TRĂNG TÂY HỒ

(Seiko no tsuki, 1919)

 

Nguyên tác: Tanizaki Jun.ichirô

Dịch: Nguyễn Nam Trân

 

      

 

 

Dẫn nhập của người dịch:

 

“Trăng Tây Hồ” viết theo thể tùy bút, có lẽ bắt nguồn từ một trải nghiệm cá nhân của tác giả nhưng không khỏi có những chi tiết hư cấu, đă giúp ta khám phá thêm một khía cạnh đặc thù trong văn nghiệp Tanizaki Jun.ichirô. Bài này được đăng lần đầu năm Taishô thứ 8 (1919) trên tạp chí Kaizô số tháng 6 với tựa đề “Người đàn bà màu xanh men sứ” (Seijiiro no onna). Được sửa lại thành “Trăng Tây Hồ” (Seiko no tsuki) khi in trong quyển 6 của Toàn tập Tanizaki do Chuô Kôron xuất bản năm 1982.

Từ thời Taishô (1912-26), văn nhân Nhật Bản thường xuyên viếng thăm Trung Quốc. Ngoài Tanizaki Jun.ichirô, c̣n có những tên tuổi khác ví dụ  cha con Nagai Kagen và Nagai Kafuu, Akutagawa Ryuunosuke, Hayashi Fumiko, Kaneko Mitsuharu, Tani Jôji, Inoue Kôbai, Muramatsu Shôfuu. Họ đă để lại những tác phẩm du kư độc đáo. Riêng Tanizaki, ông dành khá nhiều trang cho “mảng văn học tiếp cận Trung Quốc” này. “Trăng Tây Hồ” được đặt bên cạnh “Lư Sơn nhật kư”, “Đêm Tần Hoài”, “Tô Châu kỷ hành”,”Thượng Hải kiến văn lục”, “Thượng Hải giao du kư” vv.... như những tác phẩm trong đó tác giả tiếp nối được truyền thống lăng mạn trữ t́nh của“kikôbun” (văn chương du kư) Nhật Bản mà c̣n biểu lộ óc quan sát sắc sảo của một nhà báo dù là nghiệp dư.

Hấp lực của trăng đối với nước, sự thu hút của mặt nước đối với người phụ nữ bệnh hoạn, sự đồng hoá người phụ nữ với vầng trăng, ba yếu tố có âm tính này dường như là trọng tâm của tùy bút. Dĩ nhiên sự kết hợp giữa chúng c̣n có một mối liên hệ chặt chẽ với mỹ học Tanizaki, vốn được tŕnh bày trong tiểu luận “Ca ngợi bóng âm” (In.ei reisan, 1933) cũng như qua các tiểu thuyết, truyện ngắn ra đời trước và sau nó.

 

                *     *     *      

 

                 

                  Tanizaki Jun.ichirô (1886-1965)

 

Đó là một buổi chiều cuối thu cái năm mà tôi, đặc phái viên của nhật báo X. ở Tokyo, đang lưu trú tại Bắc Kinh. Câu chuyện sau đây xảy ra đúng vào lúc tôi được lệnh của ṭa báo gửi đi Thượng Hải công cán khoảng một tháng. Thành phố này là nơi lâu ngày tôi chưa có dịp trở lại. H́nh như lúc ấy vào khoảng tháng 10 nhưng không nhớ chính xác ngày nào, chỉ biết buổi chiều hai hôm sau khi tôi đặt chân đến Tây Hồ ở Hàng Châu th́ vừa vặn đúng một tối trăng tṛn tuyệt đẹp. Như thế, có lẽ tôi đă rời khỏi Thượng Hải chiều ngày 13 hay 14 âm lịch. Tôi ghé qua Hàng châu kỳ này không có công chuyện ǵ đặc biệt. Chỉ v́ lần trước khi có dịp đến Thương Hải, dù đă đánh một ṿng Tô Châu, Dương Châu, Nam Kinh là những vùng phụ cận và trong bụng tính thế nào cũng đến viếng Hàng Châu, thế mà mắc chút việc bận bất ngờ, tôi đă để lỡ cơ hội. Kỳ đi làm việc lần này, tôi nghĩ là một dịp may để ḿnh có thể ngắm nghía phong cảnh.   

 

Cuối thu rồi mà ở miền nam Trung Hoa, trời hăy chưa lạnh cho lắm. Nếu ăn nói kiểu đèo ḅng một chút th́, ở địa phương này, sau tiết xuân, không c̣n tṛ vui ǵ đáng chơi nữa. Thế nhưng, dù không  được cái thú lân la theo ư thích - rất đặc biệt của người ở mảnh đất phương nam này – như từng thấy trong thơ Cao Thanh Khâu[1]:

 

Độ thủy phục độ thủy,

Khán hoa hoàn khán hoa.

Xuân phong giang lộ thượng,

Bất giác đáo quân gia.

 

(Hết sông rồi tới lạch,

Nơi nao cũng thấy hoa.

Gió xuân dường mách lối,

Nhà bác chợt bên ta).

 

th́ giờ đây, liễu bên đường vẫn c̣n xanh tốt khắp nơi, quần áo mùa đông đă đủ nóng để rịn mồ hôi, duy hai buổi sáng chiều, trời có hơi se nhưng chỉ làm cho khoan khoái v́ cái khí hậu đó chỉ nhè nhẹ lan trên thân thể người ta. Tuy không thấy hoa nhưng thời tiết đă vào giữa mùa lá đỏ, bầu trời mỗi ngày trong veo và khô hanh, thêm vào đó, nếu đúng dịp trăng tṛn nữa th́ cảnh sắc của Tây Hồ cũng đủ lôi cuốn ḷng du tử. V́ vậy, khoảng 2 giờ rưởi chiều, tôi đă phóng vào toa xe hỏa từ ga Cửa Bắc thành phố Thượng Hải để lên đường đi Hàng châu.

 

Trên xe, tôi quay qua hỏi ông khách bên cạnh bằng một thứ tiếng Hoa giọng Thượng Hải bập bẹ:

 

- Tôi định ghé thăm Hàng châu nhưng không biết ở đâu là khách sạn tốt nhất. Dĩ nhiên kiểu Tây hay kiểu Nhật đều được!

 

- Để coi nào!

 

Người đàn ông đang hút thuốc lá hiệu Westminster trong một cái tẩu bằng ngà, đôi mắt như sưng phồng nằm giữa một khuôn mặt cực kỳ ph́ nộn, đăm chiêu một chút:

 

- Khách sạn kiểu Tây phương th́ không có nhưng khách sạn sạch sẽ và sang trọng do người Trung Quốc làm chủ khá nhiều. V́ họ theo tiêu chuẩn Tây phương nên những chỗ đó, khách Tây từ Thượng Hải đến cũng thường ghé lắm. Gần đây bên bờ Tây Hồ lại mới mở hai khách sạn mới, một tên là Tân Tân, một tên là Thanh Thái, hai cái này đều đáng gọi là hàng đầu. Tân Tân th́ rộng mà đẹp nhưng có cái xa băi đậu xe nên hơi bất tiện chút đỉnh.

 

Nói xong, ông ta đưa cặp mắt khó thương ném về phía tôi một cái nh́n dọ hỏi nữa rồi thản nhiên hút thuốc tiếp. Dường như ông ta xem việc nói chuyện với người khác có cái ǵ khiến cho ḿnh phải mệt mỏi.

 

- Thế ông đi đến đâu đấy ạ?

 

Khi thấy tôi không biết e dè mà c̣n hỏi xấn tới, ông ta ném về phía tôi một cái nh́n ḍ xét nữa rồi phóng ra một câu cụt lủn:

 

- Xuống Gia Hưng.

 

Xong ông lại quay người về hướng cửa sổ.

 

Có lẽ ông này là một nhà buôn ở Gia Hưng. Người ông đă béo tốt lại diện thêm cái áo dài dài bằng sa đen bóng loáng nên toát ra một vẻ huênh hoang tự đắc. Cḥm râu thưa bao quanh mồm và đường nét trên khuôn mặt phảng phất h́nh dáng của cựu tổng thống dân quốc Lê Nguyên Hồng[2]. Ngồi đối mặt tôi là một người đàn ông tuổi độ 50, gầy gầy, tướng mạo nho nhă, vừa nhấp trà vừa huyên thuyên trao đổi câu chuyện ǵ đó cho bà vợ bên cạnh. Giữa cuộc đàm thoại, đôi khi bà vợ lại lấy cái điếu bát bằng đồng ra kéo một hơi ro ro. Ông chồng hết nhâm nhi trà lại hút thuốc, khi khói qua khỏi cổ ông lại đằng hắng, một tiếng kha a a ạc......bật ra, rồi cứ thế nhổ đờm răi xuống mặt sàn. Xong việc, ông mới nói chuyện ồn ào trở lại. Hai cô tiểu thư nom có vẻ là con gái của cặp vợ chồng, tuổi độ 18, 19 và 15, 16, đang chiếm hai chỗ ngồi trước mặt họ. Cô gái 18, 19 có khuôn mặt của người thiếu máu, vàng vọt như mắc bệnh đường mật, thế nhưng nét mắt nét mũi của cô hết sức rạch ṛi tựa tranh khắc gỗ. Cô bế trên người một đứa bé độ 4, 5 tuổi, quần áo loè loẹt trông đến nhức mắt. Bên dưới chiếc áo sa đỏ chói có thêu rồng xanh hay là kỳ lân ǵ đó của đứa bé, người ta mặc cho nó một cái quần màu xanh lá cỏ, óng ánh như da kỳ nhông. Cô gái 15, 16 th́ cầm trên tay một bó hoa cúc giả, vẫy bó hoa qua qua lại lại trước mặt đứa trẻ dỗ dành nó. Cô ta mặc một chiếc áo nền tím cũng chói mắt và đội cái nón đồng màu nhưng ngược với người chị, dung mạo cô bầu bĩnh và tươi tắn. Từ đôi má mềm mại xuống đến chiếc cổ dài, tất cả được bao trùm trong cái vè áo viền bằng lông dê màu trắng nên trông hết sức trang nhă. Tôi và bọn họ, hơn 5, 6 người, đều ngồi đối mặt nhau quanh một cái bàn ăn dài (Xin báo trước kẻo quên là trong toa xe hỏa ở Trung Quốc, phần đông thường đặt bàn ở giữa những hàng ghế). Trên ghế, khách phải ngồi sát vào nhau, thiếu điều không xoay qua xoay lại được. Không riêng ǵ ở khu vực chúng tôi, khắp toa xe, nơi nào cũng chật cứng như thế cả. Với cái cảnh này, lên toa hạng nhất mà ngồi chắc chắn khoẻ hơn nhưng nếu ta không đi toa hạng nh́ th́ khó ḷng có cơ hội quan sát phong tục tập quán của người Trung Hoa bây giờ. Hơn nữa, chỉ cần theo dơi những ǵ xảy ra trong toa xe này thôi là đủ thấy nếp sống của người dân phương Nam khá giả hơn trên miền Bắc biết là dường nào. Với con mắt của một người đă quen thuộc với những toa tàu hạng nh́ trên tuyến đường Bắc Kinh-Phụng Thiên và Bắc Kinh-Hán Khẩu, tôi thấy nơi đây, những tấm lát bọc thành ghế vẫn giữ được nguyên màu thiên nhiên của nó và không bị ố bẩn, từ quần áo người hầu bàn cho đến khăn trải bàn, tất tất đều ngăn nắp li lai, và h́nh như toa xe cũng năng được quét dọn. Hơn nữa, vào một ngày thứ bảy như hôm nay, dẫu là toa hạng nh́ mà vẫn chất đầy những người khách trung lưu đến từ các vùng lân cận, nó gieo cho ta ấn tượng là t́nh h́nh kinh tế vùng này nói chung rất khả quan. Trên miền Bắc th́ trước tiên, thành phần hành khách đi xe hỏa hoàn toàn khác với họ. Cỡ khách toa hạng nh́ đến từ những vùng lân cận và ăn mặc sang trọng thế này th́ nếu là ở miền Bắc, nếu không lên hạng nhất, ta khó ḷng gặp được. Không chỉ chừng đó. Ở đây số khách phụ nữ rơ ràng cũng đông hơn. Trên miền Bắc, hiếm khi phụ nữ được ra khỏi nhà. Xuống tới phía Nam, ta thấy dù là ca kỹ, phu nhân hay tiểu thư, họ đều có thể khoác tay đàn ông đi tản bộ. Phải chăng đây là lối sống bắt nguồn từ Thượng Hải, nơi chịu ảnh hưởng của các thành phố lớn bên Âu châu. Lúc năy, khi tôi vừa bước chân vào toa tàu, đă có ngay cảm tưởng là hành khách trong toa ăn mặc rất hoa ḥe. Có thể một phần v́ ánh sáng mặt trời lấp lóa – giống cái nắng tháng tư ở Nhật Bản - dọi lên những cánh đồng ph́ nhiêu của miền Giang Tô đă phản chiếu rực rỡ vào bên trong toa tàu để tôi có được cái cảm giác đó. Tuy vậy, chính việc trang phục sặc sỡ của quí bà quí cô và đám trẻ con vốn chiếm hơn phân nữa con số hành khách, đă làm cho bầu không khí trong toa vui hẳn lên. Chẳng thế mà thôi, quần áo hành khách lại được thêu thùa bóng bẩy, khác hẳn cách trang phục của người miền Bắc. Nếu người ta thường dùng chữ “cá vàng bơi lội tung tăng”(kim ngư du vịnh) như h́nh dung từ để ví von với điều đó th́ cách phục sức của người trong toa đúng là đă làm cho họ trông như những con cá vàng khoe vẩy óng ánh khi bơi lội trong ḍng nước. Mà chưa hết đâu. Bên Trung Quốc, ta biết họ vẫn yêu chuộng đàn bà con gái thân h́nh mảnh mai. Phụ nữ ở đây phần đông giống như những con búp bê nho nhỏ, cho nên ví họ với cá vàng th́ lại càng ăn khớp. Chịu khó nh́n qua nh́n lại đám hành khách, ta nhận nhận ra là không thiếu chi người đẹp. Đến nổi thơ phú thuở giờ vẫn ca tụng con gái Giang Tô Chiết Giang lắm mỹ nhân. Các cô trong toa đều rập một khuôn mặt b́nh thường, duy chỉ có một cô dáng tiểu thư ngồi quay lưng lại và cách tôi đúng ba hàng ghế phía trước mà tôi chỉ có thể nh́n nghiêng, là đẹp trội hơn cả. Thân h́nh cô có vẻ cao hơn những cô khác nhưng chính v́ thế mà toát ra sự sang trọng, hợp với quan niệm thẫm mỹ của tôi. Lối phục sức của cô cũng hợp ư tôi làm sao! Trong đám áo quần màu sắc sặc sỡ, mỗi cô ḿnh là ăn mặc thanh tao với cánh áo bên trên màu xanh men sứ nhàn nhạt và đôi giày sa trắng ở phía dưới, làm cho tôi có cảm tưởng cô là một con cá chép đỏ đang lượn lờ giữa một bầy cá vàng. Da thịt của cô th́ từ đôi má cho đến từng đầu ngón tay thảy đều trắng mịn như tờ giấy người phương Tây dùng để viết, một thoáng xanh lành lạnh điểm chút vàng nhạt ḷng trứng tựa hồ màu da người ta vẫn thấy ở các cô gái lai. Ngón tay của các cô gái Trung Quốc, nếu đem so sánh với các cô gái Nhật thường mảnh khảnh hơn nhưng ngón tay của cô này lại cực kỳ thanh tú. Tuy vậy, hai ngón giữa và ngón đeo nhẫn của cô th́ đang được lồng vào hai chiếc nhẫn vàng cực to so với tiêu chuẩn Nhật Bản. Hai chiếc nhẫn ấy không những lớn quá khổ mà c̣n được gắn thêm 5, 6 quả chuông vàng bé tí cỡ hạt đậu con. Mỗi khi tay cô động đậy th́ chúng lại đong đưa và phát ra tiếng kêu lanh canh. Nếu bàn thêm về chuyện này một chút th́ ta có thể bảo rằng thị hiếu về nữ trang của đàn bà Nhật ít dạn dĩ như người Hoa, có lẽ v́ tinh thần đảo quốc. Trên ngón tay thanh tú như vậy, đi đeo một chiếc nhẫn quá khổ kiểu đó có khi lại đâm hay cũng không chừng. Ngồi bên cạnh cô gái là một người đàn bà khác. Da thịt cô thứ hai này lại hơi sậm, tương phản với nước da của cô kia, và khuôn mặt th́ tṛn trĩnh. Cô này cũng xinh không kém, người hơi thấp nhưng lớn hơn cô tiểu thư hồi năy độ hai ba tuổi. Nếu nh́n kiểu tóc bới th́ cô thứ hai này phải là dâu con của một gia đ́nh giàu có. Cô ta đeo khuyên tai bằng vàng kết bên dưới hai hột cẩm thạch h́nh trái tim, mặc quần áo bằng sa đen, vừa t́ khuỷu tay lên bàn vừa đan len. Bảo là đan chứ tôi thấy như cô như thể đang đùa nghịch với hai cây kim đan dài lấp lánh màu sáng bạc nên có lẽ phải nói cô ta chỉ làm bộ đan th́ mới đúng. Nh́n mắt và khoé miệng, thấy cô có vẻ muốn cười mà làm ra như không cười nên càng tăng vẻ yêu kiều. C̣n cô tiểu thư hồi năy th́ đôi khi lại khoành tay kéo chiếc khăn tay bằng lụa tím từ dưới lần áo và đưa lên mũi. Hai tay cầm lấy nó che trước mặt ḿnh như một tấm màn mà chẳng nói chẳng rằng. Cô đang làm bộ chơi tṛ ǵ hay chỉ muốn thử hít một chút nước hoa đă thấm sẳn trong đó? Cả bàn tay ẻo lă của cô lẫn chiếc khăn bằng lụa tím kia đang phất qua phất lại dường tranh đua xem ai nhẹ hơn ai.  

 

        

                    Tây Hồ ngang tầm Bảo Thạch Sơn

 

Khi xe hỏa gần đến cây cầu sắt bắc qua sông Tùng Giang, tôi tḥ đầu nh́n qua khung cửa sổ và thấy nước ở đây có một màu xanh ngọc thạch và trong suốt. Kể từ ngày đặt chân đến Trung Quốc, đây là lần đầu tiên tôi được nh́n thấy một ḍng nước trong xanh như thế này. Nổi tiếng đục như Hoàng Hà th́ chẳng nói làm ǵ, ngay cả những con sông khác của nước này như Bạch Hà và Dương Tử Giang đều bẩn v́ lắm bùn. Những con kênh miền Nam vùng Tô Châu tuy không đến nổi tệ như thế nhưng vẫn không thể nào sánh được với nước Tùng Giang. Xưa kia, có dịp lấy xe lửa ngang qua Triều Tiên, tôi cứ tưởng nước ở những con sông gần biên giới là sạch nhất rồi, thế mà bây giờ mới thấy nước ở đây nào có kém thua những ḍng sông đất Triều. Dù sao, phải nói là ở Trung Quốc, miền Nam và miền Bắc đă khác nhau ngay từ cái chất nước của ḍng sông. Thêm nữa, nước ở Tô Châu trong hơn nước Nam Kinh và nước ở Hàng Châu lại c̣n trong hơn nước Tô Châu nữa. Thế  chẳng phải là càng đi về miền Nam ḿnh càng thấy xứ sở Trung Hoa dần dần đẹp hẳn hay sao! Nh́n ra những cánh đồng màu mỡ chạy dài ngoài cửa sổ toa tàu, mới thấy nó khác xa một trời một vực với vùng đồng cỏ xác xơ của Trực Lệ và Hà Nam. Giờ đây, qua hết những băi dâu ngăn ngắt dài ngút mắt lại đến những rừng đào, những bờ liễu giăng hàng... đây đó điểm xuyết dăm vũng nước đọng với đàn vịt vài mươi con đang bơi lội tung tăng, th́ thoắt cái khung cảnh đă đổi thành một vùng đồi lau, màu hoa bạc trắng lấp loá trong ánh nắng chiều. Bên chân đồi là những ngọn tháp vút cao lên trời xanh, rồi đến những bức tường thành với màu gạch cũ đánh dấu khu vực thị trấn, đang uốn éo rồng rắn. Đứng trước cảnh sắc như thế này và có dịp nh́n ngắm bóng dáng và cử chỉ của những nàng thiếu nữ xinh đẹp đi ra đi vào mỗi khi tàu ghé từng nhà ga, tôi tưởng ḿnh như đang lạc sâu vào thế giới của những Dương Thiết Nhai[3], Cao Thanh Khâu và Vương Ngư Dương[4] vậy.

Lanh canh lách cách, có tiếng kim thuộc khi hai đồng tiền chạm vào nhau. Nh́n lại mới thấy một nhóm 4, 5 ông khách mới leo lên khi tàu ghé ga Tùng Giang, vừa đặt lưng xuống ghế ngồi, chưa chi đă bày cuộc sát phạt đỏ đen quanh bàn. Đồng tiền họ dùng là đồng Taayan (Đại Dương) bằng bạc, khổ to hơn đồng 1 Yen phát hành năm Meiji nguyên niên. Họ cho tay cào rào rạo trên mặt bàn để tụ mớ tiền, quên cả việc đang ngồi trong một toa xe, chăm chắm nh́n vào những quân bài đang nắm trên tay. Ngồi giữa đám họ là một người đàn ông khoảng 35, 36, nước da trắng, miệng rộng, đeo kính gọng vàng, khuôn mặt tṛn trịa như đứa trẻ đang phụng phịu, c̣n mắt th́ cứ láo liên. Dáng điệu ấy làm cho mọi người có cảm tưởng anh chàng đích thị là nhà cái. Mở ṣng ngay giữa toa xe như họ th́ có hơi thô bạo nhưng chẳng thấy ai dám lên tiếng phản đối. Ngoài anh chàng phụng phịu kia c̣n có một người đàn ông khác, tuổi giữa 40 và 50, mặt mũi tuy sáng sủa đường hoàng nhưng trước mặt mọi người, anh lại không biết xấu hổ ǵ sất, cứ nói oang oang, đẩy tiền ra quơ tiền vào như người đang nhập đồng. Anh đúng là biểu tượng cho sự suy đồi (decadence)[5] của đất nước này.

Nói đến Tùng Giang là phải nhớ tới nhà thơ Dương Thiết Nhai, hồi cuối đời Nguyên có lần tránh loạn đến đây. Ông đem theo bốn cô ái thiếp là Thảo Chi, Liễu Chi, Đào Chi và Hạnh Hoa. Có lẽ gần nơi xe hỏa của tôi đang chạy qua là chỗ ngày trước sớm chiều ông ngồi trên những chiếc huafeng (họa phảng)[6] rong chơi thoả thích. Khi tiếp xúc với cảnh quan và tập tục của một vùng đất như thế này, ta sẽ thấy không phải tự dưng mà có biết bao nhiêu tao nhân mặc khách Trung Quốc cận đại đă sinh ra từ xứ sở phương Nam. Nhà soạn kịch Lư Lạp Ông[7] cũng quê ở Triết Giang cho nên ta thấy trong tác phẩm Thập Chủng Khúc (Mười loại kịch) của ông có bao nhiêu nhân vật và t́nh huống, vốn lấy ra từ chất liệu sống động. Ta có thể tưởng tượng rằng những mẫu người đó, ông đă mô phỏng theo h́nh ảnh các giai nhân tài tử đang sinh hoạt ngoài cửa sổ toa tàu, trên núi, trên sông, trên đường cái, trong thành phố hay hiện chiếm chỗ trong toa xe này. Nếu thực sự những vở kịch thơ của Lạp Ông được sinh ra và nuôi dưỡng bằng sự giao ḥa giữa đất nước đẹp đẽ này và con người sống nơi đó khiến cho chúng có màu sắc hào nhoáng và huyền ảo đi nữa th́ cũng không vô lư chút nào. Khi đọc Thẩn Khí Lâu[8] Truyền Kỳ, một trong Thập Chủng Khúc, ta biết đưọc câu chuyện quái dị về chàng thanh niên Liễu Sĩ Kiên, người đă ra đến một lâu đài ảo ngoài biển khơi để gặp cô con gái của Thanh Long Vương là Thuấn Hoa và kết hôn với nàng. Vùng Đông Hải, sân khấu của câu chuyện lăng mạn này, có lẽ không xa nơi đây là mấy. Có thể suy luận là nó chỉ nằm đâu đây trên bờ biển Giang Tô Triết Giang. Lại c̣n vở Tỉ mục ngư truyền kỳ, trong đó có cảnh nữ diễn viên Lư Mạo Cô và con người tài hoa tuyệt thế Đàm Sở Ngọc ôm nhau nhảy xuống sông rồi biến thành đôi cá lờn bơn (tỉ mục ngư) trôi giạt đến khu vực Nghiêm Lăng. Lúc đó, tất cả cảnh tượng sơn thủy, lâu đài, nhân vật thấy trong những câu chuyện cổ tích thường ngày được kể về vùng này như hiện ra trước mắt người xem. Phải chăng đó cũng là những yếu tố có lần đă tự nhiên đến với Lạp Ông để nung nấu thành huyễn tưởng trong tâm trí nhà văn. Đến đây, ta không khỏi nhủ thầm là nơi mỗi con người sinh ra ở miền Nam này, ai ai cũng có một nhà thơ nằm bên trong. Riêng tôi th́ muốn gửi gắm đến đồng bào Nhật Bản, những người vẫn tự hào là con dân một đất nước thi sĩ ở phương Đông, đôi chút h́nh ảnh về phong cảnh và tâm t́nh của con người sống vùng quanh đây.  

Khi tàu đi qua khỏi Gia Hưng có lẽ đă hơn 5 giờ chiều. Tôi ăn qua quít bữa cơm Tây nấu không được ngon trong toa ăn để trở về toa ḿnh, mở quyển Tây Hồ Giai Thoại[9] in thạch bản đă cất công mang theo. Lúc đó ngoài cửa sổ, trời đă tối hẳn. Tấm cửa kính đen kịt loáng thoáng phản chiếu cái bóng thờ thẩn của tôi cũng như màu sắc xanh, đỏ và vàng sậm của trang phục các cô gái ngồi phía bên kia. Khi bâng quơ nh́n những đường nét thấp thoáng và mơ hồ đó, tôi có cảm tưởng ḿnh đang bước vào một giấc mộng cũ kỹ xa vời. Đột nhiên tôi chạnh nhớ đến quê hương mà cả năm nay tôi chưa có dịp quay về: đó là thành phố Tôkyô và khu Koishikawa, nơi gia đ́nh tôi sinh sống. Bây giờ trên một đất nước xa lạ, một thân một ḿnh để con tàu đêm lắc lư đưa đi như thế này, nếu cảm thấy có nỗi buồn nào xâm chiếm cơi ḷng th́ cũng là cái chuyện thường t́nh...

         

                *          *          *

 

Tối hôm qua, măi tôi mới t́m được một khách sạn ở Đ́nh Tử Loan, nh́n xuống mặt nước Tây Hồ. Xe hoả đến Hàng Châu mới vào khoảng sau 7 giờ tối, thay v́ ngủ ở một khách sạn ngay bên ga th́ tiện biết bao, tôi lại muốn đi thêm để t́m cho được một chỗ trọ bên bờ hồ. Không rành đường đất nơi đây, tôi đă nhờ một anh xe kéo đưa ḿnh đến khách sạn Thanh Thái đệ nhị quán ở bên ngoài Dũng Kim Môn. Đă định giá 20 tiền cho đoạn đường để tới nơi đó và mới leo lên nhưng cái anh xa phu có vẻ là người không đáng tin cậy, vừa vặn lúc xe đang quẹo vào một con hẻm vắng vẻ trong thành, anh ta đă khựng càng xe lại và bảo: “Ông phải chi thêm 10 tiền nữa, không th́ thôi!”. Dường như nếu tôi c̣n tỏ ra chần chừ th́ có thể sẽ bị anh ta uy hiếp. Lời qua tiếng lại một lúc nhưng cuối cùng tôi nghĩ ḿnh đang mang hành lư, lại không rành đường đất, nếu bị bỏ mặc nơi đây sẽ không biết phải làm sao nên đành chấp nhận. Bấy giờ, anh ta lại đ̣i: “Tiền phải đặt trước!”.Dĩ nhiên là điều đó làm tôi khó chịu nhưng cái hành vi trấn lột của xa phu Thượng Hải là thế, ḿnh chẳng biết cái anh này thuộc loại gian ác đến cỡ nào nên đành nghe theo và móc tiền đưa. May thay, đêm hôm đó sáng trăng, nếu trời tối tăm th́ có lẽ câu chuyện không chỉ dừng lại ở đấy. V́ ba sự việc rắc rối như vậy, khi tôi đặt chân đến khách sạn th́ đă 9 rưởi tối. Tuy là lần đầu tiên được nh́n thấy Tây Hồ nhưng địa lư vùng ven hồ th́ qua thi ca và tiểu thuyết[10], tôi cảm thấy đă quen thuộc, hầu như không chỗ nào là tôi không biết. Khách sạn được xây trên một khu đất ở phiá trái Dũng Kim Lộ, mặt tiền của nó ngó thẳng qua nhà hát có tên là Tây Hồ Phượng Hoàng Đài, c̣n phiá sau th́ trổ ra một vùng trời nước bao la của Tây Hồ. Đứng trên bao lơn khách sạn mà ngắm th́ măi xa ở bên kia hồ, tôi đă thấy h́nh ảnh của ngọn Ngô Sơn với một lớp sương chiều giăng ngang, màu ngọn núi sẩm hơn màu trời một chút. Chắc chắn là ngọn tháp Lôi Phong nổi tiếng phải nằm đâu đó xế bên tay mặt nhưng cho dù là một đêm trăng tỏ ngời như hôm nay, v́ ẩn dưới đáy của lớp sương dày nên tiếc thay, tôi không t́m đâu ra bóng h́nh của nó.

 

        

           Tam đàm ấn nguyệt, một trong Tây Hồ thập cảnh

 

Có chăng chỉ thấy được, thật xa đằng trước mặt phiá bên kia hồ, những ngọn núi nhàn nhạt, mấy khóm cây h́nh thù đen sắc vượt lên khỏi mặt nước. Khi nghĩ rằng đấy chính là h́nh ảnh của các ḥn đảo nơi có Tam Đàm Ấn Nguyệt[11] và Hồ Tâm Đ́nh[12], những thắng cảnh xưa nay ḿnh vẫn ao ước được thấy một lần th́ ḷng tôi bỗng khấp khởi rộn ràng như kẻ được gặp người ḿnh yêu. Con đê tên là Bạch Công Đê v́ theo truyền thuyết, nó đă được Bạch Lạc Thiên xây nên, chân núi Cô Sơn nơi có Phóng Hạc Đ́nh của Lâm Ḥa Tĩnh[13], dấu tích cây cầu Đoạn Kiều nổi tiếng v́ mối t́nh của Văn Thế Cao với tiểu thư Tú Anh[14], Bảo Thạch Sơn, ḥn núi có tháp Bảo Thúc[15] ... tất cả các địa điểm đó có lẽ đều nằm sau lưng, không xa mấy khách sạn tôi đang ở là mấy nhưng tôi không thể nào nh́n thấy chúng từ cái bao lơn này. Tôi định đêm nay ḿnh sẽ dùng thuyền đi ra Tô Đê[16] tận chỗ có Lục Kiều[17] nhưng thấy giờ này đă quá trễ nên đành hẹn với ḿnh chiều mai sẽ lấy một chiếc huafeng mà ra đó.

Đúng như lời chỉ dẫn của ông nhà buôn trên xe hỏa, ở cái khách sạn do người Trung Quốc kinh doanh này, mọi sự đều gọn ghẽ sạch sẽ. Ngôi nhà hoàn toàn xây theo kiểu Tây phương, dọc bao lơn chỉ có mươi căn pḥng dành cho khách và trước cửa mỗi pḥng đều đặt những chậu cúc kiểng, bên trong cũng ngăn nắp, giường chiếu sắp đặt li lai làm tôi thấy thật thoải mái. Khác hẳn anh xa phu tôi vừa mới nói, người hầu pḥng tỏ ra lịch sự, khi nói chuyện biết chêm chút tiếng Anh. Chỉ tiếc một nỗi là họ không có pḥng tắm. Chẳng biết phải làm sao, tôi đành lửng thửng ra bên ngoài, đến một ngôi nhà tắm công cộng ở góc Nghênh Tử Lộ tắm rửa cho sạch sẽ, sau đó leo lên một tiệm ăn gần bên dùng bữa cơm chiều. Trong mấy món ăn có Tonpô.nyo (Đông Pha Nhục). Người ta bảo duyên do là ngày xưa ông Tô Đông Pha v́ yêu mến cảnh non xanh nước biếc của Hàng châu nên ở lại đây khá lâu và đă cho chế ra món ăn khoái khẩu đó. Nếu như cơm Tây có món Châteaubriand th́ nó chính là một phiên bản tương xứng. Món thịt lợn này được kho trơn đến lúc mềm lụi ăn ngập chân răng, mỡ nó thau ra giống như đậu phụ và có màu nâu đậm. Nói tới Tô Đông Pha, người ta nghĩ ngay đến một nhà thơ siêu phàm thoát tục nhưng h́nh dung cảnh sáng chiều, ông ngồi dạo thuyền, đưa cay bằng cái món nhắm này bên cạnh ái thiếp Triêu Vân th́ tôi có cảm tưởng ḿnh cũng đă hiểu được phần nào cách hưởng lạc của người Trung Quốc. Sau khi ăn cơm xong, về đến khách sạn th́ đă khoảng 10 giờ rưởi. V́ con trăng quá đẹp nên tôi ra ngoài bao lơn ngồi dựa vào chiếc ghế mây lặng ngắm cảnh sắc trên hồ. Bất ngờ để ư thấy trước cửa pḥng bên cạnh có hai người đàn bà đang ngồi đâu mặt với nhau bên chiếc bàn. Trên cái sàn gỗ dọc bao lơn, nơi vầng trăng dịu dàng in bóng hàng lan can, một lớp sương xanh nhàn nhạt đang nhẹ nhàng vây phủ, có lẽ v́ vậy mà h́nh ảnh và trang phục của hai người ấy thấy cũng mông lung huyền ảo. Thế nhưng không phải phân vân ǵ nữa, chính là tiểu thư xinh đẹp và người chị của cô mà tôi đă gặp trên chuyến xe hỏa vừa rồi. Có lẽ cũng như tôi, hai cô đă từ Thượng Hải xuống nơi đây để ngắm cảnh Tây Hồ. Dù vậy, hai người con gái đi chơi riêng với nhau th́ quả là chuyện lạ, hoặc giả trong pḥng c̣n có một người đàn ông nào đó tháp tùng họ. Trong khi tôi đang suy nghĩ vẩn vơ th́ hai cô gái, có lẽ ngại ngùng v́ sự có mặt của người thứ ba, đă len lén đi vào và khuất sau cánh cửa pḥng.      

Sáng hôm sau, khoảng 8 giờ sáng tôi đă xuống giường. Thay v́ ăn cơm sáng, tôi dùng ít hôtoi (hoả thoái) nổi tiếng của Hàng châu để đi kèm với saapin (sa bỉnh)[18], xong đi đi lại lại ngoài bao lơn. Chợt lúc ấy, tôi nhận ra cánh cửa căn pḥng bên cạnh đang để ngỏ. Tự nhiên tôi nghĩ đến hai người con gái đêm qua nên rón rén băng qua đằng trước và ḍm trộm vào căn pḥng. Quả là ngoài hai cô c̣n có thêm một người đàn ông đồng hành. Có lẽ anh ta là chồng của cô chị. Tuổi anh trên dưới 30, khuôn mặt dài, vai rộng, người cao gầy. Hai nàng con gái h́nh như cũng vừa mới thức và rửa mặt xong. Cô tiểu thư đang ngồi trước tấm kính, bà chị đứng sau lưng và đang chải tóc hộ em. Một lúc sau th́ cả ba kéo nhau ra ngoài hành lang, ngồi quây quần bên cạnh cái bàn đêm qua và măi miết chuyện tṛ. Tuy nhiên, tay bà chị vẫn không rời cặp kim đan. Dung mạo của người đàn ông và cô gái nhỏ nét giống nhau nên có thể suy luận họ là hai anh em ruột, c̣n người con gái lớn hơn hẳn phải là vợ của anh chàng. Khuôn mặt của cô gái nhỏ thực ra c̣n xinh đẹp hơn nhiều so với lúc ngồi trên xe hỏa. Có thể đó là màu nước Tây Hồ vàng tươm như lụa với những con sóng nhỏ lô xô cũng như bầu không khí sảng khoái của buổi sáng mùa thu ngoài trời đă tô vẽ thêm và ảnh hưởng tới dung nhan cô. Chiếc áo dài cô mặc bên trên người cũng như cái váy dài đều xanh một màu men sứ, cả hai trông sao mà thích hợp với t́nh cảnh và thời điểm lúc này đến thế! Tôi ngờ rằng cô đă cố ư chọn bộ đồ này trong số quần áo đem theo để sao cho h́nh dáng của ḿnh có thể tan loăng vào trong màu xanh của cảnh quan núi hồ. Màu của bộ quần áo tuy có sáng bóng nhưng kín đáo và sang trọng, được may bằng sa, buông mềm mại tựa cḥm liễu rũ bên sông. Ngày hôm qua tôi không nhận ra nhưng mới thấy trên nền xanh men sứ ấy có thêu lốm đốm những mô h́nh như đuôi chim công và cũng cùng một màu xanh. Ngoài ra, bên riềm áo và quần lại có viền những sợi tơ hồng nhạt màu hoa trúc đào. Nh́n chung, cổ và chân của phụ nữ Trung Quốc cũng thon thả nào có kém người Tây phương nhưng bàn chân của cô tiểu thư này – khi cô đang ngồi trên ghế và ngáng cả hai chân lên thanh ngang bên dưới mặt bàn – đă để lộ ra vùng da thịt giữa gấu quần và đôi tất màu kem sáng[19]. Đôi chân thu hẹp dần, đến khoảng mắt cá th́ bàn chân hầu như chỉ trơ có xương nhưng sau đó lại nở nang ra để có thêm một chút da thịt. Mũi chân cô xỏ vào một đôi giày cũng bằng sa nhưng hơi nông, nó chỉ đủ che mấy đầu ngón và cảm tưởng của ta là cô có đôi bàn chân mảnh khảnh đáng yêu như chân của một chú nai con. Dĩ nhiên không chỉ đôi bàn chân, cổ tay nơi cô đeo chiếc đồng hồ vàng cũng mảnh mai như vậy. Có thể nói mặt cô hơi dài một chút, lỗ mũi thanh tú như mũi người Hi Lạp, cái miệng nhỏ mở he hé với đôi môi mọng. Trên khuôn mặt hội đủ những yếu tố để tạo ra một nét thơ ngây và ngơ ngác như trẻ con khiến người ta suy luận rằng cô phải là người sinh ra trong một gia đ́nh quí phái th́ mới có dáng vẻ sang trọng như vậy, vẫn có những dấu hiệu kiệt sức chứng tỏ sức khoẻ của cô không khả quan cho lắm và chắc cô đang lâm bệnh. Cặp mắt to với đôi đồng tử đen của cô sao không thấy tràn đầy sinh khí, đôi môi đáng lẽ phải hồng tươi th́ đă ngả màu nâu. Sắc mặt của cô không thể nói là trắng xanh nhưng xanh đậm và v́ đó mà hơi thâm. Làn da cô mịn màng, săn lại và lạnh lẽo như chất ngọc, mới nh́n thoáng bên trên sẽ thấy nó đẹp long lanh và trong veo nhưng nếu thử đào bới th́ từ dưới đáy, ta có cảm tưởng sẽ vọt lên những cặn bă đục ngầu như một cái ao tù. Dù vậy, vẻ yêu kiều đă lôi cuốn trái tim tôi hơn cả lần gặp hôm qua có lẽ là từ ấn tượng toàn thể đối với người đẹp bệnh hoạn là cô mà tôi cảm nhận. Nhất là khi đề cập đến người đàn bà ta phải nói đến nét liễu yếu đào tơ, thần thái lăng đăng, đồ chừng chỉ cần gặp phải một luồng gió là họ sẽ tan biến. Đối với người Trung Quốc, ngay cả người Á Đông cũng vậy, có thể xem quan niệm này là điển h́nh về nét đẹp phụ nữ kiểu Trung Hoa. Trước đây tôi có lần nói, đàn bà Trung Quốc nói chung phần đông đều có khuôn mặt nhỏ và giống trẻ con cho nên dù đối với người đă có chồng hay c̣n con gái, ḿnh thật khó ḷng đoán được tuổi tác của họ. Nếu cô tiểu thư này không để kiểu tóc trẻ như con gái và khoé mắt cánh mũi của cô không lộ ra một vẻ ngơ ngác thơ ngây th́ với những nét hằn cứng như chạm khắc trên dung mạo tuyệt vời ấy, cô có thể được cho là người lớn với số tuổi trên hẳn số tuổi thực. Riêng tôi đoán nếu trẻ lắm th́ cô 16 hay 17, nếu không có lẽ cũng chưa đến 19. 

 

              Khúc Viện phong hà, một trong Tây Hồ thập cảnh

V́ dự định lưu lại nơi đây khoảng một tuần, tôi nghĩ ḿnh có dư thời giờ để đi thăm tường tận mọi danh lam thắng cảnh trong vùng. Trước tiên phải ḍ xét địa thế cho nên từ sáng tôi đă thuê kiệu để đánh một ṿng chung quanh hồ. Nhân việc đó mà tôi mệt đến phờ người nên mới quá 4 giờ rưởi đă trở về khách sạn. Đêm nay tôi sẽ tha hồ ngắm cảnh trăng nước trên hồ bởi v́ tối qua tuy đă giữ một chiếc huafeng nhưng có lẽ quá mệt, không đủ can đảm lê chân, nên tôi lại ra ngồi tựa ḿnh trên chiếc ghế mây để thần hồn đắm ch́m vào cảnh sắc hoàng hôn trên hồ. Đêm qua tôi không phân biệt được rơ ràng nhưng bây giờ mới để ư là khu vườn bên dưới bao lơn có trồng nhiều cây liễu, sơn trà và phong dọc theo chu vi một đầm sen. Trên doi đất cạnh hồ , người ta xây một cái đ́nh h́nh lục giác be bé. Từ bậc thang của cái đ́nh có một con đường lát đá, trên đó đặt nhiều chậu cúc. Trên mấy bức tường đất màu trắng của cái tiểu đ́nh này, dây trường xuân mọc ken dày phủ hết cả. Bên ngoài bờ tường đất, có một nhóm người qua lại bắt đầu bu đến và làm thành một hàng rào người. Tưởng là ǵ, té ra có một anh diễn tṛ đang biễu diễn tuốt kiếm cho thiên hạ xem chơi. Truyện Thủy Hữ cũng có chép cảnh tượng các anh hùng hào kiệt kẻ th́ múa côn người th́ múa giáo ở ngay giữa chợ. Có lẽ ông diễn tṛ này học theo các sư phụ đó. Nơi đây nằm ngay ngă tư rộng răi của Diên Linh Lộ, khách nhàn du qua lại nhộn nhịp. Người ta thường hay đụng đầu những người bán mía dạo. Ở vùng này, mía là một món quà b́nh dân, người già người trẻ ai cũng mua mía để nhai nhóp nhép. Bên tay mặt ngă tư là một bức tường đá đối diện với mặt nước hồ, trên bến đ̣ ở kè sông có mấy chiếc huafeng cắm neo. Cạnh chúng, năm sáu chiếc kiệu đẹp đẽ, có tết những tụi màu hồng gắn chuông bạc nhỏ và buông rủ, đang nằm như nghỉ mệt.

Đưa mắt nh́n khu hồ nằm bên kia thành phố, tôi thấy mặt trời chiều đang nằm ở giữa ngọn Ngô Sơn và rặng núi chạy ṿng đằng sau với các ngọn Tuệ Nhật Phong và Thái Vọng Sơn. Nó như đang buồn ngủ díp mắt, đang từ từ ch́m xuống một cách lặng lẽ và êm ả.

 

              

         Di tích tháp Lôi Phong cũ, nơi trấn con tinh bạch xà, đă đổ nát

 

Tháp Lôi Phong mà hôm qua tôi không thể nh́n thấy, nằm cách ngọn Ngô Sơn chỉ độ một tẹo, nó như đang vạch luồng khí núi màu xanh của ngọn Nam B́nh Sơn rậm rạp cây cối để vươn lên nền trời. Nghe rằng tháp này được xây từ thời Ngũ Đại, cách đây ngót một ngh́n năm cho nên những đường nét kỹ hà học thẳng băng của nó nay đă bị bào ṃn thành h́nh dạng lởm chởm của một cái núm cùi bắp. Dù vậy màu gạch kia hăy c̣n chưa phai hẳn, nên khi được mặt trời chiều dọi lên, nó phản chiếu một màu đỏ thắm. Tôi chợt thấy ḿnh đang được ngắm Lôi Phong tịch chiếu (Mặt trời lặn trên tháp Lôi Phong) vốn được đánh giá là một trong Tây Hồ thập cảnh. Chếch qua bên phải của ngọn tháp một chút và xa xa trên mặt hồ là h́nh ảnh ḥn đảo mà đêm qua tôi đă đoán là nơi có Tam Đàm Ấn Nguyệt (Ba mặt đầm in trăng). Ở phiá đông của đảo và nằm giữa lùm cây xanh tốt hiện ra một vật thể be bé trăng trắng, có lẽ là những bức tường của Thoái Tỉnh Am[20]. C̣n ḥn đảo con nơi có Hồ Tâm Đ́nh th́ từ chỗ này phải nh́n thật xa qua bên phía tay phải. Ḥn đảo giới hạn tầm mắt của tôi nhưng đây chính là chỗ hồ trăi rộng về trung tâm của nó nên chung quanh đảo chỉ có những đợt sóng lăn tăn đẩy ra tấp vào. Bất chợt tôi nhận ra bóng một con thuyền nhẹ từ trong ṿm liễu ở khoảng Thanh Ba Môn cửa thành Hàng Châu đang chèo thẳng một mạch về phía chân ngọn tháp Lôi Phong. Mặt nước th́ lặng mà thuyền lại bé nên tôi có cảm tưởng nó như một con rận đang ḅ trên mặt chiếu. Liền lúc đó, trước mắt tôi lại hiện ra một chiếc thuyền nhỏ khác từ Đ́nh Tử Loan, tựa hồ nó muốn bơi về hướng mũi đất Tiên Lạc Viên. Trên chiếc thuyền này h́nh như chỉ có một người lái ngồi chính giữa, đang dùng cả chân và tay để sử dụng một lượt hai mái dầm cho thuyền tiến mau. Chẳng biết tự lúc nào mặt trời đă hoàn toàn lặn. Thế nhưng nền trời ở góc những ngọn núi phiá Tây không tối đi mà ngược lại, c̣n sáng ra. Dần dần màu trời như bốc cháy, sắc đỏ nhuộm cả phân nửa mặt hồ, giống như một ḍng mực đỏ đang trôi.

Có lẽ hai chị em người đẹp kia đang đi ngoạn cảnh hay sao mà chưa thấy về. Sáng hôm nay, chiếc bàn ngoài bao lơn nơi họ vẫn thường giữ chỗ, tôi thấy có một cô béo núc na núc nác người phương Tây mặc một chiếc áo chẽn bằng len dày vằn vện ngang dọc đă ngồi vào đó. Cô ta đang thừ người, một tay chống má. Chẳng hiểu v́ cớ ǵ mà khi thấy tôi đi ngang qua, đột nhiên cô ta đặt câu hỏi bằng tiếng Nhật:

- Ông từ Tôkyô đến đấy à?

- Không, tôi không đến từ Tôkyô. Tôi đến từ Bắc Kinh. Cô sống ở Tôkyô hay sao ạ?

- Vâng, tôi đă từng ở Tôkyô, Ôsaka, ngay cả Kôbi (cô muốn nói Kôbe) nữa. Nhờ đó mà biết chút tiếng Nhật.

Nghĩ thầm cô nàng có thể là hạng gái măi dâm thường kéo đến đây từ vùng Thượng Hải nên tôi mời mọc :

-  Sao? Cô một ḿnh th́ đi dạo một chút với tôi đi!

-  Không được, ông ơi! Tôi không đi một ḿnh. Có cả chồng tôi nữa.

Nếu cô ta đi cùng chồng th́ thôi, đành vậy. Hơn nữa, một ḿnh không biết làm chi nên tối đến, tôi lại cất bước đến nhà tắm công cộng ở Nghênh Tử Lộ. 

 

                   *          *          *

 

Sau bữa cơm chiều, lúc tôi ra bến đậu thuyền đằng sau khách sạn và leo lên một chiếc huafeng th́ có lẽ đă đến 9 giờ tối. Thuyền nương theo bờ hồ từ Dũng Kim Môn và chèo về hướng nơi có cảnh Liễu Lăng Văn Oanh (Sóng liễu nghe oanh hót). Tôi chiếm lấy chỗ đầu mũi thuyền , để cho toàn thân tắm bằng ánh trăng đang chiếu trọn khung trời không có lấy một gợn mây. Để tả đêm nay trời thanh trăng sáng đến độ nào th́ ta có thể h́nh dung cảnh tượng những ngọn núi bao bọc quanh hồ, những hàng liễu trên băi đang rũ xuống giống như đàn con gái xơa tóc gội đầu, ngay cả những đền đài lầu gác bên bờ, từng cái từng cái đều soi bóng rơ mồn một lên trên mặt nước. Ngày xưa tôi có dịp ngắm trăng ở Cam Đường Hồ ven bờ sông Tầm Dương và hăy c̣n nhớ h́nh ảnh ngọn Lư Sơn hùng vỹ in trên mặt hồ xanh ngắt. Thế nhưng so sánh với lúc đó th́ đêm hôm nay trời quang đăng bội phần mà diện tích của Tây Hồ c̣n rộng hơn hồ Cam Đường nhiều. Cho dù mặt nước không được như ở đây đi nữa th́ trong một buổi chiều như hôm nay, ta cũng thấy hồ rộng ra bát ngát hơn b́nh thường. Khi thuyền dần dần đi xa bờ th́ nước hồ trên con đường thuyền đang trôi dường như tăng thêm và dâng lên từ dưới đáy hồ làm cho mặt nước giống như cái bụng đang trướng, nó từ từ đẩy thuyền đi càng lúc càng xa bờ. Đến đây cũng phải xác nhận một điều: tuy phong cảnh Tây Hồ được cho là đẹp chủ yếu nhờ diện tích rộng bao la nhưng nó không đến nổi rộng quá lố như trường hợp hai hồ Động Đ́nh và Phan Dương. Ở đây chỉ cần phóng một tầm mắt là ta đă có thể thấy một cách bao quát phạm vi của nó, c̣n như núi đồi g̣ đống th́ tầm cỡ cũng vừa vặn nên giữ được thế quân b́nh. Nếu ḿnh nghĩ là hùng tráng bao la th́ sẽ thấy nó hùng tráng bao la, c̣n nghĩ nó gọn ghẽ như ḥn non bộ th́ sẽ thấy nó thật gọn ghẽ. Bởi v́ khung cảnh này có đủ mọi thứ: cửa sông, đê dài, đảo lớn đảo nhỏ, cây cầu với lầu đặt trống (cổ kiều) ..., tuy đa h́nh đa dạng nhưng khi ta nh́n sẽ thấy mọi chi tiết đi cả một lượt vào trong đôi mắt như khi người mở một bức tranh cuộn ra xem, và đó đặc điểm của cái hồ này.

 

             

                            Cổ kiều

 

Đêm nay cũng vậy, khi thuyền dần dần ra xa bờ, cả một vùng trời nước bao la dần dần mở ra trước mắt nhưng tôi không dám chắc là đến bên kia chân trời ḿnh sẽ chạm được đất liền. Tôi có cảm tưởng là tất cả núi rừng nằm ven bờ hồ thực sự phải c̣n ở tận đằng sau chân trời ấy nữa. Ngẫng đầu lên đăo mắt nh́n bốn phương tám hướng xong, tôi mới cúi mặt xuống nh́n xuống bên dưới th́ trước mắt tôi, chỉ là một vùng mông mênh sóng vỗ. Tựa chừng không phải thuyền đang băng ngang hồ mà như thể thuyền đang ch́m dần xuống ḷng nước. Nếu ai là người có được cái tâm t́nh như vậy mà lặng lẽ mặc cho con thuyền đu đưa để thiu thiu ch́m xuống dưới đó th́ dù có bị chết đuối, cái chết ấy cũng không có ǵ đau khổ và nếu phải gieo ḿnh, cũng không lấy làm buồn tủi. Chưa kể là nước của hồ này, một phần v́ có ánh trăng chiếu lên hay sao mà thấy trong vắt như ḍng nước sâu của một con suối linh thiêng[21] trong chốn thâm sơn .V́ vậy khi thuyền chao nghiêng, nếu như h́nh ảnh của nó không in lên mặt nước đang trải ra như tấm kính th́ người ta sẽ không c̣n biết phân biệt đâu là thế giới của không khí và đâu là thế giới của nước bởi v́ từ nơi đây, có thể nh́n rất sâu, thấu tới phiá đáy hồ. Trên chiếc thuyền đáy nông mà phần nổi trên mặt nước cũng bèn bẹt và mỏng như một chiếc dép rơm, thân thể tôi đang trôi lặng lờ về phiá trước ở giữa khoảng không khí tiếp giáp với mặt nước. Chỉ thấy lạ là sao ḿnh chưa bị thấm ướt chứ có lúc tưởng chừng người ḿnh đă ch́m hẳn trong ḷng nước. Choài ra ngoài mạn thuyền, đưa mắt nh́n đáy hồ cho cực rơ, tôi thấy ở đây nước bắt đầu cạn dần, chỉ khoảng 2, 3 shaku hay 4, 5 shaku[22] mà thôi. Ngày xưa, thơ Lâm Ḥa Tĩnh có câu “Sơ ảnh hoành tà thủy thanh thiển”[23] là nói về hồ này nhưng ư nghĩa và vẻ đẹp của mấy chữ “thủy thanh thiển” th́ chỉ khi nh́n xuống đáy nước ở đây, lần đầu tôi mới lĩnh hội được. Bên trên tôi vừa so sánh nước hồ với cái trong vắt của một ḍng suối linh thiêng chốn thâm sơn nhưng đứng trước cảnh này th́ cách diễn đạt ấy thấy không c̣n đầy đủ. Chính v́ dù sâu có mỗi 3, 4 shaku thôi nhưng nước hồ ở đây không chỉ trong suốt như con suối thiêng của nhà ẩn tu, nó c̣n có vẻ dị thường với cái nằng nặng, trơn trơn dinh dính của một viên kẹo. Nếu như xoè bàn tay vốc vài giọt nước hồ ở đây lên rồi đưa lên khoảng không trong chốc lát, có lẽ khi nhận được ánh sáng lạnh lẽo của vầng trăng, chúng sẽ cô lại thành những hạt thủy tinh cũng không chừng! Trong ḍng nước nằng nặng ấy, tôi thấy mái dầm không xé nước để đưa con thuyền nhẹ nhàng lướt tới mà lại hơi bị cản như thể có ai đang đẩy ngược. Mỗi khi mái dầm rời mặt nước th́ nước hồ ánh lên một màu xanh bạc, thấy giống như hồ đang được trải lên trên bằng một lần lụa mỏng. Bảo trong nước có tơ sợi th́ có thể bị coi là kỳ khôi nhưng đúng thế, tôi cảm thấy dường như nước trong hồ này đă được dệt bằng một loại tơ mảnh mai và có sức đàn hồi, gắn bó, c̣n tinh vi hơn cả tơ nhện nữa. Tuy nước trong xanh thực đấy nhưng nó không làm ta cảm thấy khoan khoái v́ chỉ chứa chất một sự nặng nề tù hăm. Sở dĩ tôi cảm thấy như vậy một phần v́ ở dưới nước có một loài thực vật giống như rong rêu đang mọc um tùm, khiến cho đáy hồ như được phủ lên một thảm nhung xanh thẫm, và có lẽ nhờ phản xạ ánh sáng nên nó óng a óng ánh. Thực t́nh tôi không biết lối diễn tả nào phù hợp hơn nếu không gọi nó là một tấm thảm nhung được dệt tinh xảo và có một vẻ đẹp óng ả dị thường. Thế rồi, để cho tấm nhung này càng mịn màng và bóng loáng hơn, nữ thần cung trăng đă ban phát ánh sáng, tạo nên vô số hoa văn trên sóng khâu lại bằng những con rắn bạc lên khắp cả mặt hồ. Nếu trên cơi đời này có một loại nhung đẹp như thế th́ tôi nghĩ ḿnh sẽ mang về Tôkyô mặc lên người cô K-ko, một nữ diễn viên đáng yêu mà tôi biết. C̣n nếu như trên hồ này có một nàng tiên đang sống th́ cái áo khoác của nàng tất phải có màu sắc của tấm thảm nhung này! V́ đáy hồ khá cạn, dù tôi không chủ tâm, mái dầm cũng ngoáy trúng ngay thảm rêu, làm cho những quầng bùn đục tṛn giống như làn khói chợt bốc dậy trong hồ chẳng khác nào cát đá quay cuồng trước cơn gió lốc.    

 

        

            Đoạn Kiều tàn tuyết, một trong Tây Hồ thập cảnh

 

Con thuyền sau khi qua trước khu vực Liễu lăng văn oanh rồi th́ quay ngoặt qua hướng Tây để đi về phiá trung tâm hồ. Tôi thấy bên trái có một khoảnh đen đen như thể một cánh rừng thấp, có lẽ là ruộng dâu hay ǵ đấy. Nh́n về hữu ngạn th́ giữa lúc tôi không để ư, thuyền đă quay ṿng tṛn và hoàn toàn đổi phương hướng, rồi đùng một cái, trước mắt tôi mặt hồ đang nới rộng thêm ra, từ phiá xa xa nơi sóng tấp vào, đă thấy ngọn tháp Bảo Thúc trên Bảo Thạch Sơn h́nh thù như cái cột buồm hiện ra mơ hồ trên nền trời. Bên trái của nó, khoảng dưới chân ḥn núi Cát Lĩnh, tôi thấy có ánh đèn nhấp nháy, không chừng là nơi có khách sạn Tân Tân. Ở chỗ này mà đưa mắt nh́n quanh một ṿng th́ coi bộ từ đây đến đó c̣n phải đi mất một đoạn đường cực dài v́ mặt nước Tây Hồ bây giờ lai láng chẳng khác nào mặt biển. Nói là biển chứ mặt nước hồ quá sức b́nh lặng, trước mắt, tôi không thấy đợt sóng nào đáng kể. Tôi nghĩ phải chăng thân thể ḿnh chỉ nhỏ bé như con kiến và đang lọt thỏm trong một cái mâm cẩm thạch tṛn vĩ đại là mặt nước hồ. Tôi c̣n nhớ khi hăy c̣n nhỏ, có lần đứng giữa một cánh đồng rộng, nhắm mắt và xoay ṿng ṿng rồi bất chợt mở mắt ra th́ thấy đất trời chưa bao giờ rộng răi hơn thế, chóng mặt đến suưt ngất. Thế nhưng điều đáng ngạc nhiên hơn nữa là dù hồ này rộng đến bao nhiêu, đi đâu cũng thấy nó sâu độ 2, 3 shaku hay cùng lắm nước chỉ dâng chấm ngực. Lúc ấy tôi ngẫm nghĩ phải chăng Tây Hồ không là một cái hồ mà là một cái ao con đáng khiếp sợ. Nếu đem cái vĩ đại biến thành gọn ghẽ như ḥn non bộ th́ nhất định ta có thể làm được với cảnh Tây Hồ. Sở dĩ cái hồ này tĩnh lặng và trên mặt nước cảnh vật nào cũng in bóng dáng tươi tắn của chúng lên được như vậy, hẳn v́ đáy hồ khá nông và không có đợt sóng nào to đáng kể. Cũng giống như bóng núi có thể in trong ḷng chậu, dù chỉ sâu cỡ 2, 3 shaku đi nữa, nước vẫn là nước. Bắt đầu là cánh rừng cây tối đen trước mặt và cảnh màn sương xanh che ngọn Cô Sơn đang ùn lên, rồi qua bên tay trái tôi thấy những ḥn núi thấp chập chùng nằm bên nhau với những đường cong thanh nhă như thân thể một người phụ nữ, nào là Thiên Trúc Sơn, Thê Hà Lĩnh, Nam Cao Phong, Bắc Cao Phong vv... Dưới ánh sáng chan ḥa của vầng trăng, những quả núi ấy trở thành lung linh như chực tan biến nhưng khi thấy từng ngọn một vẫn đổ cái bóng trang nghiêm của chúng trên mặt nước, không hiểu v́ sao cảnh đó lại khiến tôi đoan chắc về mực nước nông của ḷng hồ. Khi chèo đến trước Hồ Tâm Đ́nh và c̣n cách khoảng 7, 8 chô[24], tôi chợt nói với người lái thuyền:    

- Này bác, tạm dừng thuyền ở chỗ này cho tôi với!

Ông lái không hiểu v́ cớ ǵ nên dừng mái dầm, ngồi sụp xuống đuôi thuyền. Chiếc huafeng bây giờ giống như một cái thuyền con mất hướng, chầm chậm xoay ṿng tṛn và để cho những đợt sóng đưa đi đâu th́ đưa. Gần mạn thuyền bên trái, chỉ có cái bóng dài của ngọn tháp Lôi Phong in trên mặt nước, nghiêng qua lệch lại như dáng con lươn. Ngoài ra hoàn toàn không có vật ǵ lay động cả. Có đi chăng nữa th́ chỉ là bóng trăng phía tay trái ngọn tháp đang xê dịch chậm răi trên bầu trời về bên phải. Xa hơn nữa, dưới chân ngọn Cô Sơn, chắc là ngang tầm với Văn Lan Các (Gác sóng thêu), có mấy ánh lửa đêm đo đỏ đang nhấp nháy. Cố sức lắng tai nghe thêm nữa th́ thấy giữa cái tịch mịch như dưới đáy cơi chết, vọng lại mơ hồ một tiếng tiêu ai thổi...    

Tôi bất chợt nhô đầu nh́n xuống nước. Không biết có sự biến hoá ǵ, nước hồ trong vắt có thể thấy tới đáy như thế mà giờ không nh́n được ǵ nữa trừ một mặt nước bên trên chấp chóa như tấm kính. Duy khi định thần, trố mắt nh́n thật kỹ th́, dù không có một ngọn gió nào vi vu thổi, khối nước trong hồ tựa chừng đang rung rinh v́ một trận động đất, khiến cho mặt hồ nhíu lại như tấm vải, bị ṿ bởi những cơn sóng, nhỏ nhưng hối hả, xô đẩy nhau giống người thần kinh nhạy cảm.

Chỉ hơn 30 phút sau, con thuyền của tôi lại từ từ chuyển động. Len qua giữa Hồ Tâm Đ́nh và Tam Đàm Ấn Nguyệt, thấy bên tay mặt có Nguyễn Công Đôn (G̣ Ông Nguyễn)[25], thuyền đi về phiá Tô Đê, con đê chạy từ Đông sang Tây cắt ngang ḷng hồ. Trên con đê dài dằng dặc ấy, lác lác đôi chỗ có vườn dâu, ở giữa, điểm xuyết dăm bờ liễu và mấy hàng cây. Cành lá của chúng xum xuê, tươi mát như ướt nước. C̣n về 6 cây cầu trên Tô Đê tương truyền do Tô Đông Pha xây lên th́ nếu tính từ bên trái tôi, cây cầu thứ nhất là Ánh Ba Kiều (Cầu ánh nước), cây thứ hai là Tỏa Lan Kiều (Cầu khoá sóng) đều ẩn đằng dưới bóng những lùm cây rậm, riêng hai cây thứ ba, Vọng Sơn Kiều (Cầu ngắm núi) và cây thứ 4, Yểm Đê Kiều (Cầu chắn đê) th́ đang bọc thành một ṿng h́nh cung trên đoạn đường con thuyền tôi bơi qua.

- Này bác lái, đưa thuyền chui dưới ṿm Vọng Sơn Kiều sang phía bên kia hồ hộ tôi đi!

- Chui th́ chui chứ bên kia cầu có ǵ để coi đâu, ông! Hơn nữa, nước bên đó cạn, cỏ với rong mọc đầy hà, thuyền dễ bị kẹt lắm.

Gương mặt của người lái tỏ ra ông ta đang lúng túng. Tôi bèn thôi thúc:

- Có kẹt cũng không sao! Bơi qua đi, được chừng nào hay chừng nấy!

Người lái thuyền vùng vằng một chút nhưng rồi cũng đưa con thuyền hướng về phía Vọng Sơn Kiều.

Cái cổ kiều (cầu trống) này vốn xây bằng đá, h́nh ṿng cung, bị giây leo mọc như đan vào nhau, cứ như thế mà in bóng trên mặt hồ. Thuyền chui gọn dưới ṿm cầu h́nh tṛn để đi qua bên kia. Lúc tưởng chừng đă vượt được phân nữa th́ nghe dưới đáy thuyền bắt đầu có tiếng kêu kẻo cà kẻo kẹt. À ra là vậy, ông lái này nói có lư thật. Chung quanh đây cỏ dại và rong rêu mọc kín mít, chúng đong đưa như hoa lau gặp gió nhưng khi chạm phải th́ kéo giật và cào thật sắc vào ḷng thuyền. May quá, chèo thêm được khoảng 10 ken[26] th́ rong và giây leo thưa bớt đi, mực nước có sâu hơn chút. Vừa vặn lúc đó, cách con thuyền của tôi chừng 5, 6 shaku, dường như có một vật ǵ màu trắng đang nổi lềnh bềnh. Thử cho chèo đến gần th́ tôi nhận ra đó là một thi thể đàn bà đang bị rong rêu bao phủ. Cái xác chết ấy nằm ngữa mặt lên trời, đang bị làn nước óng ánh và mỏng hơn cả thủy tinh táp qua táp lại. Ánh trăng chiếu như xuyên đúng nơi đây cho nên ta c̣n nh́n rơ hơn là trong không khí. Nó nhắm thẳng vào dung mạo trẻ trung của cái xác chết. Do đó, tôi không thể nào lầm cho được. Đấy là cô tiểu thơ xinh đẹp mà kể từ hôm qua, tôi đă gặp bao lần kể cả trong xe hỏa lẫn trên bao lơn khách sạn Thanh Thái. Đôi mắt của cô đă nhắm, hai bàn tay chắp lại trên lồng ngực, thân thể duỗi dài ra một cách b́nh an. Nh́n cảnh đó, tôi phỏng đoán là cô đă tự trầm. Dù vậy, tôi không làm sao thấy đọng lại trên khuôn mặt của cô chút dấu vết nào của sự đau đớn hay buồn khổ. Không hiểu cô đă t́m đến cái chết bằng cách nào? Hay là cô không chết đâu, cô chỉ đang đi vào một giấc ngủ thanh thản đó thôi. Nếu không sao nó lại tươi tắn và rạng rỡ đến thế! Tôi cố sức choài ḿnh ra khỏi be thuyền, đưa mặt ḿnh xáp lại gần khuôn mặt của xác chết. Cái mũi cao kia hầu như nhô lên đến chạm sát mặt nước và tôi cảm thấy như cô đang phả một hơi thở nhè nhẹ vào trong cổ áo tôi. Những nét hằn quá cứng khắc lên trên mặt như thể chất chứa oán hận, sau khi bị nước thấm ngập, coi bộ mềm mại ra và làm cho cô có dáng hiền hậu hơn. Ngay cả sắc huyết xanh xao ngả sang tối sẫm thấy như đă được gột rữa hết bụi bặm, giờ đây đă mang màu trắng trở lại. Thế rồi, màu xanh của cánh áo xanh men sứ mà cô mặc bên trên đă bị ánh sáng trong vắt của vầng trăng xoá mất đi, nay chỉ c̣n thấy lấp lánh trên đó một màu trắng bạc như vẩy cá vược.

Tôi chợt nhận ra là ở ngay đầu bàn tay đang đặt trên ngực của cô vẫn c̣n đeo cái đồng hồ nhỏ bằng vàng mà tôi để ư thấy có hồi sáng nay. Kim đồng hồ chỉ 10 giờ 31 phút, nó vẫn tiếp tục chuyển động như ghi nhận thời giờ cô đang sống. Khi tôi áp mặt xuống gần mặt nước, để giúp tôi thấy được cái kim đồng hồ nhỏ bé và mong manh đang tích tắc, độc giả có thể tưởng tượng ra là con trăng đang trôi qua bầu trời hôm ấy phải sáng đến mực nào... 

 

               *          *          *

 

Thi hài của người con gái đă được vớt lên ngay trong đêm hôm và đem về quàng tạm tại một căn pḥng trong khách sạn Thanh Thái vào sáng hôm sau. Tên của nàng là Lệ Tiểu Thư, một thiếu nữ 18 tuổi, năm nay vừa tốt nghiệp trường nhà ḍng ở Thượng Hải. Theo lời kể của người anh và chị dâu th́ gần đây cô mắc phải bệnh lao phổi, được anh chị đưa đến Hàng Châu lần này để nghĩ dưỡng sức đồng thời nhập viện ở một trung tâm chuyên môn về bệnh phổi trên Bảo Thạch Sơn. Có lẽ v́ cô bi quan, nghĩ ḿnh đă gặp phải chứng nan y vô phương chữa trị nên đâm ra tuyệt vọng với cuộc thế phù du này. Tối hôm qua cô đă đánh lừa được sự kiểm soát của anh chị, lén uống một liều thuốc phiện rồi ra bên Vọng Sơn Kiều, trầm ḿnh dưới đáy hồ để cho ḍng nước xanh kia tẩy sạch tấm thân đă bị độc trùng tàn phá. 

Tôi nghe xong câu chuyện, bỗng chạnh nhớ đến một người đồng chung cảnh ngộ với cô là danh kỹ Tô Tiểu Tiểu[27] đời Lục Triều, cũng đă nằm xuống bên cạnh hồ này.

 

        

                Mộ nàng Tô Tiểu Tiểu ở Hàng Châu

 

Mộ của nàng Tô ngày nay vẫn c̣n nguyên bên Tây Linh Kiều[28], che bởi mái Mộ Tài Đ́nh (Đ́nh mến tài) mà trên 4 trụ đá của nó, hăy c̣n lưu dấu những vần thơ khắc lên thương tiếc người mệnh bạc như mấy câu sau đây:

 

Kim phấn Lục Triều hương xa hà tại

Tài hoa nhất đại thanh trủng do tồn

(thơ Diệp Hách)

(Vàng tô phấn điểm xe hương Lục Triều đâu nhỉ?

Tài t́nh sắc sảo mồ xanh một kiếp c̣n đây)

 

Thiên tải phương danh lưu cổ tích,

Lục Triều vận sự trứ Tây Linh.

Hồ sơn thử địa tàng mai ngọc,

Hoa nguyệt kỳ nhân khả chú kim.

(thơ B́ Lâm)

(Ngh́n thuở danh thơm lưu truyện cũ

Lục Triều phận mỏng hỏi Tây Linh.

Núi hồ là chốn vùi xương ngọc,

Ai kẻ đa t́nh, hăy luyện kim!)

 

Đào hoa lưu thủy diễu nhiên khứ,

Du bích hương xa bất tái phùng.[29]

(thơ Từ Lan)

(Hoa đào nước suối trôi đi mất,

Vách thắm xe thơm hết hẹn ḥ)

 

Dịch xong tại Tôkyô ngày 13 tháng 2 năm 2016.

Nguyễn Nam Trân

 

 

 Tham khảo:

 

Tanizaki Jun.ichirô, nguyên tác Seiko no tsuki, 1982, trong (toàn tập)Tanizaki Jun.ichirô Zenshuu, quyển 6, Chuô Kôron, Tôkyô, xuất bản.

H́nh ảnh mượn từ Internet.