GHI CHÉP ÁPRILIS -2018

 

Lâu lắm rồi lại bị thức dậy giữa đêm và thao thức. Cứ như để tổng kết một năm. Nhưng một cách b́nh thản, không đau buồn cũng như không vui vẻ. Bởi mọi việc đă trôi đi qua rồi? Hay bởi mày đă gạt đi những ǵ chạm vào cảm xúc? Thực ra mày đang nghĩ nhiều đến những việc cần làm th́ đúng hơn, mà trọng tâm là con trai. Làm thế nào để nó cảm thấy hạnh phúc đây, vui vẻ đây? ( 2018. március 27.)

………………

Bạn làm tôi nhớ lại những ngày cô độc khủng khiếp như thế nào giữa cái thế gian này, không bạn bè, không chỗ dựa, không niềm tin, không người thân bên cạnh. Những ngày không hiểu tại sao ḿnh có thể đứng lên nổi. Có lẽ v́ thế hôm nay rất hiểu tâm trạng bị bỏ rơi một ḿnh của bạn, và bạn cũng như ḿnh, rất giỏi, rất có nội lực- đúng thế- chỉ c̣n đợi thời gian để thể hiện thôi. Những ngày ẩn ḿnh ấy cuối cùng cũng đă mang lại một kết quả không tồi. Và chắc chắn bạn sẽ có một ngày được vinh danh, hỡi thiên thần mạnh mẽ của tôi ( 2018. 03.30)

……………………..

"Khắc khoải và hy vọng là toàn bộ kiếp làm người."- người bạn tinh thần xa xôi của tôi nói đúng. Tôi ngạc nhiên về cách bạn đọc sách và ngẫm nghĩ. Những cuốn sách luôn luôn chờ tri kỷ là v́ thế. ( 2018.04.02)

……………………………………………………..

Thời đại của Márai Sándor là thời đại của nghịch lư lên đến điểm đỉnh. Có rất nhiều điều nhà văn đă "tiên tri" để ...tránh nhưng vẫn không thoát. Kẻ cô độc cùng cực trong sự lựa chọn của chính ḿnh chỉ thoát khi tự xử lấy ḿnh: ông bắn vào đầu ḿnh khi 89 tuổi. Sự dũng cảm cuối cùng của một trí thức dấn thân thế kỷ XX.  Márai Sándor là nhà văn quư phái gần gũi của văn học Hungary. Người Hung thích ông v́ ông nghĩ giống họ, ông đúng là một nhà văn châu Âu. C̣n Hamvas Béla không đại diện cho dân Hung nhiều lắm chính v́ một nửa bộ óc suy tư của ông thuộc về phương Đông. Gặp Hamvas Béla là sự may mắn cho một kẻ Á đông sống ở châu Âu (2018.04.03)

…………………………………………………….

Đọc thư LM- một cảm giác tự hào không dấu nổi, cùng lúc với sự quư trọng và thương yêu bạn khôn xiết, và cả một niềm vui như thể một cái ǵ đó thiêng liêng đă đến. Ngay từ ngày đầu kết bạn với nhau, trong tôi đă có tất cả mọi t́nh cảm này với bạn, và cảm nhận bạn cũng như thế với tôi, nếu muốn ngắn gọn chỉ cần dùng đúng hai từ: niềm tin.

Đúng thế, tôi và bạn có niềm tin mănh liệt vào nhau, không phải chỉ hai  cá nhân trực tiếp mà thông qua một h́nh ảnh thiêng liêng, đó là con đường tín ngưỡng bạn đă chọn, là sự tôn trọng và tin tưởng của tôi vào chính h́nh ảnh đấy, h́nh ảnh Chúa, mặc dù tôi không theo đạo. Tôi không có sự cảm nhận trực tiếp với Chúa như bạn, như BHV, như mấy bạn trẻ theo đạo TCG khác mà tôi quen- tôi không biết làm sao để có sự trực tiếp đó, tin như tin một con người thật sự, và nghe lời thật sự. Trong tôi không có con người cụ thể như vậy, nhưng tôi hoàn toàn hiểu và công nhận nguyên lư đó, về Thượng Đế- như một sự tuyệt đối.

 V́ t́nh cảm với sự tuyệt đối này một cách khác nhau, chúng tôi TUYỆT ĐỐI tin tưởng và yêu thương nhau, như một cái ǵ đẹp nhất, thiêng liêng nhất, trong sạch nhất, đấy là cái ǵ vậy? tôi không biết. Nhưng tâm hồn của tôi và bạn trải rộng trước mặt nhau, không dấu diếm, không sợ hăi hoặc bất cứ ở dạng tiêu cực nào, chỉ có sự tích cực và những ǵ ấm áp nhất, đẹp nhất.  Chúng tôi tin vào ngôn từ của nhau- sống bằng lư tưởng của nhau, đúng thế, có kỳ lạ không? ( 2018. április. 04)

………………………………………………….

Chất tôn giáo thể hiện rất rơ trong tất cả các lĩnh vực văn hóa- nghệ thuật-chính trị của Hungary. Hiểu được tính chất đặc thù này sẽ hiểu được con người Hungary. Một cậu bé mù và tàn tật, hát cùng dàn hợp xướng quốc gia trong một nhà hát đẹp như một nhà thờ, điều này đă đặc chất Hungary rồi, và lời bài hát nữa, chứa chan tâm hồn Hungary kỳ lạ: phảng phất buồn, cái buồn của một dân tộc như cô độc, như chỉ một ḿnh với thứ ngôn ngữ rất riêng, rất cổ, một dân tộc luôn luôn tự do trong niềm lạc quan tri thức hướng về cái tốt đẹp, trong đó có t́nh yêu dành cho đất nước xinh đẹp của ḿnh. Chất tôn giáo trong văn hóa Hungary luôn làm tôi xúc động và hiểu sâu sắc hơn từng trang sách để dịch từ một trong những ngôn ngữ cổ nhất của văn hóa nhân loại.

Lời bài hát mà cậu bé mù hát như sau:

"Hungary tổ quốc thân yêu tươi đẹp của tôi

trái tim mềm yếu của tôi chỉ thật sự hướng về đó,

ngựa thương của tôi hăy đưa tôi về tổ quốc

để trái tim mềm yếu của tôi đừng đớn đau lâu.

Tôi khởi hành trên con đường dài một ḿnh

khắp chốn trời âm u, không rạng rỡ,

tôi ngồi trên con ngựa mù của thế gian

nhưng tôi không khóa hàm nó lại."

(https://www.youtube.com/watch?v=0BnWnfuFKig)

……………………………………………………………

Nhớ hồi đó khoảng 30 tuổi, trong cơn khủng hoảng, chán ngán mọi thứ trên đời, tôi"tẩy chay" sách nói về quan hệ người, mà quay sang đọc sách nói về thực vật, động vật, và rất thích một cuốn nói về các bí mật dưới đáy biển. Nhớ lúc đó kinh ngạc đọc về hiện tượng một thân chủ thực vật, rong rêu bám vào ăn theo dày nhiều lớp, và hiện tượng này cũng xảy ra với cả lũ cá. Sau ngẫm nghĩ kỹ thấy trong xă hội loài người đầy rẫy hiện tượng này, mà người ta cứ thích dùng từ"cộng sinh" để nói về chúng. Các tổ chức xă hội, các giáo phái, các nhóm tư tưởng, và nhỏ bé nhất là các nhóm bạn bè. Bản năng sợ hăi khiến con người buộc phải bầy đàn? hay đơn giản đi theo đám đông là hội chứng liên kết sống nhanh nhất, dễ nhất?Ngay trên FB chả cần tụ họp trực tiếp chuyện hùa theo một thủ lĩnh ảo đầy rẫy...Và trong lĩnh vực đọc sách cũng thế.

Ngồi xuống và nghĩ sẽ thấy: đọc sách gốc là thích nhất, hoặc chọn bản dịch tốt mà đọc nếu ngoại ngữ gốc đấy ḿnh không biết, chứ cần ǵ phải đến những đám đông để NGHE về một cuốn sách, và chỉ nghe thôi chứ có đọc đâu? Cứ như thể nghe xong là đủ, khỏi tự đọc, học, và không biết tiếc thời gian dùng để tự ḿnh t́m hiểu, hơn là theo kẻ khác. Viết mấy ḍng suy nghĩ này v́ đột nhiên thấy bác Hamvas Béla cũng đang bị biến thành một "thân chủ" để nhiều kẻ ăn theo trong đời sống văn hóa ở Hungary....tất nhiên sau hiện tượng này là lợi ích của ai chẳng có ǵ lạ...Trong thời mạt vận các hiện tượng xă hội suy thoái ở đâu cũng mang một bản chất giống hệt nhau....hehehehe (2018. április. 09.)

………………………………………………………..

Cô hàng xóm của tôi là một nghệ sĩ dương cầm. Trong một ngày ít nhất chúng tôi nhớ ra nhau một lần từ tiếng piano văng vẳng, hay nói đúng hơn, tôi nhớ ra cô chứ tôi không tin tiếng gơ phím của tôi vọng đến tai cô.  Bạn bè tôi đến chơi nghe tiếng đàn đều bảo sao mày may mắn thế, sống trong một không gian lăng mạn, chả cần đến nhà hát vẫn được nghe nhạc. Và chắc là cô ta chơi đàn hay thật, thỉnh thoảng tôi lắng nghe, khi chính tôi đang không thiết gơ phím hoặc đọc sách. Nhưng chỉ đôi khi thôi v́ tôi có một thói quen thích im lặng tuyệt đối khi đọc hoặc dịch. Bởi vậy nhiều lần tôi chán ngán khi ḿnh đang...gơ mà phải nghe tiếng đàn...

Có lần gặp nhau lúc đi ngang qua nhà cô, cửa mở, nh́n vào thấy một con mèo vàng óng đẹp tuyệt nằm lim dim trên nóc cái piano nghe bà chủ chơi đàn. Vài lần gặp nhau trong vườn v́ cả hai đều thích lang thang. Cô hỏi: tiếng đàn của tao có làm phiền mày không? Bao giờ tôi cũng trả lời: không, mày cứ việc chơi. Nói thế v́ cộng trừ nhân chia xong ra kết quả bằng nhau: ḿnh chả chịu đựng tiếng piano chắc sẽ phải chịu đựng cái khác của người khác. Nó, ít nhất ngoài cái piano và một con mèo ra, nó chả có ǵ nhiều hơn để gây phiền cho ai...hahahah... C̣n ḿnh tất nhiên là....nhất rùi...sách có gây ra tiếng động bao giờ đâu? hahahaha.... Viết những ḍng này khi cả đôi bên đều đang... gơ... trong một chiều xuân nắng đổ óng ả ngoài kia, nh́n qua rèm thấy hoa trắng bay bay... ( 2018.Április. 11)

……………………………………………..

Đôi khi đi t́m nghĩa của một từ thôi, gặp cả một lô truyền thuyết và cổ tích. Con người rơi vào vườn cây bí ẩn của văn hóa nhân loại chẳng khác nào trẻ con lần đầu tiên biết chữ sa vào tập sách thần tiên viết về vũ trụ. Thế là cứ tự nhủ: phải dịch những tích này, nhưng đồng thời biết rằng nó chỉ là những hoa lá diệu kỳ trên con đường t́m đến một lâu đài dấu một bí mật duy nhất mà thôi: sự bất tử. Ôi chữ nghĩa, sách vở....mỗi ngày dấn ta sâu thêm vào biển say mê tri thức- thế giới tinh thần của con người- sự bất tử.

„Hăy luôn luôn xuất hiện trước mắt các ngươi CON ĐƯỜNG, hăy luôn luôn thổi sau lưng các ngươi NGỌN GIÓ, và MƯA sẽ rơi nhẹ nhàng xuống đất của các ngươi, và MẶT TRỜI sẽ sưởi ấm khuôn mặt các ngươi, và suốt đời các ngươi nằm trong ḷng bàn tay THƯỢNG ĐẾ TỐT LÀNH." (Lời chúc phước của xứ ERDÉLY)

………………………………………………….

Những đứa trẻ sinh ra trong một xă hội mà người lớn đi làm một nghề gọi là nghề"cán bộ" chắc chắn chúng không được dạy những t́nh cảm tôn giáo ngay từ trong gia đ́nh rồi. Đấy là thời kỳ xă hội nằm trong một cái khung xương của một loại chủ nghĩa tuyên bố với con người các ngươi chỉ là những cái đinh ốc trong một bộ máy (kiếm cơm) và để lau chùi những chiếc đinh ốc này trong cái giẻ bẩn thỉu của sự vùi dập, lũ trẻ chỉ c̣n lại bản năng. May c̣n trường học, và nền giáo dục dù tệ hại đến thế nào đi chăng nữa, chữ vẫn cứu vớt được linh hồn, dù sự đày đọa làm linh hồn mù ḷa lâu đến đâu chữ vẫn sẽ chỉ đường cho nó, để nó từ từ tỉnh ngủ, bước ra khỏi bản năng và bắt đầu suy nghĩ. Và để dù muộn mằn đến đâu (cái gọi là) t́nh cảm tôn giáo sẽ trở lại trong nó để nó hiểu làm người trọn vẹn nghĩa là ǵ. (2018.04.13)

……………………………………………

"Với kẻ tiêu cực mỗi cơ hội là một tai họa, với người tích cực mỗi tai họa là một cơ hội để sửa ḿnh, phấn đấu..."

Vị cố Hồng Y Việt nam Nguyễn Văn Thuận  cuốn hút tôi bởi tri thức sống trong sạch đến mức cao siêu nhưng giản dị của một trái tim biết suy tư... Có lẽ không ngẫu nhiên trong bốn mươi ngày sau lễ Phục Sinh, khi Chúa Jezus hiện lên lần lượt với các tông đồ và mọi người, tôi đột nhiên chú ư đến một người VN như thế...

Một người ngoại quốc viết tiểu thuyết về cố đức Hồng Y nổi tiếng của VN- câu hỏi đặt ra là tại sao không phải một người VN viết? Nghe tác giả nói về cuốn tiểu thuyết, thấy đúng là tư duy của một người không phải người VN. Bao giờ sẽ có những cuốn sách về người VN, sự kiện VN do chính người VN viết một cách"tổng quát" và có đầy đủ chất Việt trong đó?

Câu hỏi đặt ra quyết không phải v́ chủ nghĩa dân tộc hẹp ḥi, cũng chẳng v́ sự nghi ngờ tài năng hoặc ḷng dũng cảm: Tại sao không có những tác phẩm văn học VN viết về những nhân vật lịch sử-văn hóa-chính trị xứng đáng của một nước VN thời hiện tại?

Nghe nói quá tŕnh phong thánh cho đức Hồng Y VN nổi tiếng đang diễn ra, và rồi đây nhân loại sẽ đọc, sẽ học thêm về một vị Thánh mới, người mà hôm nay nghe các bài giảng, đọc những trang viết của ngài không hề xa lạ chút nào với chúng ta, v́ ngài mang một tâm hồn VN chính cống. Nhưng với thời gian, ngài sẽ xa các thế hệ người VN, chỉ là một ông Thánh trong sách vở, v́ trên tiếng mẹ đẻ không có các tác phẩm viết về ngài. Cũng như vậy với trường hợp thầy Tuệ Sĩ (chẳng hạn) người mà tôi nhất mực tin rằng cũng đang là một vị thánh sống của thời đại tôi. Tại sao viết về các ngài bằng tiếng mẹ đẻ quan trọng thế? V́ "vận đổi sao dời" sẽ đến ngày nhà trường VN sẽ dạy về những nhân vật lịch sử đáng kính này, cuộc đời, tác phẩm của các ngài sẽ là nội dung giáo dục trực tiếp cho thế hệ đang c̣n cắp sách, và không cần"dịch" từ bất cứ ngôn ngữ nào hết.

Một ví dụ cụ thể: khoa triết của một số trường đại học lớn ở Hungary đă đưa tư tưởng của Hamvas Béla vào giáo tŕnh dạy cho sinh viên, và hạnh phúc làm sao cho lũ sinh viên đại học, không cần biết ngoại ngữ, đọc luôn bản gốc của các tác phẩm cần học. ( 2018.04.16)

…………………………………………….

Hamvas Béla viết:

"Một tác phẩm chân chính chỉ có sau cái chết (posthumus). Chừng nào tác giả c̣n sống, chừng đó tác phẩm vẫn đang đứng trong ảo ảnh đời sống vây quanh người sống. Bởi v́ chừng nào một người c̣n sống, họ chỉ có đời sống, chỉ khi người đó mất đi, họ mới có số phận. Lúc đó đề tài tác phẩm cuộc đời của họ mới khép lại, xong xuôi và là số phận."

Đúng thế, sau một cái chết, nhân loại mới bảo nhau: người ấy mang số phận của một vị Thánh. Đúng thế, có bao nhiêu người cùng thời ngớ ra: họ đă sống cùng một vị Thánh ngần ấy năm tháng mà không biết?

Con người đọc sách, lải nhải bàn luận, đem sách đi thi lấy bằng cấp để bước vào đời kiếm cơm, lập công danh từ sách...một cách hết sức vô tâm, bởi con người phần lớn chỉ quan tâm đến cuộc đời của chính họ, và không đủ khả năng cháy cùng những ngọn lửa trái tim khác. Bởi vậy rất ít người biết học thẳng trực tiếp từ người khác, phần lớn phải đi qua các trung gian, và khổ sở để hiểu ra những điều đáng lẽ trực tiếp hiểu sẽ dễ dàng biết bao nhiêu. Có lẽ vẫn cần tự xây dựng một tác phẩm cuộc đời từ kinh nghiệm xương máu của chính ḿnh v́ thế chăng?  Giá của một đời sống- một tác phẩm cuộc đời có ư nghĩa là vô hạn và vô tận.

( 2018.04.17.)

…………………………………………………….

Ôi thật kỳ lạ, ba, bốn ngày hôm nay tôi đặc biệt quan tâm đến cố Đức Hồng Y VN Nguyễn Văn Thuận, với sự ṭ ṃ không sao cưỡng lại, để bất kỳ lúc nào có thể là tôi đọc, nghe, xem về ngài. Học từ Hamvas Béla, tôi đă biết không có ǵ ngẫu nhiên, nhưng tôi vẫn chưa biết nhận ra các tín hiệu đến với ḿnh, trừ một sự ṭ ṃ bên trong thôi thúc khiến tôi bắt buộc phải nghe theo nó, mỗi khi nó lên tiếng. Tối nay, tôi ngồi xem video này, cực kỳ chăm chú, v́ quá hay, v́ đôi lúc tôi cứ buộc phải kêu lên: sao giống lời bác Hamvas Béla quá, v́ tôi buộc phải cầm bút lên và ghi lại những điều tôi đang nghe, v́ như tôi đang đọc một cuốn sách tôi cần đọc....

Đây, vài điều trong số những ǵ tôi ghi lại:

"Sống ngày nào cũng như là ngày cuối cùng của đời ḿnh"

"Thiên hạ bị chết đuối chỉ có Đạo vớt được..."

"Chỉ có niềm tin mới nhận ra người anh em của ḿnh"

"Phải trưởng thành trong đời sống(với gia đ́nh, tổ quốc) phải tín nhiệm lẫn nhau mới sống có danh dự"

"Ước muốn trong hành động là một đời sống có hy vọng"

"Hăy thánh hóa trong phận sự"

........và ngẫu nhiên cuối cùng tôi chợt nhận ra : 5 phút nữa bước sang ngày mới, chính là ngày sinh nhật của Đức Hồng Y VN kỳ lạ này. ( 2018.04.17)

……………………………………………………….

Trong cuốn "ĐỘC GIÁC- UNICORNIS" (sắp in tại VN) Hamvas Béla viết:

„ Hiểu Phúc Âm chỉ có nghĩa chừng này: không phải hiểu một sự dạy dỗ mà là hiểu kỹ thuật sống của một con người b́nh thường.”

Điều này giải thích tại sao tôi ṭ ṃ muốn biết càng nhiều, càng sâu càng tốt những ǵ cố Hồng Y NVT giảng, hoặc viết, bởi v́ khi đọc, dịch Hamvas Béla tôi học về sự nhập định của con người qua tri thức từ một ngoại ngữ, c̣n từ Đức Hồng Y, tôi hiểu sâu sắc thêm tri thức này bằng tiếng mẹ đẻ, bằng tâm hồn Vietnam, văn hóa VN.

Tôi đang đọc Phúc Âm một cách đặc biệt nhất, bằng cả hai nền văn hóa, một ân sủng lớn không thể tưởng tượng nổi. Từ bên này tôi đối chiếu, so sánh với bên kia, để vẫn hiểu tất cả chỉ là MỘT nhưng trong cái đặc thù cá biệt lấp lánh của sự hiện diện Người đông đảo.

Hamvas Béla viết: "chỉ tri thức biết dí dỏm, hài hước."- Vâng, cách diễn đạt của một con người thật sự tự chủ, con người trí thức. Bạn hăy nghe các bài giảng  của cố Hồng Y, bạn sẽ cười chảy nước mắt nhiều lần, và bài giảng thấm sâu vào tim gan, bởi đấy chính là những điều bạn cũng biết nhưng chưa nhớ ra hoặc đă quên mất.

Mùa xuân đang dành cho tôi những giây phút hạnh phúc nhất cùng tri thức văn hóa nhân loại th́ phải...

( 2018. április .18)

NGUYỄN HỒNG NHUNG