HAMVAS BÉLA

 

                NGƯỜI ĐÁNH XE

                       ( Trích tác phẩm: Scientia sacra)

 

 

 

Thời gian sau cùng của thời cổ c̣n sót lại cho chúng ta bức tượng ở Delphoi. Người ta thường gọi là người đánh xe Delphoi. Một thanh niên trẻ tuổi đứng trong bộ quần áo dài gần chấm mắt cá, tay như thể đang nắm cương; những nếp gấp áo đầy đặn như nếp gấp của cây cột; dáng người thẳng, tri thức và sức mạnh ngự trị trên khuôn mặt.

Không có duy nhất bức tượng cổ nào nói nhiều bằng mắt như bức tượng này, một ánh mắt nh́n tự tin, trong sáng không một gợn mây. Sự thắng thắn và cứng rắn trong đôi mắt đạt đến điểm đỉnh. Cứng rắn? Đúng. Bởi đấy là người cầm cương. Người đánh xe. Không chút ǵ mềm yếu, nhượng bộ, ủy mị hoặc xúc cảm trong đôi mắt.

Nhưng cảm nhận này không thể so sánh với nhận thức thuộc về con người, thứ nhận thức trong đó luôn luôn có một cái ǵ đó tính toán, quyền lợi, tương đối và chứa cái TÔI. Đây là sự hoàn hảo chắn chắn của nhận thức tỉnh táo. Không phải con người, thân xác, đôi tay cầm cương, mắt chính là người đánh xe.

Nhà điêu khắc tạc bức tượng có thể lúc đó không bị tác động bởi sự hướng dẫn của đẳng cấp tinh thần, giống như các nghệ sĩ ở Hy lạp hoặc Mexico hoặc Judea thường sáng tạo dưới sự chỉ đạo của đẳng cấp tinh thần. Nhưng nhà điêu khắc này chưa trở thành nhà điêu khắc của trần thế- biến thành cổ điển, như người ta thường nói- bởi cảm hứng của ông thuần túy tinh thần.

C̣n, ai là người đánh xe này, không c̣n nghi ngờ ǵ nữa: ” Người đánh xe bên trong- theo Veda - là người điều khiển thế gian này và thế giới bên kia và toàn bộ các thế giới khác từ bên trong.”

Bằng từ Szanszkrit: antarjármin. Zarathustra nói như sau:” Ta là trưởng lăo, người thắng chiếc xe đầu tiên, là con người đầu tiên.”

Bằng tiếng Iran: ratha eszthar. Sankara viết:” Những đặc tính của Người ở vương quốc của các thần linh cũng như ở mặt đất, Người đánh xe.” Và nói tiếp:” Đấy chỉ có thể là Átman, cái Tôi vĩnh cửu, người đánh xe bên trong.”

C̣n Katha- Upanisad:” Mi hay nhớ mi là người đánh xe và thân xác vật chất của mi là cái xe.” Zohár viết:” Thiên nhiên là cái xe, người trời là người đánh xe.” „Người trời là nhận thức Thượng đế” Đây là nhận thức thượng đế Toth, Hermes, Mercurius, Manu, Kecalkoatl, Manko Kapak.

„ Việc cai trị- Li Ki nói- là thắng chiếc xe. Sức mạnh tinh thần là dây cương để kẻ cai trị dẫn dắt dân chúng; các quan lại là yên cương, sự trừng phạt là cái roi da. Con Trai của Trời là người đánh xe. Thủ lĩnh và cố vấn là tay phải và tay trái.”

Ở Peru, Hy lạp và Ấn độ gần như giống nhau về nghi lễ bên ngoài khi vua chầu: ngồi trên xe, trong tay là dây cương, trên đầu là một lọng tán h́nh chữ nhật, dưới chân là một tấm thảm h́nh tṛn với mười hai và hai mươi tám h́nh ảnh của ṿng động vật và ṿng động vật Mặt trăng, toàn bộ một bánh xe lớn quây xung quanh các h́nh ảnh, chính là tượng trưng của ṿng quay vĩnh cửu, là dấu hiệu bất tử của thế gian: bốn mặt là bốn mùa và bốn thời kỳ: h́nh ảnh thời kỳ hoàng kim, bạc, đồng và sắt, trên nóc là chuông của ḥa b́nh thế gian.

Đây không phải tính ngẫu nhiên của sự thống nhất của các h́nh ảnh, bởi v́ không nói về các h́nh ảnh. Trong thời cổ không cái ǵ có trên h́nh ảnh, mà chỉ trong ư nghĩa, ư nghĩa và sự tương đồng, hay đúng hơn là sự phù hợp từ các ṿng quay của sự sống.

Tương đồng là một sinh linh sống như thế nào trên mặt đất, kẻ cầm trong tay dây cương đời sống trền gian của nó và thắng chiếc xe cuộc đời của nó. Đây là antarjámin, người lái xe: c̣n nhận thức Trời, Hermes, Toth, Kecalkoatl, là ratha eszthar, Manu: là Con Người, con người thượng đế phổ quát, con người cổ và vĩnh cửu và đầu tiên: tri thức thượng đế. Là người mở, tỉnh táo, sáng sủa là tri thức và sức mạnh, là người bất tử, bởi đấy là người lái xe. Thân xác, thiên nhiên, vật chất, đất, nhà nước, dân chúng là cái xe.

Nhận thức là người lái xe, đấy là người không biết về t́nh cảm ủy mị, về cái Tôi kiêu ngạo, về những quyền lợi cá nhân, những tính toán ích kỷ. Đấy là con mắt tuyệt đối: cái nh́n thấu, không một gợn mây, chắc chắn, là sự thức tỉnh duy tŕ và thẳng như cột. Đấy là átman, cái Tôi bất tử. Trong vương quốc của các thần linh và trên thế gian đấy là người đánh xe: trên đầu là các v́ sao, xung quanh là sự thay đổi vĩnh cửu của bốn mùa và các thời đại, nhưng đấy là tri thức  kiên trực không nao núng, không ǵ tác động nổi. Đấy là Con Trai của Trời, là sự cai trị, sự điều khiến tay lái. Trên đầu Người chuông của ḥa b́nh thế gian vang lên, bởi nhận thức không biết đến ác cảm, đến sự trở tráo, đến sự đứt đoạn, chiến tranh, đến sự chia ĺa. Đây là antarjámin, người đánh xe.

 

2.

Người đánh xe là vua. Một người lănh đạo, người dẫn dắt có hai cách thể hiện:  trị v́ và quyền lực. Sự trị v́ là sự lănh đạo tinh thần không hành động; c̣n quyền lực là sự lănh đạo hoạt động. Người đánh xe vượt qua cả sự trị v́ và quyền lực.

Trật tự tinh thần, brahman thực hành sự thống trị tinh thần; trật tự của người cầm đầu, ksatrija thực hành quyền lực hành động.  Nhưng nhà Vua nhiều hơn cả brahman lẫn ksatrija; sự dẫn dắt của vua c̣n nhiều hơn cả tinh thần lẫn cả cái không hoạt động và hoạt động. Người đánh xe là Con Trai của Trời, kẻ vượt lên cao từ trật tự thế gian, giống như cây cột, một ḿnh, không thể so sánh với cái khác, là sự tỉnh táo, là nhận thức, là tri thức và sức mạnh. Là người chỉ nh́n và thấy, giống như người đánh xe Delphoi.

 Ở Trung Quốc người ta bảo: nh́n về phía nam. Nh́n về phía nam có nghĩa là: sống. Vua là một sinh linh trên trái đất, kẻ: sống. Bên cạnh vua mọi người chỉ là vật chất và công cụ, là dây cương hoặc là cái roi da, là cánh tay phải hoặc trái. Vua là mắt. Sự trị v́ và quyền lực đă là hai, đă là cảm trạng và mức độ, chỉ là hai nửa của MỘT. Vua là MỘT- không thể giải thích và không thể lại gần, là tuyên ngôn của nhận thức siêu việt trên cả nhận thức người, là viên đá cao nhất trên đỉnh Piramis không có đối kháng và cực; hay đúng hơn cực là bản thân thế gian, là thiên nhiên, là dân chúng. Vua là MỘT duy nhất đối chọi với cái đông đảo, là ĐIỂM GIỮA và là TIM, là ĐẦU.

Dân chúng, sự đông đảo, thế gian, không dễ hiểu và tất nhiên, nhưng vua – MỘT cũng không là cái khó hiểu và phi tự nhiên. Giống như vũ trụ, thiên nhiên, các ngôi sao, sự đông đảo của các linh hồn không phải là những cái là dễ hiểu và MỘT THƯỢNG ĐẾ là khó hiểu.

MỘT THƯỢNG ĐẾ là cái tự thân dễ hiểu, tất nhiên, c̣n các ngôi sao và sự đông đảo của các linh hồn tuyệt vời, nhưng đặc biệt: tự nó không thể hiểu được. Bởi v́ MỘT là: có. Đấy là sự sống, MỘT-mà bên cạnh nó, tất cả mọi thứ khác đều là thứ yếu. Vua: có. Vua là tất nhiên. Vua là nhận thức, tự thân dễ hiểu, sáng rơ, bởi vua là MỘT, và bên cạnh vua sự đông đảo của dân chúng, các đẳng cấp và các trật tự, các ngôn ngữ và các đạo luật, lịch sử, sự kiện chỉ là các thứ yếu, bên dưới, phụ. Cái có ngoài vua ra, chỉ là cái xe, bánh xe, dây cương, con ngựa. Vua là người đánh xe.

Trong thời hiện đại một nhà vua chỉ biết nói về bản thân: ta là nhà nước. Điều này hoàn toàn giả dối. Giả dối bởi v́ nó nhỏ bé và ít ỏi. Vua nhiều hơn nhà nước, nhiều như Thượng đế nhiều hơn thế gian. Vua là một cá nhân huyền bí, người có quan hệ với nhà nước như Thượng đế với thế gian đă được tạo dựng. Không có vua, nhân loại là một „sự đông đảo”, giống như Herakleitos đă nói, và đời sống người là sự nhiễu nhương vô nghĩa.

 

3.

 

Con người lịch sử cho rằng Đạo Đức Kinh là triết học  hoặc là một hệ thống yoga, hoặc tử tế nhất th́ cho đó là siêu h́nh học, nhưng kiểu ǵ họ cũng tin rằng, đấy là một Con Đường, nghĩa là Đạo, là con đường của tất cả mọi người. Như thể ai cũng có quyền bước lên con đường ấy, như thể bất cứ ai, bất kỳ lúc nào cũng có thể bước lên con đường ấy.

Nguồn gốc của sai lầm này ở chỗ khác và nhiều nơi chính v́:  con người lịch sử không có linh cảm về đẳng cấp; không biết phân biệt giữa các vị thế người. Bởi vậy tư tưởng b́nh đẳng mới phát triển, là thứ sau rốt đă chôn vùi trật tự các giá trị của cộng đồng. Bởi v́ tư tưởng b́nh đẳng không đánh sụp bất b́nh đẳng xă hội, mà đánh mất vị thế của tất cả mọi người trong hậu quả vô cảm đối với các vị thế giá trị có trong đời sống người, và biến tất cả thành b́nh đẳng từ ngoại diện, trong khi sự khác biệt của cái Tôi tinh thần vẫn c̣n lại. Con người lịch sử tưởng rằng Đạo là con đường ai cũng có thể bước lên và ai cũng có thể đi trên con đường đó.

Đạo là con đường của nhà vua; là con đường người đánh xe gọi nó là cái xe. Đạo Đức Kinh là cuốn sách nhập định của nhà vua. Là sự dạy dỗ khổ hạnh, c̣n tính chất yoga, triết học, siêu h́nh học của nó là thứ yếu. Cuốn sách nói về những bí ẩn lớn trong Đạo. Đạo là con đường của nhân loại, con đường của người đánh xe; chỉ nhà vua đă nhập định có thể bước lên con đường ấy, và chỉ nhà vua được đi trên con đường ấy.

Ở nhà vua có một sự bí ẩn không thể hiểu nổi và không thể giải thích nổi, phân biệt hẳn với mọi sinh linh sống trên thế gian và với mọi vật một cách kiên định, để khi con người đối diện với vua người ta bắt đầu phân vân với bản chất đáng tin của kinh nghiệm hoặc với sự đầy đủ nhận thức của họ.

Không có cái ǵ trên thế gian so sánh được với ngài, không ǵ  chứng thực được sự sống của ngài; thậm chí sự sống thế gian là thứ phải chứng thực trước ngài, và sự đông đảo của mọi thực thể,mọi sự vật, trước sự hiện diện của ngài cùng lúc đánh mất hết ư nghĩa của nó.

„ Con người nh́n nhưng không thấy; tên của nó: như nhau. Con người vểnh tai nhưng không nghe thấy, tên của nó: phi cảm giác. Con người nắm lấy nhưng không giữ, tên của nó: trên tất cả…nó hành động không ngưng và không thể đặt tên…người ta gọi nó là phi h́nh dạng và vô h́nh hiện hữu…là hiện tượng nhưng không có sự hiện diện.”

Điều vua phải biết trước tiên là:  trong sự sống trần gian, hiện thực thật sự chỉ ngài có. Mối quan hệ của vua với thế gian và dân chúng, cũng như với toàn bộ thiên nhiên vật chất, giống như linh hồn với thể xác; đấy là mối quan hệ của cái Tôi siêu việt, bất tử với cái Tôi trần thế tạm thời. Chỉ átman là hiện thực, átman là sự sống, c̣n đâu sẽ trôi qua hết, phi hiện thực, là ảo ảnh, là giấc mộng.

Chỉ linh hồn là hiện thực, thể xác là h́nh ảnh sẽ trôi qua. Chỉ nhà vua là hiện thực, dân chúng, nhà nước, sự đông đảo, thế gian, giống như hiện thực thể xác. Vua là cái Tôi bất tử của dân chúng, là linh hồn của đất nước, vua là hiện thực: là antarjámin, là người đánh xe bên trong. „ Nếu con của dân chúng chết- Li Ki viết- người ta nói: đă chết. Không nhiều hơn. Nếu một viên quan chết, người ta nói: không bao giờ nhận lương nữa. Nếu giữa những kẻ có danh thế một ai đó chết, người ta nói: cần phải tỉnh ra. Nếu vua chết, đây là sự sụp đổ.”

„Có bốn thứ cao cả trên thế gian: Trời. Đất, Đạo và thứ tư là vua.” Vua không hành động. Vua: có. Ngài là sự sống: átman- là sự sống và cái Tôi bất tử, antarjámin, là ư nghĩa của con người thượng đế trên quả đất.

 „ Chinh phục thế gian bằng hành động? Chưa hề có ai thành công. Thế gian là sự vật tinh thần, với nó không thể bằng hành động. Kẻ nào hành động, kẻ đó làm hỏng nó; kẻ nào giữ chặt, kẻ đó đánh mất nó.” Đây là điều thứ hai vua cần biết. „ Sự sống cao không có ư đồ và không hành động. Đời sống thấp chỉ toàn ư đồ và chỉ hành động, hành động.” Điều khiển nhà nước cần kỷ luật; với vũ trang chiến trận cần luyện tập thật kỹ; nhưng làm vua cần một người đứng xa sự hoạt động.”

Đây là chủ đề của Đạo Đức Kinh. Là làm vua. Đây là sự nhập định của vua. Mi cần biết mi là vua, là người đánh xe, và so với mi không có ai, không có ǵ có thật trên thế gian này. Mi là Sự Sống. Mi là hiện thực. Mi là linh hồn siêu việt bất tử, là cá nhân duy nhất, là chủ thể duy nhất. Và mi hăy biết, nhiệm vụ duy nhất của mi: có. „Quay về phía nam và nh́n”

Mọi cái mi cần nh́n thấy, mọi cái mi cần biết- nhưng không phải từ các lời tâu dâng, từ bọn nịnh hót, từ lũ giám thám. Mi cần biết rằng mi phải biết trước khi sự việc xảy ra. Mi là sự tỉnh táo- mi đi trên đường, và mi dẫn dắt. Sự dẫn dắt không phải là sự hoạt động. Sự dẫn dắt là chính bản thân sự sống. Việc đánh xe không phải là hoạt động. Đánh xe chỉ có nghĩa ngần này: đi trên đường, đi trên đường có nghĩa là tồn tại-bằng toàn bộ sự tỉnh táo, trở thành ư nghĩa siêu việt đầy ánh sáng.

Điều, mi hoàn toàn một ḿnh, kẻ: có, mi là kẻ thấy, mi là kẻ biết, điều này biến mi thành sức mạnh. Và sức mạnh này không hành động. Đây là sự sống rạng tỏa. Trong ánh sáng của mi dân chúng rạng tỏa; quốc gia sống từ sức mạnh của mi; hoa quả và lúa ḿ lớn lên từ lệnh của mi; mặt trời mọc và lặn từ ngôn từ của mi.

Nhưng mi cấm không được làm ǵ và nói ǵ, chỉ được cho, và chỉ cho đi bản thân mi. Đây là điều người ta gọi là: phước lành. Mi là phước lành trên trái đất, là sự tiếp cận ḥa tan ư nghĩa thượng đế. „Đạo của Trời: phước lành.”

Cái không phải là Đạo, là sự nhiễu nhương vô nghĩa, hỗn loạn. „Ngoài con Đường Đạo ra tất cả đều không phải là đường.” Nếu đời sống chệch khỏi Đường, đời sống bị đánh mất toàn bộ. Luật pháp? „Càng nhiều điều cấm sự nghèo khó của dân chúng càng lớn.” Kinh tế? „ Càng nhiều công cụ của cải, trong nhà nước càng nhiều nhiễu nhương.” Sự giáo dục? „Càng nhiều kẻ khôn khéo, càng lắm mâu thuẫn.” „Càng nhiều luật pháp và quy tắc, càng lắm kẻ trộm và kẻ cướp.” „ Tại sao dân chúng khó bảo, bởi dân chúng biết nhiều quá. Bởi vậy kẻ nào cai trị đất nước bằng tri thức, kẻ đó là kẻ cướp của đất nước; kẻ nào cai trị đất nước bằng phi tri thức, kẻ đó là phước lành của đất nước. Ai nhận biết cả hai điều này, người đó đă gặp luật của Trời.” „ Sở dĩ các con sông và các hồ nước biết chấp nhận sự cúi đầu của các thung lũng, bởi chúng không biết cúi đầu. Bởi vậy chúng là các nhà vua.”

Đạo không phải là luật, không là sự thống trị, không là quyền lực không là sự thực hành, không dùng để chuyện tṛ, không thể tŕnh bày. Đạo chỉ là con Đường. Con đường của sự sống. Đạo chỉ có nghĩa ngần này: tồn tại- vô tội, vô tư, trẻ thơ, đơn giản, trực tiếp.

 „ Cả thế gian cho rằng Đạo tuyệt vời. Nhưng có vẻ như không có khả năng thực hiện. Đấy chính lại là cái tuyệt vời trong nó. Bởi v́ khả năng thực hiện chỉ dẫn đến sự chia rẽ. Có ba của báu: t́nh yêu thương….sự thỏa măn…và sự nhún nhường. T́nh yêu thương là con người trở nên dũng cảm; sự thỏa măn làm con người trở nên cao thượng; sự nhún nhường tạo cho con người khả năng cai trị.”

 

4.

Trong trật tự tinh thần và cai trị sự nhập định cũng có ư nghĩa quyết định. Nhập định là sự sinh ra thật sự, lần thứ hai. Thiếu sự nhập định con người chỉ sinh ra một lần, giống như một con vật hoặc một kẻ đi hầu hạ. Nhờ nhập định con người dự phần vào tri thức của luật thế gian, của dharma, hay nói cách khác nó thức tỉnh: không phải trong thế giới cảm giác, mà trong thế giới siêu việt, là thế giới thật của con người. Trong sự huyền bí nhập định linh hồn trải qua sự hóa thân, như thân thể con người trong bụng mẹ: từ mầm thành sinh linh Sống tự trị, để có thể nghiền ngẫm ư thức rằng nó có nguồn gốc thượng đế và nó bất tử.

Nhưng sự nhập định của vua trong sự nhập định của trật tự tinh thần và cai trị c̣n quan trọng vô tận hơn. Duy nhất một linh hồn cũng không cần đến trạng thái sinh vật học như sống trong thiên nhiên vật chất, cần thực hiện một con đường lớn và đầy ư nghĩa như thế. Nhưng đúng vậy, linh hồn vua ngay trong giây phút sinh ra trên thế gian đă khác hẳn các linh hồn thế gian.

Điều này vị trí vũ trụ báo hiệu rơ và chỉ ra rơ. Sự h́nh thành bào thai của linh hồn vua cũng có những dấu hiệu trước. Không phải thời gian nào cũng đủ điều kiện để h́nh thành bào thai linh hồn vua. Về các khoảng thời gian huyền bí, Mặt Trời, sao Vệ Nữ, sao Hỏa trước tiên, sau đó đến vị trí của Mặt Trăng, sao Merkur, Mars, sao Szaturnus báo hiệu, điềm báo trước cha và mẹ của linh hồn vua cũng có.

Điều quan trọng, là ngày sinh của vua phải rơi vào khoảng thời gian quỹ đạo của Mặt trời đi lên, trong khoảng thời gian từ 21 tháng Chạp đến 21 tháng Sáu, và là lúc trăng gần tṛn. Và sao Merkur không được quá gần cũng như không được quá xa Mặt trời. Giữa các tinh tú không một tinh tú nào quay ngược trở lại.

Nhưng đây chỉ là những điềm báo chiêm tinh học. Quan trọng là dinh dưỡng của bậc cha mẹ, quan trọng cũng như môi trường của họ, và nhất là của người mẹ. Quanh họ cần có nhiều loài thực vật, nhất là các loài nở hoa, nhưng loại hoa không có hương vị làm ngây ngất. Môi trường xung quanh phải có nhiều người trẻ tuổi và đẹp, dễ chịu nhưng không khêu gợi hoặc trang phục cầu kỳ.

Linh hồn vua từ giây phút sinh ra cao hơn hết thảy mọi người. Ở Ai cập là száhut mà thân thể vĩnh cửu và bất tử chỉ sau cái chết của con người bằng sự nỗ lực không thể đo được mới có thể thu được: bằng sự khổ hạnh, sự phủ nhận bản thân, sự học tập.

Vua là sinh linh thế gian duy nhất, kẻ sự sống trần gian của ḿnh cũng sống trong száhu, trong thân xác bất tử và vĩnh cửu. Đây là ư nghĩa cổ xưa của sự ướp xác và xác ướp. Không phải xác nào cũng để được vĩnh viễn, chỉ száhu mà thôi. Nhập định thực sự bắt đầu bằng sự kết thúc thời thơ ấu. Người điều khiển sự nhập định luôn luôn là giáo chủ. Và điều đầu tiên mà nhà vua trẻ cần phải học và bằng điều này kết thúc nhập định: cần biết về nguồn gốc siêu việt của ḿnh.

 Trong h́nh thức của lịch sử và anh hùng ca (eposz) không là ǵ khác ngoài truyền thống mà người ta sửa soạn dành cho nhà vua trẻ tuổi, để ngài nhận biết về đặc tính và các việc làm của các vị tiền bối. Lịch sử chỉ các nhà vua có mà thôi, và những người cổ đại chắc sẽ cảm thấy thương hại khi nh́n thấy sự đông đảo trong thời lịch sử, nhất là thời lịch sử hiện đại ngày nay. Ngoài lịch sử của các nhà vua ra các lịch sử khác không có bất cứ một ư nghĩa ǵ.

Tri thức lớn lao của nhập định, như Li-Ki nói:” Từ Con Trai của Trời đến một con người b́nh thường nhất, với tất cả mọi người một quy luật này đều có hiệu lực như nhau: giáo dục con người. Bởi v́ không ai có một cội rễ bất thường lại mang những nhánh cành b́nh thường, điều này hoàn toàn bị loại trừ. Một kẻ không coi trọng cái ǵ, nhưng cái phi bản chất lại coi trọng, vô lư. Cần bắt đầu ngay từ cội rễ, để con người biết coi trọng sự vật. Đấy là cái thời cổ người ta gọi là tri thức.”

„ Sự giáo dục con người nghĩa là ǵ? Là việc sử dụng đời sống người đúng. Việc giáo dục con người nằm trên việc sử dụng đúng đời sống người. C̣n việc sử dụng đúng, như những người thày thời cổ thường nói, chỉ có ngắn gọn ngần này: Mi đừng bao giờ tâng bốc, lừa phỉnh mi.”

Sự nhập định đối với vua quan trọng hơn với bất kỳ ai; sự giáo dục con người không với ai có hiệu lực hơn đối với vua. Nhà vua không làm ǵ khác ngoài giáo dục bản thân: để ngày càng hiểu rơ hơn các đặc tính và các việc làm của các bậc tiền bối; ngày càng thấy rơ hơn những định luật thế gian; những bí ẩn bị che khuất của sự sống ngày càng bộc lộ rơ ràng hơn trước ngài; càng ngày ngài càng hiểu rơ hơn sự rạng rỡ bí ẩn của cái Tôi bất tử; càng ngày ngài càng bước tới gần hơn sự sáng sủa của nhận thức siêu việt; tóm lại: ngày càng tỉnh táo hơn.

 Vua đă bắt đầu biết thu nhận ḷng kính trọng vô hạn đối với cái Tôi siêu việt bên trong ngài mà thần dân cúng dường. Vua bắt đầu hiểu ra sự khuất phục không phải với cái Tôi thể xác bé nhỏ mà với toàn bộ sự thần thánh của con người; Và nhà vua cũng hiểu ra rằng trong toàn bộ quốc gia ngài là kẻ duy nhất mà bản chất siêu việt của linh hồn trùng làm một với bản chất siêu việt được thể hiện với thể xác – rằng vua là szahu, sống trong sự biểu hiện bất tử, thân xác vĩnh cửu.

Bởi vậy ngài cần kính cẩn bản thân gấp trăm ngh́n lần và trăm ngh́n lần cần chú ư đến mọi lời nói, mọi hành động, và mọi việc tư tưởng của ḿnh. Toàn bộ sự sống của vua cần truyền cho ư nghĩ sau: Thượng đế sống trong ta và ta cần xứng đáng với Thượng đế, bởi ta chính là điều đó. Mẹ ta chính là Đất, cha ta chính là Trời, ta là Con Trai của Trời. Mọi người lấy ta làm gương. Lời của ta là luật; tư tưởng của ta tác động đến những việc làm và các giấc mơ của những kẻ dưới quyền ta. Sức mạnh những việc làm của ta c̣n ảnh hưởng đến hàng trăm năm sau. Một lỗi duy nhất của ta có thể dẫn đến trăm ngh́n sự bất hạnh của con người và làm nhỏ hàng triệu giọt lệ.

 „ Điều lớn nhất trong sự sống người: cai trị. Cai trị chỉ có nghĩa từng này: sống theo quy luật.” Vua như ở Ai cập người ta nói, là h́nh ảnh sống của Thượng đế trên trái đất, vua sinh ra như con trai của Thượng đế và sau khi chết quay thẳng trở lại với Sinh linh Cao Nhất. Bởi vậy việc làm vua chỉ là nghĩa vụ trần gian; vua đứng đầu nhà nước, nhưng trong cá nhân ngài c̣n nhiều hơn: vua là cái đầu của đẳng cấp, của trật tự thế gian thần bí.

 

5.

 

Trong thời cổ ngoài Đạo Đức Kinh ra c̣n một loạt các tác phẩm nhập định của vua để lại cho chúng ta: Szunahszepa, Kohelet, Bhagavad-gita, nhưng không  một cuốn sách cổ thiêng nào không có liên quan đến sự nhập định của vua. Tất cả các cuốn sách thần bí đều là các tác phẩm của trật tự tinh thần, trật tự tinh thần trước tiên không là ǵ khác ngoài là sự phục vụ trực tiếp của nhà vua.

Con người lịch sử và con người thời đại này tưởng rằng trên thế gian cái chính nhất là thiên nhiên vật chất; nhưng nếu không tin điều này, họ lại cho rằng cái chính nhất là tinh thần. Trật tự tinh thần, brahman biết rằng không phải tinh thần là chính nhất, là nhiều nhất và quan trọng nhất, bởi v́ nếu như vậy nó sẽ ở điểm cao nhất của đẳng cấp, trên đỉnh piramis. Tinh thần không phải cái nguyên sơ (primer).

 Cái nguyên sơ vượt qua cả tinh thần: là MỘT, là Đạo, là Trời- là cái tuyệt đối, trên cả tinh thần, là chủ thể không thể hiểu nổi, không thể nắm bắt nổi: là átman, là cái Tôi-linh hồn, là sinh linh thượng đế vĩnh hằng.

„Mi không hiểu?- Trang Tử hỏi- mi cũng không thể hiểu nổi, bởi v́ mi muốn nắm bắt trên con đường tinh thần.” „Ai được các sức mạnh Trời giúp đỡ, đấy là con trai của Trời”. Trời này không thể hiểu, không thể nắm bắt và là MỘT đầu tiên trên cả tinh thần- đây là cái chính nhất, là đỉnh cao của mọi đẳng cấp. Những người nào cố gắng hiểu là những kẻ điên:”Kẻ nào bằng nhận thức của ḿnh dừng lại kính cẩn trước cái không thể hiểu, sẽ đạt tới nó.” „ Cái ǵ bằng ngôn từ có thể đánh dấu, và bằng tri thức có thể nhận ra, cái đó chỉ là sự vật, bởi vậy nó thuộc về thế giới của các sự vật.”

Nhà vua là cái đầu của đẳng cấp, và khi cai trị dân chúng trên thế gian, ngài tiếp tục hoạt động thần bí của ḿnh: mang lại sự hiến dâng. Sự cai trị là sự tự phủ nhận ḿnh và là sự từ bỏ của nhà vua. Vua là átman, là linh hồn, và linh hồn theo đặc tính của nó không hành động, không hoạt động, đối với linh hồn làm là sự đau khổ. Vua khi nhập định cần đạt tới mức độ, đối với ngài mọi hoạt động hăy trở thành nỗi đau khổ, sự chịu đựng, bản thân nhà vua hăy trở nên không là ǵ khác, ngoài là sự sống trong sạch, tuyệt đối, bất động, không gợn đục, rạng ngời. Vua cần đạt tới mức độ sự cai trị của kẻ đứng đầu hăy trở thành sự phủ nhận bản thân và sự hiến dâng: từ từ bỏ nhẫn nại và sự chịu đựng để khi cai trị, đă từ bỏ sự hưởng thụ đời sống.

Đây là sự dạy dỗ và ư nghĩa lớn nhất của nhập định vua; là ư nghĩa của Bhagavad-gita, của Kohelet, của Szunahszepha, của Đạo Đức Kinh. „ Hăy từ bỏ sự say mê hành động- Bhagavad-gita, thượng đế, người đánh xe nói- và nếu vẫn cứ bắt buộc phải hành động, mi hăy nghĩ như sau: tôi đảm nhận sự hoạt động, nhưng tôi làm từ nghĩa vụ và từ sự hiến dâng.” Việc làm không mang lại danh tiếng, không phải sự ca ngợi, chỉ là sự chịu đựng: mi hăy từ bỏ, để mi chiến thắng hoặc thất bại với việc làm của mi, mi trở thành cao cả hoặc nhỏ nhoi.”

„Ḷng kiêu ngạo, tất cả là ḷng kiêu ngạo – Kohelet viết-ta đă tạo dựng những tác phẩm lớn, ta xây dựng, làm vườn, thu thập kẻ hầu hạ, vàng bạc, châu báu, đất đai…Ḷng kiêu ngạo, toàn bộ là một làn gió cuốn, là hư vô, là săn t́m trong cát bụi.”

„ Lịch thiệp thật sự không bận tâm đối xử; sự thật thật sự không quan tâm đến chi tiết; thông thái thật sự không đề ra các kế hoạch; t́nh yêu thương thật sự không thiên vị.” „Kẻ nào yêu dân chúng, kẻ đó làm hỏng dân chúng.” „ Kẻ nào kết thúc chiến tranh bằng ḥa b́nh đúng đắn, kẻ đó chuẩn bị cho chiến tranh sắp tới.” Nhà vua cần phải làm ǵ? „ Khi Hoàng Đế hỏi một chàng chăn ngựa, kẻ này thưa: điều khiển một nhà nước giống như giữ một đàn ngựa. Rất đơn giản: tránh xa những điều có hại cho đàn ngựa. Thế thôi.”

 

6.

„ Ta đă hiểu, Con Đường Lớn không bí ẩn.” Ở nó không có bất kỳ cái ǵ bí mật, không nặng nề, không mờ mịt, không phức tạp. Tất cả chỉ có thế này: đi trên Đường.

Đi trên đường chỉ có ư nghĩa như sau: trở thành trong sạch, thiện, không thiên vị, không nồng nhiệt mà đơn giản, b́nh thản, yên b́nh, hiểu biết. Điều này dễ nhất, bởi v́ ḥa hợp làm một với các định luật vĩnh cửu của Trời và Đất. Ở đâu các định luật vĩnh cửu có hiệu lực và tồn tại, đấy là chế độ vua.

„Nếu trật tự và luật ngự trị- Li Ki nói- và tinh thần sống, cái đó gọi là chế độ vua. Và vua là người có trách nhiệm v́ trật tự, v́ luật, v́ tinh thần, v́ sự trong sạch, v́ ḥa b́nh, v́ đời sống hiểu biết của dân chúng, chỉ một ḿnh vua chịu trách nhiệm, không ai khác.” „ Nếu các mệnh lệnh không đạt được tác dụng có hiệu quả, đó là lỗi của kẻ cầm quyền.” C̣n hơn thế nữa:” Nếu các v́ sao trên trời không chuyển động đúng quỹ đạo, bởi v́, trong lâu đài nhà vua sự rối loạn thống trị.”

Vua v́ trật tự và v́ đạo đức của dân chúng cũng như các quan lại v́ nền kinh tế trù phú và v́ sự liêm chính, các quân nhân v́ sự chiến đấu dũng cảm và những người đàn bà v́ sự sinh sản tốt đẹp. Hoàng Đế là sức mạnh tinh thần sung sức trong Trung Quốc cổ đại truyền lệnh cho vua.

„ Đời sống của Con Trai của Trời khiến dân chúng trở nên trong sạch và có đạo đức, súc vật nuôi không bị dịch bệnh, lúa tốt, giữa quan lại và kẻ hầu hạ không có sự ác cảm và không cần phải trừng phạt dân chúng.” Đời sống của quốc gia chỉ phụ thuộc vào một trung tâm duy nhất, một hạt nhân tồn tại duy nhất, phụ thuộc vào nhà vua, giống như sự sống thế gian phụ thuộc vào duy nhất Tạo Hóa.”

Vua là người lính canh của sự cách tân. Vua giám sát để tất cả, những ǵ bên trên và bên ngoài, vật chất và ảo ảnh hăy không là bản chất, nhưng linh hồn hăy ở lại, hăy mạnh lên trong căn nhà cổ, hăy quay trở về với sự sống thượng đế. Vua giám sát để:” Cái bên ngoài con người bị bóc ra, nhưng cái bên trong đổi mới.”

 Bởi vậy vua  cần để ư tới sự vận hành của sao cũng như tới các mệnh lệnh cho quần thần và tới dân chúng của các linh mục. Biểu tượng của vua ở Ai cập là vương miện kép: kẻ cai trị và linh mục, hoạt động và tinh thần, một vị chủ của sự trị v́ và quyền lực. Tên của vị ấy không phải là Oziris, không phải là Szét mà là Horus. Vị ấy là sự xuất hiện của Thượng Đế, người mà vị thế vua chỉ là số phận, nhiệm vụ, chức danh mang tính người.

Ở Peru vua đeo kiếm trên trán. Nhưng kiếm không phải biểu tượng của quyền lực, mà là của một thứ quyền lực sự trị v́ đă thánh hóa nó. Đây là sức mạnh đă hóa thành tinh thần. Thanh kiếm là biểu tượng của logos: như là logos của trật tự hoạt động, bởi v́ trật tự cai trị bằng thanh kiếm bảo vệ và giáo dưỡng thế gian, cũng như trật tự tinh thần dùng Lời để cũng làm đúng như thế.

Ư nghĩa cuối cùng của người đánh xe là: trong buổi ban đầu của thời gian Trời mở Đường cho các linh hồn bị sa xuống vật chất, để những người muốn quay trở lại có thể quay trở về. Con Đường chỉ một ngoại lệ duy nhất đi nổi: Trời không chấp nhận lại cái Tôi đơn độc, chỉ bằng cách tha thứ. Sự tái ḥa nhập chỉ xảy ra một cách chung, bởi cùng”cả bầy đàn” sự lầm lạc và rơi xuống vật chất đă xảy ra. Và vua là người lănh đạo cộng đồng trên con Đường.

Vua là cá nhân thần thánh của cộng đồng, người biết và nh́n thấy con Đường. Trật tự tinh thần, trật tự cai trị, trật tự kinh tế, và sự hầu hạ đều đi theo vua. Vua là linh mục và quân nhân, là quan ṭa và quan lại,là chủ đất và vàng, là kẻ ra lệnh cho người hầu. Nhưng không có ǵ là của ngài, bởi ngài c̣n nhiều hơn cả linh mục, quân nhân,kẻ cai trị, kẻ giàu có và kẻ ra lệnh. Vua là người đánh xe.

Là người lănh đạo tên con Đường mà nhân loại đi chung nhau, quay trở về sự sống của Thượng đế. Vua không dẫn dắt sự tái ḥa nhập này bằng các việc làm và các lời nói mà bằng sự sống của ḿnh, ngoài ra không c̣n ǵ khác. Trong đời sống của vua tất cả đều phụ thuộc vào sự siêu việt thần thánh của sự sống vua. Vua không phải là kẻ ra lệnh và kẻ hành động và kẻ suy tư, vua không kiếm t́m sự thật mới và không thăm ḍ tinh thần, không học tập và không thu thập kiến thức.

Vua không làm bất kỳ ǵ khác ngoài việc: giáo dục. Tự giáo dục bản thân ḿnh một cách thần thánh, siêu việt để ánh sáng của ḿnh rạng rỡ hơn, sự hiểu biết của ḿnh sâu sắc hơn, để ánh sáng và sự hiểu biết này tỏa rạng rực rỡ và tự do xuống toàn thể dân chúng, để trở thành tấm gương và sự sáng sủa. Đấy là antarjámin, người đánh xe.

                                  Nguyễn Hồng Nhung dịch từ nguyên bản tiếng Hungary

                                                     ( Budapest. 2014. május 17.)