Con ếch

(Kaeru)

 

                           Nguyên tác: Tsuji Kunio (1925-1999)

Người Dịch: Nguyễn Nam Trân

 

 

                       

 

Tsuji Kunio là một tiểu thuyết gia, tùy bút gia, nhà phê b́nh văn học kiêm học giả văn chương Pháp. Ông sinh tại Tôkyô năm 1925, tốt nghiệp Cao học Đại học Tôkyô, đă theo đuổi một sự nghiệp văn bút song song với hoạt động giáo dục. Từng dạy tại các Đại học Gakushuuin và Rikkyô.

 

Ông đến với làng văn bằng tác phẩm đầu tay Kairô nite (Trong đường ṿng hành lang) nói về cuộc đời phiêu lăng của một họa sĩ người Nga, đoạt ngay Giải văn học cận đại cùng năm (1963). Năm 1968, Azuchi ôkanki (Kư sự khi từ Azuchi trở về) cấu tưởng chung quanh nhân vật Oda Nobunaga, vơ tướng thời Chiến Quốc Nhật Bản, được Giải thưởng của Bộ Giáo dục dành cho các nhà văn trẻ tuổi. Trong 36 năm hoạt động phong phú, ông sáng tác rất nhiều (toàn tập 20 quyển khổ A4) nhưng nổi tiếng nhất có lẽ là Saigyô Kaden (Cái đẹp nhà thơ Saigyô truyền lại) Haikyôsha Yurianus (Julianus, kẻ bội đạo). Tác phẩm trước được Giải nghệ thuật của Nhật báo Mainichi (1973), c̣n tác phẩm sau đă đem về cho ông Giải Tanizaki (1995). 

 

Đă du học vào khoảng thời gian 1957-60 ở Pháp, chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa Âu châu, nhất là Pháp và Hi Lạp. Văn phong ông trí thức, đậm màu sắc lư tưởng. Chủ đề tiểu thuyết thường có tính lịch sử, trong đó các nhân vật lúc nào cũng có thái độ băn khoăn trước những biến chuyển lớn của thời đại. Người bạn đời của ông, nữ giáo sư Tsuji Sahoko (khuê danh Gotô Sahoko, 1930-2011), một tiến sĩ tốt nghiệp tại Pháp (1961), là học giả mỹ thuật sử thời Byzantine nổi tiếng thế giới. Hai ông bà được xem như đôi bạn trí thức tâm đầu ư hợp. Ông qua đời đột ngột v́ trụy tim ở Karuizawa (Nagano) năm 1999.

 

Kaeru (Con ếch) là một đoản thiên trong tập Ikoku kara (Từ đất nước xa lạ) xuất bản năm 1968 nói về những kinh nghiệm sống của ông trong thời gian du học Âu châu.

 

 

 

                           Pour le crépuscule c’est la nuit qui engloutit.

                       (Đối với hoàng hôn th́ bóng đêm là kẻ nhận ch́m nó)

                                            René Char

 

               

 

                       Château de Sceaux

 

Nếu tôi nhớ không lầm, cuộc Triển lăm mỹ thuật các bảo tàng viện vùng Ile-de-France ở Công viên Sceaux ngoại ô nam Paris đă được tổ chức vào tháng 5 năm 195.... Hai đứa - nhà tôi và tôi - biết tin ấy qua thông tin quảng cáo trong đường hầm métro[1]. Thế nhưng chúng tôi chưa chắc đă đi đến Công viên Sceaux[2] nếu trong những họa phẩm được trưng bày không có “Nhà ảo thuật” của Bosch[3]. T́nh thực, bức tranh này vẫn được chưng thường trực ở Saint-Germain-en-Laye cũng thuộc vùng phụ cận thành phố Paris, chúng tôi đáng lư chả cất công xuống măi Sceaux để xem nó. Chẳng qua mới chân ướt chân ráo đến Paris, vợ chồng chúng tôi định tiện dịp đi xem cuộc triển lăm mỹ thuật sẽ ghé nh́n một lần cho biết Lâu đài Sceaux[4] và khu hoa viên vốn được ca tụng là Tiểu Versailles của nó, lúc ấy đang độ mùa hoa tử đằng nở tím ngát.

 

Hieromus Bosch

 

Ngày hôm ấy nắng đẹp. Ánh sáng mặt trời chiếu lấp lánh trên những đóa hoa xoan lả lơi làm liên tưởng đến những ngọn lửa màu tím đang chập chờn bên dưới bóng những tàng cây. Lâu đài Sceaux là một ṭa nhà kiến trúc thanh nhă hài ḥa kiểu thế kỷ thứ 17, từ đại sảnh của nó nh́n xuống khu hoa viên và nếu đưa mắt qua phía bên kia cánh rừng, có thể thấy cả mặt hồ lấp lánh, nơi có đàn thiên nga.

 

Ngay lối vào gian đại sảnh, vợ tôi suưt nữa chạm phải một người đàn bà đứng tuổi mặc tang phục màu đen. V́ lúc đó tôi đă tiến gần đến cái sân thượng, từ đó có thể ngắm được khu vườn, cho nên không nghe hai người trao đổi những ǵ. Khi ngoảnh lại nh́n, tôi mới thấy nhà tôi và người đàn bà ấy đang măi mê tṛ chuyện. Tôi bèn trở lại bên họ, chào hỏi vài câu xă giao với bà bạn đứng đối diện mà vợ tôi giới thiệu là Mademoiselle Denise F...., người có đôi mắt màu xám tro ươn ướt lộ ra dưới làn vải mỏng của một tấm voan đen. Đôi mắt đó có cái nh́n như đang đặt câu hỏi hay trách móc. Một đôi mắt đượm màu khổ năo. 

 

Sau khi chia tay với Denise F..., tôi thắc mắc với nhà tôi:

 

-         Bà bạn đó trong nhà mới có ai qua đời à?

-         Lúc nào cô ấy lại chẳng thế. Hồi em đi c̣n đi học chung với Denise th́ cô ấy đă ăn mặc như vậy rồi, làm ḿnh thấy tội nghiệp, tưởng nhà đang có tang. Thực ra em đoán lầm. Em cứ nghĩ chắc chồng chết hay sao nhưng cô ấy cho biết chưa bao giờ kết hôn với ai.

-         Có người yêu chết hồi chiến tranh cũng không chừng nhỉ!    

-         Nhưng cô ấy lạnh lùng lắm cơ. Người đâu mà lănh đạm kinh khủng. Chúng bạn cho là con khùng nên cứ để mặc kệ. Khi nghe giảng bài cũng vậy, cứ ngồi một ḿnh một xó...c̣n lúc tan lớp, trong khi mọi sinh viên xúm xít về chung với giáo sư th́ mỗi ḿnh cô ấy là lảng ra và đi riêng. Nhiều lúc em thấy tội nên hễ cô ấy hỏi mượn tập ghi “cua” là em cho mượn ngay. Thế mà không biết tại sao cô ấy cứ dây bẩn ra, khi được trả lại quyển vở, em có cảm tưởng như cái ẩm ướt của bàn tay cô ấy đă thấm tận vào trong từng trang giấy. Thành thử từ ngày đó em chẳng bao giờ cho mượn tập vở nữa.

 

Trong khi nhà tôi đang kể lại chuyện cũ, trong đầu, tôi bỗng hiện ra cái ươn ướt và lạnh lẽo của bàn tay Denise F... Chỗ da thịt tôi tiếp xúc với bàn tay của bà ta như c̣n đọng lại một cảm giác buốt giá.

 

The Magician (H.Bosch)

Nhưng rồi hai vợ chồng chúng tôi cũng ngưng cuộc đối thoại ở đó. Bức tranh nổi tiếng “Nhà ảo thuật” được treo ở một nơi hút sâu trong đại sảnh. Sự có mặt của nó đủ làm cho không khí chung quanh như có ǵ căng thẳng và trong lắng. Một bầu trời kỳ dị với bức tường dựng lên đằng trước làm bối cảnh, lũ người mê măi xem diễn tṛ, tên móc túi ngơ ngớ, nhà ảo thuật, cái lồng nhốt con chim cú anh ta đeo ngang thắt lưng, con chó, chú ếch trên bàn và lăo già chồm nửa thân h́nh ra phía trước để nh́n cho rơ....Chính lúc đó, nhà tôi bỗng kêu lên: “- Ơ kia, con ếch!”.

 

Ngón tay của nhà tôi không chỉ con ếch trên bàn nhưng là con ếch mà lăo già chồm nữa người ra trước như đă khạc ra từ cái miệng đang há hốc của lăo. Một con ếch khác, có đôi mắt màu vàng!

 

Tôi không c̣n nhớ lúc đó chúng tôi đă bàn với nhau những ǵ về bức tranh của Bosch. Thế nhưng có những ấn tượng kỳ lạ đă toát ra khỏi khung cảnh b́nh lặng của mặt tranh, ví dụ cảm tưởng lúc đó, mọi âm thanh bất chợt im bặt, là cái mà tôi không thể nào quên.

 

Hai năm sau, tôi đă đến Saint-Germain-en-Laye ngắm lại bức tranh này một lần nữa,  chắc với ư định muốn xác nhận lại ấn tượng ḿnh đă có về nó. Nhân v́ nhà tôi thường vẫn đi họp mặt nơi khác vào ngày đó trong tuần nên chỉ một ḿnh tôi leo lên chuyến buưt ngoại ô. Hôm ấy, một buổi xế chiều mùa thu u ám, trời lại chuyển mưa cho nên trong gian pḥng trưng bày bức “Nhà ảo thuật”, chỉ thấp thoáng dăm bóng người. Thế nhưng mới vừa bước được đôi bước vào trong, tôi đă nhận ra có người đàn bà mặc tuyền một màu đen đang đứng trước tác phẩm. Người đàn bà ấy ư chừng muốn đi ra, ngược chiều với tôi lúc ấy đang đi vào. Vẫn với tấm voan đen che ngang khuôn mặt. Trong khi lách nhau, tôi nhận thấy đằng sau tấm voan đó đúng là đôi mắt màu tro xám, mờ mờ ươn ướt và chứa đầy khổ năo của Denise F... Tuy vậy, tôi không kịp lên tiếng chào. Giống như một cái bóng đen, Denise lướt qua sát bên tôi rồi biến dạng.

 

Buổi tối, thành phố ch́m trong cơn mưa.Trong quán ăn chật chội, tôi ngắm phố phường qua khung cửa sổ. Nhà tôi đến trễ, bước vào trong quán.

 

-Sao, anh? “Nhà ảo thuật “ thế nào hở?

-Được lắm. Mà này, em có nhớ, cái người hồi dưới Sceaux? Anh gặp lại bà ấy đó!

 

Nhà tôi tỏ ra chưng hửng:

 

-Chuyện đó thật không anh?

-Sao lại không thật! Hôm nay cũng mặc nguyên bộ đồ tang.

 

Nhà tôi im lặng một đổi. Sau đó mới nh́n thẳng vào mắt tôi và nói:

 

-Thế nhưng Denise vừa mới mất cách đây không lâu đó anh!

 

Không biết tại sao lúc đó trong không gian, mọi âm thanh chợt như im bặt. Chỉ c̣n những giọt mưa hư huyễn vẫn tiếp tục đổ xuống dào dạt. Đến bây giờ tôi vẫn c̣n nhớ rơ như in khuôn mặt của nhà tôi khi ấy sao mà xa vắng, xa vắng đến lạ lùng.

 

                                 (Dịch xong ngày 24 tháng 2 năm 2013)

 

Tham khảo:

 

1)    Tsuji Kunio, Kaeru, 2004-2006, Tsuji Kunio toàn tập (20 quyển) , quyển II, trong Ikoku kara, trang 98 và 99. Shinchô xuất bản, Tôkyô.

2)    Nhóm Kirin, 1988, Les paons, la grenouille, le moine cigale et 10 autres récits (1955-1970), La Grenouille (Fusako Saito Hallé dịch Kaeru), trang 77 đến 79. Philippe Picquier xuất bản, Paris.

3)    Web Gallery of Art trên Internet, phần nói về Hieromus Bosch.