Dịch giả, nhà văn Nguyễn Hồng Nhung:

                     “Hăy có t́nh trong từng con chữ”

 

 

 

NDĐT - Tôi gọi chị là “ Người truyền lửa”.

Duyên dáng, mẫn tiệp, hào phóng, người phụ nữ đă lục tuần này vẫn có sức thu hút, quyến rũ một cách lạ lùng. Tôi lần đầu tiên biết đến chị v́ mê Hamvas Bela qua tác phẩm “ Câu chuyện vô h́nh và đảo” mà chị là dịch giả.

Tuy nhiên, phải đến lần chị về Việt Nam năm 2014, trong sự kiện tọa đàm về “Trinh nữ ma-nơ-canh” của tác giả Lê Anh Hoài. Chị ngồi hàng ghế dưới, áo khoác sẫm mầu và chiếc khăn quàng dài màu sáng duyên dáng, cặp mắt sáng rực với một thần thái đặc biệt. Tôi phát hiện ra đó chính là dịch giả của “Những câu chuyện vô h́nh và đảo” và những tác phẩm khác nữa của văn học Hungary.

Chúng tôi nhanh chóng quen nhau. Khi đó tôi c̣n là người phụ trách của Trung tâm văn hóa Heritage Space, đă nhanh chóng đề nghị với chị một cuộc nói chuyện về Hamvas Bela tại Trung tâm. Ơn trời là sau vài trục trặc, talk show được thực hiện và thành công.

Khán giả của chị hôm đó, cũng như trước và những cuộc về sau mà tôi có tham dự, chủ yếu là những người trẻ, những trí thức trẻ ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Tôi cũng nh́n thấy vẻ mặt hạnh phúc của họ khi được tṛ chuyện với chị. Họ liên tục đặt ra cho chị những câu hỏi về Hamvas Bela, những vấn đề triết học hấp dẫn họ nhưng không hề dễ hiểu, về công việc và cuộc sống của chị.

Điều làm cho họ (cũng như cho tôi) kinh ngạc chính là sức làm việc phi thường của chị. Ngoài công việc kiếm sống và chăm sóc con cái, mỗi một năm chị dịch hàng ngh́n trang với những tác giả khó nhằn nhất của văn chương và triết học xứ này. Đó là chưa kể đến việc hầu như không ngày nào chị không viết, không ghi chép, làm thơ và dịch thơ. Có những ghi chép như một tản văn, hoặc như một tiểu luận văn chương.

Chị thường ngủ sớm vào khoảng 10 giờ, và hôm sau dậy rất sớm. Mở đầu cho một ngày, chị dịch thơ, hoặc làm thơ, hoặc viết một điều ǵ đấy. Sau đó, chị ăn sáng nhẹ nhàng rồi tập thiền dưới ánh nắng mặt trời trên ban công của ngôi nhà, mà chị bảo, ánh nắng ở đó rất nhẹ, chứ không tràn ngập một cách quá độ như Việt Nam.

Rồi, nếu không phải lên lớp, (chị là giáo viên dạy tiếng Việt tại Đại học Tổng hợp Budapest, và kiếm sống bằng công việc này) chị sẽ bắt đầu công việc dịch thuật. Với chị tất nhiên, đó là một công việc nặng nhọc nhưng vô cùng thú vị. Chỉ khi nào cảm thấy quá tải, chị mới tự cho phép ḿnh trốn khỏi thành phố để một ḿnh lang thang, để lấy lại sức lực và sự cân bằng.

Điều ǵ khiến chị có thể say mê đến mức, bỏ qua rất nhiều thứ hấp dẫn khác để làm công việc này thế?

Chị bảo, rất buồn cười là từ khi c̣n là một cô bé con, chị đă mê sách, mê những câu chuyện của Grim, của Andecxen đến nỗi, vào năm lớp bốn, chị tuyên bố với bố mẹ, sau này con sẽ trở thành nhà văn (!). Tất nhiên mọi người đều chỉ coi đó như một câu chuyện của trẻ con, trong khi chị thấy nó hết sức nghiêm túc.

Rồi chị là học sinh chuyên văn của Hà Nội từ lớp bốn đến hết phổ thông. Khi sang Hungary, tất cả lớp sinh viên Việt nam của chị lúc đó đều được phân công học ngành xây dựng để khi hết chiến tranh, trở về xây dựng đất nước. May sao, sứ quán “”xem xét lại” chị và một số bạn học trong đó có nhà thơ, nhà nghiên cứu văn học Trương Đăng Dung, bạn đồng môn, được chuyển sang học ngành Ngôn ngữ và Văn học Hungary.

Tuy nhiên cuộc đời với những thăng trầm, biến cố, những khó khăn của đất nước, của cá nhân đă kéo một Nguyễn Hồng Nhung nồng nhiệt, tự tin rời xa những mơ ước của ḿnh, lặn ngụp trong cái bể dâu đau thương của đời người như biết bao những số phận Việt Nam xa xứ khác, mặc cho trong ḷng không ngừng day dứt.

 

Rồi một biến cố đến với chị vào năm 2010, đó là khi người chồng của chị mất v́ bạo bệnh. Chị rơi vào t́nh trạng tuyệt vọng, cô đơn cùng cực, cảm giác trơ trọi, bị bỏ rơi, bị từ chối, bị ghét bỏ…

Chị thuê một pḥng trong một căn hộ ở Hà Nội, may sao được sử dụng một phần nhà kho trên tầng gần cao nhất của ngôi nhà, không tiện nghi, chăn màn sơ sài, giữa mùa đông lạnh cóng, chị dịch nốt tác phẩm đầu tiên sẽ xuất bản ở Việt Nam của Hamvas Bela: “Câu chuyện vô h́nh và đảo”.

Khi lạnh quá chị đun nước nóng cho vào túi cao su rồi để chân lên đó ngồi dịch tiếp, ăn đă có một nồi cơm điện cho gạo-bí đỏ vào nấu lẫn, hoặc bánh ḿ với…lạc.

H́nh như Hamvas Bela đă cứu chị. Dịch xong cuốn sách, chị bắt đầu hy vọng. Chị hủy ư định trở về Việt Nam sống để quay lại Budapest.

Từ lúc đấy trở đi, Nguyễn Hồng Nhung quyết định trở lại với văn học, bất chấp mọi khó khăn về kinh tế vẫn c̣n đè nặng trên vai.

Nước Hung là là quê hương thứ hai, cũng là số phận của chị. Từ khi mười tám tuổi, đánh vật với từng từ một, để đến khi nói được, hiểu được, viết được, biểu đạt được mọi trạng thái bằng thứ ngôn ngữ này, nhưng chỉ đến khi trải qua mọi thăng trầm của cuộc đời, chị mới nhận ra những điều rất đặc biệt của xứ sở này.

Nơi mà từ dăy Himalaya đă phóng chiếu xuống những luồng sáng đặc biệt, để mặt đất nơi đây luôn tươi tốt, đầy sinh khí. Điều này giống như một ân sủng kỳ diệu mảnh đất này có được. Không chỉ cây trái tốt tươi mà dưới ḷng đất nơi đây có rất nhiều những mạch ngầm ấm nóng, chính là nước khoáng nóng thiên nhiên, khiến cho nó có một sức quyến rũ với bất cứ ai từng đặt chân đến.

Cũng từ nơi đây đă sinh ra những nhà thơ, những nhà triết học lừng danh, những nhà huyền môn, có thể thấu thị được thế giới, những người, mà theo chị, nếu đọc họ, ta có thể thay đổi chính ḿnh.

Và chính là Hamvas Bela đă biến đổi chị. Biến một Nguyễn Hồng Nhung đau khổ, thất bại, đối nghịch với cuộc đời thành một người thấu hiểu, nhẫn nại, bao dung và đầy niềm vui sống, và luôn mọi nơi, mọi lúc, truyền niềm vui sống đó cho những người quanh ḿnh.

Bởi vậy, dịch thuật với Nguyễn Hồng Nhung, cho đến thời điểm này, gần như một xác tín, giống như công việc của một thiên sứ, nhằm truyền đến mọi người những ǵ mà chị nhận được từ những con người vĩ đại mà chị yêu kính, như từ một Đấng Tối Cao.

Điều tôi thấy chị thường nhắc đi nhắc, bằng h́nh thức này hay h́nh thức khác, đó là trong mỗi chữ ḿnh viết ra phải có cái t́nh trong đó. T́nh NGƯỜI.

Một người viết ra những ư tưởng thông minh, sắc sảo, nhưng vô cảm đều không có giá trị. Một kẻ uyên bác, thông kim bác cổ nhưng không có cái t́nh, cũng sẽ không có cái để lại. Không dễ ǵ đánh lừa người đọc v́ họ sẽ nhận ngay ra cái mà kẻ viết không có. Cũng nhờ vậy mà người ta có thể phân biệt được một người thông minh và một văn tài.

Tôi có thể trích bất kỳ một trang dịch nào đó của chị, cũng như một vài đoạn ghi chép của của để bạn có thể cảm nhận được chị đă đặt tâm hồn của chị ở đó như thế nào. Đó là những trạng thái chú tâm tuyệt đối, giống như khi tập thiền, người ta phải chú tâm vào hơi thở vậy.

Bạn sẽ ngạc nhiên v́ một thứ ngôn ngữ tươi rói cảm xúc, tươi rói các trạng thái mà tác giả trải qua. Cái đó có thể là một tài năng bẩm sinh, nhưng không ngừng được nuôi dưỡng và chăm sóc.

Tuy nhiên, tôi sẽ không trích, và sẽ để bạn tự t́m đến với các bản dịch cũng như các trang viết của chị.

Hiện nay, tại nhà xuất bản Tri Thức (53-Nguyễn Du, Hà Nội) vẫn tiếp tục bán những tác phẩm của HAMVAS BELA mà chị đă dịch: “Câu chuyện vô h́nh và đảo” (2013, 2014, 2016), “Một giọt từ sự đọa đày” (2014, 2016), “Minh triết thiêng liêng” trọn bộ 3 tập (2016).

Và hy vọng tháng 12-2016 tới đây Trung tâm Văn hóa Đông - Tây sẽ tái bản thành công năm cuốn sách văn học cũng do chị dịch - dịch giả Nguyễn Hồng Nhung

TUỆ AN