SZERB ANTAL

(Nhân ngày lễ Giáng Sinh, tặng các bạn một bản dịch của tôi: tác giả là Szerb Antal một nhà văn Hungary gốc Do thái mất trong trại tập trung của phát xít Đức, là một trong những người bạn trí thức thân thuộc với Hamvas Béla khi tham gia nhóm Đảo- một liên minh tinh thần Hungary những năm 30 của thế kỷ trước –NHN)

                                         BẠCH ĐẠO SĨ

 

Trong thời Đế Chế La Mă người ta kể nhiều về công chúa Zoe, con gái duy nhất của hoàng đế Constantin. Tiếng đồn về sắc đẹp và đức hạnh của nàng bay khắp giới Kito giáo, nhiều kẻ từ những nơi rất xa kéo về vương quốc Bizanci để chiêm ngưỡng nàng con gái trong chiếc áo váy dài cứng nhắc tiến vào nhà thờ,  đầu cúi thật thấp lẩn hút vào sau những cánh cửa lớn.

Những kẻ đói khát ân sủng đến với nàng đều cảm thấy được ban phước; khi công chúa giơ đôi tay mảnh dẻ lên cầu nguyện, những ân sủng vô h́nh rơi xuống, và người ta c̣n đồn nhau, nàng biết chữa bệnh.

Một ngày nọ công chúa Zoe lên một chiếc tàu buồm lớn, nàng dạo chơi trên biển suốt cả ngày. Lúc đó đang là mùa xuân, nước biển xanh trong vắt như bầu trời và bầu trời sâu thẳm như biển, giữa biển và trời, những đôi tay gió mảnh khảnh lùa những đợt sóng con trẻ đùa nghịch tấp vào bờ. Công chúa đứng trên mũi tàu, nàng cất tiếng hát, xơa tung mái tóc- Cuộc đời đẹp làm sao- nàng tự nhủ- và ḿnh cũng vẫn c̣n trẻ làm sao.

Buổi tối nàng quay về, cả thành phố đứng trên bờ, vừa vẫy vừa chờ đợi, các thương gia đứng trước cửa hiệu của họ, những người đàn bà bên cửa sổ, các bà mẹ tay nâng cao những đứa con- Chào mừng công chúa Zoe- mọi người nói-  đă quay trở về từ vương quốc nước mặn- bởi cả thành phố bằng đá lạnh lẽo nh́n thấy trên khuôn mặt Zoe những tia sáng cuối cùng đau đớn nhất, c̣n sót lại từ thời đại Hy Lạp Hellás.

Khi Zoe vừa về đến cung điện, nàng nghe tin một cô bé  nàng yêu quư nhất giữa đám trẻ nàng hay cùng chơi đùa đă mất, v́ một căn bệnh bí ẩn hiểm nghèo, khi nàng đang rong ruổi trên biển. Nàng công chúa tự kết án ḿnh: giá nàng ở lại, có thể nàng đă cứu được cô bé. Giờ đây khi rơi vào một quyền lực không thể hiểu nổi, nỗi buồn cảm thông của nàng ứa nước mắt xót thương nghĩ đến  ngày hạnh phúc trên biển của ḿnh.

Những ngày sau các bà mẹ đến chỗ nàng nhiều hơn và than khóc, con của họ đều lâm bệnh. Những triệu chứng bệnh của đám trẻ giống hệt nhau: đứa trẻ lạnh cóng, trở nên vô cùng buồn bă, khao khát một cái ǵ đấy không thể biết, bởi chúng không bao giờ cất tiếng nữa: chúng không khóc, không ăn, cái thân h́nh bé nhỏ mỗi lúc một nguội lạnh đi, và khuôn mặt chúng mỗi lúc một đẹp rạng ngời- cho đến khi ngừng hơi thở, trông chúng như những bức tượng thần linh cổ xưa, mà người ta hay bắt gặp trong những cái kho.

 Dường như chúng muốn người ta tin rằng với cái chết của chúng cảnh vật giàu có đẹp đẽ trong ánh sáng khi xưa của thời đại Hellás sẽ quay trở về. Các thày thuốc đành chịu bó tay trước căn bệnh mà họ vô ích t́m kiếm tên của nó trong các văn bản Galenus.

Công chúa Zoe vô cùng đau khổ bởi tai họa giáng xuống thành phố: nàng càng yêu quư lũ trẻ hơn, nàng chỉ cảm thấy ḿnh như ở nhà khi ở giữa chúng, và nàng biết gần như cặn kẽ từng đứa trẻ ở Binzanci. V́ nạn dịch kỳ lạ lan tràn, nàng không ngơi nghỉ cả đêm lẫn ngày, nàng lần lượt đi thăm các con bệnh, giúp đỡ hoặc an ủi một cách có thể nhất.

Nếu Zoe ở giữa đám trẻ ốm, bệnh t́nh của chúng thay đổi: đôi tay được chạm vào từ từ ấm lên, đứa trẻ nhoẻn miệng cười và thi đấu khấu cùng công chúa: c̣n đứa trẻ ốm đang ngủ, nếu nàng ngồi bên cạnh giường, đứa trẻ mơ những giấc mơ hạnh phúc với đầy những kư ức tuyệt vời và không thể hiểu nổi.

Nhưng nàng Zoe chỉ có một, và bọn trẻ ốm th́ vô cùng nhiều. Bởi vậy khi công chúa rời chúng ra đi, sự héo hon quay trở lại, và nỗi lạnh lẽo lại bám chặt lấy những kẻ tự buông lơi bản thân. Trên những con đường Bizanci những chiếc quan tài nhỏ nho nối đuôi nhau đi một dăy dài.

Zoe không quản khó nhọc, nàng đi theo sau tất cả các bà mẹ đang than khóc một cách ngoan ngoăn. Nhưng giữa nhiều người đàn bà bất hạnh ấy chẳng ai có nỗi đau buồn như nàng; bởi v́ người ta đă chôn những đứa trẻ cùng với một cái ǵ đó bứt ra từ đời sống của nàng, và không chỉ những giọt nước mắt của các bà mẹ đốt cháy nàng, mà cả những nỗi buồn đau bí ẩn không tên của những đứa trẻ ốm nữa. Nàng cố gắng đọc những bí ẩn định mệnh từ những ánh mắt u sầu của những kẻ hấp hối.

Một buổi tối khi cùng những người hầu nữ trở về nhà để ăn một chút ǵ- thực ra nàng quay về nhà v́ những người hầu đă quá mệt mỏi, nhưng không dám để nàng lại một ḿnh. Giữa đường nàng rẽ vào thăm một trẻ ốm, và chợt nhớ ra, ở một căn nhà cuối thành phố có một gia đ́nh sống ở đó, gia đ́nh này có một đứa trẻ đang ở trong giai đoạn bệnh t́nh nguy kịch nhất.

 Nàng bảo những người hầu nữ cứ đi về nhà một ḿnh, và mượn người mẹ của đứa trẻ ốm một bộ quần áo giản dị; nàng không muốn dân chúng nhận ra nàng đi một ḿnh không có kẻ hầu người hạ, bởi nếu tin đó lọt vào cung những người hầu nữ của nàng sẽ bị trừng phạt.

Nàng đi như chạy trong thành phố, nhưng rất khuya mới đến nơi. Cha mẹ đứa trẻ lúc đầu không nhận ra nàng, họ thô bạo nói với nàng: cô là ai, tại sao đêm hôm khuya khoắt thế này c̣n đến quấy rầy chúng tôi, tốt nhất hăy làm việc của cô đi. Măi rất lâu họ mới chịu tin đây chính là công chúa Zoe và cho phép cô đến gần đứa trẻ đă chết. Zoe đặt hoa lên đôi tay khóa trước ngực của đứa bé, rồi nàng lặng lẽ từ biệt.

Chậm răi và mệt mỏi công chúa rảo bước đi về phía lâu đài, và nàng bỗng cảm thấy toàn thân nóng bỏng. Những câu nói lạnh ngắt thô bạo nàng nghe giờ đây nàng chợt hiểu, một cảm giác vô cùng mệt mỏi chưa bao giờ biết đến đột nhiên chiếm lấy nàng. Gió dường như thổi buốt lạnh hơn trên những con phố bỗng trở nên xa lạ, và Zoe đột nhiên nh́n thấy một Bizanci mới hiện ra trước mắt.

Lần đầu tiên nàng nh́n rơ ở đây tất cả đều được xây lên bằng đá: những ngôi nhà và những giếng nước bằng đá, con đường lát đá, nơi nàng đi qua những nhà thờ bằng đá và bầu trời cũng bằng đá đè nặng xuống đầu nàng. Những kẻ gơ những bước chân lộp cộp trên con đường đá vội vă đi về nhà thoáng đưa ánh mắt lănh đạm và mệt mỏi nh́n một nàng con gái b́nh thường , một kẻ hoàn toàn xa lạ trong bộ quần áo cải trang, đầu chít khăn kín mít.

 Từ trước tới nay công chúa Zoe chỉ nh́n thấy họ, những con người này xếp hàng thành dăy dài trên con đường xe ngựa chở nàng đi qua: lúc đó khuôn mặt họ rạng ngời như những tia sáng xa xưa cuối cùng c̣n vương vất lại, và lúc đó nàng thấy họ như lũ con trẻ nhưng đă lớn, nhưng giờ đây nàng mới biết, không phải thế. Dấu vết lạnh lẽo của thành phố đá của họ hằn  trắng trên trán họ, chỉ những bước chân chứng tỏ họ vẫn c̣n đang sống.

Công chúa Zoe thử nghĩ đến biển, đến những bông hoa trong những khu vườn lớn- chính lúc ấy nàng nhận ra trong thành phố trên một khung cửa sổ duy nhất cũng không có hoa: cũng không thể có; Nàng biết rằng, không, ở đây không thể trồng được hoa, rễ hoa sẽ đóng băng, như những đứa trẻ ở đây, những đóa hoa dịu dàng của nàng, và chính nàng, nàng là một bông hoa đơn độc cuối cùng bị bỏ quên trong một mùa hè xa xôi.

Con đường trở về sao quá dài, và sau cùng khi vào đến lâu đài, nàng công chúa cảm thấy một nỗi bải hoải khủng khiếp đến nỗi lần đầu tiên nàng từ chối không tiếp những người mẹ đang than khóc muốn đến chỗ nàng. Nàng muốn ngủ, nàng khó nhọc cởi bỏ xiêm áo v́ mệt mỏi. Nàng cảm thấy cái giường sao quá lạnh, cái chăn quá nặng, các vết gấp của chăn như thể một người nghệ sĩ tạc từ đá cẩm thạch ra. Chân tay nàng cứng đơ, nàng ngủ thiếp đi.

Sáng hôm sau những người hầu gái kêu than xếp một hàng dài đợi nàng tỉnh giấc, Zoe cũng muốn ngồi dậy nhưng chân tay nàng không hề động đậy, chiếc chăn nặng trĩu giữ nàng nằm im. Công chúa muốn cất tiếng, rằng nàng rất mệt hôm nay nàng muốn nằm, hăy để ngày mai nàng dậy- nhưng như có ǵ chặn ngang họng nàng không thể cất lời; bàn tay nàng khóa lại trước ngực, nàng đợi màn đêm đến.

T́nh trạng ấy kéo dài mấy ngày liền. Ai nh́n thấy công chúa Zoe trong thời gian này đều ngạc nhiên vô cùng v́ sắc đẹp ngày mỗi tăng lên của nàng. Một sắc đẹp giờ đây không mang lại niềm vui cho mọi người nữa mà mang lại sự hăi hùng lo lắng, như một thí nghiệm siêu việt nào đấy. Lúc đó mọi người biết rằng nàng cũng bắt đầu lây dịch bệnh, thứ bệnh đă giết chết những đứa trẻ của thành phố.

Cả lâu đài nhuốm trong màu tang tóc; Hoàng đế Constantin bỏ bễ việc triều đ́nh; người ta cầu nguyện cho công chúa trong tất cả các nhà thờ của thành phố. Các thày thuốc đến rồi lại đi không ai đưa ra loại thuốc nào chữa khỏi cho nàng. Bằng những đứa trẻ người ta đă chôn cất một cái ǵ đó từ đời sống của nàng công chúa.

Và đến khi các bà phù thủy xứ Thessalia vô ích đọc những lời nguyền của họ, các linh lục từ sa mạc tới vô ích cầu nguyện bằng cây thánh giá, những người Do thái râu dài vô ích đặt những viên đá kỳ lạ lên đầu Zoe, những người Ả rập sống cuộc đời thánh háo vô ích vừa nhảy nhót vừa ḥ hét bên cửa sổ, lũ hề và những chú lùn vô ích làm tṛ nhả ra những đứa trẻ Di gan, vô ích những nhân vật đeo mặt nạ quái gở và gớm giếc thử mua vui, nỗi buồn bí ẩn của công chúa Zoe mỗi ngày một sâu sắc và trầm trọng hơn, mang sắc màu chết chóc hơn- bỗng nhiên một kẻ nào đấy sực nhớ ra nhà bạch đạo sĩ.

Đă bảy mươi năm người ta không nh́n thấy bạch đạo sĩ. Ngài sống đơn độc trên một đỉnh núi cao phía Bắc dăy Karpat từ khi ngài xa lánh mọi việc trần, và dành cả đời cho minh triết vĩnh hằng. Người ta đồn rằng ngài biết cả những bí mật sâu thẳm nhất của thiên nhiên và đời sống người: nếu ai có thể cứu được công chúa, người đó chính là ngài.

Người ta cử người đi t́m kiếm khắp nơi, cùng người phụ trách sở hồ sơ lưu trữ xem bạch đạo sĩ nếu c̣n sống chắc có thể thấy ở dăy núi Karpat chăng. Đoàn người t́m kiếm gặp biết bao trở ngại: tuyết tan xóa dấu vết các con đường trên núi, ḍng sông Đanuyp khô cạn đầy hiểm nguy khi vượt qua, những bộ tộc Slav ŕnh họ với những mũi tên tẩm thuốc độc trong các rừng hoang. Nhưng sau cùng họ cũng t́m đến nơi.

Đoàn người t́m kiếm bạch đạo sĩ đến một cảnh vật thiên nhiên chưa bao giờ ai đặt chân tới: một không gian vô cùng tĩnh lặng đă hàng triệu năm tĩnh tại giữa những đỉnh núi tuyết cao. Con người, kẻ đă từng biết đến các giấc mơ và các tín hiệu, tại nơi đây họ rùng ḿnh run sợ cảm nhận sự hiện diện bí ẩn của vị bạch đạo sĩ.

Một ngày họ đến cạnh một ḍng suối nơi ḍng nước kỳ lạ đẩy trôi đi những bông hoa đóng băng trong suốt, họ biết rằng bạch đạo sĩ sống ở đỉnh núi này. Họ trèo vất vả khổ sở lên đỉnh núi giữa những cánh đồng tuyết và những ḍng sông băng mênh mông. Đoàn người t́m kiếm bắt đầu ngót dần, kẻ nào yếu hơn bắt đầu đổ bệnh hoặc vật lộn với những cơn hoảng loạn.  Quân số của đoàn giảm xuống một nửa.

Lúc đó là đêm, khi những người c̣n lại đến  khu vườn băng của bạch đạo sĩ. Những gă núi khổng lồ và những cánh đồng tuyết mênh mông  nhợt nhạt trong đêm dưới những tia sáng huyền ảo phát ra từ các v́ sao trên cao, không gian lạnh thấu xương. Ánh sáng xanh biếc từ lâu đài của bạch đạo sĩ phản chiếu lại cả khu vườn.

Khi đoàn người leo lên những bậc cầu thang trơn, bạch đạo sĩ đích thân ra mở cổng và cất tiếng chào. Mọi người cảm thấy xấu hổ v́ những nỗi lo âu trần thế của ḿnh khi nh́n thấy khuôn mặt nghiêm nghị cao quư của ngài, ai nấy vội vă đứng thẳng lưng lên. Người phụ trách sở hồ sơ lưu trữ tŕnh bày nguyên nhân t́m kiếm của đoàn, c̣n bạch đạo sĩ chăm chú lắng nghe.

 Ngài hứa sẽ đến thăm công chúa, và làm tất cả những ǵ có thể-cho dù ngài rất khó bỏ mặc tháp quan sát chiêm tinh của ḿnh để quay lại với cái thế gian đầy lo âu vụn vặt đă xa lắc xa lơ của con người, nhưng ngài tôn trọng luật đạo đức, là cần phải giúp đỡ những người cầu cứu chúng ta, và c̣n một điều khác nữa, hoàng đế ngự trị trên trần gian, chừng nào c̣n sống c̣n phải tuân lệnh Người.

Nhưng trong đêm nay sẽ xảy ra một sự kiện rất đặc biệt trên bầu trời, mà hàng thế kỷ mới được chiêm ngưỡng có một lần, và ánh sáng trời của sự kiện này sẽ phản chiếu trước cho thế kỷ sắp tới- bởi vậy ngài cần phải ở lại nốt đêm nay trên tháp chiêm tinh. Vào lúc b́nh minh, bạch đạo sĩ nói lời chia tay rất khó khăn với các ngôi sao để ra đi. Hôm sau họ đi về phía Bizanci. Chuyến du hành đối với nhà đạo sĩ dễ dàng: ngài mở đường giữa các cánh đồng tuyết, ḍng Đanuyp ngoan ngoăn để ngài đi. Bạch đạo sĩ sẵn ḷng đưa những lời khuyên cho những ai muốn hỏi, tất cả mọi người đều răm rắp nghe lời ngài.

Khi họ đi đến Drinápoly, người ta đồn trong thành phố công chúa Zoe đang hấp hối. Bạc đạo sĩ lo lắng, cùng đoàn người vội vă đi nhanh hơn. Khi chân vừa chạm đất Bizanci, họ nghe tiếng chuông nhà thờ đổ: công chúa Zoe đă từ biệt cơi đời.

Hoàng đế Constantin tiếp đón bạch đạo sĩ với nỗi đau đớn không cùng:

-         Giá đạo sĩ đến sớm vài ba tiếng đồng hồ trước, ngài đă cứu được con gái ta!

-         Đây là lỗi tại tôi-bạch đạo sĩ ủ rũ trả lời- Nếu tôi đi ngay lập tức, vẫn c̣n kịp. Nỗi xấu hổ này sẽ c̣n lại muôn đời với tôi!

Ngài bước nhà xác để thăm viếng xác nàng công chúa. Khi trở ra trông ngài c̣n rầu rĩ hơn:

-         Tôi không tin tôi đă có thể giúp được nàng khi nàng c̣n sống.- ngài nói- đây là một nàng con gái đặc biệt, người đă bị ḷng cảm thông, t́nh yêu chia sẻ giết chết; nàng đă đóng băng bởi những đứa trẻ ở Bizanci đă đóng băng và mong ước một mặt trời Hellasi đă mất.

Thật là một việc nguy hiểm, nếu ai để đời sống chạm vào trái tim nóng bỏng của ḿnh, và không biết tách ra khỏi thế gian, khi cần. Hoàng đế thấy không, tôi ngồi trong tháp chiêm tinh, tôi biết trước mọi hiểm nguy sẽ rơi từ các ngôi sao độc hại xuống trần thế, và nếu chỉ một lần thôi tôi chia xẻ cảm thông, tôi sẽ chết trong phút ấy.

Nhưng trái tim của tôi đă được mùa đông vĩnh cửu của dăy Karpat bảo vệ, biển của đời sống không thể dâng trào đến tháp chiêm tinh của tôi, mà chỉ được thanh tẩy trong sự việc cuối cùng của nó. Chừng nào công chúa c̣n sống, chừng đó tôi không thể giúp nàng; nhưng giờ đây khi trái tim nàng đă lạnh…Tôi chưa bao giờ đi một đoạn đường vô ích.

Bạch đạo sĩ lui vào khu vườn thượng uyển của lâu đài, đắm ch́m trong suy nghĩ, vào hồi nửa đêm ngài đi t́m hoàng đế đang túc trực bên linh cữu công chúa.

-         Tôi không thể trở về nhà nếu chưa hoàn thành xong việc, thưa Hoàng đế- ngài nói- tôi quyết định sẽ vời tới một môn phép thuật lớn nhất, nguy hiểm nhất mà một đạo sĩ có thể thành công trong đời: phép thuật làm sống lại người đă chết. Tôi không thể tiết lộ cho Hoàng đế biết vô số phép lạ và những khó khăn của nó, nhưng có một điều Hoàng đế cần phải gánh vác.

Hoàng đế thừa biết nỗi đau khổ và sự chết chóc trên thế gian này không ngẫu nhiên, và bí ẩn lớn của sự sinh ra đời hỏi sự hiến tế đau đớn và máu. Nếu tôi muốn làm một người đă chết trở lại thành người sống, th́ một người đang sống cần phải trở thành kẻ sẽ chết. Tôi cần một nạn nhân tự nguyện, thưa Hoàng đế, để có thể làm con gái của Người sống lại.

-         Tất nhiên sẽ có nhiều người sẵn sàng- Hoàng đế trả lời-kẻ sẵn sàng hy sinh v́ công chúa, bởi trái tim Bizanci đập v́ công chúa. Ta cũng sẵn ḷng chết, nhưng vương quốc này vẫn đang cần đến ta.

Hôm sau các sứ giả loan tin khắp thành phố t́m một người, kẻ có thể hiến dâng cuộc đời v́ công chúa con gái của Hoàng đế; thân xác sẽ mất nhưng danh tiếng sẽ c̣n lại muôn đời trong kư ức của ḷng biết ơn.

Nhưng trong thành phố đă không hề có lấy một kẻ tự xướng danh; dù Zoe đă mất, người ta không bao giờ c̣n nh́n thấy nàng trong bộ áo váy dài tiến vào nhà thờ nữa, nhưng người ta không nghĩ đến nàng, có thể người ta cũng không nhận ra cả điều này, rằng họ c̣n nghèo khổ và thảm hại hơn cả trước đó.

Bạch đạo sĩ không ngạc nhiên, ngài quá hiểu dân chúng: đời sống xám xịt của họ chỉ đạt tới những điều quá ít ỏi để họ dám hiến dâng cho một cái ǵ lớn hơn.

Ngài nh́n thấu, chỉ có duy nhất một người không bị những ràng buộc tủn mủn buộc lại, một người mà đời sống xứng đáng để hiến dâng: chính là ngài, bạch đạo sĩ. Ngài thấy ḿnh xứng đáng để hy sinh v́ một ai đó, kẻ ngài không hề quen biết, kẻ mà đời sống không liên quan đến ngài: bởi v́ công chúa không phải là người quan trọng đối với ngài, và đằng nào cũng một lần phải chết.

Và bạch đạo sĩ không sợ chết, bởi v́ ngài đă sống gấp hai lần những người thường trong khoảng thời gian ngài sống, ngài đă biết tất cả, biết nhiều hơn những ǵ người thường có thể biết; vả lại trên trần thế này ngài không chờ đợi bất cứ một hứa hẹn có thể thực hiện nào.

Ngài nói cho hoàng đế biết quyết định của ḿnh, hoàng đế sững sờ đến mức không thể nói lời cảm ơn.

Người ta sửa soạn một ngôi nhà từ lâu đă bị bỏ quên trong vườn thượng uyển; lính canh đứng gác bên ngoài để không một động vật hoặc một người nào có thể đến gần. Bạch đạo sĩ qua đêm ở nơi này với toàn bộ những bí ẩn của các loại phép thuật. Những người lính canh quả quyết họ đă nghe được các loại âm thanh, theo một vài người trước lúc b́nh minh ngôi nhà bỗng nhiên rung chuyển bởi những tia chớp xanh sáng lóe.

Sáng tinh mơ Hoàng đế đến t́m bạch đạo sĩ. Đạo sĩ ngồi giữa căn pḥng trống rỗng, trong một cái ghế bành mênh mông, hoàn toàn suy sụp, và cất tiếng nói rất nhỏ:

-         Thưa Hoàng đế, phép thuật vĩ đại đă xảy ra, mọi vật đă nằm trong mục đích đă định của chúng ta, giờ đây chỉ c̣n một việc sau cùng là tôi cần phải chết.

-         Ngài có ước nguyện ǵ hỡi bạch đạo sĩ?- Hoàng đế vừa khóc vừa hỏi.

-         Tôi không có ước nguyện cuối cùng nào, cũng như đầu tiên cũng không. Mệnh lệnh cuối cùng của tôi là: hăy đặt thi hài của công chúa lên linh cữu màu trắng, phủ khăn gấm đỏ hoàn toàn, đặt tại quảng trường lớn trước nhà thờ. Linh cữu của tôi sẽ là màu đen cũng đặt tại đó. Sự kỳ diệu của cái sống và cái chết cuối cùng sẽ xảy ra ở đó. Hoàng đế vạn tuế!

Thế là tại Bizanci, mọi công việc của ngày thường nhật bỗng ngưng lại, dân chúng diện trang phục ngày lễ, và họ không ăn nổi v́ ṭ ṃ. Những người hầu gái mặc quần áo cho công chúa bằng những ngón tay run rẩy: họ mặc cho nàng bộ váy áo đại lễ toàn bằng vàng mà nàng chỉ được phép mặc một lên khi lên ngôi vua, trên đầu gắn chiếc vương miện lớn. Hoàng đế quỳ sụp xuống trước một nỗi căng thẳng cao độ.

C̣n bạch đạo sĩ ngồi trong chiếc ghế bành, và đến lúc, ngài thả linh hồn ra trong điểm đỉnh của sự tập trung tư tưởng. Các cơ quan cảm giác thay nhau bỏ lại cùng với sự mềm oặt thân thể doăi xuống cùng các mùi vị, âm thanh, các h́nh ảnh trần gian. Rồi, cảm giác mệt mỏi của thân xác bỗng biến mất, linh hồn xoải đôi cánh tự do bay trên các tầng khí.

Một sự nhẹ nhơm khôn cùng của linh hồn không thể cưỡng nổi mỗi lúc càng bay cao hơn lên đến những luồng ánh sáng mỗi lúc mỗi tăng, và giới hạn của linh hồn mỗi lúc mỗi mở rộng. Linh hồn bay lượn trên một biển sáng mênh mông mà người ta gọi là biển QUÊN: bởi v́ linh hồn khi cập bến tới đây không nhớ ra nó đă từng ở một nơi nào khác một lúc nào đấy, với một sự b́nh yên tuyệt vời vĩnh viễn nơi đây, và cái cảm giác TÔI khủng khiếp gông cùm biến mất.

Rồi, linh hồn đột nhiên dừng lại ở giới hạn cuối cùng như bị chặn. Linh hồn đă từng đến giới hạn này một khi nào đó, nhưng đều bị chặn lại và ném trả về: kẻ đang sống không thể đi tiếp. Nhưng sự bị chặn lại này chỉ xảy ra trong tích tắc,  nếu trong tích tắc đó sự siêu việt của linh hồn xảy ra. Bởi v́ cùng với nó sức mạnh và ư chí bị ném vào con đường của nó mạnh đến mức phá vỡ tan giới hạn và linh hồn đạt tới một biển mới, có tên: cái Chết.

Trong khi đó người ta lau rửa thi thể đă bỏ lại của bạch đạo sĩ, đặt lên linh cữu màu đen, và một đoàn rước dài vừa đi chầm chậm vừa hát cầu nguyện.

C̣n linh hồn cứ bay lên cao măi bỏ lại sau lưng nó một khoảng cách không thể tính toán nổi bằng tư tưởng trần thế; giờ đây nó không một ḿnh nữa, xung quanh nó có rất nhiều các linh hồn khác bao bọc trong ngh́n vạn ánh sáng, và chiếc xe mạ vàng của mặt trời rạng chiếu long lanh ngay trước mặt.

Linh hồn bước lên cỗ xe mặt trời, nơi bên trong chật cứng các linh hồn của  các nhà thông thái, đạo sĩ, các nhà chiêm tinh học. Họ quây quần vui mừng chào hỏi và linh hồn bạch đạo sĩ được nghỉ ngơi trong chốc lát.

Khi bước qua vành xe, ngài quay lại nh́n con đường đă trải, cách trái đất một khoảng xa thăm thẳm. Dưới kia, xam xám, cẩu thả, đờ đẫn, bất động, xa thẳm dưới kia, trái đất nằm đó. Thật là một cảnh tượng buồn tẻ, và linh hồn chuẩn bị cho cuộc hành tŕnh tiếp.

Chính lúc đó đột nhiên từ trái đất một điểm sáng nào đó phụt lên: thứ ánh sáng so với ánh sáng trên cao này mới kỳ lạ đau đớn, tối tăm và trần thế làm sao. Linh hồn từ từ quen với khoảng cách linh hồn nh́n rơ: nơi có ánh sáng dưới kia chính là Bizanci.

Linh hồn nh́n thấy một đám đông trước nhà thờ và ở chính giữa đám đông đặt một linh cữu màu trắng. Trên linh cữu màu trắng là một thân h́nh đàn bà đẹp tuyệt vời, tỏa ra một thứ ánh sáng đặc biệt của trần thế. Nàng con gái từ từ ngồi dậy, rồi từ từ được nâng lên cao, bộ quần áo bằng vàng của nàng giữa đám vải bọc màu đỏ chói tỏa xuống như bông tuyết xung quanh thân h́nh nàng. Lúc này chỉ linh hồn nh́n thấy nàng và những cử động như kẻ mộng du của cánh tay nàng, và chưa bao giờ linh hồn nh́n thấy cái ǵ tương tự như thế.

Rồi bỗng nhiên linh hồn nh́n thấy tất cả, ánh sáng dưới trần thế đột nhiên soi rơ tất cả những ǵ ở dưới đó, mặt đất, như một khuôn mặt rạng ngời dưới nắng mặt trời buổi trưa, và hàng triệu triệu cây xanh cùng hoa nở tung lộng lẫy, và biển, nước biển xanh trong vắt như bầu trời và bầu trời sâu thẳm như biển, giữa biển và trời, những đôi tay gió mảnh khảnh lùa những đợt sóng con trẻ đùa nghịch tấp vào bờ.

Một nỗi buồn thắt lại chiếm lấy linh hồn, v́ từ trước tới nay chưa bao giờ linh hồn nh́n thấy cảnh tượng này. Linh hồn cúi xuống từ vành chiếc xe có những tia sáng vàng mặt trời rực rỡ, từ một khoảng cách xa vô cùng thăm thẳm khiến linh hồn bỗng xây xẩm choáng váng, và thế là linh hồn lao xuống dưới, lao vun vút xuống phía trái đất. Bởi linh hồn đă rời bỏ thân xác chỉ có đúng một sức mạnh nhọc nhằn điều khiển được nó: sự thèm khát, dục vọng.

Linh hồn bạch đạo sĩ thông qua triệu triệu cánh hoa rụng rơi quay trở lại thể xác. Lúc này trong nhà thờ Bizanci, có tên Hagia Sophia, người ta kéo chuông điểm đúng mười hai giờ trưa.

Cả đám đông xúm quanh hết thảy hướng về phía công chúa Zoe, khi nàng từ từ nâng cánh tay lên che mắt, như một kẻ bị ánh nắng quấy rầy: nàng đă sống lại!

Cùng lúc, một kẻ khác kinh hăi hét lên run rẩy chỉ tay về phía linh cữu màu đen, nơi đặt xác bạch đạo sĩ; lúc đó hết thảy mọi người đều nh́n thấy đạo sĩ từ từ giơ cánh tay phải của ḿnh lên dụi dụi trán. Cũng chính lúc ấy cánh tay phải của công chúa nặng nề từ từ buông vật xuống.

Thật hăi hùng cho sự câm bặt và hoảng sợ tột cùng của đám đông khi bạch đạo sĩ từ từ nhấc mái đầu của ḿnh lên. Lúc đó đầu của công chúa Zoe ngoẹo xuống như một cành hoa huệ trắng gẫy. Bạch đạo sĩ từ từ ngồi lên, c̣n công chúa Zoe như mắc lại giữa lưng chừng, lưng chừng. Bạch đạo sĩ, tựa như một bóng ma từ từ đứng lên: công chúa Zoe rơi xuống linh cữu. Bạch đạo sĩ thở rất dài và giang rộng đôi cánh tay, c̣n đôi tay công chúa xếp lại đặt trước ngực như người ta thường nh́n thấy trên các quan tài. Lúc đó đôi mắt bạch đạo sĩ bỗng mở hết cỡ hoảng hốt đi t́m ánh mắt của công chúa Zoe. Nhưng ngài chỉ kịp nh́n thấy một nửa khoảnh khắc cuối cùng trước khi công chúa Zoe vĩnh viễn nhắm mắt lại.

Lúc đó chuông nhà thờ cũng im bặt, tất cả đám đông đều quỳ xuống trong sự câm lặng ghê rợn giữa buổi trưa và đấm tay vào ngực ḿnh mà không hiểu tại sao. Chỉ rất ít người nh́n thấy bạch đạo sĩ nhảy xuống từ linh cữu, gieo ḿnh lăn ra đất và khóc nức nở như một đứa trẻ.

C̣n nàng công chúa xinh đẹp nằm trong linh cữu; chiếc vương miện trượt xuống trán, và những tia nắng vĩnh cửu xứ Hellas dệt thành những đóa hoa bằng vàng lấp lánh trên mái tóc óng ả tuyệt vời xổ tung của nàng.

 

Nguyễn Hồng Nhung dịch từ nguyên bản tiếng Hung

( Noel. 2016)