Thời gian

 

(Ḿnh đă cho nhau điều khó nhất trên đời : thời gian)

 

 

Hồi c̣n bé, cha tôi thường chở tôi bằng xe đạp ra băi biển, chiều chủ nhật. Khi tôi nghịch cát, hoặc lon ton nhặt ốc, bắt dă tràng, hay đờ người ra ngắm những con sứa to bằng cái mâm vật vờ dạt trôi, cha tôi ngồi trên một mô cát xa xa, dưới rặng thông, hút thuốc. Nhiều chiều chủ nhật của tuổi thơ tôi, đă trôi qua trong tiếng sóng biển ́ oạp dội về, trong tiếng gió vi vu của rặng thông, trong ánh mắt xa xăm rơi về nơi vô định của cha, trong sự thỏa thuận, không cần lên tiếng, êm đềm giữa hai tâm hồn.  Lúc khác, cha đưa tôi ra công viên chơi. Khi tôi mải miết vồ châu chấu, hoặc kiên nhẫn theo chân lũ kiến tha mồi về tận hang, dưới một gốc xà cừ óng ánh ḍng nhựa chảy, cha tôi ngồi trên ghế đá, lặng lẽ thả tâm hồn vào khói thuốc. Khi tôi nghịch chán, hay chiều đă tà, cha đưa tôi về nhà, tôi sung sướng v́ đă hưởng cùng cha một buổi chiều êm ả như thế.

Lớn hơn một chút, tôi được ông cho về làng quê. Tôi có thể ra ao ngồi ngắm bèo trôi, xem chuồn chuồn nhào lượn cả buổi chiều, hoặc thiu thiu ngủ, trong tiếng kẽo kẹt của bụi tre, khi nằm lăn ra chơng của bà cụ bán nước vối đầu làng, lúc cha tôi đi làm công việc của ông.

Lại có lúc, cha có vẻ giả tảng không biết tôi trốn trong tủ sách, cửa tủ luôn khép hờ, một cái tủ đặt trong góc nhà tối nhất, sau một cánh cửa pḥng, ai có thể nh́n thấy cái ǵ trong đó, nếu không mở toang nó ra mà lục lọi ? Tôi ngồi trong đó, và đọc từ ánh sáng hắt qua khe cửa, đọc tất cả những ǵ ḿnh nh́n thấy trong tủ, miệt mài với t́nh yêu sách của cha, trong những ngày thơ bé.

Nếu với những đứa con khác trong gia đ́nh, cha tôi là hiện thân của nỗi tưng bừng khi cùng tham gia các tṛ chơi, hoặc đưa chúng đến những nơi náo nhiệt trong thành phố, th́ tôi dường như là đứa con duy nhất ông không cần phải chiều chuộng hoặc chăm sóc nhiều, bởi trong im lặng, ông cũng biết là tôi thích ǵ, muốn ǵ.

 

Điều này chỉ khi lớn lên ta mới vỡ lẽ.

 

Tôi đă từng tin tưởng rất lâu, ḿnh là đứa con không được cha yêu trong ngần ấy anh chị em. V́ cha rất nghiêm khắc với tôi, và rất ít khi nhân nhượng, với mỗi một ḿnh tôi. Em tôi có thể tŕ hoăn bài tập về nhà, nhưng tôi phải làm ngay. Đứa em khác có thể bỏ một buổi học, c̣n tôi không. Tôi luôn luôn phải cố gắng, ép ḿnh vào những chuẩn mực rất cao – đối với một đứa trẻ lúc ấy – để được nh́n thấy nụ cười hài ḷng của cha, tuy ít ỏi, nhưng dành cho ḿnh. Như thế nào đấy, kư ức tôi luôn luôn ghi đọng lại sự buồn bă bơ vơ của ḿnh, v́ h́nh như cha – người mà sau này tôi mới hiểu – có ảnh hưởng lớn nhất với ḿnh, lại xa xôi với ḿnh hơn bất kỳ ai trong gia đ́nh. Thậm chí, theo một quy luật tất yếu vô h́nh nào đó, tôi ngả sang yêu và bênh mẹ công khai, chống lại cha.

 

Chỉ sau này lớn lên, ta mới vỡ lẽ : kích thước thời gian – kích thước cuộc đời của một đứa con gái trong gia đ́nh, chính do bề dày trí tuệ, tâm hồn, cảm xúc của một người cha mang lại. Trí tuệ của người cha, mở đường cho tự do phát triển nhân cách của những đứa con. Và đặc biệt đối với đứa con gái nhỏ, thật là một điều may mắn, khi nó được yêu một người đàn ông uyên bác, ngay từ trong vô thức.

 

Cha biết, tôi quan sát ông trong suy tư lặng lẽ của một đứa trẻ.

 

Một chiều, tôi nghe mách có người hỏi cha ḿnh ngoài ngơ. Cái ǵ đó xui khiến tôi chạy phăng ra cửa, thay v́ vào gọi mẹ. Tôi áp sát mặt ḿnh vào mặt một người đàn bà trẻ xinh đẹp đang giật ḿnh lùi lại, và th́ thầm :

-      Này cô, đây là lần cuối cùng cháu nh́n thấy cô t́m bố cháu đấy ! Cô nghe rơ chưa ?

Rồi một lần, giữa một cơn sốt cao, tôi nghe tiếng lào xào trên đầu giường ḿnh, như những tiếng vọng về từ một đám sương mù : „đúng con bé có đôi mắt đẹp tuyệt nhà anh đây, nó đă đuổi em dữ tợn như một con mèo hoang…”

 

Từ đằng xa, tôi bơ vơ ngắm những mối t́nh tuyệt vọng của cha. Nhưng không chấp nhận nỗi giận giữ và căm hờn của mẹ. Trong câm lặng của những t́nh cảm tan tác này, thấp thoáng một nỗi đau thời thế nào đó của cha, mà chỉ khi hoàn toàn trưởng thành, tôi mới hiểu linh cảm của ḿnh là đúng.

 

V́ t́nh yêu với mẹ, tôi gắng thể hiện tất cả thiên tài sớm sủa của ḿnh vào các giải thưởng có thể giành giật được, để đưa về cho mẹ vui ḷng. Tận sau này đi xa, kiếm tiền gửi cho mẹ, tôi vẫn c̣n nh́n thấy sự giận giữ nực cười của ḿnh với cha, dù trong sâu thẳm của tâm hồn, tôi luôn xót xa cho nỗi bất lực trước thời cuộc và đời sống của ông, dù chỉ bằng linh cảm, điều suốt đời, đến tận khi ông mất, tôi vẫn không diễn đạt được, dù chỉ một lần, cho ông biết.

 

Khi cha tôi mất, tôi trở về nhà, chỉ đủ thời gian để nhấm nháp nỗi ngạc nhiên của chính ḿnh : h́nh như mọi người đang than khóc cho thói quen luôn luôn có cha bên cạnh, đă bỏ họ đi xa, chứ không phải v́ nỗi đau mất mát, v́ ít lâu sau, họ yên ổn trở lại với thói quen mới là ông luôn vắng mặt. Để kiểm chứng nỗi ngạc nhiên này là có thật, tôi đă nắm chặt tay cha, trước khi người ta đặt ông vào quan tài, đôi tay buốt như đá, sẽ không bao giờ c̣n đưa tôi đi bất kỳ chốn nào nữa.

Tôi thức nhiều đêm sau đó, trước lúc lên đường, để đọc tất cả mọi giấy tờ, ghi chép cha để lại, trong một cái cặp đen rách nát, mà những người khác không để ư. Tôi ngồi đọc thu lu trong một góc gác xép, như xưa kia ngồi trong tủ sách, trong trạng thái không liên quan đến bất kỳ ai, và bất kỳ điều ǵ trên trần thế, chỉ liên quan đến hai thứ : linh hồn cha và chữ.

Tôi đọc những vần thơ chưa bao giờ tôi biết, cha viết cho tôi, về tôi, và về những tuyệt vọng thời thế của ông, ẩn náu sau những mối t́nh lang bang vơ vẩn, mà đúng là tôi đă mơ hồ linh cảm, ngay khi c̣n bé. Giờ đây, tôi c̣n nhận rơ hơn nữa, nỗi tuyệt vọng thời thế này chỉ có ở những tâm hồn đàn ông có tri thức. Một trí tuệ đàn ông đau lặng lẽ - bao nhiêu người thân, sống quanh ông hiểu được ?

 

Từ linh hồn cha, giờ đây tôi biết rơ, chữ, sách, chính là trí tuệ, là sự uyên bác cha đă dùng để yêu tôi, để nghiêm khắc bắt tôi học tập, bắt tôi tự nâng ḿnh lên một kích thước sống trong đời.

 

Tôi đă khóc xót xa rất lâu, câm lặng, không một tiếng động, chỉ nước mắt chảy không ngừng trên mặt, trong tim, trong ḷng. Tôi không thể nức nở như mọi người khác, có lẽ v́ sống với cha, tôi đă biết không gian đích thực dành cho con người là sự câm lặng.

 

Chỉ sau khi cha mất, tôi mới nh́n thật rơ cuộc sống mơ hồ từ trước tới nay của ḿnh.

Ai cũng đều trải qua một thời kỳ như thế : lưỡng lự giữa ngă ba đường, khi sợi dây quá khứ đă đứt, và tương lai là một bức tranh mờ mịt sương mù.

Với con người, tia sáng dẫn đường le lói duy nhất, có lẽ chỉ phụ thuộc duy nhất vào t́nh yêu của họ. Người ta sẽ nhận ra đường, nếu một ngày nhận ra cái ḿnh yêu.

 

Từ khi gặp anh, tôi đă nhận ra điều mà tôi yêu quư : tri thức

Từ khi gặp anh, tôi mới nh́n rơ, giấc mơ mà suốt đời ḿnh muốn gặp : sự uyên bác của người đàn ông.

 

Nếu không gặp anh, tôi sẽ suốt đời ngộ nhận, rằng cha, h́nh như không yêu ḿnh

Nếu không gặp anh, tôi sẽ suốt đời bơ vơ trong cảm giác vươn tới một điều ǵ không vươn tới được.

Nếu không gặp anh, tôi sẽ suốt đời sống trong cảm giác không được thể hiện, cái ḿnh muốn thể hiện.

Bởi v́ tuổi ấu thơ vô thức, làm sao ta nhận ra h́nh dáng, bản chất sự hiện hữu của chính ḿnh ?

 

Người đàn ông uyên bác thứ hai trong đời sau cha, tôi gặp, giống như một mặt hồ phẳng lặng. Anh giống cha tôi, để tôi tự điều chỉnh, tự vươn lên, tự nhận thức

Anh để những đợt sóng cuồng điên của tôi tự xô dạt ào ạt, và lắng xuống, cũng tự thân.

Để bỗng những ngày ấu thơ của tôi dàn trải trước mắt, như một cuộn phim,

Để tôi nh́n thấy tôi là ai, sống trên quả đất này làm ǵ ? Tại sao cho đến tận ngày hôm nay, ḿnh vẫn không ngừng bị xuyên tạc, bị dối lừa, bị ngơ ngác ḿnh đă làm ǵ ai ?

 

Từ mặt hồ phẳng như gương soi của anh, tôi đă nh́n ra bản chất sự hiện hữu của ḿnh : một hạt cát, không hơn không kém. Một hạt cát dự phần xây những lâu đài mộng ảo trên cát. Một hạt cát bám vào gót chân trần nàng tiên cá, khi nhảy vũ điệu t́nh yêu rớm máu trong lâu đài con người, nhưng b́nh minh lên, hạt cát sẽ cùng nàng tan vào bọt biển, trở về với đại dương. Một hạt cát không tưởng, những muốn hướng về cái bất tử, bởi vậy loay hoay giữa đời thường, những mong kiếm t́m b́nh yên.

Trong tĩnh lặng, trong cô đơn, trong tri thức, hạt cát mượn một kiếp người này, sau cùng, cũng đă hiểu ra thời gian của nó.

 

C̣n anh, cũng như cha, tôi muốn biết : họ từ đâu đến ? Trong h́nh hài ǵ, trước khi mượn một kiếp sống của người để thể hiện ư muốn của ḿnh ? Bởi con người chỉ là sự hiện hữu của những biến thái vũ trụ, biến thái thiên nhiên đang tràn ngập quanh ta.

Tôi ước hiểu được h́nh hài thời gian, của những người đàn ông uyên bác - những người, một kiếp, tôi đă được yêu.

 

(2008-07-09. HN)