GHI CHÉP JUNIUS -2017

Trong những bài tiểu luận viết về những ngày hoàn toàn"bị bỏ rơi"- hay tự ḿnh rút ra khỏi thế gian của Hamvas Béla, có thể cảm nhận sức nặng khủng khiếp của ngôn từ. Một thứ kư hiệu lạ lùng, không chỉ vẽ ra trước mắt người đọc h́nh ảnh cụ thể của những ngày tháng ấy mà c̣n gieo vào ḷng người đối diện với chữ của ông những ấn tượng mạnh mẽ về cái Đúng, cái Đau và cái Đẹp. Trong nỗi buồn mơ hồ của sự tất yếu đang đi qua.

Cái ǵ đang đi qua thế?

Đời sống. Rất ngắn ngủi, nhưng trọn vẹn từng khoảnh khắc. Day dứt, như ư nghĩa của từng sự vật bị vứt đi, bị che lấp bởi vô minh. Đấy là đọc xong những trang viết của HB và cảm nhận, chứ chính ông là những tư tưởng đó rồi nên không bao giờ tác giả bị quằn quại để than văn và kêu la, ông chỉ thử diễn đạt cho tất cả những ai muốn hiểu đời sống người có những cái ǵ trong sự thay đổi của số phận. Để làm người một cách chân chính. Vậy thôi. (2017.április. 19)

Ghi Chép Hôm Qua

"Mang một nỗi ḷng trĩu nặng không thể bày tỏ, ra sông chơi lúc chiều tà. Con đường dọc bờ sông trên cao các quán ăn bày bàn ghế la liệt, khách du lịch đông đặc. Sợ nhất nghe tiếng nhạc dân tộc phục vụ trong quán ăn. Ghét nhất cái gọi là văn hóa ẩm thực trộn bát nháo đủ loại mô tip văn hóa trưng diễn vào đó.

Vội vă đi xuống sát bờ sông, nơi chỉ có những bậc thang xi măng dẫn xuống mặt nước dịu dàng, ́ oạp đôi ba đợt sóng táp vào bờ. Ngồi rất lâu trên một bậc thang ngắm mặt nước b́nh thản loang ánh đèn hắt lung linh sắc màu. Không gian sẫm dần. Vơi dần nỗi ưu tư. Dịu dần theo khí trời đêm lành lạnh.

Trở về nhà ngồi đọc sách. Càng ngày càng khẳng định, bác Hamvas viết giản dị dễ hiểu bao nhiêu th́ cái lũ phê b́nh viết về bác rắc rối bấy nhiêu. Điều này ḿnh đă nhận ra từ lâu và vứt lũ ấy đi từ lâu, chỉ đọc chính Hamvas. Đôi khi, ṭ ṃ bởi thoáng đọc một ư tưởng có vẻ hay ho nào đấy của một tay viết, bèn vào đọc thử, rồi lại ngán ngẩm bỏ đi.

Ở tất cả mọi người thiếu một cái ǵ đó cơ bản nên chỉ nhận xét được HB thôi, không "cảm" được bác. Thiếu một nỗi cô đơn cùng cực. Nỗi cô đơn đặc quánh, nơi chỉ có bầu trời như một miếng thạch đen rắc vừng lấm tấm-vài ngôi sao lẻ loi - và màn đêm im như tờ, để duy nhất tiếng ḷng nổi lên, kể về những điều không chỉ thốt bằng lời. Những lúc cô đơn đọc Hamvas hiểu thêm thế giới tinh thần -t́nh cảm của con người là ǵ- nó kêu cứu bằng cách giũ bỏ tất cả những ǵ chạm vào nỗi thống khổ không thể tả hết khi bị giam cầm trong nỗi khát xúc cảm không tài nào kiểm soát, dù chỉ là khát thương yêu.

Những kẻ cô đơn chỉ có thể viết về chính nó. Và những người khác đừng bao giờ mô tả, b́nh phẩm, nhận xét về nỗi cô đơn của kẻ khác. Hăy uống nỗi buồn đau của kẻ khác, khi khát khao hết cô đơn, khi cô đơn bủa vây xiết chặt lấy mi thét gào mi lột mặt nạ. Những lúc đó con người ước được bước lên những bậc thang cao hơn đời sống hiện tại của nó. Vậy thôi. (NHN. 2017.május. 02.)

 

Đọc những tư tưởng dưới đây của Hamvas Béla:

"Không quan trọng là làm thế nào để có thể là một Con Người Lớn, mà là làm thế nào để có thể có một Đời Sống Lớn"

càng nh́n rơ trong thời đại này sống một đời người b́nh thường khó làm sao! - Bởi con người ngày nay không chỉ gánh nỗi khổ do chính nó gây ra mà c̣n chất chồng cả lên đời người khác, và bắt người khác sống tăm tối khốn khó như họ. Có bao nhiêu cái đầu tỉnh táo nhận ra điều ấy?

( 017.05.24)

Cuối cùng TIN MỪNG vẫn cứ đến, rằng Kaddis sẽ được in.

Bèn mắt nhắm mắt mở đọc lại ngay từ buổi b́nh minh, sau một đêm vật vă v́ cái đầu gối ngă đêm qua lúc trở về nhà đau nhức... Đọc lại và nhận ra, té ra ḿnh đă thuộc ḷng bản dịch này, lê thê khoảng hai mươi ḍng cho một câu, một lối tự sự gặm nhấm rất quen thuộc của lũ trí thức xă hội chủ nghĩa tự nhốt ḿnh vào nhà thương điên của chính linh hồn ḿnh. Nơi: xúc cảm+ trí tuệ+ phát hiện sáng tạo+ lương tâm than khóc nháo nhào trộn vào nhau đẫm lệ như h́nh ảnh đứa con gái chị Dậu bị Nghị Quế giơ roi bắt ăn hết bát cơm chó.... Một dấu ấn hiện thực của văn chương đích thực Hungary xă hội chủ nghĩa một thời...

Dịch các nhà văn Hungary sống dưới thể chế cộng sản thấy ngay một sự "ngậm ngùi" nhất quán, dù mang phong cách lăng mạn hay hiện thực, hay hài hước, đề tài dù hiện tại hay dùng các tích tôn giáo ....Sự ngậm ngùi này giống như một tiếng thở dài không phải để cam chịu mà là để gạt sang một bên không chấp nhận những ǵ họ nh́n thấy. Nhưng thứ văn chương này tạo cảm giác bế tắc, tạo linh cảm tận thế, con người trong thứ văn chương này cô độc, lùi sát chân tường thế thủ, để giữ ḿnh là ḿnh...Đấy là tâm trạng Hungary cộng sản cuối những năm 50, đầu 60 thế kỷ trước.

Tâm trạng văn chương VN th́ sao nhỉ? ( 2017.05.25)

………………………….

Tri thức chứa trong ba tập Minh Triết Thiêng Liêng mở, tổng quát, cô đọng, viết ra bằng thứ văn phong trực tiếp nhưng bay bổng mang tính ẩn dụ cao, đ̣i hỏi người đọc phải ngẫm nghĩ và đi t́m cội nguồn của các trích dẫn, các gợi ư dường như đă nằm sẵn trong đầu rồi th́ phải, chỉ cần t́m cách phát hiện ra và thấu hiểu, để đột nhiên khám phá ra mức độ sống của chính ḿnh trên đời, trong kiếp này....

Buổi tối tôi thích đọc cuốn Minh Triết Thiêng Liêng, tôi thường đọc đi đọc lại và ngồi nghiền ngẫm, suy tư mơ màng. Mỗi lần đọc tôi lại nhận ra một điều khác trước đó tôi chưa nhận ra, hoặc đột nhiên tôi lặp lại đúng ư nghĩ mà cứ đọc đến đấy tôi lại nghĩ thế. Có nhiều điều tôi cảm thấy ḿnh đă khẳng định xong, nó cứ vang lên trong đầu như vậy. Nhưng, tôi hoàn toàn không muốn viết ra hoặc nói với ai những ǵ ḿnh suy nghĩ. Không biết tại sao. Và ngày càng đầy ắp trong suy ngẫm ...( 2017.06.06)

Những ngày mà ṿng tṛn cháy sáng của mặt trời hạ mỗi lúc càng thắt lại tỏa thành muôn ánh hào quang ngập tiếng thở dài yêu tắc nghẹn chạy đâu cho thoát mơ hồ lũ thủy triều dâng sắp ngập tràn trăng đêm không đường rút .... hiện sinh thật như thế đấy cứ rủ người ta xuống mồ...không xuống mà chỉ thở dài cũng...zậy thôi....

Hôm qua, gặp cậu bạn Hung, kẻ cũng là một tín đồ của Hamvas Béla, nói đúng hơn, nhờ bác ấy đôi bên mới quen nhau. Cả hai đứa đều bận, nhắn tin là chủ yếu, nhưng khi gặp nhau, kiểu ǵ cũng phải mở Hamvas Béla ra cùng chuyện tṛ.

- Mày đọc này, câu này hay không...

Nó đọc: " Để con người hiểu được chính ḿnh, chỉ có một cách, nếu nó yêu."

xuưt xoa: ừ, đúng là Hamvas, sao lại có thể viết hay thế cơ chứ....

Lôi mobil nó chụp ḍng chữ, rồi cả trang sách, lại bắt đầu giảng giải, giăi bày cho nhau nghe....

( 2017.06.9)

 

ÔI NHỮNG LINH HỒN TA NOI THEO:

"Trong đôi mắt chúng ta phản chiếu cái nh́n của họ

và ân sủng trong lành hạnh phúc của những khắc giờ

chúng ta uống, như hoa uống nắng

tiếp tục lưu truyền - những tư tưởng trinh nguyên..."

( Juhász Gyula)

Vừa mở mắt dậy ngồi vào bàn đă gặp ngay một câu cực khó dịch. Cả ngày sẽ có cái để ngẫm đây. Cần một linh hồn sống trong nền văn hóa ấy? chưa đủ. Cần một tinh thần hiểu cặn kẽ ư nghĩa biểu trưng của nền văn hóa ấy? hiếm hoi- khi dấu ấn cá nhân như một ḍng nước duy nhất lọc từ cái phễu lớn những ǵ thu nhận từ muôn nẻo trời, chứ không phải chỉ từ một nền văn hóa, xuống tưới tắm nuôi một cái cây duy nhất lớn lên- một cá nhân giữa biển người...Nhưng không v́ thế mà dừng lại, bó tay không làm ǵ hết, bởi v́ ngoài sự tương đồng ra không có cứu cánh khác để hiểu tại sao con người vẫn cứ làm những ǵ nó muốn...( 2017. junius.10.)

 

Thỉnh thoảng nhận ra cả thế gian này chả có đứa nào vô tư cả, mỗi đứa một vấn đề không ai giống ai, nên tự dưng đứa nào dạt vào bờ của đứa khác, cố mà chia sẻ, yêu thương lẫn nhau nhé, không th́ tội nghiệp cho con người lắm

(2017.06.14)

Phần nói về ANDROGEN là một trong những phần khó nhất của tác phẩm Minh Triết Thiêng Liêng- Bách Khoa Toàn Thư Ki tô giáo Hungary giải thích như sau:

androgün - từ Hy lạp: andros là đàn ông, güné là đàn bà- theo thần học- bản thể học con người có cội nguồn là hai giới tính. 

Đây là sự chiêm niệm ở Platon, Philó, ở phái Ngộ đạo, ở F. v. Baader, và V. Sz. Szolovjov- mang nội dung:

1/ tính chất đàn ông đàn bà buổi ban đầu là hai cực của sự sống: nguyên lư khởi động tích cực và nguyên lư ǵn giữ nội dung và tính hiệu quả thụ động. Sự căng thẳng giữa hai tính chất này ḥa tan trong tinh thần như một sự đồng nhất, không tách rời nhau.

2/ Điều: trong từng con người hai cực này bị tách rời cho thấy một sự đứt đoạn, vỡ vụn trong vũ trụ. Baader cho rằng đây là khái niệm sự đứt đoạn với Thượng Đế của con người, và như vậy nó mang chức năng cứu rỗi.

( LThK I:522.)

 

Trạng thái hàng ngày trời như bị mê đi trong lặng im suy nghĩ của tôi khi đọc và dịch Hamvas Béla lặp đi lặp lại nhiều lần. Trước tiên bao giờ cũng là ư nghĩ đầu tiên sau lần đọc đầu tiên:"trời ơi, sao hay thế?"- tiếp theo, bắt đầu dịch là sự miệt mài và loay hoay:" trời ơi, sao khó thế!"- khi t́m cách chuyển ra tiếng Việt một cách dễ hiểu và súc tích nhất.

Đọng lại cuối cùng sau khi bản dịch hoàn thành là những nhận thức không bao giờ quên được nữa, tuy những tri thức này như những tia chớp giật, đọc xong không thể nhớ hết, cứ phải xem đi xem lại nhiều lần và...ngấm... ( 2017.06.15)

 

Ngày càng hiểu rơ điều Hamvas Béla nói: "...chỉ nhận thức mang tính tôn giáo của các sự vật mới đủ sức diễn tả"- nghĩa là thế nào, ngày càng biết phân biệt sự khác nhau giữa những kẻ có tín ngưỡng và vô thần ra sao, ngày càng hiểu tại sao con người châu Á trong nền văn hóa Á đông của quê nhà lại nghĩ như thế....( 2017.06.17)

 

Tôi vẫn không thể rời những văn bản của Tuệ Sỹ, giọng văn này hợp với nhu cầu của tôi. Tri thức Phật học của ông chắc sẽ phải đọc nhiều lần để hiểu, ngẫm nhiều lần để ngấm, và đi từ liên tưởng đến những công việc dịch mới cần hoàn thành.

C̣n những ghi chép, thơ văn của ông làm tôi trầm ngâm, nhân cách thanh cao, sự nén đọng thông thái khác xa với cử chỉ anh hùng cá nhân tuyệt vọng hay ngạo nghễ. Những thời đại sản sinh ra những văn phong người hết sức kỳ lạ, gắn với những nền văn hóa khác nhau theo miền địa lư, nhưng giống nhau v́ thứ tri thức THẬT này xối thẳng vào tim như nước mát đổ về từ nguồn, không thể lẫn. Song song nghe tâm sự từ Hamvas Béla và Tuệ Sỹ-hân hạnh được sống cùng thời với họ. Ngấm đi. (2017.06.19)

…………………………………

Trong mệt mỏi của thân xác, hoang mang của tinh thần, không ǵ giải tỏa bằng đọc một văn bản thật tỉnh táo. Bởi vậy có ǵ khác biệt giữa tác phẩm của Hamvas Béla và Tuệ Sỹ đâu? có chăng chỉ là những góc nh́n và mức độ của sự thông thái. Con người chỉ cần tiếp nhận sức mạnh từ những sự thật thiêng. ( 2017.06.23)

Con đường ấm áp đưa ta về nhà, nơi b́nh yên tâm hồn chờ đợi, nơi tất cả mọi con người đều mơ ước....

đấy là đâu vậy bạn?

Là sự hiến dâng những ǵ nhận được từ Thượng Đế- bất kể nhà thông thái đă nói với ta: " Con người chết đi ngay trong khoảnh khắc sinh ra, dù khoảnh khắc ấy tồn tại tám mươi năm chăng nữa" (HB)

Trong tượng trưng Sống ngắn ngủi này, hăy bất tử hóa mọi hành động có ư nghĩa của ḿnh: hăy cho đi, hăy hiến dâng, dù chỉ là tặng lại sự khiêm nhường trong ân sủng nhận từ Thượng đế

NGUYỄN HỒNG NHUNG

( Budapest. 2017. június 25.)