HỒN BƯỚM

(Chôchô, 1948)[1]

Nguyên tác: Mishima Yukio (1925-70)

Dịch: Nguyễn Nam Trân

Mishima, 23 tuổi, thời điểm viết Chôchô (1948)

Dẫn Nhập Của Người Dịch

Năm 1898, nhà văn Mỹ John Luther Long, người chưa từng dặt chân lên đất Nhật, đă dựa vào thư tín và tài liệu của chị ḿnh, vợ hiệu trưởng một trường đạo ở Nagasaki, để viết tiểu thuyết nhan đề Madam Butterfly (Hồ Điệp phu nhân). Truyện kể lại mối t́nh bi đát giữa một sĩ quan hải quân Mỹ tên Pinkerton và nàng con hát mới 15 tuổi có nghệ danh là Chôchô (Bươm Bướm) mà người chị nghe dân sở tại truyền tụng. H́nh tượng nàng Chôchô ôm con đứng trên mỏm đất nh́n ra vịnh Nagasaki trông ngóng người chồng bạc t́nh ra đi không bao giờ trở lại, buồn tuyệt vọng rồi tự sát trước Phật đài năm 18 tuổi…đă là nguồn cảm hứng cho nhà soạn nhạc người Ư Puccini viết vở nhạc kịch ôpêra cùng tên, công diễn lần đầu tiên ở nhà hát Scala thành phố Milano năm 1904. Vở nhạc kịch cảm động này vẫn tiếp tục được tŕnh diễn từ trên một trăm năm nay. Dù có thực hay không, truyện nàng Chôchô chỉ là một thảm cảnh điển h́nh của bao người con gái Nhật Bản, phải bán thân làm “vợ trên bến” (genchizuma) những chàng thủy thủ lang bạt thời Nhật Bản vừa mở cửa.

Nhân vật thứ hai cũng quan trọng không kém, được nhắc đến trong truyện này, là danh ca giọng nữ cao (soprano) Miura Tamaki (1884-1946). Bà là người Nhật Bản giữ trọng trách đào chính (prima donna) trên sân khấu Opera House ở London năm 1915 trong vai Madama Butterfly, cho đến lúc đó, chỉ có người ngoại quốc chủ diễn. Đă đi khắp thế giới và diễn vai này trên 2000 lần. Puccini gặp bà năm 1920 và cho rằng tài diễn xuất và tiếng hát của bà đă hoàn thiện nhân vật sân khấu mà ông trông đợi. Ở Nhật, Miura Tamaki đồng nghĩa với Madama Butterfly. Lúc đă ngoài 50 tuổi, tiếng hát của bà vẫn trong thanh như thưở 20. Bà mất năm 1946 sau khi diễn lần cuối cùng mới có hai tuần, và như ư nguyện, được chôn ở bên hồ Yamanaka, cạnh núi Fuji, nơi bà có thời đi sơ tán trong chiến tranh..

Tuy nhiên, ta thấy ở đây h́nh như Mishima chỉ mượn hai nhân vật trên để nêu một câu hỏi khác có tính cách triết học. Nó liên quan đến sự đối lập giữa ngăn cách / đợi chờ, hy vọng / tuyệt vọng của con người mọi thời đại. Khác với chàng Pinkerton vĩnh viễn bỏ đi và là đầu mối của bi kịch đời nàng Chôchô, người đàn ông trong truyện này, Kiyohara, đă từ chiến trường trở về t́m lại người xưa nhưng chính điều đó lại là nguyên nhân của một bi kịch khác.

Vào Truyện

Nàng Chôchô sẽ ra thế nào nếu tuổi già lại đến viếng nàng trước, sớm hơn cả ngày trở về của chàng Pinkerton mà nàng ṃn mỏi trông chờ? Nhưng ít nhất tuổi già sẽ rước nàng đi cùng chứ không tàn nhẫn bỏ rơi nàng như anh chàng Pinkerton kia. Đó là ư tưởng hiện ra trong trí Kiyohara vào đêm đầu tiên đi nghe ḥa nhạc sau khi anh giải ngũ trở về. Kiyohara là sĩ quan trừ bị chuyên môn về kế toán lương bổng, bị trưng binh khi vừa bốn mươi tuổi, mới hai năm trước đó, đă lâm vào cảnh góa bụa. Sinh trong một gia đ́nh ngành xuất nhập cảng mà anh là con trai nối dơi, Kiyohara đă được rèn luyện từ thời trẻ cách thức giữ được một thế quân b́nh hiếm có giữa tính nghiêm khắc và sự dễ dăi. Cũng nhờ tài xă giao thiên phú của ḿnh, sau khi nhập ngũ, anh đă được ḷng tất cả những nhà kinh doanh các vùng anh đến đóng quân, đặc biệt thời ở Đài Loan, cơ sở giao hảo tốt đẹp anh tạo được nhiều khi làm bùng lên ḷng ganh tỵ của người trong đơn vị. Thế nhưng Kiyohara chỉ yêu thích mỗi cuộc sống cô đơn. Thường thường lớp trẻ không có duyên với chuyện ăn chơi giao thiệp mới hay ca tụng sự cô đơn chứ tự buổi thiếu thời, Kiyohara th́ đă thừa hiểu đó là một điều đáng ghét, và chính v́ không muốn yêu sự cô đơn một cách giả dối như họ, anh đă xử sự ngược lại, tạo cho ḿnh cái dáng một thanh niên ăn chơi ra tṛ. Ở giai đoạn từ hai mươi tuổi trở đi, trong ḷng anh có một niềm tự hào không chút ngại ngùng là chắc chắn ḿnh chưa từng để bất cứ cô gái nào phải khổ. Rồi đến khi bước qua cái tuổi ba mươi, anh lại chỉ thấy có vợ là người bên cạnh phải chịu đựng v́ ḿnh. Lúc đó anh mới biết rằng những tṛ vui trong quá khứ mà anh cứ nghỉ chẳng làm chết ai chính là một chuỗi hành động sai lầm hay thất sách. Bởi v́ trong khoảng thời gian từ hai đến ba mươi tuổi, anh cứ đinh ninh nếu ḿnh làm một việc ác mà ư thức được là ác th́ tất cả sẽ trở thành điều thiện. Nhưng anh ngờ đâu sự xác quyết lầm lẫn thời trai trẻ này, chứ không phải lư tính, đă làm say sưa hết cô gái này đến cô gái khác!

Sau khi vợ qua đời, anh được gửi đi xuống các nước phương nam và có cuộc sống nhàn tản nhiều năm trong đời quân ngũ. Hoàn cảnh lúc đó thật lư tưởng để nhen nhúm lại trong óc anh sự thỏa măn là ḿnh chưa để cô gái nào phải khổ sở bao giờ. Thế nhưng có một điều Kiyohara không ngờ tới. Đó là trong tâm hồn anh, sự thỏa măn ấy đă được thay thế bằng một sự trạng thái nghĩ ngơi thoải mái khiến anh dù có muốn, cũng không có thể làm khổ thêm cô gái nào nữa.      

Như thế, một ḿnh lẻ loi, anh đă băng qua công viên H. chiều hôm ấy lúc trời vừa sập tối, để đi nghe ḥa nhạc (xem hát một ḿnh cũng chỉ là một thói quen tự ngày c̣n trẻ). Đó là tối ngày 20 tháng 3 năm 1946, lúc cơn mưa giá lạnh vừa mới tạnh xong.

Anh thấy lại trên sân khấu người nữ danh ca luống tuổi, mà cứ theo lời người ta đồn đại, hồi chiến tranh, trong thời kỳ đi sơ tán ở vùng hồ Yamanaka, mỗi sáng khi bà đứng hát bên bờ hồ th́ chỉ trong chốc lát đă thấy chim chóc tụ lại thành đàn trên những cḥm cây như muốn cất tiếng ḥa ca với bà. C̣n lúc bà đóng vai O-Chô Fujin (Hồ Điệp phu nhân). người ta có cảm tưởng như nh́n lại được h́nh ảnh huyền ảo của nhân vật phụ nữ đă nổi tiếng thế giới một thời đó. Thế nhưng tối hôm ấy, trong buổi ḥa nhạc, bà không hát làn điệu Un bel d́ vedremo (Vào một ngày nắng đẹp)[2] tuyệt vời mà thay vào đó bằng những khúc leider thanh thoát tươi tắn trong La Belle Meunière (Nàng thiếu nữ bên cối xay gió) của Schubert, mà ai cũng biết là khá khó diễn đạt. 

Hai tấm b́nh phong màu vàng kim, mỗi tấm sáu miếng kết lại, vây quanh sau lưng, c̣n bà th́ đứng bên cạnh chiếc dương cầm và cái ghế màu xanh lục. Tuy từng cho khán giả biết “có thể sắp sửa phải chịu giải phẩu v́ đang mắc một chứng bệnh trầm trọng, nghệ sĩ cũng gắng gượng ra mắt”, thế nhưng bà chẳng chịu ngồi xuống ghế mà chỉ tựa ḿnh một cách khó khăn vào thành dương cầm. Bà mặc một chiếc kimono tay thụng, nền trắng óng ánh có mô-típ quạt Nhật, thắt bằng dải thắt lưng màu son tươi. Những ngón tay đeo đầy nhẫn sáng lấp lánh. Tất cả tạo cho bà cái dung mạo đoan trang đầy đặn như nữ thần Kichijô[3] nhưng thân thể bà đă bị bệnh tật làm cho yếu ớt giống như một cánh hoa b́m héo hon v́ bị ngắt khỏi cành từ ngày hôm trước. Dù vậy quang cảnh bà bước ra sân khấu thật lộng lẫylàm cho mọi người không ai dám nghĩ rằng đó là một nhan sắc đang đến hồi tàn tạ. Chỉ có thể nói một sự tàn tạ tuyệt mỹ. Có nhà phê b́nh âm nhạc thời Taishô (trong thập niên 1910) đă ghép chung bà với T.S., một nữ danh ca khác bằng cái tên thân ái “cặp đào chính tốc-kê”, có lẽ v́ kiếp sống của bà đầy những cảnh dở dại dở điên, mà cuộc đời Hồ Điệp phu nhân xưa kia cũng hao hao không khác.        

Để cho từ bên trong cái thân thể bệnh tật già nua chưng diện lộng lẫy như một bàn tiệc cưới phát ra được âm hưởng tiếng chim non đang hót, chắc phải dùng đến tài ảo thuật. Tiếng hát trong thanh có một không hai của bà giống như của người bị đồng nhập, nên dù không muốn, bà cũng phải mở miệng để nó thoát ra. Thân thể bà có thể già nua cằn cỗi đi nhưng tiếng hát không hề đánh mất cái nhựa sống đă gắn liền với da thịt trên khuôn mặt. Và khi tiếng hát đó vọng vào tai ḿnh, thính giả chỉ có thể thấy rằng họ đang đứng trước một chiếc mặt nạ đẹp tuyệt vời.  

Bao cánh hoa buông lơi,

Bên bờ gịng nước trôi….

Người nữ danh ca vừa hát vừa hơi cúi đầu ra phía trước, hai tay vươn ra làm dấu vẽ cảnh gịng nước đang trôi. Tức thời trên sân khấu nổi lên tiếng ŕ rào của con suối lấp lánh, hiền ḥa trôi. Ngón tay có đeo nhẫn kim cương của bà như cắt vào không khí để làm vọt ra từ không gian trong vắt đó h́nh ảnh một gịng nước. Bao cánh hoa buông lơi, run en trong làn gió nhẹ bên bờ suối. Thế rồi bằng những cử động ve vuốt của bàn tay nhỏ nhắn như tay một cô bé, bà đă làm sống được những cành hoa tưởng tượng đó, để chúng phô bày những sắc cầu vồng tựa hồ vệt dầu loang tươi tắn trên mặt nước.

Miura Tamaki (1884-1946)

(Ảnh Wikipedia)

Bất chợt Kiyohara có ảo giác ḿnh đang nghe lại âm điệu của bản Un bel d́ vedremo (Vào một ngày nắng đẹp) yêu thích thuở nào. Có phải người nữ danh ca có tiếng hát huyền hoặc của tay phù thủy với quyền năng thần bí, đă làm sống lại ảo ảnh đó dễ dàng theo ư muốn? Khi bà cất tiếng hát “Vào một ngày nắng đẹp”, người ta thấy được cả màu xanh của biển cả cuồn cuộn dâng lên trong đôi mắt. Trên cái phông vụng về vẽ cảnh mặt biển, như thể những thần linh hải dương đang rủ nhau về. Đôi mắt của Chôchô lúc ấy không c̣n đen láy của đôi mắt người con gái Nhật Bản nữa. Có lẽ v́ ngày lại ngày cứ phải đăm đăm nh́n mặt biển trong ṃn mỏi nhớ mong, cuối cùng cặp mắt nàng đă nhuộm màu biển cả. Thế nhưng, ngay giữa lúc ấy, như thể nàng đă tiên liệu những ǵ sẽ xảy ra, trước khi bi kịch trong màn cuối của tấn tuồng bắt đầu và cũng là lúc khuôn mặt nàng hoàn toàn nhuộm trong màu xanh của biển, đôi mắt nàng đă bị ánh nắng mặt trời chói ḷa giữa trưa thu hút tự bao giờ. Con thuyền đang chở đến cho nàng tấn bi kịch. Chính là đôi mắt xanh ngăn ngắt đại dương của Chôchô đă mời mọc nó ghé bến. Cái mà nàng chờ đợi, không phải anh chàng Pinkerton. Thực ra, nàng chờ đợi tấn bi kịch. Nghĩa là cái chết. Điều nàng trông mong dường như chỉ có thế.

Ngay khi đó, người nữ danh ca cũng vừa hát xong những nốt cuối cùng của “Bài hát ru của ḍng suối”. Bà ôm trong tay một bó hồng – tuy bó hoa quá khiêm tốn để có thể bảo là “ôm trong tay” – ngỏ lời cùng khán giả với một giọng ngọt ngào. Sau khi nhắc đến Paderwski[4], Caruso[5], Chaliapine[6], Gigli[7], những tên tuổi huy hoàng, quí giá như châu ngọc, đă cùng xuất hiện với bà trên sân khấu một thời, bà mới bảo “Trong khi đạt được những thành tựu trên thế giới, tôi đă bị tổ quốc Nhật Bản bỏ quên. Tên tuổi tôi ở đây quá nhỏ bé (bà đưa bàn tay đeo nhẫn lên lấp lánh, giả vờ như đang nh́n vật ǵ dưới kính hiển vi), nếu quí vị không chịu khó cúi xuống đọc th́ sẽ không thấy đâu!”. Trong tất cả những t́nh nhân trong đời bà, chưa ai nhận được t́nh yêu mà bà đă dành cho sự nghiệp. Bà yêu danh vọng với cái t́nh cảm tinh tế chỉ có thể thấy nơi người phụ nữ. Chỉ khi nghe tiếng vỗ tay rung cả hội trường, bà mới thấy niềm vui của ḿnh dâng lên tột đỉnh. Bao lần bà đă nghe nghe người trên thế giới th́ thào với nhau cái tên của ḿnh như một câu thần chú linh thiêng. Tên của bà cũng đă được chạm khắc để trang điểm cho những tấm phù điêu thanh lịch của các thành phố cổ kính ở măi Ư Đại Lợi. Mặt bà có lần tái xanh gần muốn ngất đi trong làn hương tiễn biệt của hàng ngh́n đóa hoa hồng thành La Mă. Đến khi con tàu chở bà bỏ bến Gibraltar lại đằng sau, đêm Địa Trung Hải đă mở ra một khung trời tráng lệ chưa từng có, tô điểm bằng muôn ngàn v́ sao sáng, để tiễn bước chân bà. Thế rồi khi đứng trên boong tàu ẩm ướt trong màn sương mai, người nữ danh ca đă nhận ra những nét đầu tiên h́nh dạng của Hợp Chúng Quốc Mỹ Châu qua vài vệt cắt mơ hồ phía chân trời, và lúc ấy bà đă ngỡ rằng những lớp sóng kia là vô số bàn tay của đám đông nồng nhiệt ḥ reo, vẫy gọi.  

-Quí vị có biết rằng khi đến ra mắt ở các buổi ḥa nhạc, lần trước tôi c̣n lấy xe điện được, thế nhưng kỳ này rốt cuộc (nàng phát âm tiếng này mới một giọng nói nhỏ và thanh nhă đến độ không ngờ) tôi phải nhờ người ta địu tôi trên lưng đó ạ. Tôi đă mắc chứng sưng ruột thừa hồi mấy năm về trước sau khi đi ủy lạo các chiến sĩ về, rồi bệnh trở nặng làm thành một khối u trong bụng. Chỉ nội tuần này, tôi sẽ biết ḿnh phải mổ hay không. Nếu tai qua nạn khỏi, tôi sẽ có dịp trở lại hát Hồ Điệp phu nhân hầu quí vị vào tháng sáu tới. Ví bằng bệnh không lành và ngộ nhỡ có chuyện ǵ xảy ra, xin quí vị cứ xem hôm nay là buổi tŕnh diễn cuối cùng của tôi.   

Nói xong, bà lau một giọt nước mắt với cánh tay áo lót vải kếp màu đỏ rực bên trong chiếc kimono, h́nh ảnh gợi nhớ những đam mê nồng nhiệt đến độ bệnh hoạn trong quá khứ của bà, một phụ nữ thế hệ Meiji[8]. Đặt bó hoa lên ghế, bà dựa lưng vào chiếc dương cầm trong khi ánh đèn rầm sân khấu chiếu lên trên ngấn cổ nhăn nheo của bà những tia sáng tàn nhẫn.

Bà hát bài ca từ giă “Home, sweet home” bằng một giọng thật trầm và không cần nhạc đệm. Tiếng hát ấy khiến cho nhiều người trong đám nữ khán giả tham dự hôm đó cảm động đến độ phải lật đật rút khăn tay. Tiếng hát của bà làm liên tưởng đến khung trời thành Nhă Điển trăi rộng ra, bao trùm lên quang cảnh sân khấu đang lặng lẽ tŕnh diễn một vở bi kịch Hy Lạp mà chính bài hát cũng chứa đựng những ca từ thê thiết và tang tóc. Người ta tự hỏi có phải chăng đó là tiếng hát của Sappho, sau khi bị phản bội trong t́nh yêu, đă đốt một đống lửa hồng trước mặt đền nữ thần Aphrodite, c̣n ḿnh đầu đội ṿng nguyệt quế, mặc tấm áo đỏ rực, trong tay là cây đàn cầm bảy dây giát vàng, cất tiếng hát những bài thánh ca trước giờ lâm tử. Nhưng đây chỉ là một Sappho già nua và suy sụp v́ bệnh hoạn, không c̣n đủ sức đội ṿng nguyệt quế hay mặc áo khoác màu đỏ rực nữa rồi.  

Buổi ḥa nhạc kết thúc, người nữ danh ca ra về. Đám học tṛ nắm tay d́u bà, c̣n bà th́ trong tay ôm lấy bó hoa hồng nghèo nàn, chậm chạp bước ra khoảng không gian rộng lớn của hội trường nhiều lần để đáp lại tiếng vỗ tay không muốn dứt của khán giả. Đôi mắt nhắm lại, mặt hơi ngẩng lên trời, hai tai vươn ra ngóng đợi, bà như đang say sưa, không chú ư ǵ đến sự hiện diện của một ai. Trong giây phút, cả thế giới hầu như đọng lại thành những tràng pháo tay. Cũng chính lúc ấy, khuôn mặt của bà đẹp lộng lẫy và khêu gợi không ǵ cưỡng nỗi, đến độ Kiyohara cũng phải rùng ḿnh……

II

……….Và như thế, h́nh ảnh rực rỡ của nữ danh ca Miura Tamaki trong đêm từ giă ánh đèn sân khấu, dưới mắt tôi, không hiểu sao giống cảnh con bươm bướm đang hấp hối đến thế. Con bướm đó tung ra lớp phấn lân tinh trên đôi cánh hoa lệ khắp chung quanh, lạc loài lượn trên sân khấu và không biết cách nào để che dấu vết thương rách nát tủi hổ của ḿnh. Trong đôi mắt to màu xanh chết của nó, một mặt biển đang thản nhiên lấp lánh. Sau khi đă cố gắng vươn lên một cách vô vọng, những sợi râu mệt lả từ từ hạ xuống, cuối cùng bướm đă gục ngă lúc những cơn run rẩy ập về như từng đợt sóng nhỏ, báo hiệu phút lâm chung đẹp đẽ của nó. 

Nếu như tôi mới viết thư trở lại cho bà sau từng ấy năm hay sau cả hàng chục năm, có lẽ v́ một nỗi lo âu đă ám ảnh, làm tôi ray rứt từ hôm được chứng kiến cái chết của con bướm ấy. T́nh cảm này giống như nỗi lo âu trong niềm vui thấy ḿnh đang sống mà chúng ta thường trải qua thời thơ ấu, nó làm ta khóc hết nước mắt mỗi buổi sáng. Nó cũng giống như nỗi lo âu có tính bi kịch nhưng ngọt ngào đẹp đẽ, nhất định sẽ đến với ta lúc nhớ lại một kỷ niệm trong sáng nào đó. Nỗi bất an có điểm chung với t́nh cảm hiện ra trong hai trường hợp nói trên, phải chăng chính là cái t́nh cảm đă đột ngột t́m về với tôi khi hồi tưởng đêm công diễn vở Hồ Điệp phu nhân mà tôi có dự hai mươi năm về trước? Mấy tấm b́nh phong xếp nếp kẻ ô vuông vức trông vui mắt làm tôi liên tưởng đến những h́nh mắt cáo của hoa văn Ichimatsu[9] gợi nhớ mùa hoa cúc Nhật Bản, tấm áo kimono cài về bên trái, anh chàng Gorô[10] với đôi mắt xếch như mắt chồn và cả nàng Hồ Điệp phu nhân do bà Miura Tamaki, lúc đó hẳn trẻ, thủ vai. Bà ta lúc đó trông thật thơ ngây, đúng cái tuổi mười lăm của Chôchô, “cái tuổi c̣n thích hái hoa, đuổi bướm” [11]. Những chi tiết đó làm cho tôi, cũng như đám khán giả đến xem hát, cùng cảm thấy nước Nhật là một xứ sở thật kỳ dị và phù ảo, nơi đây những sinh hoạt thường t́nh trong cuộc sống đều có thể trở thành rộn ràng linh động như một câu chuyện thần tiên. Tuy vậy, phải nói thêm rằng khi thu dọn đồ đạc để lên đường ra chiến trường, tôi đă lục ra tấm chương tŕnh buổi tŕnh diễn ở nhà hát Scala dưới đáy một ngăn kéo và đă khám phá ra lời giới thiệu kỳ cục như thế này: “ Madam Butterfly của Puccini. Địa điểm: Thành phố Nagasaki, Nhật Bản. Thời điểm: Hiện tại” (mà lúc đó, h́nh như tôi cũng không mấy chú tâm đọc nó).

Thủa ấy, tôi mới khoảng hai mươi và c̣n đang học dự bị đại học nhưng đă xin tạm nghỉ sáu tháng để làm một chuyến chu du ṿng quanh thế giới với bố tôi. Năm ngoái, ông vừa góa vợ, bà chính là mẹ tôi. Tâm t́nh của bố lúc đó – bắt một đứa con phải bỏ một năm học quan trọng để tháp tùng ḿnh đi một ṿng quanh thế giới – chỉ sau này khi đă góa vợ rồi, tôi mới hiểu ra.

Giờ đây nghĩ lại, tôi chắc bố muốn trốn thoát khỏi thực tại và say sưa vùi đầu vào cái không xác thực của cuộc đời. “Thế giới” đầy tuồng ảo hóa đó không chỉ có trong ư niệm nhưng c̣n trải rộng ra đến cả cảm giác. Bao nhiêu địa danh nổi tiếng, vừa khi ta mới cất bước rời khỏi, đối với cuộc đời của ta, chúng chỉ c̣n là những kỷ niệm không hơn không kém. Dù những địa danh ấy tượng trưng cho lịch sử và truyền thuyết về cuộc sống tràn đầy những hỉ nộ ai lạc của dân chúng từng sống ở đó hằng bao thế kỷ, nhưng đối với bố, nó c̣n mong manh, bèo bọt gấp mấy sự có mặt của người vợ ông yêu trên mặt đất này. Điều đó đem đến cho ông hai sự hài ḷng: một là cái chết của vợ ḿnh chỉ là một sự kiện chỉ có tầm quan trọng ngang với một lần tạm dừng chân ở một hải cảng vô danh nào đó và người lữ khách không có cớ ǵ để phải bất măn. Hai nữa là, ngược lại, ông cảm thấy một niềm vui nghịch lư khi nhận ra rằng cho dù cái chết của vợ ḿnh là một điều không xác thực, nó vẫn không to lớn hơn cái không xác thực của sự sốngtrên đời. Nói là ông được cả hai sự hài ḷng như thế, song những ngày lưu trú tại các hải cảng hay những thành phố lớn, bố tôi không hề tỏ ra là một người cha dễ thương và biết chăm sóc chu đáo con ḿnh.   

-Con chỉ mất có một người chứ nên nhớ là bố mất cả hai đấy nhé!

Bố tôi có lần hạ tờ báo buổi sáng đang đọc, nh́n thẳng tôi và nói. Đó là hồi ông đă biết nói đùatrở lại.

-Con mất một người mẹ. C̣n bố, bố mất người vợ lẫn người mẹ của con.

Đi hết chỗ này đến chỗ nọ như thế, ở mỗi nơi, ngoài những cuộc chơi vô tội vạ, cha con tôi ai sống đời nấy. Bố cho một người đàn ông nghiêm khắc đóng vai thư kư tháp tùng để kiểm soát tôi. Tôi đi đâu, ông thư kư này cũng bám theo sau (không hiểu sao bố tôi lại thích sử dụng những tay chân bộ hạ thiếu năng lực như cái ông này!).

Đổ bộ lên Napoli, một đoàn chúng tôi thẳng đường đi La Mă và dừng chân ở đó một vài hôm. Khi tôi ngỏ ư muốn viếng thăm Milano, bố bảo tôi hăy cùng viên thư kư lên đường trước và nhờ Ṭa Đại Sứ viết cho một phong thư giới thiệu đến người lănh sự Nhật ở địa phương. Theo lời của Sứ Quán, hiện nay vị lănh sự bận công du ở Thụy Sĩ, nếu cậu nhà có cần ai hướng dẫn, chắc sự giúp đỡ của phu nhân viên công sứ này cũng đă quá đủ. Theo lời khuyên của bố, đến Milano, chúng tôi trọ ở Grand Hotel, một khách sạn nằm trên đường Manzoni. Tuy nhiên, có hơi ngấy du lịch, tôi định bụng không đi đâu cả, cứ nằm dài trong khách sạn nghỉ ngơi, đợi cha tôi đến. Tôi cảm thấy có một khoái cảm thật huy hoắc khi được sống những ngày chây lười không phải làm ǵ cả giữa trung tâm cái thành phố đầy di tích nổi tiếng như thế này, chẳng khác nào một nhà thám hiểm vừa bước ra khỏi một kho tàng mà trên tay không đem theo một món đồ nào, ngược lại, sắp bước vào một giấc ngủ say nồng. Tôi giữ lá thư giới thiệu kỹ lưỡng trong ví nhưng định bụng sẳn sàng vứt nó vào sọt rác bất cứ lúc nào.   

Tuy vậy, một buổi xế trưa, khi người canh gác tôi vắng nhà v́ đi mua hàng họ ǵ đấy, ở một ḿnh măi cũng chán, tôi bỗng thèm đi ra ngoài để thư giản gân cốt. Tôi tản bộ đến Poldi-Pezzoli, một bảo tàng viện mỹ thuật không xa Grand Hotel bao nhiêu, nơi đấy có trưng bày bức “Madonna đọc sách” nổi tiếng của Botticelli[12]. Những Madonna[13] của nhà họa sĩ đều có h́nh ảnh ngoại đạo của một Venus[14], và nhân đó, Walter Pater[15] đă có lần viết: “Botticelli vẽ rất nhiều tranh Madonna, nhưng trong bức nào,Đức Mẹ cũng như có vẻ e sợ v́ đang phải bế con của Chúa Trời trên tay. Bà có dáng như người đang cầu nguyện với một tư thế rơ ràng là thấp kém nhưng do đó, lại khiêm tốn và ấm áp t́nh người hơn”. 

Dù bức tranh này cho ta xem h́nh ảnh một Đức Mẹ nở nang sung măn như một quả chín đượm một mùi hương hoan lạc, thế nhưng đă lảng vảng đâu đó h́nh bóng của tử thần với màu thịt xám ngoét và màu hoa úa nhạt. Trong bầu không khí nhàn nhă của buổi xế trưa và giữa mùi bụi bặm tịch mịch của bảo tàng viện, tôi đứng trước bức tranh, thả hồn vào trong những cơn mộng huyễn như thế. Chợt tôi cảm thấy có người nào đang lẳng lặng đứng sau lưng ḿnh rồi có một giọng tiếng Nhật chớt nhả, nhưng ngay cả trong sự chớt nhả đó cũng có một cái ǵ cao kỳ hiếm có:

-Dễ ghét quá đi!

Ngạc nhiên, tôi quay phắt lại và sự xuất hiện của một người Nhật thứ hai là tôi trước mặt ḿnh đă làm cho người đàn bà ấy biến sắc mặt.

Lúc đó, bà mặc một bộ đồ nhung đen khoảng khoát, phù hợp với tiết trời trọng thu vùng Nam Âu, đeo trên cổ một chuỗi hạt lóng lánh, và khi nhận ra bà đang đứng trước mặt, tôi bỗng tưởng tượng được phong ảnh những cái hồ nước Ư mà tôi chưa một lần nh́n thấy. Nào là hồ Cômo, hồ Majore, hồ Lugano, hồ Garda...Đôi găng thêu rua của bà gợi cho tôi cảnh những ngọn cây nhỏ nhắn trong khu rừng bao quanh hồ đang th́ thầm chuyện tṛ với bầu trời chiều. Chuỗi hạt trên cổ bà là những v́ sao le lói trong màn đêm. Đồi ngực căng căng của bà phập phồng nhè nhẹ dưới làn vải nhung giống như mực nước hồ nóng bỏng, bị thúc đẩy, đang lặng lẽ dâng lên giữa đêm khuya về hướng ngàn sao...

Đồng hành với bà là một người đàn ông Nhật Bản tuổi trạc ngũ tuần, có vẻ nhanh nhẹn và vui tính. Ông ta chợt phá vỡ giấc mộng đẹp của tôi khi chợt đặt câu hỏi:

-Xin lỗi, ông là người Nhật đấy chứ ạ?

Ông ta hỏi mà như ban bố cho tôi một lời khen.

Nhờ có thế, tôi được quen biết với bà. Trên tấm danh thiếp bà cho, tôi đọc được hàng chữ “Kuroda Hanako” nên biết ngay bà là vợ ông lănh sự Kuroda (người chồng cũ) và tôi lật đật lấy từ trong túi áo bức thư giới thiệu tôi mà kể từ giờ phút đó bắt đầu có giá hơn. Tôi nhớ bà bảo:

-Vừa vặn quá! Chúng tôi hiện có dư một vé để xem vở Madama Butterfly ở rạp Scala tối hôm nay. Như thế, ông sẽ có đủ th́ giờ để kể cho tôi nghe những dự định của cụ nhà đấy nhé! Ông bạn đây cũng đi xem hát với chúng ḿnh, thế nhưng, về phía ông, có ai đi cùng không?

Tưởng tượng ra cái khuôn mặt lúc nào cũng như đưa đám của ông thư kư khó tính, tôi đă trả lời bà không chút do dự:

-Không ạ, tôi chỉ có một ḿnh!

Rạp Scala cũng nằm trên đường Manzoni và từ khách sạn, chỉ cần đi bộ là đến nơi. Nhà hát bảy tầng trông thật đồ sộ lộng lẫy nhưng không để lại ấn tượng ǵ có thể khuấy động con tim bằng ấn tượng mà một sự bốc đồng bắt buộc ḿnh phải nghe theo nó, đă đem đến cho tôi. “Sự vinh hoa của vua Salomon không sánh nổi một cành hoa huệ”. Tôi thường tự nhủ, để có thể so sánh với một cành hoa huệ, sự vinh quang này hẳn phải rộng lớn không có bến bờ. Đối với tôi, lúc đó cái rạp Scala hầu như đă đem đến cho tôi một ư nghĩa như thế...Ngay khi ông Nhật tháp tùng bà vừa ngồi xem chưa được bao lâu, có người đă mang đến cho ông ta một mẩu thư nhắn tin khẩn cấp bắt buộc ông ta phải rời cuộc tŕnh diễn ngay giữa màn đầu tiên. Khi màn thứ hai bắt đầu th́ trong lô ghế riêng tối tù mù, chỉ c̣n tôi với bà đang bối rối ngồi cạnh bên nhau.

Như bà đă biết, bài Un bel d́ vedremo (Vào một ngày nắng đẹp) lúc nào cũng được hát ở đầu màn hai. Trên sân khấu, nàng Chôchô đang cất tiếng hát, sau lưng nhân vật ấy là cái phông lớn với màu xanh thẩm của biển mà khán giả có thể nh́n thấy qua những tấm b́nh phong kẻ ô mắt cáo đan sát vào nhau. Người thủ vai Chôchô là bà Miura Tamaki, dạo ấy c̣n trẻ, trong bộ chiếc áo dài đúng với h́nh ảnh của truyện Ngh́n Lẻ Một Đêm, nghĩa là pha đôi nét luyến tiếc năo nùng hơi cải lương trong một nhiệt t́nh thành thực... Liền khi đó, những thần linh hải dương sẽ giáng xuống cái phông màu xanh. Trên mặt biển, một niềm hy vọng mănh liệt như bùng cháy lên, ánh sáng của buổi trưa như thiêu đốt con thuyền có lẽ vừa xuất hiện từ phía chân trời, đè bẹp lên toàn bộ khung cảnh bằng một bạo lực ngây thơ vô tội. Và bây giờ cái ngọn gió biển tŕ trệ giống như một điềm gở, đang sôi nổi săn đuổi nhau, chực phủ lên trên bộ ngực trắng ngần của nàng Chôchô cái màu đất sẩm bẩn thỉu, nhớp nháp. 

Tôi không cần dùng ống nḥm chuyên môn cho sân khấu ôpêra cũng đủ nhận ra ngấn lệ long lanh trong đôi mắt của người nữ danh ca. Nhân vật Chôchô chắc đang nh́n thấy một cảnh biển huyễn ảo, xanh thẳm màu tuyệt vọng,  như trăi rộng ra để ngăn cách mảnh đất xa xôi nơi nàng đứng hát và những bến bờ xa trên phần đất quê hương. Nếu ở cái tuổi hai mươi thời ấy, tôi hiểu rằng trước bức tường xanh ngăn cách ấy, không có ǵ có thể vượt qua cho dù đó là t́nh yêu, ư chí hay niềm hy vọng cao cả nhất của con ngươi, th́, chuyến du lịch ṿng quanh thế giới mà bố tôi dự trù để giúp ông xóa được kỷ niệm về người mẹ của tôi, đă dạy cho tôi nghệ thuật biết quên (trong khi tôi đă có ǵ để quên) cái thế giới ngay cả trước khi biết về thế giới ấy.

Đôi mắt tôi đă rời khỏi sân khấu để nh́n ngang khuôn mặt của bà, lúc đó đẹp đoan trang như một đóa hoa huệ. Màu đỏ sẩm của những chiếc màn nhung phản chiếu lên xâu chuỗi bà đeo và đôi má bà như nhuộm nó bằng ánh nắng hồng của buổi b́nh minh...Thế nhưng cái nh́n của tôi đă bị biến chất sau một cuộc hành tŕnh đường biển mệt nhọc. Tôi không bị mù quáng v́ sự ngẫu nhiên đă đưa đẩy tôi đến ngồi cạnh bà cùng một lô ghế trong cái rạp hát ở vùng đất xa lạ này và cũng không cảm thấy say sưa trong niềm hạnh phúc đó. Bởi v́ tôi hiểu rơ rằng cái cơ duyên đă tạo cho tôi cơ hội đến ngồi đây lúc ấy có một mối liên hệ với khoảng cách tạo ra bởi một đại dương xanh màu tuyệt vọng. Nếu cuộc hội ngộ của chúng ta trên hàng ghế nhà hát này có được là nhờ ở khoảng cách bằng đại dương muôn trùng với quê hương Nhật Bản, có thể  giữa hai ta hăy c̣n một đại dương khác nữa ngăn cách. Bây giờ, một khi đại dương đă đồng nghĩa với định mệnh, chúng ta đang bị du vào cái thế giống như nàng Chôchô, nghĩa là chờ đợi hoài công một cái ǵ đó cho đến khi chết, hoặc làm như chàng Pinkerton, bỏ ra đi và quên hết. Hai điều đó, bắt buộc phải chọn một. Cẩn thận lắm! Hai chúng ta đă ch́m đắm trong sự im lặng, bởi v́ cả hai đă định bụng phải quên nhau ngay cả trước khi yêu. Can trường lắm! Trong khi cánh màn nhung hạ xuống chấm dứt hồi hai, giữa những tràng pháo tay vang rền, bà đă quay người lại đằng này và tôi đă nhận ra những t́nh cảm đó trong nụ cười và trong ánh mắt long lanh ngấn lệ của bà.   

Lúc đó, trong người tôi nhẹ nhỏm đến độ thốt ra được một câu nói đùa: 

-Nếu có ngày nào đó Pinkerton một ḿnh trở lại đón nàng và khám phá ra Chôchô đă có chồng khác rồi th́ vở opêra này sẽ kết thúc theo kiểu nào nhỉ?

-Vâng, thật đấy!...nhưng trong tiểu thuyết tây phương, tác giả thường tạo ra những t́nh huống như thế.

Cái kiểu trốn tránh trả lời thẳng có hơi vụng về nhưng nó chứng tỏ bà chỉ là một con người bản chất vô tư lự, biết t́m ngay được sự thoải mái sau khi làn sóng vừa xô đến đă rút xuống xa bờ. Về phần tôi, ḷng vẫn chưa nguôi t́nh cảm trách cứ sự hời hợt của bà – mà cũng là sự hời hợt của tôi mới có một phút trước – , v́ không biết phải nh́n đi đâu, rốt cuộc tôi đưa mắt nh́n xuống một trong hai bàn tay của bà. Bàn tay ấy trắng và thanh, nhưng sao tôi lại nghĩ nó thật no tṛn, đang đặt nhẹ nhàng trên mặt bàn. Tôi nhận ra bà đeo một chiếc nhẫn cẩn một hạt ngọc bích h́nh bầu dục.

Hạt ngọc xanh...hạt ngọc lam biếc..màu của đại dương...Gịng liên tưởng của tôi như bị tắc nghẽn v́ một trực giác mê tín. Nếu thế th́ chiếc nhẫn đúng là cái biển xanh đă ngăn cách tôi với bà. Chắc chắn sức mạnh phù thủy của món nữ trang huyền bí này đă làm chúng ta phải xa nhau...

Bà chắc nào có biết đến những truyền thuyết thần bí mà chiếc nhẫn đă gợi lên trong tôi bởi v́ lúc đó bà đang dán mắt vào cái ống nḥm cực rơ mà bà đang cầm với những ngón tay trắng muốt, nó che mất bà khỏi cái nh́n của tôi.    

III

Kiyohara không hẳn có ư chờ đợi nhưng lá thư trên của anh không được bà Kawaramachi hồi âm. Thế rồi, khoảng cuối tháng năm, Miura Tamaki, người nữ danh ca luống tuổi thủ vai Hồ Điệp phu nhân đă từ giă cơi đời.

Kiyohara lại bắt đầu mê măi nghĩ về cái chết của bà, c̣n v́ sao có cái nhiệt t́nh ấy th́ chính anh cũng không thể giải thích. Bà đă ra đi trong đêm tối trước khi trời hừng sáng. Có lẽ sau khi chờ đợi suốt cả đêm, bà đă thấy lóe ra những tia sáng đầu tiên trên mặt biển, lúc ấy được chiếu rọi bằng một nguồn vui đau thương, trong đó vừa có một nỗi tuyệt vọng xác thực và một niềm hy vọng cùng giao ḥa với nhau. Niềm hy vọng đó c̣n xác thực hơn cả sự tuyệt vọng, nó là một hy vọng trong trắng như châu ngọc đă được kết tinh dần dần một cách tuyệt vời và có lẽ bà đă nh́n ra nó trong những tia nắng đầu tiên hiện trên mặt biển. Cho dù cuối chặn đường, bà phải đối đầu với cái chết nhưng cái chết này chỉ đem đến cho bà sự nhẹ nhàng của người được giải thoát sau khi thành công nhiệm vụ. Không biết thế giới bên kia ra thế nào chứ ở thế giới bên này, bà không có ǵ khác hơn là những thành công.

Những ư tưởng đẹp đẽ nhưng phù phiếm đó đă đến với Kiyohara vào một buổi mai trời nắng đẹp. Anh đă cho hăng ḿnh thuê căn nhà chính của gia đ́nh để sửa lại thành khu cư xá, c̣n anh th́ ra ở một căn pḥng con trong dăy nhà phụ. Ở đó, anh đă đọc đi đọc lại những trang báo có kư sự về cái chết của Miura Tamaki. Chỉ sau khi đó anh mới ngó ngàng đến những bức thư mà chị giúp việc mang tới đặt trên bàn. Từ năy giờ, anh đă để ư trên ngọn cây anh đào trong vườn, một con chim nhỏ đang hót véo von. Loại chim này anh không nhớ đă thấy lần nào những tiếng của nó có âm hưởng rất khỏe như thể tiếng một ca sĩ độc tấu. Một trong những lá thư trên bàn được lồng trong phong thư kiểu tây phương màu trắng tinh, một chuyện lạ vào thời buổi ấy. Màu trắng kia cũng là màu của ban mai, nó lạnh lùng và chói ḷa như một cḥm mây buổi sáng, cắt thành một h́nh chữ nhật vào khoảng không gian của căn pḥng. Kiyohara lơ đểnh đặt nó trong ḷng bàn tay. Cùng một lúc, con chim kỳ dị kia bỗng chiêm chiếp hai tiếng làm cho anh có cảm tưởng như thể tiếng kêu đó phát ra từ lá thư nên vội thảy nó lên bàn. Rồi ngạc nhiên về cái ngớ ngẩn trẻ con của ḿnh, anh lại cầm lấy bức thư. Con chim lạ cất tiếng hót trở lại.

Kiyohara phá lên cười. Anh không biết làm cách nào để cưỡng lại được cơn buồn cười đang từ đâu tới xâm chiếm ḿnh. Anh cảm thấy như nhận được một ân huệ từ tiếng cười đó (dù nó chỉ là một tiếng cười thảm thiết khơi lại một vết thương đau nhói trong anh) và anh định bụng sẽ chấp nhận tất cả những lời yêu cầu trong bức thư này cho dù nó có gây cho anh điều ǵ bất lợi, anh sẽ thỏa măn mọi đ̣i hỏi của nó dù kỳ cục đến đâu chăng nữa. Thế nhưng trong cái phong b́ trắng ấy chỉ có một bức thư mời, viết tay, với nội dung như sau:

Ngày 25 tháng 5

Kính gửi ông bà Kiyohara Yutaka

Chúng tôi tổ chức trở lại những buổi họp mặt khiêu vũ như hồi trước chiến tranh. Xin hẹn gặp hôm chủ nhật 2 tháng 6 từ một giờ trưa trở đi.

Chishima Yasutake

V́ vợ anh mất trong giai đoạn chiến tranh, đám tang chỉ tổ chức trong ṿng thân quyến, gia đ́nh Chishima đă lâu lại không lui tới cho nên họ không biết tin này. Khoảng thời gian trước sau năm 1940, nhà họ vẫn tổ chức một tháng hai lần những buổi họp mặt khiêu vũ thân mật và Kiyohara có thói quen đưa vợ ḿnh tới dự.

Hôm đó cũng lại là một ngày thật đẹp trời, mùa xuân như c̣n luyến tiếc trước khi nhường chỗ cho những cơn mưa tsuyu [16]đầu hạ. Ngôi nhà kiểu tây phương của hầu tước Chishima tọa lạc trên một ngọn đồi, may mắn tránh được những trận mưa bom. Những khung cửa sổ kiểu xưa thường ngày vẫn ngủ im ĺm dưới lớp bụi đằng sau mấy tấm cửa nặng nề , hôm nay khoe qua lớp kính lau chùi kỹ càng những bức màn màu vàng quí phái. Và trên lớp kính bóng loáng ấy, phản chiếu h́nh ảnh đôi cḥm mây. 

Khi Kiyohara một ḿnh leo lên bậc thang, tiếng âm nhạc đang ngưng bắt đầu được chơi trở lại. Tiếng huyên náo của nhạc khiêu vũ âm vang trong ngôi nhà cổ làm rung cả những mảnh giấy dán tường ngă màu hoa úa. Cánh cửa ra vào trước pḥng khiêu vũ để mở toang. Một tia sáng rọi vào căn pḥng lổ hổng cánh cửa bên trên cầu thang, soi rơ một cặp nam nữ đang nhảy ngay gần cửa ra vào. Kiyohara nhận ra rơ ràng ánh sáng lấp lánh màu xanh biếc của một chiếc nhẫn ngọc bích trên ngón của bàn tay trắng nhợt nhạt lạ thường, đang đặt trên vai người đàn ông.  

Ngồi thu h́nh trên chiếc ghế dài, Kiyohara tần ngần tự hỏi không biết khuôn mặt của những người đôi khi đang nhảy, nhận ra sự có mặt của anh và làm dấu chào, có phải bị tối sầm v́ chói nắng hay không bởi dù sao trời cũng đă về chiều. Anh không c̣n đủ sức lực dù để nâng cánh tay lên xem đồng hồ. Kiyohara đảo mắt chung quanh nh́n hết chỗ này qua chỗ nọ với một cái nh́n vội vă và căng thẳng, nửa như háo hức, nửa như lo lắng v́ biết điều ḿnh đang chờ đợi sắp sửa đến gần kề. Đôi mắt anh ta hoàn toàn không phải của một người xấp xỉ bốn mươi mà là đôi mắt của một gă thiếu niên hiền lành, thần kinh quá nhạy cảm, cho nên lúc sáng rỡ lúc lại sa sầm.  

Rốt cuộc Kawaramachi cũng nhận ra Kiyohara và cúi đầu chào. Được chồng báo tin, Hanako quay lại, chào anh ta bằng mắt, và dưới đôi mày đen nhánh của những nàng thiếu nữ thuộc về thời đại Meiji xa xưa, ánh lên một nụ cười tươi sáng, không thua ǵ ánh nắng của cái ngày đẹp trời này.  

Vừa khi điệu nhạc chấm dứt, hai vợ chồng Kawaramachi đưa nhau về phía chiếc ghế dài của Kiyohara và ngồi xuống cạnh anh. Hai người bạn đồng ngũ, gặp lại nhau lần đầu tiên từ ngày hết chiến tranh, nói chuyện như không biết chán. Hanako im lặng ngồi quan sát hai người đàn ông đang kéo dài câu chuyện không đúng lúc và không đúng chỗ. Nàng đưa đôi mắt lơ đăng nh́n quanh đám khách đang bắt đầu nhảy theo một bản nhạc mới. Thế rồi nàng đưa hai tay lên ép nhẹ vào mái tóc ḿnh. Như thể cái làm cho nàng không vui là mép tóc bạc hai bên thái dương Kiyohara, dấu hiệu chớm già của người đàn ông. 

V́ Kiyohara mời bà Kawaramachi ra sàn nhảy nên người chồng châm lửa vào ống điếu rồi đi ra ngoài bao lơn. Vừa nhảy, Kiyohara im lặng không nói ǵ. Hanako lên tiếng trước:

-Bà Miura Tamaki mất rồi hở ông?

Kiyohara đáp:

-Phải, bà ấy đă chết.

-.............Về lá thư của ông, em thành thực xin lỗi. Em không thể nào viết trả lời ông được. Em nghĩ chắc ông đă nhầm người. Không phải vậy sao....?

Rồi như không nhịn được lâu hơn nữa, nàng phá lên cười. Có thể thái độ khó chịu của nàng lúc năy là v́ phải nén tiếng cười này. V́ nàng quay lưng lại để dấu khuôn mặt nên Kiyohara không thể biết nàng đang cười như thế nào nhưng tiếng cười ấy đă truyền từ thân thể nàng đến phía anh một sinh vật nóng ấm, run rẩy v́ sợ sệt.

-Không phải sao? Cứ như lá thư ông viết th́ bây giờ tuổi em cũng phải đến bốn mươi, năm mươi rồi đấy chứ? Như vậy có tội nghiệp cho em không?

-Con số của cô bây giờ là hai con hai phải không?

-Em hăm hai!

Hanako ngây thơ tiếp tục trả lời:

-Em nhớ trước khi bị bắt lính, ông có thói quen cứ hỏi tuổi của em hoài. Ông nói: :Em mười tám, tôi bốn mươi:...Rồi ông tính toán. Bốn mươi cộng với mười tám rồi chia đôi th́ thành hai mươi chín...

-Thôi ḿnh đừng nói chuyện tuổi tác nữa. Cô chắc không sao nhưng mỗi khi nghĩ đến chuyện tuổi tác của ḿnh là tôi chán ngán lắm!

-Chính ra lá thư ông viết hay quá. Em đọc đi đọc lại ba lần đó. Thế nhưng ông lại đem tên của em mà gán cho nhân vật trong kỷ niệm thật đẹp của ông th́ uổng quá. Chứ ông qua bên Milano ǵ ǵ đó chơi được bao lâu?

-Nếu ra ngoại quốc v́ công việc buôn bán th́ tôi chỉ mới qua Mỹ thôi. Có dịp đến Milano bao giờ đâu? 

-Ôi chao, cái “chú” này dễ ghét! ....Cô gái thật đáng yêu, nàng đă buột miệng thốt ra cách xưng hô của ḿnh với Kiyohara hồi c̣n chưa lấy chồng.... Sao mà giàu tưởng tượng vậy ông? Thế th́ cô gái trong lá thư chỉ là nhân vật ông bịa ra hay sao? Nhưng tuyệt hay. Ông có thể viết tiểu thuyết được rồi đó.

Giọng nói ngây thơ, cách diễn đạt trẻ con như thế, ai bảo nàng đă hăm hai? Thân h́nh mảnh mai, mềm mại của nàng trông thật khả ái và nhẹ nhàng, tưởng chừng chỉ cần buông tay nắm là nàng sẽ bay mất. Đôi mày rậm, khá đen, không biết phục tùng. Dưới mắt Kiyohara, nàng mới có mười tám – những ai không biết chắc đoán nàng chỉ độ mười lăm, đúng vào cái tuổi bi kịch của nàng Chôchô, “cái tuổi c̣n thích hái hoa, đuổi bướm” – lúc anh gặp nàng lần đầu tiên hồi mới vừa góa vợ. Kiyohara yêu cái tuổi mười tám, mười chín này của Hanako. Anh đă yêu nàng không chút dè dặt, yêu mănh liệt, với tất cả đam mê không ai sánh được nơi một người đàn ông bốn mười đầy kinh nghiệm. Như thể hồn ma của người vợ đă ám ảnh và hướng dẫn anh, có một sức mạnh hầu như siêu nhiên đă động viên được - để thực hiện mục đích của mối t́nh này - tất cả những ǵ anh có từ đức tính, thiện chí, khả năng chịu đựng sự đau khổ, niềm vui, nỗi buồn, cũng như tất cả tật xấu và cả ḷng hư danh của anh nữa. Đám cưới đă bị hoăn lại v́ câu trả lời thiếu cương quyết của cha  Hanako, rồi chiến tranh c̣n làm cho họ cách chia nhiều hơn thế nữa. Kiyohara phải đi đóng quân ở Đài Loan. Đến khi chiến tranh chấm dứt, sau một cuộc hành tŕnh đường biển dài và cực khổ để t́m về tổ quốc, Kiyohara được tin Hanako đă lấy chồng. Đó là một kết luận tầm thường mà ai cũng có thể gặp phải. Kiyohara đă không chống trả nổi cái “tuổi già” đang hấp tấp trông ngóng ngày về của anh c̣n hơn cả Hanako nữa. Chính những dằn vặt đến trong lúc này cũng là niềm vui thỏa. Một sự hối tiếc thấm thía xâm chiếm ḷng anh, người ngày xưa dù từng mong mỏi nhưng chưa hề một lần được nếm niềm vui của sự cô đơn. Tuy nhiên, có phải một người đàn ông tuổi đă về chiều, không c̣n chút khả năng yêu đương ǵ nữa, là người duy nhất biết hối tiếc? Và sự hối tiếc phải chăng cũng là một h́nh thức yêu đương? 

-Âm nhạc thật tuyệt vời. Âm nhạc có sức mạnh lạ lùng.

Giọng nói của Hanako trầm lắng trở lại. Kiyohara ḷng se sắt nhớ về kỷ niệm niệm khi ôm nàng trong ṿng tay và thấy như cảm nhận được những ư tưởng trẻ con của nàng truyền qua anh.

-Hồi bà Miura Tamaki tŕnh diễn lần cuối, em cũng có đi nghe với chồng em. Âm nhạc có thể khiến ḿnh tạo ra được một kư ức mới không, ông? Thật thế, như những ǵ giữa ông với em, hai mươi năm về trước...

-Chuyện lá thư à, tôi có bằng chứng cả đấy chứ! Chẳng hạn như chiếc nhẫn của cô. Cô không thấy là chiếc nhẫn cô đang đeo trên tay giống in chiếc nhẫn tôi có nhắc đến trong thư sao?

Kiyohara đưa mắt trỏ vào chiếc nhẫn mặt h́nh bầu dục thật thanh nhă với viên ngọc bích màu xanh dương, cái màu của biển cả, trên bàn tay cô gái đang đặt trên vai ḿnh.

-Ủa, cái nhẫn này hở, vật kỷ niệm mẹ để lại cho em đó. Từ xưa, lúc nào em chẳng đeo trên tay, chắc ông thừa biết! Vở ca kịch Madama Butterfly...cách đây hai mươi năm...Milano...Ừ nhỉ, tất cả như đă thành ra chuyện thật không biết từ lúc nào! Em tin là thật. Nếu vậy th́ đó là chuyện có thật cũng nên!

Hanako, như một con chim bất chợt cất cánh, bắt đầu nói như nói một ḿnh bằng một giọng hứng phấn, say sưa, có chút ǵ thất thường và bi kịch, không đầu không đuôi.

-Trong thời gian chiến tranh, em sống ở vùng biển Ôiso[17], ông ạ! Suốt ngày em cứ măi mê nh́n mặt biển. Nh́n nhiều quá đến phát mệt, trong người khó ở, muốn buồn nôn. Em chỉ biết nh́n chứ không biết làm ǵ khác. Em không chờ đợi như nàng Chôchô. Không, em không chờ đợi ǵ hết.

Chắc ông viết bức thư nói trên cho em để dọ hỏi về chuyện đó? Em hoàn toàn hiểu ư ông. Ông thấy tại sao em không trả lời bức thư của ông chứ? Có thực ông đă hiểu được chuyện đó hay không? Nhưng riêng em...th́ em....- Lúc ấy bản nhạc sắp chấm dứt - ....Em chờ đợi một điều c̣n hơn thế nữa!

Như đă chực phát biểu từ lâu, bá tước trẻ tuổi Kawaramachi kêu lên, khi đón Kiyohara và Hanako đang tiến gần về phía bao lơn, trong lúc bàn tay cầm ống điếu chỉ trỏ một cách thích thú về phía xa:

-Này ông Kiyohara, ở đây ḿnh thấy được biển đấy. Xem kia ḱa. Trước đây không làm sao thấy nó đâu. Buồn cười chưa, cảnh đẹp như thế này mà có được cũng là nhờ chiến tranh.  

Đúng như vậy thực, nh́n về hướng ngón tay anh ta trỏ, không có ǵ làm chắn tầm mắt ngoại trừ ngôi biệt thự của ḍng họ Chishima c̣n trụ lại sau cơn bom đạn và đám lá non vừa mới mọc lên xanh um tùm. Đằng sau những dấu tích màu hồng nhạt và xám tro của đống nhà cửa bị thiêu rụi bày ra dưới ánh sáng lấp lóa một ngày sơ hạ, là vùng biển tuy bẩn thỉu nhưng b́nh lặng trải dài màu tái nhợt bên kia các dăy nhà kho và cơ xưởng. Có bóng một chiếc tàu, h́nh như là loại tàu chở hàng, cắm neo ở đó.   

-Đấy là một con tàu Mỹ phải không ạ? ... Anh chàng bá tước trẻ tuổi lên tiếng như muốn chứng tỏ cho mọi người ḿnh có đôi mắt tốt.

Kiyohara trả lời:

-Đúng thật, tàu Mỹ đấy!

Thế rồi, Kiyohara lại chăm chú nh́n quang cảnh mặt biển buồn bă xám tro thêm một lần nữa như muốn ghi khắc nó vào tâm khảm ḿnh. Trên tầng không, một dăi mây dài, màu sắc không rơ, đang vắt ngang trời. Nó giống dấu hiệu đầu tiên hứa hẹn sẽ đem đến những cụm mây dày đặc và tráng lệ như đỉnh núi, dấu tích của một mùa hè dữ dội. H́nh như gió đang thổi hung bạo trên mặt biển. Có lẽ v́ cớ ấy mà từ h́nh thể những đám mây, dường như thấy toát ra một nỗi sợ hăi, và t́nh cảm tiếc thương một ngày nắng đẹp như thế này hiện ra rơ ràng hơn bao giờ hết, so với tất cả những buổi chiều trong quá khứ.    

Chỉ được hơn tháng, vào một buổi sáng giữa mùa hạ, Kiyohara nghe tin cấp báo cái chết đột ngột của Kawaramachi Hanako (con người đang độ tràn trề sức sống và linh hoạt không ai bằng). Sau khi trầm ngâm suy nghĩ, Kiyohara mới thấm thía một điều là cái ham muốn giữ cho bằng được trong kư ức h́nh ảnh của mặt biển vắng ngắt kia chỉ là cách anh dối ḷng khi đă có linh cảm về một chuyện bi đát mà ḿnh không thể biết lư do.   

(Dịch xong tại Tôkyô ngày 10 tháng 7 năm 2008)

---

[1]Văn bản:

-Mishima Yukio, Chôchô, trong Megami (Nữ Thần), 1978, Shinchô Bunko, Tôkyô, xuất bản. Nguyên tác Nhật Ngữ.

-Nakamura, Ryôji và de Ceccatty, René, Papillon, dịch Chôchô của Mishima, trong Une matinée d’amour pur, 2005, Gallimard, Folio xuất bản, Paris. Bản tham chiếu.

-

[2] Ca từ đại ư: Vào một ngày nắng đẹp. Bên kia chân trời, có vệt khói hiện ra. Có phải con thuyền của người ấy đă về? Chiếc thuyền với cánh buồm thật trắng. Tiếng súng chào mừng vọng lại từ xa. Có thấy chăng người ấy đă về?

[3] Tức bà Cát Tường Thiên Nữ hay Sri-Mahadevi, nữ thần trong thần thoại Ấn Độ, vợ của Vishnu, dung nghi diễm lệ, đoan trang. Cũng được xem như một nữ thần trong Phật Giáo.

[4]Ignacy Jan Paderwski (1860-1941), nguyên thủ tướng, nhà soạn nhạc và nhạc sĩ dương cầm người Ba Lan. Làm thủ tướng được 10 tháng th́ từ chức từ để theo đuổi nghệ thuật.

[5] Enrico Caruso (1873-1921), ca sĩ giọng nam cao (tenor) người Ư trên sân khấu ôpêra.

[6] Fyodor Ivanovich Chaliapin (1873-1938), ca sĩ giọng nam trầm (bass) người Nga trên sân khấu ôpêra.

[7] Beniamino Gigli (1890-1957), ca sĩ giọng nam cao (tenor) người Ư trên sân khấu ôpêra.

[8] Lối nói “thế hệ Meiji” để chỉ những người c̣n giữ đạo đức truyền thống, so với lớp người theo mới của thời Taishô đến sau.

[9] Hoa văn vuông vắn hai màu xanh và trắng như ô bàn cờ. Tương truyền đó là hoa văn trên quần áo mà kép hát nổi tiếng là Sanokawa Ichimatsu (1722-1762) mặc trên sân khấu kabuki vào khoảng năm 1741.

[10] Có thể tác giả muốn nói đến nhân vật trong một lớp tuồng.

[11] Nguyên văn “o-mamagoto no toshi”, cái tuổi thơ ngây c̣n nấu cơm với ḷ bếp, chén bát bằng đồ chơi.

[12] Sandro Botticelli (1445-1510) Danh họa Ư thời Phục Hưng sống ở Firenze, được gia đ́nh Medicis bảo trợ. Nổi tiếng v́ các bức tranh có chủ đề thần thoại.

[13] Ban đầu dùng để chỉ riêng Thánh Mẫu Maria, sau chỉ chung những người đàn bà đẹp (nguyên văn tiếng Ư).

[14]Nữ thần tượng trưng cho t́nh yêu và nhan sắc của La Mă, tương đương với nữ thần ái t́nh Aphrodite của Hy Lạp. “Dáng dấp ngoại đạo” khi đem so sánh với thánh mẫu Maria.

[15] Walter Horatio Pater (1839-94), nhà phê b́nh và viết tiểu luận người Anh, người có thẩm quyền về mỹ thuật sử thời Phục Hưng.

[16] Tsuyu (mai vũ) mùa mưa dầm ở Nhật vào tháng 5 âm lịch.

[17] Thành phố biển và trung tâm du lịch nằm gần Yokohama, phía nam Tôkyô.