SZERB ANTAL

       NGƯỜI DẪN ĐƯỜNG BUDAPEST (dành cho các sứ giả sao Hỏa) 

                                                 ( TRÍCH)

 ( Sứ giả sao Hỏa vào một ngày đẹp trời may mắn cập bến đến Pest, thuê pḥng tại Bristol, lấy bàn chải chải sạch bụi sao trên quần áo và gọi điện cho tôi, chàng muốn tôi giới thiệu Thành Phố cho chàng.)

Thưa Ngài, kẻ Lạ Mặt vô cùng tôn kính, trước hết tôi xin nhấn mạnh một điều, Ngài chớ nghe cái lũ nhà báo và những kẻ tọc mạch, những kẻ sẽ nói với Ngài rằng dân Pest thế này, dân Pest thế nọ. Thứ dân Pest mà họ nhắc đến chẳng khác nào tất cả các loại thương gia không một xu dính túi. Sứ giả sao Hỏa quan tâm tới cái ǵ? Nói chung là những con người, té ra con người rất quan trọng trong thành phố? Ở Paris chỉ có con người là chán ngấy và vô cảm.

Tôi muốn Ngài làm quen với thành phố, tôi nghĩ rằng chỉ các ngôi nhà là những bản chất thật sự. Không phải các ngôi nhà : sự  gợi cảm thông suốt lẫn nhau giữa các con phố, nơi đôi khi  sức mạnh bùng nổ và đấy là ân sủng, là nhiệt độ của các khái niệm, là mối quan hệ thời tiết giữa các quảng trường và những pho tượng, là mối quan hệ của các hiệp hội văn học với những con số xe buưt. Chắc Ngài hiểu tôi định nói ǵ.

ÁNCHÍD – cầu Xích. Có lẽ trước tiên ta cần tôn vinh nó. Budapest là thành phố của những cây cầu lớn. Cầu Xích- Lánchíd được xây dựng đầu thế kỷ trước trong nhiều chục năm với sự nồng nhiệt của một tập thể chân chính. Một nhà thơ  tên gọi Vidor Emil đă ca ngợi cây cầu này như sau trong tạp chí Athenaeum năm 1842:

Người ta chôn hạt giống dưới từng lớp sóng

để- xấu hổ đi hỡi sóng ngang tàng!-

Nay mai cánh cổng trào chiến thắng

sẽ dựng lên hỡi vũ khí tinh thần!

Những tháng năm xưa cúi đầu b́nh thản

những tháng năm ngời rạng và tự hào.

Ta đón mừng những người con lớn

trước Tinh Thần cả dân tộc cúi đầu.

Có thể cầu Xích được xây dựng trong suốt  bốn mùa, nhưng nó vẫn được coi là cây cầu mùa đông. Mùa đông và ban đêm, mang màu nâu –sô cô la đen đặc trưng, màu của nhựa đường đô thị khi ướt. Và nó là cây cầu mùa đông, bởi tiền thân của nó chưa hề là cây cầu  mùa đông. Trước đó chiếc cầu-tàu nối Pest với Buda, vị thánh già Virág Benedek cùng đám tín đồ nhiệt huyết từng đi dạo trên đó. Vào mùa đông người ta tháo gỡ chiếc cầu-tàu ra. Nhưng thuở đó sông Đanuyp thường  đóng băng cứng và mọi người trượt băng sang Buda. Nếu Đanupy không đóng băng, nó chỉ chảy, đến tận Vienna, chả cần cho một kẻ, ta cứ cho là vậy, muốn dùng bữa tối tại quảng trường Krisztina. Rất có thể.

Cầu Xích, như Ngài thấy, xây dựng theo phong cách đế chế (empire), một bên là cửa vào Đường Hầm và phía bên kia là Trụ sở Chính. Nói chung Pest có hai tầng lịch sử: phong cách barokk, linh hồn Ki tô giáo và thị dân Đức cơ bản, và phong cách đế chế, ǵn giữ kỷ niệm về một xứ Hungary sống động, thứ nhiệt huyết sống động đă từ lâu ch́m vào quên lăng.

Tại đây, giữa Đường Hầm và Trụ sở Chính vẫn c̣n lại một cái ǵ từ điều đó. Nếu quan thống đốc nh́n xuống từ lâu đài của ḿnh, cách đây một trăm năm, ngài sẽ  thấy h́nh ảnh này.Và sẽ thở dài nghĩ đến bộ trưởng Széchenyi, người mà ngài hay gọi thân mật là bá tước Stefi. Sau đó quan thống đốc sẽ quay lại bàn viết, với tinh thần làm việc cần mẫn như  bao hậu duệ của triều đại Habsburg.

Cầu Xích quá dài. Hăy thử một lần xem, thưa Ngài, Ngài sẽ không hối hận. Ngài hăy dạo chơi qua cầu, hăy sang Buda cùng với một người đàn bà, rồi quay ngược trở lại, cố gắng vẫn cùng với người đàn bà ấy. Ngài sẽ thấy, nàng sẽ thổ lộ t́nh yêu , bởi cây cầu quá dài. Budapest là thành phố của những t́nh yêu chân thực và sâu sắc. Hăy tin đi, thưa Ngài, ai hiểu biết về thành phố này, chỉ có thể  rơi nước mắt  nói về nó.

Ngài chớ nh́n sang phải và chớ nh́n sang trái. Ngài hăy nh́n về phía Trụ sở Chính, một nơi đẹp đẽ, cân đối và lặng im. Ngài chớ nh́n sang Viện Hàn Lâm, nơi trang nghiêm một cách giận giữ và bướng bỉnh như đời sống khoa học của chúng ta. Hăy gọi nó là đức ông khoan dung, dù có thể nó chỉ tôn nghiêm, nhưng cứ  thận trọng th́ tốt hơn. Và ngài cũng đừng để mắt tới lâu đài Gresham. Tội nghiệp  một thời nó mới táo bạo và trẻ trung làm sao.

Chúng ta cũng sống như vậy, những linh hồn Pest, như Trụ sở Chính, một mặt rất chính thống, nhưng mặt khác lại giữa những hoa ḥe hoa sói dối trá. Bởi vậy, chúng ta chớ nh́n sang phải cũng như chớ nh́n sang  trái.

                       Nguyễn Hồng Nhung dịch từ nguyên bản tiếng Hungary

                                     ( Budapest. 2015. augusztus 16.)