GHI CHÉP JULIUS – 2017

 

Ồ té ra loài hoa này đổi màu, đâu cứ mỗi phù dung? Đầu tiên nó xanh lạnh lùng, t́nh ư giữ kín bên trong bận rộn. Rồi từ từ nó trắng dần từng cánh nhỏ, mơ mộng, dịu dàng nỡ phiền ai. Cứ đơn độc như thế nó đỏ rực lúc nào không biết, như một nụ cười rất xinh chẳng tài nào dấu nổi. Ừ đă lỡ ra đời, mây cứ bay và ḿnh cứ lột da...

Đi khắp nơi chơi, xem, cuối cùng nhận ra ḿnh chỉ thích mỗi hoa, cây, lá, và rất dửng dưng với con người.. Thành phố các nước bây giờ giống hệt nhau, hàng hóa, đồ ăn, thức uống, tṛ giải trí, người, trang phục...giống hệt như nhau. Cả thế gian sắp biến thành đúng một đám đông khổng lồ. Thậm chí tất cả các vụ bê bối ở các nước cũng y như nhau. Đừng nghĩ chỉ ở VN có tham nhũng, đút lót hối lộ, giáo dục lạc hậu, chặt chém khách du lịch, lừa đảo lẫn nhau, ṭa án đi đêm, người già bị bỏ rơi... Ở đây cũng có tất, ở các nước láng giềng (Đức, Tiệp, Áo...) cũng thế, không thiếu thứ ǵ... khác mỗi một điều là FB nước nào chửi rủa bằng tiếng nước ấy, và bọn dùng thứ tiếng ấy đi mà nghe với nhau, sắm vai anh hùng bàn phím với nhau... may là cái tháp Babel vĩnh viễn xây dang dở....

Đôi khi đọc báo Hung thấy một vụ không khác ǵ trên báo Việt, không biết làm ǵ hơn ngoài...cười phá ra. Bởi vậy các bạn ơi- HĂY LÀM THƠ T̀NH TẶNG NGƯỜI THƯƠNG ĐI! Ít nhất các nàng thơ (của ḷng) khác nhau.

NGỘ -  té ra ḿnh rất ghét lăo già trong cái cây đó, khi ḿnh bắt đầu mải chơi thích những thứ phù phiếm trong cuộc đời, lăo làm mặt lạnh tỉnh bơ không để ư, nhưng thực ra nắm tóc ḿnh kéo lại, ấn ngồi xuống ghế trước cái laptop rồi bỏ đi, làm ḿnh vừa tức vừa ghét vừa hơi rầu rầu v́ thực ra biết lăo có lư, bèn mở sách ngồi miệt mài gơ phím, nhưng buồn thiu v́ ḿnh chán phải quay lại với những ư nghĩ nghiêm trang lắm dù biết trước sau cũng phải quay lại với chúng thôi v́ đấy là ư nghĩa duy nhất của kiếp này, đến khi say công việc quên mất sự cưỡng bức phải ngồi vào bàn (hành động), bỗng vui vẻ cân bằng trở lại một ḿnh, v́ thấy ḿnh như một Dakini đang cho kẻ khác mượn năng lượng truyền tải những điều cần tải xuống thế gian, và sự hài ḷng từ đâu ập xuống đầu, bắt đầu cười tư toét một ḿnh và chả thấy cần đến ai sất, đúng lúc ấy lăo già trong cái cây ấy xuất hiện với bộ mặt hớn hở của một cậu chàng vui tươi, giơ ra cho ḿnh một đống quà để nhử (khi người ta đă không thèm nữa) và hứa hẹn sẽ thổi những quả bong bóng xà pḥng xanh đỏ tím vàng bay tứ tung lên bầu trời, nơi có hai kẻ điên ngồi ngắm chim bồ câu quanh quẩn trên mái ngói nhà thờ lúc chiều tà và tranh luận nhau xem lông chim màu ghi hay bầu trời màu bạc hay mái ngói màu xám...

Trời ơi, ghét đất liền quá rồi...  ra biển đi em....( 2017. június 27)

…………………………………………………………………..

Chào buổi sáng!Theo bọn phù thủy có những kiếp ḿnh từng là Tiên, và có kiếp từng là mây nữa kia. Những điều này rất đúng với Budapest, kẻ nào ở đây cũng phải mê mẩn với mây và nhất định sẽ có hôm gặp Tiên... Chiều qua trên thành vua, và sáng nay với bầu trời...(Junius.30)

Có bộ phim"Chàng trai năm ấy" rất sụt sùi ngoài rạp phim VN hồi nào. Nhưng tôi chỉ biết"Chàng trai năm ngoái" thôi, một năm ngắn ngủi nhưng diễn ra đủ hết các cung bậc trầm bổng của sự thay đổi linh hồn, để"Chàng trai năm nay" là một người khác.

Sắp đến cái tháng đủ thành một năm tôi gặp chàng. Ấn tượng( vài lần gặp đầu) cứ ngỡ đây là một kẻ rất rụt rè thu ḿnh, dù ăn nói cực kỳ mạch lạc chững chạc với cái giọng nhỏ nhẹ ngọt ngào (như kẹo kéo). Và ấn tượng ấy cũng chẳng sai- có cái ǵ mách bảo đây là một nhánh sông lớn bị uốn ḍng cản trở không cho trôi ra biển, đây là loài cá nước mặn bị bắt thả vào ao chờ hấp hối... Lần gặp năm ngoái để tôi tự diễn thuyết là chính, chàng ta chỉ lắng nghe, rồi về cảm ơn trong mail là tôi đă "chiêu đăi" một bữa ăn tinh thần quá hậu hĩnh.

Thế rồi chàng tiếp tục lặn ngụp trong cái ao nước ngọt, may là nước ngọt nên nước mắt mặn rơi như suối từ đôi mắt đau đớn không đủ tố cáo thế giới bên trong con người chàng, người ta chỉ thấy những bộ mặt khả ố trả thù, đâm sau lưng, hạ nhục bằng lời th́ thụt hèn mạt nhưng không thấy một linh hồn quằn quại t́m lối thoát. Thượng đế cho mượn ngôn từ để tôi quả quyết bảo với chàng rằng: thế gian này nó ghét em v́ em là một linh hồn TỰ DO.

"Đầy ắp tâm hồn tan cát trắng

Làm sao quay về phố phế hoang?"

Nhưng không ngờ người thanh niên này đă nhận ra Thượng Đế của ḿnh. Từng bước, từ từ, với sách, với trải nghiệm xúc cảm, với chữ, với suy tư không ngừng, cậu ấy đă hoàn toàn thay đổi, nhưng có lẽ nguyên nhân quyết định vẫn là v́ tâm hồn tự do ấy quá trong sạch, Kinh Thánh gọi là những kẻ có tâm hồn nghèo khó, chỉ những kẻ ấy đến gần Chúa và ḥa với Chúa mà họ không hề hay biết. Chúc mừng con đường đi đang trải rộng trước mắt em! Em chính là con đường ấy.

Tự dưng tối nay( lên cơn) viết một bài rơ dài, chỉ v́ cũng sắp đến một năm kỷ niệm ngày cậu ấy lập( phăng) ra cái FB Hamvas Béla để gần một năm nay, chính kẻ dịch HB mới có( đất) để đọc lại, nghiền ngẫm, chia sẻ tri thức của nhà thông thái Hungary này cho nhiều người. Rồi từ HB đọc thêm bao nhiêu kiến thức cần và hay khác nữa, thật tuyệt diệu. Các tư tưởng lớn bao giờ chả gặp nhau? đúng không nhỉ- v́ như HB nói: chỉ sự tỉnh táo biết đến trạng thái tươi tỉnh. Đúng không-chàng trai năm ngoái? ( 2017. július 1.)

Ḿnh rất ghét khi nào phải buồn-đó là cảm giác bất lực. C̣n khi tan nát cơi ḷng- chỉ muốn làm thơ - đó mới là hành động sống. ( 2017. július 2)

………………………………………………..

Đúng thế, đột nhiên nhận ra sự khác biệt giữa hai nền văn  hóa Á- Âu. Điều này trước kia nhận ra từ anh, đôi khi quên đi, nhưng đôi khi lại nhớ ra, khác hẳn với thứ văn hóa ở VN. Trong nền văn hóa châu Âu này có ǵ đó mở hơn, con trẻ hơn t́nh cảm trong sáng hồn nhiên ngây thơ hơn, không bề ngoài lạnh lẽo hoặc đi t́m bắt chước nhau giống hệt nhau như ở nhà. Ḿnh nhớ đă từng kinh ngạc v́ anh, khi nhận ra thứ văn hóa khác ở anh đầy tin cẩn, đầy màu sắc. Có lẽ trong sự tuyệt vọng sống, niềm an ủi không thấy nhiều hơn ở cả 2 nền văn hóa, nhưng ít nhất văn hóa châu Âu nồng nàn và đầy chất nghệ thuật hơn. Tối nay nhận ra điều này. Có lẽ hồi yêu thương người ấy, ḿnh đă dịch Hamvas Béla trong sự nồng nàn của nền văn hóa châu Âu, bởi vậy văn phong khác hẳn, lột tả được chất Âu và đẹp như phong cảnh châu Âu. ( 2017. július 4.)

……………………………

Đang ngủ đột nhiên tỉnh dậy không ngủ tiếp được nữa, nghĩ đủ thứ linh tinh. Không hiểu sao, đột nhiên nghĩ tới vụ bắt thủ lĩnh sinh viên ở Hongkong khi yêu sách của họ chỉ là để yên cho người Hongkong tự bầu lănh đạo của họ, không cần người của Trung Hoa lục địa. Đấy chính là văn hóa lâu đời của xứ từng là thuộc địa của Anh này, dân chủ, tự do, không chấp nhận quyền lực một đảng. Từ đó nh́n ra miền Nam VN cũng thế, thứ văn hóa từng có ở đấy khác.

 Và văn hóa là ǵ nếu không phải là chính đời sống tinh thần của con người? Đạt đến tŕnh độ nào nó xử sự bằng tŕnh độ ấy. Và thái độ xử sự của nó thông qua hoạt động chính trị, nghĩa là thông qua quyền lực nắm và điều khiển cộng đồng người về mặt xh.

Đ̣i hỏi mỗi người được bỏ một lá phiếu cho kẻ họ muốn bầu lên làm đại diện cho họ, điều này thể chế chính trị độc đảng và chuyên quyền toàn trị không làm được, chỉ chế độ dân chủ đa đảng cho phép, cho dù: các đảng chính trị thay nhau nắm quyền có bốn năm đi nữa, vẫn không làm hài ḷng dân v́ sự tha hóa trong quyền lợi chính trị kinh tế xă hội của họ, nhưng dù sao sự đ̣i hỏi thay đổi chính thể cầm quyền của dân chúng vẫn là một khả năng mở. Chính trị độc quyền bóp nghẹn văn hóa ( chính là đời sống tinh thần cởi mở của dân chúng) khiến họ bất hợp tác bằng quay lại di sản văn hóa cũ của họ. Từ đây cần xem xét nền văn hóa ấy đứng trên nền tảng tâm linh, tín ngưỡng nào, có thể biết đời sống tinh thần của xă hội ấy ra sao.

…………………………………………………

„Không thể có độc lập tuyệt đối, v́ khi suy tư ví dụ cũng bắt buộc phải cần đến những trực giác đă  sẵn có hay trên b́nh diện thực tế ta cũng cần tới người khác và sự giúp đỡ lẫn nhau giữa ta và họ ta mới sống nổi. Rồi với tư cách những con người tự do, ta c̣n cần tới những con người tự do khác để giữa họ và ta có sự thông cảm v́ chỉ có sự thông cảm mới giúp ta và họ trở thành người có bản lĩnh thật sự. V́ không có thứ tự do cô lập, nghĩa là ở đâu có tự do là có sự lệ thuộc áp lực; và một khi áp lực đă hoàn toàn bị đánh bại và mọi trở lực đă dẹp xong, th́ chính tự do đă biến mất rồi.

Bởi vậy chúng ta chỉ thực sự độc lập là khi chúng ta đồng thời bị liên hệ mật thiết với thế gian mà không thể gỡ ra được. V́ người ta không thể thực sự độc lập nếu người ta tự rút lui vào bóng tối với chính ḿnh mà thôi. Sống độc lập ở trần gian này là phải xử sự với trần gian này một cách đặc biệt, nghĩa là vừa phải thuộc về trần gian vừa không phải thuộc về trần gian; vừa ở trong thế gian vừa phải ở ngoài thế gian.

( KARL JASPERS: Triết học nhập môn)

…………………………………………………..

Những ngày này đặc biệt chú ư tới một nhà thơ Hungary mang một số phận Hung-Do Thái điển h́nh trong một thời đại đẫm máu của nhân loại: Sárközi György.  Không chỉ v́ ông là người bạn thân nhất của Szabó Lörinc- nhà thơ"tủ" của ḿnh, mà v́ thơ của ông quá khác, quá đẹp, đầy đam mê, trong sạch và bừng bừng lửa nhiệt huyết.

Không có ǵ lạ khi những tuổi thanh xuân như thế này của Hungary một thời bằng những hành động cụ thể tham gia công cuộc cách mạng của đất nước này, và cùng lúc cất lên những giọng thơ văn của một tài năng chân chính. Sau bốn mươi sáu năm ngắn ngủi dành hoàn toàn cho đời sống văn học của ḿnh, ông mất trong trại tập trung của phát xít Đức, cùng một số phận như nhiều tài năng văn học Hung- Do Thái khác như Szerb Antal, Radnóti Miklós…

…………………………………………………..

Có những buổi chiều đung đưa trong ghế, đọc thơ. Mỉm cười v́ ḿnh muốn quay về thời gian nào cũng có. Về năm 1914 cùng Juhász Gyula? Hay những năm 1940 cùng Wass Albert? hay những năm 60 cùng Pilinszky János? hay những năm 70,80 cùng Petri György?

Không phải hóa thân vào tác phẩm lúc nào cũng hạnh phúc, hạnh phúc ấy chín mươi chín phần trăm là khổ đau, quằn quại v́ nó là số phận của kẻ dịch. Đôi khi chỉ nên làm bạn đọc, thưởng thức như khán giả nh́n lên sân khấu xem thiên hạ diễn tṛ rồi về nhà chịu đựng tấn bi hài của đời ḿnh.

Đôi khi chỉ nên ngồi đung đưa trong ghế, đọc thơ. Ngoài kia nắng nhảy nhót cháy bỏng, hoa cười một ḿnh lặng lẽ. Và tuyệt nhiên không muốn hóa thân. Vào bất kỳ điều ǵ.

" Giây phút này anh ở đâu trong em?"

NGUYỄN HỒNG NHUNG