TỌA ĐÀM VỀ TÁC PHẨM CỦA HAMVAS BÉLA
Buổi tọa đàm về Hamvas Béla trong buổi chiều chủ nhật cuối cùng tôi ở Hà nội xảy ra như một cái duyên bất ngờ giữa tôi và G. Vân, người tổ chức mọi sự kiện văn hóa tại Heritage Space- Hà nội. Trước đó khoảng một tháng, lần đầu tiên tôi biết nơi này trong một buổi giới thiệu sách của một bạn văn. Hôm đó, tôi ngạc nhiên v́ người đàn bà trẻ nhỏ nhắn, rất nhanh nhẹn này lại chính là người đứng ra tổ chức tất cả các chương tŕnh triển lăm, giới thiệu sách, đọc thơ, giới thiệu âm nhạc đặc kín mỗi tuần tại một không gian”di sản văn hóa” đẹp đẽ, sang trọng ở Hà nội, c̣n cô ngạc nhiên v́ tôi chính là dịch giả của hai tác phẩm của Hamvas Béla mà cô vô cùng yêu thích.
- Chúng ḿnh sẽ cùng làm một buổi tọa đàm về Hamvas Béla!
G. Vân nói với tôi bằng một giọng cương quyết. Bẵng đi hai ba tuần sau, cô gọi điện cho tôi, thảng thốt v́ biết chỉ c̣n vài ba ngày nữa tôi sẽ „bay” khỏi quê nhà. Tôi ra sức giải thích cho cô sự cố tại sao không ai có thể liên lạc được với tôi trong những ngày qua, bởi cái máu „mải chơi” rong ruổi khắp nơi của ḿnh mỗi khi về nước. Nhưng (có lẽ) tôi và cô giống nhau ở đức tính cương quyết”nói là làm”nên chỉ một ngày sau cú điện thoại, chúng tôi đă gặp lại nhau ở tầng hai ṭa nhà Dolphin Plaza, tọa điểm chính của Heritage Space- Hà nội, trong buổi tọa đàm về sách đă in của Hamvas Béla tại Việt nam.
Chương tŕnh dự định gói gọn trong hai tiếng đồng hồ, nhưng thực tế đă kéo dài hơn nhiều. Một phần bởi không khí trao đổi ấm cúng vui tươi nhưng vô cùng hào hứng giữa diễn giả (là tôi-dịch giả) và người nghe (phần lớn là các bạn sinh viên ), phần khác chính v́ sự hấp dẫn của nội dung các tác phẩm của Hamvas Béla không ngớt tạo ra sự”tung-hứng” tư tưởng kỳ diệu giữa nghe-hỏi-giải đáp- chia sẻ thích thú giữa mọi người với nhau
Nhà giáo Phạm Toàn (nhà văn Châu Diên), một trí thức Hà nội mà tôi vô cùng ngưỡng mộ và yêu mến cũng tới, ông mang theo bầu nhiệt huyết sôi nổi của nhóm Cánh Buồm đă và đang soạn ra những bộ sách dạy tiếng Việt và Văn Việt hết sức có giá trị về mặt cải cách giáo dục cho nền văn hiến nước nhà. Trong suốt buổi tṛ chuyện, tính cách dí dỏm, tri thức thông thái của ông luôn tạo ra những tiếng cười sảng khoái, khiến những mái đầu cứ cúi xuống lia bút ghi chép lia lịa.
Mở màn, tôi đọc một đoạn thư ngắn của một người bạn quư, hết sức thông thái gửi cho tôi, nhận xét về Hamvas Béla:
„……em luôn thấy cảm động về Bela.
Những ǵ ông viết không phải triết học, không phải văn chương, không phải tâm lư học, không phải bất cứ điều ǵ có thể gọi tên và soi xét. Những ǵ ông viết là sự sống bản nguyên, là ánh nắng xuyên qua bộ da người để đi vào tận sâu thẳm những hạt sáng tưởng đă lụi tắt trong con người giữa một nhân gian tăm tối và ngột ngạt.
Ông quả thực đă đến với linh hồn tất cả những ai gặp ông theo đúng cách như thế. Không thể dùng triết lư để lư giải ông. Không thể dùng tâm lư hay sự trải đời để nói về ông. Không thể từ văn chương mà ngợi ca ông. V́ những ǵ ông viết không phải là chữ, ngôn từ hay lời. Tất thảy ở ông đều là sự sống. Tất thảy ở ông đều thúc giục người ta lựa chọn điều cao quư và thanh sạch. Đây cũng không phải là đạo đức học, không phải mỹ học, không phải tôn giáo. Đó là sự sống, là ân sủng, là pháp thuật. Ông là người thầy của đời sống, là cuộc trở lại của thời hoàng kim trong sự sâu sắc của nỗi đau khổ.
Mỗi kẻ đi t́m sự nhiệm màu như những thánh tích ẩn khuất trong đời sống nhân gian này đều thấy ḿnh được mách bảo và chỉ lối. Nhiều người trong số họ nghe thấy tiếng nói bên tai hay trông thấy huyền ảnh trong đầu. Họ thấy ḿnh như Midas, mỗi cái chạm tay đều làm thức tỉnh một thế giới.
Chị thân mến, chị đang được Bela dẫn đường như vậy. Lời của Bela bên tai chị. Thế giới của Bela ở trước mặt và trong tâm trí chị. Đây là sứ mệnh của chị, đây là ư nghĩa của chị. Không có trước sau, không có trên dưới, không có nhất nh́. Sứ mệnh không phải để so sánh với những thành quả nào hay mục đích nào. Sứ mệnh là sự sống đích thực. Không phải để so sánh với cái giả dối, v́ sự sống bản nguyên không đặt giả dối là vấn đề. Sự sống bản nguyên không phải là một giải pháp cho cuộc đời này.
Hăy mạnh mẽ, lư trí và kiên định đi tiếp chị nhé.”
Lá thư chân t́nh này đă khiến tôi kinh ngạc và vô cùng trân trọng khả năng truyền tải của tư tưởng con người với nhau thông qua ngôn từ, bởi vậy, tôi muốn đọc cho mọi người cùng nghe.
Đọc xong lá thư, tôi nói tiếp:
Người bạn này đă nói lên một điều rất đúng: từ khi dịch Hamvas Béla, tôi t́m thấy ư nghĩa của ḿnh, t́m thấy đời sống hữu hạn của ḿnh trong sự sống vĩnh cửu của vũ trụ, hiểu ra nhiệm vụ hiện thực hóa bản thân của chính ḿnh không thể khác ngoài việc thanh tẩy, chuyển hóa thể xác và tinh thần bằng tu tập theo con đường tâm linh chân chính.
Hamvas Béla tuyên bố: đời sống không có mục đích mà có ư nghĩa. Bởi sự sống đích thực mang tính chất thiêng liêng siêu việt. Các tác phẩm của Hamvas Béla là tri thức dành cho kẻ muốn nhập định, muốn tu tập trên con đường tâm linh thiêng liêng. Bí ẩn của sự sống đích thực: CÓ. Bí ẩn của tri thức nhập định: như một tri thức bí truyền, chỉ dành cho những ai muốn t́m hiểu bí ẩn của sự sống đích thực, và quay trở lại biến thành sự sống ấy. Hồi sinh lần thứ hai trong đời, ngay khi đang hiện hữu.
Dịch Hamvas Béla, rơi vào đúng một thời kỳ khủng hoảng lớn trong đời, tôi bước đi trên con đường nhập định, lúc đầu một cách vô thức, dần dần cùng với sự bền bỉ và ư chí muốn được giải thoát mănh liệt, tôi đă nhận thức từng bước, nắm bắt được tri thức mang tính chất siêu việt, phổ quát vượt tầm thời đại của Hamvas Béla. Tôi dần dần hiểu ra điều quan trọng nhất học được từ Hamvas Béla: triết lư sống và giá trị vĩnh cửu của triết lư sống ấy.
Với Hamvas Béla những tư tưởng được h́nh thành trong các tiểu luận của ông không phải là những lư thuyết thông thái thuần túy, mà là những lời dạy dỗ có thể hiện thực hóa trong đời sống hàng ngày. Cuộc đời của Hamvas Béla đă chứng thực toàn bộ những tư tưởng được ông viết ra giấy. Giữa các nhà tư tưởng của nhân loại thời hiện đại, tư tưởng, tư cách sống của Hamvas Béla phù hợp nhất với các lư tưởng cổ, một dạng trật tự sống nguyên sơ, minh bạch, trong suốt, vô tận.
Đối với Hamvas Béla đời sống là sự thiêng liêng, ông viết: „ đời sống không phải là kết quả, sự thành công, dục cảm, mà là một sự trong sạch tự thân không thể giải thích nổi, đứng bên trên mọi nhận thức, đời sống ước muốn chính bản thân nó một cách vô tận trong sự vô tận.”
Nhưng sự trong sạch của đời sống đă từ lâu bị hoen ố, đă trở thành nạn nhân của sự giả dối chung: „Thời đại đă làm hư hỏng con người rất nhiều, nhưng tội lỗi lớn nhất thuộc về những kẻ đă bỏ mặc và biến thành đồng lơa khi nhúng bùn sự thiêng liêng của đời sống.”
Từ các nhà thông thái phương Đông, Hamvas Béla nh́n rất rơ, con người phải chịu trách nhiệm về hành động phá hoại đời sống của ḿnh. Chính cách tiếp cận của Hamvas Béla là sự cảnh báo khẩn thiết nhất dành cho nhân loại:” Hiện thực hóa chỉ có nghĩa chừng này: cần bắt đầu một sự đ̣i hỏi hoàn toàn khác, để trước tiên tôi chuyển hóa ngay chính từ bản thân tôi.”
Ông đă định nghĩa câu hỏi lớn nhất của thời đại như sau:” Có hay không khả năng con người biết hăm phanh, biết chiến thắng ma quỷ của thời đại ngay trong chính bản thân ḿnh…và bằng điều này mở ra cho mọi người một khả năng chuyển hóa?”
Nhà giáo Phạm Toàn tiếp lời tôi, ông nói về một khả năng sống tích cực, một khả năng HÀNH ĐỘNG mà con người bắt buộc phải nhận thức và thực hiện, khi mong muốn để lại dấu ấn cá nhân cho đời.
Sau đó lần lượt nhiều người phát biểu, hoặc đề nghị tôi phân tích rơ hơn về một loạt khái niệm, phạm trù trong hai tác phẩm: Câu chuyện vô h́nh và Đảo, và Một giọt từ sự đọa đầy của Hamvas Béla đă in tại Việt nam.
Ví dụ: thời lịch sử là ǵ? truyền thống là ǵ? sự sống là ǵ? đời sống là ǵ? sự nhập định là ǵ? linh hồn là ǵ? tái sinh là ǵ? sự chuyển hóa là ǵ?
Đặc biệt, các bạn trẻ rất quan tâm đến phần đề cập tới nội dung của nền văn hóa cổ 600 năm trước Công nguyên, đấy cũng là nội dung chính của tác phẩm Minh Triết Thiêng Liêng (3 tập) của Hamvas Béla sắp được nxb Tri Thức ấn hành trong năm 2015. Đó là các thành phần của truyền thống cổ, theo sự nhận biết của con người ngày nay được chia ra như sau:
I. Trung Quốc:
có năm cuốn sách thiêng
Đạo: (Lăo tử, Trang tử)
Khổng tử, Mạnh tử, Liên tử, Kinh Dịch
II. Tây tạng:
Bön
Tử thư Tây tạng
Đạo Phật Tây tạng
III. Ấn độ
Veda, Védanta, Upanisadok
Sankhja
Patandzsali Joga-sutra
Mahábhárata (Bhagavad Gita)
Buddha (Sankrit và Páli kánon)
IV. Iran
Mithras
Zarathustra (Zend Avesta)
V. Ai cập
Tử thư Ai cập
Hermes Trimegistos (Toth)
VI. Héber (Do thái)
Kinh Thánh truyền thống (Heber sruti)
Heber smriti: Kabbala (phép thuật truyền thống)
Talmud (triết học truyền thống)
VII. Kelta
Druida truyền thống
VIII. Mỹ
Azték, Maja, Inka truyền thống
IX. Hy lạp
Orpheus
Herakleitos
Pitago (Platon)
X. Alexandria
Gnosis
XI. Kaldea:
Chiêm tinh học, thuật giả kim (Ả rập)
Aritmologia (lư thuyết số học, thần số học)
XII. Islam:
Kinh Coran
Sufi
Trong phần này tôi đưa ra lời khuyên, đề nghị các bạn trẻ hăy cố gắng đọc tất cả các tác phẩm văn hóa cổ, nhất là các tác phẩm quan trọng đă được dịch sang tiếng Việt, ví dụ: Đạo đức kinh (Lăo tử), Tử thư Tây tạng, Kinh Dịch…
Phần trao đổi về chủ đề: ư tưởng-h́nh thức hóa ư tưởng- hành động hiện thực hóa ư tưởng (lời nói đi đôi với việc làm) có lẽ được mọi người hưởng ứng sôi nổi nhất, sau khi nghe phân tích các tiểu luận của Hamvas Béla viết về thời đại giả dối ngụy biện giữa các giá trị lộn ngược mà chúng ta đang sống, một thời đại chỉ có các khả năng ( lư thuyết)mà thiếu vắng trầm trọng các thực hành (hiện thực hóa ).
Trong phần này, đặc biệt mọi người quan tâm đến việc rèn luyện tu tập về cả thể xác lẫn tinh thần của con người theo thuyết tâm linh (tu thân, tu tâm). Các phương pháp rèn luyện thanh tẩy thể xác (yoga, luyện công, tập thở) cũng như các kinh nghiệm đọc sách, cách tư duy đều được mọi người chú ư. Các thính giả lớn tuổi đưa ra nhiều kinh nghiệm bản thân cũng như các lời khuyên quư báu. Các bạn trẻ rất sôi nổi đưa ra những nhận xét riêng, những thu hoặc cá nhân về thực hành đời sống của ḿnh.
Tôi đặc biệt ấn tượng với những nhận xét, những ư kiến vô cùng sắc sảo của một vài bạn trẻ (sinh viên, giáo viên) về các tư tưởng của Hamvas Béla trong các tác phẩm của ông đă in ở Việt nam. Quả thật không có ǵ đáng ngạc nhiên khi so sánh với tầng lớp những người đọc Hamvas Béla ở Hungari. Ở Hungari lớp trẻ là tầng lớp đông đảo nhất yêu thích và tiếp thu ngay lập tức các tư tưởng của Hamvas Béla, trái ngược với một bộ phận những trí thức lớn tuổi hoang mang, ngờ vực gây ra những cuộc tranh luận triền miên về các tác phẩm của ông.
Dễ hiểu thôi, lớp người trẻ phải chăng chính là giống dân thứ 6 đang xuất hiện trên trái Đất, giống dân mang những khả năng tâm linh đặc biệt với những sứ mệnh đặc biệt của thời đại chúng ta đang sống, như Hamvas Béla đă đề cập tới trong tiểu luận Thời kỳ Bảo B́nh, trong cuốn Câu chuyện vô h́nh và Đảo?
Buổi tọa đàm đă thành công một cách mỹ măn và tốt đẹp như những nụ cười tươi tắn, những cái bắt tay xiết chặt, và những lời hứa hẹn sẽ c̣n gặp nhau tiếp trên những trang sách dịch các tác phẩm mới của Hamvas Béla tại Việt nam.
Với một dịch giả như tôi, quả thật không có niềm hạnh phúc nào lớn hơn, như khi tham dự một không gian tâm linh ấm nồng như buổi tọa đàm ngày hôm qua.
Chúng ta sẽ cùng hiện thực hóa tiếp bản thân chúng ta, đúng không tất cả những người bạn của tôi?
Nguyễn Hồng Nhung
( Hà nội 2015. január 26.)
