràng.

 

² Pḥng số 6, tựa đề một truyện dài (Palata nomer shest) của văn hào Nga Anton Tchekov (1860-1904). Truyện một bác sĩ, giám đốc một nhà thương điên, bàn căi triết lí với một bệnh nhân, mà không hề ư thức các bệnh nhân của ḿnh bị ngược đăi tàn tệ như thế nào.

 

³ Tiếng Anh trong nguyên tác, có nghĩa : "Chúng ta không trở về được nữa" và "Ngươi không trở về được nữa".

 

⁴ Điện Invalides lập ra năm 1604 để cưu mang các chiến binh tàn phế (Invalides : người tàn phế), sau này là nơi để mộ hoàng đế Napoléon và nhiều danh tướng Pháp. Điện có những công tŕnh mĩ thuật lớn lao, và hiện nay cũng là trụ sở hai viện bảo tàng. Ở đây nên chú ư ư niệm tàn phế.

 

⁵ Thơ của văn hào Đức Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832), trong kịch Faust : "Zwei Seelen whonen, ach! in meiner Brust".

 

⁶ Tên một đường phố ở Paris. Juges Consuls, tiếng Pháp cổ, chỉ các quan ṭa chọn trong số các thương gia. Ṭa án các Juges Consuls, tiền thân của các ṭa án thương mại về sau, tọa lạc tại phố này từ năm 1570 đến năm 1825. Ở đây nên chú ư ư niệm quan ṭa.

 

⁷ Tiếng Anh trong nguyên tác, có nghĩa : "Tự Do hay là Chết."

 

⁸ Tiếng Anh trong nguyên tác, có nghĩa : "Một chiếc quan tài - là một Lănh Địa nhỏ", thơ của nữ sĩ Hoa Ḱ Emily Dickinson (1830-1886)

 

⁹ George Bernard Shaw, văn hào Ái-Nhĩ-Lan (1856-1950).  Nguyên bản tập tiểu luận ông viết năm 1928 mang tựa đề "The Intelligent Woman's Guide to Socialism and Capitalism" (Sách hướng dẫn về chủ nghĩa Xă hội và chủ nghĩa Tư bản cho người phụ nữ thông minh).

 

¹⁰ Tên Bellemort hợp bởi hai từ mort, cái chết, và belle, đẹp; tên Weidman hẳn do từ tiếng Đức Weidmänn, người đi săn, thợ săn.

 

¹¹ Phim của nhà đạo diễn Mĩ gốc Áo Fritz Lang (1890-1976), thực hiện năm 1955.

 

¹² Tiếng La-tinh trong nguyên tác, chỉ những ǵ lập đi lập lại, được yêu cầu nhiều lần.

 

¹³ Pygmalion, vua đảo Chypre trong thần thoại Hi Lạp; say mê bức tượng chính ḿnh tạo ra, ông nài nữ thần Aphrodite (thần Sắc đẹp và T́nh yêu) hoá bức tượng thành người, và lấy làm vợ. Galatée, nữ thần biển, cũng trong thần thoại Hi Lạp; yêu chàng chăn cừu Acis nên hoá chàng thành ḍng sông để cứu chàng khỏi chết dưới bàn tay ghen tuông của người khổng lồ một mắt Polyphème.

 

¹⁴ Tại London, thủ đô nước Anh, trong thời gian từ 31/8 đến 9/11 năm 1888, năm cô gái giang hồ bị ám sát một cách thảm khốc; hơn một thế kỉ sau vẫn không biết thủ phạm là ai, và sự việc đă trở thành huyền thoại. Thủ phạm được gọi là Jack Tên mổ bụng người (Jack là một cái tên thông thường nhất ở nước Anh.)

 

¹⁵ Barbe-Bleue, nhân vật truyện của nhà văn Pháp Charles Perrault (1628-1703), lần lượt giết sáu người vợ và giấu bí mật của ḿnh trong một căn pḥng khóa kín.

 

¹⁶ "Đôi uyên ương thành Vérone" (tiếng Ư, Verona) chính ra là Romeo và Juliet, nhân vật của văn hào Anh William Shakespeare (1564-1616).

¹⁷ Tiếng Anh trong nguyên tác, có nghĩa : một chuyện t́nh.

 

¹⁸ Tục ngữ A-Rập có câu "Chó sủa, đoàn lữ hành vẫn qua".

 

¹⁹ Tiếng Anh trong nguyên tác, có nghĩa : "Chính tôi cũng là người lạ ở đây."

 

²⁰ Georg Philipp Harsdörfer, thi sĩ Đức (1607-1658), người sáng lập tại thành phố Nüremberg một hội thơ, là tác giả một tập sách lí thuyết về thơ, mang tựa đề châm biếm Poetischer Trichter, die Teutsche Dicht und Reimkunst, ohne Behuf der Lateinischen Sprache, in sechs Stunden einzugiesen (Một cái Phễu thơ để truyền nghệ thuật thơ và vần của Đức, không nhờ đến tiếng La-tinh, trong sáu giờ). Sau này h́nh ảnh đó trở thành ngạn ngữ trong tiếng Đức : kẻ ngu dốt th́ lấy phễu rót khôn vào đầu nó.

 

²¹ La Belle au bois dormant (Người đẹp ngủ trong rừng), truyện của Charles Perrault (xem chú thích số 15) : một nàng công chúa bị một bà tiên làm phép ngủ 100 năm, chỉ được giải thoát khi hoàng tử t́m đến, đặt lên môi cái hôn.

 

²² Kinh Cựu Ước của đạo Do Thái nói rằng Thượng Đế tạo ra muôn loài trong sáu ngày, đến ngày thứ bảy th́ nghỉ ngơi. Câu "...cho là được lắm" là dịch nguyên văn trong Cựu Ước.

 

²³ François Đệ Nhất, vua nước Pháp, trị v́  từ năm 1515 đến năm 1547, đă đưa tiếng Pháp thay thế tiếng La-tinh trong các văn bản hành chánh, pháp lí.

 

²⁴ Tên Monnier gần đồng âm với động từ monnayer, ra giá, đ̣i trả giá.

 

²⁵ Truyền thuyết châu Âu kể rằng thời trung cổ, pháp sư Faust bán linh hồn cho quỷ Méphistophélès đổi lấy tri thức, quyền năng, của cải trần gian.

 

²⁶ Nhà văn Pháp Antoine de Saint-Exupéry (1900-1944) viết trong cuốn Terre des Hommes (Cơi người ta) : "Aimer, ce n'est pas se regarder l'un l'autre, c'est regarder ensemble dans la même direction" (Yêu không phải là nh́n nhau, nhưng là cùng nh́n về một hướng).

 

²⁷ Vésuve (Vesuvio), tên một ngọn núi lửa tại nước Ư.

 

²⁸ Tiếng Anh trong nguyên tác, có nghĩa : "Tim em thuộc về cha", "Người đi rồi! Người đi rồi!" và "Người t́nh mất dấu của em!"

 

²⁹ Người chồng muôn thuở, tựa đề một tiểu thuyết (Vechny muzh) của văn hào Nga Fyodor M. Dostoyevsky (1821-1881). Truyện giữa một người chồng bị cắm sừng và người t́nh cũ của vợ.

 

³⁰ Tiếng Anh trong nguyên tác, có nghĩa : "Em có cô đơn đêm nay ?" và "Anh sẽ trở lại chăng...?"

 

³¹ Tiếng Anh trong nguyên tác, có nghĩa : "Em muốn được anh yêu, chỉ anh thôi !" và "Không ai khác ngoài anh".

 

³² Phim của đạo diễn người Anh Carol Reed (1906-1976), thực hiện năm 1947. Tựa đề của phim lấy từ tṛ chơi Odd Man Out, một tṛ chơi t́m và gạt bỏ người hay vật khác với những người hay vật khác.