Nguyễn quang thân
Ngoài khơiMiền đất hứa
Dọc đường anh vẫn cố tưởng tượng xem Chi sẽ đón anh như thế nào. ở trong tù, ngoài những việc sinh hoạt, quét dọn, đổ phân, đi cung, anh c̣n làm một việc không ai biết: nói chuyện với Chi. Anh tưởng tượng Chi đang ngồi, đang đứng trước mặt anh, có h́nh hài cụ thể, sống động, hiện hữu bên anh, đối thoại với anh, khỏa lấp đầy cái hố cô đơn sâu thẳm của anh trong tù.
Anh nhét vào một cái bị cói tất cả những thứ anh mang về: bộ quần áo rách, chiếc khăn xé từ áo lót, quần cụt, đôi dép... Anh treo tất cả vào trong hố xí, định bụng sẽ đốt hết vào một ngày nào đó. Bây giờ anh đang mặc một chiếc ḅ Thái lấy trong mớ quần áo hỗn độn của Huy, em vợ nhà văn Huy Thảo, bạn anh. Chiếc áo pun nhăn USA nhờ cho Thảo mượn mà c̣n giữ được, làm anh lấy lại ḷng tự tin đă bị tổn thương rất nhiều từ ngày c̣n ở tù. Dưới chân anh là một đôi dép nhựa đế cao, sản xuất ở quận 5 Sài G̣n đang được ưa chuộng. Anh sải bước. Gió biển thổi vào tóc anh. Tuy có gió nhưng không khí đă được nắng hâm lên chút ít rồi. Cái mát mẻ ban mai, ân huệ của thành phố miền biển, nỗi nhớ khôn khuây của anh cũng đă bị xua đuổi đâu mất. Bụi bặm của đường phố hừng hực sự chụp giật, bon chen đă nuốt chửng nó. Anh mạnh mẽ, tự tin, sống lại.
Con Bốp dựng lên sau cánh cổng đan hoa cầu kỳ. Nó thân thiện liếm tay anh khi anh mở cái xích sơn đen. Anh yên tâm tin rằng mùi nhà tù đă được cọ sạch trên da thịt và quần áo.
- Trời anh! Anh Tuấn!
Chi từ trong nhà chạy ra, sững lại, mặt bạc phếch.
- Mở cửa cho anh - Tuấn nói.
- Để em mở. Trời ơi, em mơ hay thực thế này.
Chi mở cái khóa to tướng ở cổng. Hàng chục cái ch́a khóa run run trong tay nàng, chạm vào nhau lách cách. Không thể nào t́m ra ch́a khóa cổng. Chi giật cái khóa, lôi sợi xích sắt loảng xoảng. Vô ích. Nàng buông thơng tay, dịu lại, nh́n Tuấn qua cánh cổng rồi lại kiên nhẫn lần ṃ. Cuối cùng cánh cổng bật ra, anh bước vào sân.
- Bà đâu em? - anh đưa mắt nh́n quanh, hỏi.
- Cụ đi chợ chốc về. Cảnh sát đă đi xa.
Chi mỉm cười chua chát. Sau những tháng mỏi ṃn con mắt, Chi hiện ra trước mắt anh c̣n đẹp hơn rất nhiều so với h́nh ảnh nàng do anh tưởng tượng, nhớ lại. Nàng làm xao xuyến mọi thứ quanh ḿnh khi rót nước cho anh uống. Trước mặt anh, Chi đă từ một nơi xa vời bước lại, đôi mắt ăm ắp những t́nh cảm bị dồn nén đang phát sáng.
- Sao anh không tin trước cho em? Em tưởng anh từ trên trời rơi xuống, anh Tuấn.
Anh đứng dậy, bước ṿng qua chiếc ghế dựa ở bàn viết của Chi, đến bên nàng. Chi đứng lên theo. Mặt nàng từ xanh nhợt chuyển sang ửng đỏ. Anh hôn nàng. Cái hôn của tám tháng mười hai ngày xa thăm thẳm. Toàn thân nàng run lên trong tay anh. Anh cũng run lên, mới ngày hôm qua anh c̣n cúi đầu, khiếp nhược trước một ông quản giáo, gọi ông ta bằng ông và nhiều lúc cảm thấy ḿnh bé lại, thấp xuống không c̣n đủ tầm vóc của một con người.
Chi đặt chiếc ấm pha trà Nhật Bản xuống miếng kính mặt bàn. Bộ ấm chén và miếng kính nghe nói Thục đă mua với giá không kém một chỉ vàng. Chi không quan tâm đến tất cả những ǵ chồng mua về, trừ bộ ấm chén. V́ nàng phải dùng nó để tiếp khách và không ít lần cùng ngồi trầm ngâm uống chè với Tuấn.
- Em đến chỗ Thảo với anh - Tuấn nói.
Cánh tay Chi rủ xuống như không c̣n gân cốt nữa, nàng làm đổ hai cái chén xuống mặt bàn, may mà chúng không vỡ.
- Bây giờ hả anh?
- Bây giờ.
Chi vào trong buồng. Nàng lách qua rèm làm những cánh hoa vẽ trên mành trúc tan tác, kêu róc rách như tiếng nước chảy. Tuấn nh́n quanh buồng khách với bộ xa lông trải đệm, sạch lau ly nhờ bà mẹ chồng chăm chút. Chiếc tivi mầu bảy hệ với đầu video đặt cạnh, trên có cái cốc nhỏ cắm mấy bông hoa đồng tiền. Sau đó là pḥng ngủ, nơi Chi vừa bước vào. Một góc nhà có cầu thang xoắn. Tay cầu thang làm bằng gỗ đánh véc ni và những bậc granitô dẫn lên lầu trên. Một pḥng ngủ nữa có lẽ dành cho bà Nhàn, mẹ chồng Chi. Tiếp đó là lối xuống bếp. Ngoài sân, con Bốp mạnh mẽ, sung sức, to như con sói. Nó đang buồn t́nh cào đám đất, có lẽ t́m con dế gần bụi hồng. Cái đuôi to lớn của nó vổng lên như đuôi sóc. Tuấn ngồi chiêm ngưỡng ngôi nhà, nhớ lại một mét vuông rưỡi với cái trần mét hai. Tuần lễ đầu tiên anh đụng đầu vào trần mỗi khi đứng lên. Một trăm mười lăm lần đụng đầu mới bắt đầu quen với "căn buồng" mới. Ông quản giáo bảo anh: "Khom người xuống, đứng lên là vỡ đầu đấy!".
Tiếng nước chảy đâu đó nghe xa xôi từ phía sau nhà. Chi có bao giờ mặc cảm tội lỗi không? Anh nghĩ về điều đó khi nghe nước chảy róc rách. Không. Cả anh cũng vậy. Anh không hề nghĩ là ḿnh tội lỗi. Với anh, Chi bao giờ cũng trong trắng, cao cả và có lư.
Nàng đă bước ra, mặt đỏ hồng, tươi mát. Một vạt áo mỏng dính vào lưng, nơi Chi lau chưa kỹ. Anh thấy nghẹn ngào. Tám tháng nay anh chỉ thấy nàng qua song sắt, cảm nhận hơi ấm tay nàng qua những gói ruốc bông, miếng xà pḥng, những hạt lạc rang tẩm muối, những thứ anh phải chia đều cho mọi người. Trong thời gian đó Chi phải đội tên một chị bạn góa chồng. Vốn là người ngay thẳng, nàng bắt đầu học dối trá, dối trá nhân danh t́nh yêu và sự trung thực.
Họ gặp bà Nhàn, mẹ Thục, ở dọc đường. Lúc đó mắt Chi vẫn c̣n bừng ngọn lửa vừa bùng lên từ khi gặp lại anh. Chi không nh́n thấy mẹ chồng hay nàng làm ra như không nh́n thấy. Nàng bước nhanh qua, vượt lên cả anh. Lúc nàng đưa con mắt gần như căm giận nh́n bà mẹ chồng, anh bỗng hiểu v́ sao nàng lại lướt qua mà không chào hỏi bà.
Bà Nhàn mừng rỡ khi nh́n thấy anh. Giá không có Chi kề bên có lẽ bà đă ôm chầm lấy anh rồi. Bà chỉ nói: "Cậu Tuấn về từ bao giờ vậy?". Làm như là anh vừa du lịch ở nước ngoài về.
Anh không trả lời.
- Giá như lăo ta không bày tṛ ấy ra, đỡ tởm!
Chi thường gọi chồng là "lăo ta". Không c̣n t́nh yêu nữa, người chồng lên lăo lúc ba mươi lăm tuổi.
- ở chỗ anh, một ngàn hai trăm người tù mà chỉ có ba mươi hai người cảnh sát. - Tuấn nói.
Chi rảo bước cạnh anh như muốn chạy trốn khỏi ngôi nhà. Anh cũng vậy. Những lần đi cung, anh cũng đi rất nhanh. Anh muốn chạy trốn khỏi chỗ anh ở, phải một trăm mười lăm lần đụng đầu mới quen được nó.
Căn hộ anh ở nhờ là của Huy, em ruột nhà văn Huy Thảo. Huy và Thảo đi suốt ngày, mỗi người một việc. Huy thua anh năm tuổi, thuộc thế hệ ngoài tầm tay với của cha anh. Anh không bao giờ hỏi Huy làm ở đâu. Nó bận bịu suốt ngày nhưng không thể trả lời anh là nó làm ở đâu. Không có địa chỉ, không tính công việc trước ba ngày. Không giàu mà cũng chẳng nghèo. Ai xin ǵ cũng cho. Nó làm ra tiền từ đâu không ai biết. C̣n Huy Thảo, nhà văn, khá nổi tiếng trong làng văn và trí thức. Và chỉ trong số người ít ỏi ấy thôi. Công việc để sống của Thảo là làm phóng viên tờ báo thành phố. Thực ra th́ cũng không đủ sống với đồng lương phóng viên, nhưng có thêm nhuận bút xuân thu nhị kỳ một cuốn sách, cũng đắp đổi lần hồi. Sáng nay Thảo tính đến ṭa báo muộn để gọi Chi cho anh. Nhưng anh muốn tự ḿnh đến. Anh trở nên can đảm hơn, liều lĩnh hơn sau tám tháng mười hai ngày ở tù. Anh đă quen chịu trách nhiệm về việc ḿnh làm. Ra đi, Thảo dặn: "Khóa phía ngoài cửa ra vào sẽ không ai quấy rầy các cậu nữa". Anh nói: "Công an họ đến kiểm tra hộ khẩu th́ sao?". Thảo cười: "Lại méo mó rồi. Chẳng ai đến kiểm tra hộ khẩu vào ban ngày đau". Anh sực tỉnh, nói: "ừ nhỉ, cứ tưởng như ở trong tù".
Anh ṿng tay qua cái lỗ vuông khoét vào ván cửa, bóp khóa. Chi đứng bên mặt rạng rỡ. Anh đă tự nhốt ḿnh. Chi đang cùng bị nhốt với anh. Cả một thế giới riêng của ḿnh. Một căn pḥng hẹp nhưng chỉ cho hai người thôi.
Chiều qua, Thảo đă đưa hết số tiền nhuận bút vừa lĩnh ở bưu điện để mua sắm các thứ, chủ yếu là lương thực, thực phẩm cho một ngày sống của hai người. Anh mở cái chạn ra: có ít bơ, bánh ḿ, mấy quả trứng gà, hai chiếc bánh chưng to. Lại c̣n mấy điếu thuốc lá thơm nữa. Thảo biết anh vẫn thích bánh chưng và những ǵ anh thích th́ Chi đều thích. Đủ điều kiện vật chất cho một ngày. ở tủ đầu giường có cà phê, đường kính và một chai cam. Nhiên liệu để viết tiểu thuyết. Anh cầm chai rượu lên, ngắm nghía cái nhăn sơ sài của nhà máy rượu Hà Nội. Anh ước một chai cuốc lủi hơn. Anh đặt chai rượu xuống, nghĩ: nhiên liệu của tiểu thuyết đang biến thành nhiên liệu cho ái t́nh.
Anh nh́n qua cửa sổ. Mặt trời vẫn chưa lên khỏi ngôi nhà nhiều tầng trước mặt. Nắng vẫn ở đâu đây. Anh nghe được tiếng lá cây trở ḿnh xào xạc, gần gụi. Mọi người đă đi làm. Yên tĩnh quá. Sự yên tĩnh dành cho anh và cho t́nh yêu, khác hẳn cái yên tĩnh của những buổi trưa trong tù.
Anh xuống bếp, châm lửa vào mười hai cái bấc bếp dầu. Anh không muốn để Chi một ḿnh ở nhà trên nhưng dù sao th́ vẫn phải cần nước uống. Anh gọi. Chi xuống, đứng bên cạnh anh. Nàng kêu lên: "Ôi, ngọn lửa xanh quá!". Chi, nha phiến của đời anh. Dù ở đâu anh vẫn thèm khát nàng, không thể rời được h́nh ảnh nàng. ở trong cái cũi một mét rưỡi vuông anh vẫn mơ được pha cà phê cho nàng uống. Giấc mơ ấy đang thành hiện thực. Anh cảm thấy hạnh phúc quá. Giá như không có tám tháng ấy chưa chắc ǵ anh đă cảm thấy sung sướng và hạnh phúc khi được pha cà phê. Một ư nghĩ nẩy ra trong đầu anh: muốn người nào đó hạnh phúc th́ hăy bắt nhốt anh ta vài tháng. Lúc đó anh ta sẽ mơ ước được cầm cái chổi để quét dọn căn buồng của ḿnh. Đó là một trong những khía cạnh nhân đạo của nhà tù.
Họ uống cà phê.
- Họ có đánh anh không?
- Không.
- Họ có biết em vẫn thường tiếp tế cho anh không?
- Không. Họ chỉ gọi anh: Đào Văn Tuấn, ra gặp người thăm nuôi. Chắc họ không cần biết em là ai.
- Những lần nh́n thấy anh qua hàng song sắt, em muốn đâm đầu vào quá.
- Chắc là có nhiều người đă làm thế rồi nên người ta đặt ngoài hàng song sắt một tấm lưới. Nhưng không nói chuyện đó nữa. Đêm nào anh cũng mơ thấy em. Bây giờ em đă nằm bên anh, thế là được rồi.
- Em th́ không mơ thấy anh. Không thấy anh lần nào. Em cũng không hiểu v́ sao lại như thế.
- V́ bên cạnh đă có Thục rồi - anh nói, ngực đau nhói.
- Anh lại thế rồi. Không một lần nào. Em thề với anh như thế.
- Anh xin lỗi em.
- Em chỉ thèm mỗi anh thôi. Người đàn bà nào cũng chỉ thèm người ḿnh yêu thôi. Không phải người đàn ông nào họ cũng muốn cho đâu. C̣n lăo ta làm em tởm lợm. Em không hiểu tại sao như thế. Em không ngủ chung nữa. Để xem nào, ba tháng trước ngày em trở lại với anh, em đă không ngủ chung với lăo ta lần nào.
- Thôi không nói chuyện đó nữa.
Nàng mân mê những gióng xương sườn của anh như muốn t́m xem Chúa đă rút ra dẻo sườn nào của anh để nặn ra nàng.
- Anh cũng không đến nỗi gầy - nàng nói.
Một ông quản giáo khá nhân đức, có lần khuyên anh khi dẫn anh đi cung: "Nếu anh tin là anh oan th́ đừng bi quan. Không bi quan th́ anh c̣n béo lên nữa đấy". Anh không buồn, không bi quan, nhưng anh không thể lạc quan được. Người ta đă đặt anh lên bàn mổ v́ bị bệnh ghẻ. Anh không lạc quan được. Anh giận đời. Anh không béo lên nhưng cũng không đến nỗi gầy ṃn.
Chi ép sát vào người anh. Nàng vẫn không cởi quần áo ngủ. Anh băn khoăn và nóng ruột. Trời bắt đầu nóng. Cái quần xoa màu xanh da trời của nàng cọ xát vào đùi anh như muốn bốc lửa. Anh bảo nàng:
- Em cởi quần áo ra đi.
- Đừng anh - nàng nói, bỗng nín bặt, rồi tiếp - anh Tuấn, anh là người từng trải, em muốn hỏi anh điều này.
- Em hỏi đi.
- Người ta nói chuyện ấy cũng giống như ăn uống. Người đói thường chết vào giữa ngày mùa v́ bội thực phải không anh?
- Đúng thế - anh cười, muốn quay người hôn sự ngây thơ của nàng - họ phải ăn dần dần cho quen.
- Anh có cần làm quen dần dần không anh? Anh có vẻ không được khỏe.
- Nếu ở tù mà anh khỏe ra th́ người ta sinh ra nhà tù để làm ǵ? - anh nói - Vả lại, chuyện đó th́ không có cách ǵ để làm dần dần được, em yêu ạ. Anh muốn yêu em. Như con sư tử ấy, anh không có cách ǵ làm dần dần được.
- ừ nhỉ! - Chi cũng như anh, thường hay nói hai tiếng đó. Như là họ sinh ra trong cuộc đời này để sửng sốt và ngạc nhiên. Như là họ lạc bước vào cuộc đời này.
Chi đứng lên, ra khỏi giường. Nàng kéo tấm màn che cửa sổ cho kín hơn rồi lặng lẽ cởi quần áo. Anh run rẩy nh́n lên trần nhà. Trần lắp bằng những tấm bê tông đúc sẵn. Sự dối trá về kỹ thuật đè lên cảm xúc êm dịu của anh. Vẫn c̣n một miếng giấy xi măng dính vào bê tông. Có lẽ một thế kỷ nữa miếng giấy ấy vẫn c̣n. Di chỉ một thời nhanh nhiều tốt rẻ. Anh không thể nh́n lâu miếng giấy quái gở, quay người lại. Chi đứng đó. Chi của anh, toàn vẹn và thuần khiết. Nàng đỏ mặt. Cái màu đỏ ấy cũng là của nàng dành cho anh. Như không chịu được cái nh́n thiêu cháy của anh, Chi nhảy lên giường, quỳ hai chân trên tấm chiếu, đan hai tay vào nhau để nâng đầu anh lên, không để lại cho anh cái khoảng cách tuyệt vời để anh có thể ngắm nh́n nàng nữa. Cái khoảng cách ấy mất dần rồi mất hẳn, mất vĩnh viễn. Anh bàng hoàng v́ sự hẫng hụt của tự do. Cảm giác da thịt bị cấm đoán, bị dồn nén, bị sỉ nhục, bị xua đuổi về con số không thảm hại trong tám tháng qua đang sống lại trong anh cùng với tự do. Anh cảm thấy tự do khi anh có trong ṿng tay anh, trong biển lửa ngực anh, trong ám ảnh của hồn anh người ấy, người này: Chi của anh. Nếu trong ngày trở về anh không c̣n nàng, tự do đối với anh chỉ là sự giễu cợt. Anh đang hạnh phúc.
Anh thức dậy vào quăng một giờ chiều. Người anh nhẹ tênh, không c̣n trọng lượng nữa. Mở mắt ra, Chi đang quỳ gối bên cạnh nh́n anh. Hai bờ vai của nàng c̣n những vết cào cấu của móng tay anh, không chảy máu v́ anh đă kịp sửa sang bộ móng tay trước khi gặp nàng. Bộ móng tay nhọn hoắt là công cụ duy nhất của người tù. Chúng giúp anh được khá nhiều việc, găi và bắt rận th́ rất tốt. Anh đă nấu kỹ quần áo rồi, anh không cần chúng nữa. Cắt móng tay, việc cuối cùng để ḥa nhập và làm quen với tự do.
Chi nâng bàn tay xanh xao của anh lên:
- Những sợi mạch máu xanh, sao em sợ thế.
Anh biết nàng rất sợ chuột, khiếp đảm rắn và giờ đây nàng đang sợ những sợi mạch máu xanh.
- Để em sửa lại móng tay cho anh. C̣n nhiều vết xước. Anh cào em đau quá.
Chi quỳ. Hai đầu gối chạm vào nhau, đùi của nàng thon và khép kín như đùi vũ nữ. Giữa những tiếng giũa nhẹ trên đầu ngón tay, anh chăm chú nh́n bộ đùi của nàng, nh́n cái ốc đảo xanh rờn, cái bụng thon nhỏ và bộ ngực khát khao, cái cổ vời vợi không kích thước như trong suốt v́ nó phải đỡ một linh hồn. Anh đau nhói nơi ngực trước những ǵ anh nh́n thấy. Sức mạnh được hồi sinh, anh cảm thấy trọng lượng dần dần trở lại. Hồn anh được chắp cánh. Anh đang trở lại là Đào Văn Tuấn, kỹ sư bậc năm, biết giỏi tiếng Pháp, một ít tiếng Nga, có khả năng sáng tạo tức là khả năng nh́n thấy những điều chưa ai nh́n thấy. Anh không c̣n hận thù. Anh đă sống lại. Lần đầu tiên trong đời anh thấu hiểu ư tưởng của Đốtxtôiépxki: cái đẹp sẽ cứu thế giới này. Nó đang cứu vớt cuộc đời đă có lúc anh tưởng là đồ bỏ đi, mang số tù 3215, có tên là Đào Văn Tuấn.
Anh rút bàn tay đă được trau chuốt khỏi tay Chi, quay mặt đi. Như một ông vua biết sợ hăi v́ cương vực quá rộng lớn của vương quốc ḿnh, anh rời mắt khỏi b́nh nguyên, khỏi ốc đảo xanh rờn, khỏi vẻ đẹp vời vợi, thuần khiến. Anh muốn trút khỏi hận thù, muốn tha thứ v́ ông vua mới sinh hoàng tử.
Nhưng cuộc thăng hoa không được lâu. Anh đă từ trời cao rơi xuống đất. Anh rời khỏi tay Chi, rời khỏi giường, lặng lẽ mặc quần áo. Chi bước đến bên anh, ôm cổ anh. Anh hôn nàng. Nhưng nàng chợt hiểu là anh không hôn nàng như đă hôn buổi sáng nay, như đă hôn nàng lúc năy. Nàng vào buồng tắm, mang theo áo quần. Anh nh́n theo và anh muốn khóc.
Họ lại ăn bánh ḿ nguội với ít bơ trộn muối, trễ nải bóc nốt chiếc bánh chưng c̣n lại. Anh không thể nhai được, quẳng mẩu bánh ăn dở vào cái sọt rác đă đầy ắp những câu chữ có lẽ thú vị nhất của nhà văn bạn anh. Có lần Thảo nói với anh: "Những câu ḿnh xóa đi té ra lại là những câu hay nhất". Thảo vứt đi những đoạn văn hay, chân thật và đưa in những mẩu văn chương trong như nước lọc, làm như vậy để làm ǵ? có lợi cho ai? Cả nhà văn lẫn độc giả đều không có lợi ǵ trong chuyện đó.
Cái sọt chất đầy những thứ không xài được kéo anh trở về cuộc vật lộn mà anh, Đào Văn Tuấn, ba mươi hai tuổi, đang loạng choạng đứng dậy sau cú nốc ao hiểm hóc và xảo quyệt của một thằng lưu manh giỏi vơ Tàu.
Thằng ấy là ai? Câu hỏi này xoắn trong đầu anh từ nhiều tháng nay. Nó chỉ được giũ bỏ khi anh ḥa nhập và tan chảy vào trong vẻ đẹp cội nguồn và bất tận của nàng, nay lại đang làm anh day dứt. Anh phải biết tên của hắn. Anh bảo Chi;
- ở trong tù anh chỉ có hai ư nghĩ là được trở về để yêu em và trả thù. Yêu em và thù hận đă là hai cái neo giữ anh với cuộc sống. Nhiều lúc anh muốn chết đi cho xong. Nhưng nhờ có em và hắn ta mà anh gượng lại được.
- Hắn ta là ai? - Chi hỏi.
- Anh chưa biết.
Cổ anh nghẹn lại, không v́ nỗi xao xuyến khi anh cảm thấy hạnh phúc. Mà v́ anh đang nhức buốt trong lồng ngực.
- Quên họ đi để yêu em, anh - Chi nói - anh thoát ra khỏi cái guồng máy vô h́nh ấy là may. Con người bé nhỏ là cái ǵ trong guồng máy khổng lồ của xă hội.
- Nếu con người không ra ǵ th́ tất cả sự nghiệp này vứt đi hết.
- B́nh tĩnh anh - Chi nắm bàn tay đang run của anh.
Anh nh́n Chi với vẻ thấu hiểu. Anh biết Chi không v́ câu nói thẳng thừng của anh mà lảng tránh những ư nghĩ cố chấp của nàng. Chi chỉ nhượng bộ v́ một điều duy nhất, đó là t́nh yêu. Chi, người đàn bà ít mong manh, không lệ thuộc.
Nắng buổi chiều xiên khoai qua kính cửa sổ. Những ô vuông di động trên nền nhà. Miếng da lừa nhỏ dần lại. Họ thảng thốt nh́n nhau. Họ đang bị đầu độc bởi những ư nghĩ tai hại: mỗi lần bắt buộc phải rời nhau họ đều nghĩ tới cái chết. Cuộc t́nh của họ tồn tại mất cân bằng không phải chỉ trên b́nh diện xă hội mà trong cả những ư nghĩ và thước đo giá trị tầm thường nhất.
Anh quỳ xuống sàn nhà và ôm lấy đầu gối Chi. Má anh như bỏng lửa trên đôi đầu gối b́nh thản. Có cái ǵ đó đă len vào bản ḥa tấu dịu dàng của họ. Họ vừa bị đầu độc, họ không c̣n đủ sức duy tŕ giấc mơ.
Sau khi uống với nhau một cốc cà phê ở quán Cây Táo, anh chia tay với Chi rồi đến Bích. Bích là người đàn bà thứ hai anh phải gặp sau một sự kiện bi thảm như tám tháng vừa qua. Giờ này chắc Bích đă về nhà. Là phó chi nhánh một ngân hàng quận, Bích phải làm việc đúng giờ giấc. Kỷ cương vẫn giữ vững ở những cơ quan nhà nước nào nhân viên c̣n sống được nhờ tiền lương và bổng lộc.
Nhà Bích ở phố Bờ Sông, dăy phố trước đây sầm uất v́ có nhiều người Hoa cư trú. Sau khi họ ra đi, nhà cửa và cư dân vẫn đông như cũ, nhưng dăy phố mất hẳn vẻ xô bồ, nhộn nhạo và không c̣n ngậy lên mùi ngũ vị hương, tiếng rao lạc rang nóng gịn ngọt mặn, tiếng tẩm quất thỉnh thoảng kéo dài như một con tắc kè cầm canh cùng tiếng ŕ rầm thâu đêm đặc biệt của phố người Tàu.
Thời kỳ thành phố bị Mỹ ném bom, bố mẹ Bích bỏ hẳn không ở ngôi nhà phố Bờ Sông nữa. Sau chiến tranh nó mới được sửa sang lại. Đó là một trong ba ngôi nhà của gia đ́nh Bích, một nhà tư sản rất đặc biệt, giàu rất nhanh sau ngày giải phóng, phất to trong thời chiến tranh, được củng cố vững chắc dưới thời xây dựng chủ nghĩa xă hội.
Bích là một cô gái con nhà giàu, sinh ra trong hoàn cảnh gia đ́nh đă rất giàu có. Khi Tuấn gạn hỏi, nàng vẫn tỏ ra ngạc nhiên, không hiểu v́ sao một ông già hiền lành, thật thà như bố nàng lại có thể phất lên được một gia sản đáng kể trong khoảng thời gian chỉ một hai chục năm. Hồi Pháp chiếm đóng, ông chỉ là một ông nhân viên bưu điện b́nh thường. Trong những ngày mới giải phóng, khi mọi người t́m cách đẩy ra khỏi nhà những thứ đồ đạc dính dáng đến quân xâm lược vừa rút vào Nam th́ ông chăm chỉ thu nhặt hoặc tung tiền ra mua với giá rẻ như bèo. Nghĩa là ông làm cái việc ngược đời, khác thiên hạ. Ông mua vàng khi mọi người tin vào lời đồn đại là những người có vàng sẽ bị đưa ra đấu tố. Ông c̣n tha về sập gụ, tủ chè, đồ cổ, cả những vỏ chai rượu Tây, những bộ quần áo sĩ quan có cả lon, những chiếc Rađiô đồng nát. C̣n phải kể thêm những lọ nước hoa và lọ dầu bidăngtin chải tóc, lavabô được tháo ra từ biệt thự người Âu hay khách sạn. Những nơi đó bị bọn trộm cắp vào hôi của, tan hoang như quán chợ chiều. Trong ngày trăng mật cách mạng ấy ít ai để ư đến những thứ đó. Những ông bà tư sản thực thụ không di cư th́ đóng cửa âm ỉ cả ngày suốt một mùa hè nóng bức. Quần chúng th́ rủ nhau xem văn công kháng chiến hay xi-nê ngoài băi chợ, những thứ trước đây chưa có bao giờ. Trong lúc đó, ông già của Bích tỉnh như sáo, nhặt nhạnh được đủ thứ. Suốt một đời ông mơ sắm được những thứ mà nay chỉ cần chịu khó đi nhặt hay mua rẻ là có trong nhà.
Mọi thứ rồi cũng qua đi. Cả nhà Bích và bà con thân thuộc ngơ ngác, không ngờ ông bố thường bị mọi người giễu cợt v́ tính gàn dở lại có thể hái ra tiền nhờ những thứ đồng nát ấy. Khi cơn say cách mạng và kháng chiến dịu xuống, đời sống trở lại làm ăn chưng diện b́nh thường, người ta nh́n cái sập gụ với đôi mắt háo hức hơn. Bố Bích bán dần, tích thành vốn. Rồi phép mầu hiện ra làm cái vốn ban đầu ấy thành "tư bản". Trong một chiếc rađiô mua lại của một bà chè chai lông vịt với giá chỉ bằng hai quả trứng gà, ông bố Bích, người nhân viên bưu điện nghèo, có tính nhặt nhạnh và lưu trữ, đă t́m thấy một gói vàng lá. Ông mở một cửa hàng bán đồ sắt v́ ông thấy ḿnh có duyên thầm với thứ hàng ai cũng rẻ rúng nhưng thực ra hốt bạc. Riêng cái nhà ở phố Bờ Sông, nơi Bích ở hiện nay cũng là do ông mua trong thời cải tạo tư sản với giá tiền bằng chiếc xe đạp. Ông đứng tên một bà cô già, bà cô giữ nhà cho ông suốt thời kỳ nhiều người hoảng loạn v́ nhà của ḿnh nhiều pḥng quá.
Thời chống Mỹ, ông cũng phất to nhờ sự gan lỳ và tài nhặt nhạnh của ông. Mọi người rủ nhau sơ tán, nhà rẻ như củi. Ông mua thêm một cái nhà nữa, bây giờ chị gái Bích đang ở. Ông lại khuân về nhà những thứ ai cũng chán ghét trong hoàn cảnh chiến tranh. Nguyên tắc của ông là phải mua áo rét ngay giữa mùa hè. Cái nh́n của một viên chức nghèo có đồng tiền eo hẹp đă giúp ông thành công giữa một thời manh mún, chắp vá trong chuyện làm ăn.
Khi ông bố qua đời, ông trối lại để ngôi nhà Bờ Sông và ít vốn cho Bích. Ngôi nhà khá đẹp và xinh xắn, có lầu và miếng sân thượng nhỏ dưới giàn hoa che nắng. Bích bắt người anh làm giấy tờ, chuyển trước bạ hoàn chỉnh rồi dọn đến ở ngay. Cả nhà khuyên can không được. ít cô gái độc thân dám ra ở riêng như Bích. Bích cần tự do. Nàng không chịu nổi cảnh mốc meo của gia đ́nh vẫn c̣n khá nhiều đồ cổ và một bà chị dâu khó tính. Người anh đành chỉ biết lắc đầu chán nản: "Con gái thời nay biết thế nào mà chiều!" Bích thuộc loại những cô gái "không biết thế nào mà chiều" ấy.
Tuấn quen Bích cũng do t́nh cờ. Không biết có bao nhiêu chuyện t́nh cờ đă làm nên đời anh. Để trả công cho nhóm kỹ sư được thuê làm hoàn chỉnh một quy tŕnh công nghệ về hóa dẻo, ông giám đốc nhà máy hóa chất nọ, v́ thiếu tiền mặt đă nghĩ ra một cách thông minh đến khủng khiếp là chuyển cho Tuấn, người đứng đầu nhóm một tờ séc. Anh cầm tờ séc đến ngân hàng, suưt nữa chết ngạt trong đám người hỗn độn sặc sụa lên v́ mùi mồ hôi dầu và khói thuốc lá. Anh bơi lội trước hàng dăy ghi-sê, cạnh những người có bộ mặt rầu rĩ đến thảm hại. Lưng anh đầm đ́a mồ hôi trong một ngày giá lạnh giáp Tết, chỉ c̣n ước mơ duy nhất là thoát được ra khỏi đám người và lấy lại tờ séc chắc là có thể mang về thay một cái tranh Tết. Bỗng sự t́nh cờ đầy phép lạ đă hiện ra. Giữa đám nữ nhân viên ngân hàng xinh đẹp và cau có, Bích đứng lên, vươn vai để giũ khỏi đám giấy tờ trước mặt. Nàng nh́n thấy Tuấn giữa đám nạn nhân đông đảo của nàng. Anh có ǵ trên người để nàng chú ư? Chưa bao giờ anh nghĩ là ḿnh đẹp trai. Cái bản mặt trí thức của anh ngoài việc chường ra cho thiên hạ trút vào những mỹ từ như tự do, kiêu ngạo, mất lập trường... cái mặt ấy chưa hề được việc ǵ trên đời. Vậy mà hôm nay nó đă cứu anh. Bích nhoài người ra ngoài ghi-sê, hét to: "Séc của anh đâu?". Anh lắc đầu nghe không rơ. Bích hét lại hai lần và chính lúc đó anh bỗng có cảm giác là ḿnh đang đọc đến đoạn kết tài t́nh một truyện khoa học viễn tưởng của Oen-xơ.
Tuy đă có quư nhân phù trợ, nhưng đến cuối giờ anh mới lĩnh được tiền. Trên đường về nhà, anh phải dừng xe lại v́ trước mặt anh là Bích, vị cứu tinh đă đưa anh ra khỏi địa ngục của những đồng tiền âm phủ là những tờ séc. Bích hỏng xe, nàng mếu dở với chiếc xích chốc chốc lại tụt ra. Anh đă chữa cái xích cho nàng mất hai tiếng đồng hồ. Giữa chừng, khoảng hai lần Bích mua sủi d́n cho anh. V́ tay anh bẩn nên nàng đành đút cho anh ăn, mặt tỉnh khô như bà mẹ trẻ bón cơm cho thằng con nhỏ. Anh biết ḿnh đă gặp được một cô gái muốn làm ǵ là làm, mạnh mẽ và bất cần lệ thuộc vào con mắt người đời.
Hai hôm sau, anh đến thăm Bích theo lời mời rất kiên quyết và không thể từ chối được của nàng. Vừa uống xong chén nước, nàng hỏi:
- Anh có vợ chưa?
Không giống những cô gái khác. Các cô thường muốn biết chuyện quan trọng đó một cách tế nhị hơn.
Anh đáp là đă có vợ nhưng bây giờ anh không có nữa. Bích không hỏi thêm. Nàng nói:
- Cũng là một điều hay.
Dạo đó anh đă mất Chi. Không c̣n nơi bấu víu, bị thả vào sa mạc mênh mông, hễ có thời gian là anh lại đến thăm Bích. Và Bích cũng không bỏ lỡ một dịp nào để mời anh đến thăm nàng. T́nh thân giữa hai người, bắt đầu từ một tờ séc, mỗi ngày một gắn bó. Nhưng Bích không lấp nổi cái hố sâu thẳm của Chi để lại. Chi đi lấy chồng mang theo của anh những ngày sống tuy chập chờn, không mấy thanh thản nhưng có ư nghĩa với đời anh đến thế nào. Sau lưng Chi, anh đứng nh́n hạnh phúc của ḿnh xa dần rồi mất hút trong đám bụi của thời gian và trần thế. Khi nhận lời đến thăm Bích lần này đến lượt khác anh không hề có ư nghĩ là Bích sẽ làm anh sống lại, sẽ trả lại anh những ǵ Chi đă mang theo. Không, anh mến Bích v́ cá tính mạnh mẽ, một nữ tính mạnh mẽ, anh rất coi trọng điều đó trong người đàn bà. Có Bích anh bớt bơ vơ nhưng đâu phải anh đă t́m thấy cái phao giữa biển cả. Anh chỉ gặp một người đang chết đuối như anh, người đó cùng vùng vẫy với anh và trong chốc lát anh thấy bớt lẻ loi trong cơn hấp hối.
Anh nghĩ rằng Bích cũng hiểu điều đó như anh. Anh cũng tin Bích yêu anh, nàng tưởng anh là cái phao của đời nàng. Anh cô đơn trong nỗi buồn của ḿnh. C̣n Bích, nàng lẻ loi trong cảnh ồn ào quanh năm suốt tháng ở ghi-sê ngân hàng, ở pḥng khách bao giờ cũng có vài loại người trở lên, trong cảnh giàu sang, sung túc của nàng.
Một lần, khi đă thân t́nh, Bích hỏi anh:
- Sao anh không lấy vợ đi, anh Tuấn?
- Cũng khó trả lời như anh hỏi cô sao không lấy chồng đi.
- Em cũng định lấy chồng. Nhưng cả thành phố này em không t́m thấy ai.
Nàng ủ dột, nói lên nghịch lư:
- Em có nhà, có vàng, có vị trí xă hội nhiều người thèm muốn. V́ thế, chỉ có bọn ruồi nhặng mới quấn lấy em.
Bích kể cho anh nghe một ông giám đốc nọ đă có lần quỳ xuống hôn chân nàng để cầu xin t́nh yêu như thế nào. Bích nói với ông ta: "Anh bỏ vợ đi, tôi lấy". Ông giám đốc tái mặt, lắp bắp: "Lạy em, bỏ vợ th́ anh tan tành sự nghiệp mất, em thông cảm cho anh. Nếu yêu được nhau th́ em và anh đều có lợi!". Lúc đó Bích hiểu ngay ông ta muốn ǵ. Nàng trả lời: "Xin lỗi anh, đây là t́nh yêu tiền mặt. Tôi không quen đếm tiền bằng nước bọt của t́nh nhân".
Bích chỉ cho anh thấy viên gạch hoa, nơi một thủ trưởng đă biết thế nào là mùi vị của bàn chân đàn bà.
- Đấy là t́nh yêu thời lạm phát - Tuấn nói.
- Em chán bọn họ, những kẻ mắt này nh́n vào ngực em, mắt kia liếc quầy phát tiền mặt của em, mắt nào cũng hau háu. Trời ơi, em c̣n khổ hơn cả cô Kiều, v́ em đẹp và em giàu. Sao chán thế anh?
Anh hơn Bích khoảng năm tuổi. Nhưng nghe Bích nói anh biết ḿnh đă già. Cuộc sống quay cuồng, đảo lộn, như là cái cọc tiêu đă bay đi mất, mọi người lao vào nhau, hôn nhau, làm t́nh, cắn xé, cười cợt và tước đoạt lẫn nhau. Chẳng cần một triết gia nào để phát minh ra điều đó.
Anh đùa, nhắc lại hôm lĩnh tiền. Anh nói:
- Hôm trước ấy mà, anh và em quen nhau cũng là phạm trù tiền mặt.
- Không phải thế - Bích nói - Tán tỉnh không lĩnh được tiền. Chúng em giết bọn thủ quỹ mười, có khi hai mươi phần trăm, c̣n chúng nó giết ai th́ mặc. Nhưng anh là kẻ lạc loài. Em thấy anh gườm gườm, rất đàn ông, anh không thiểu năo, quỵ lụy như những tay lĩnh tiền khác. Như kiểu anh th́ đến thế kỷ hai mốt cũng chưa lĩnh được tiền. Em nghĩ thế và giúp anh, thế thôi.
Quả thật, anh nhớ lại, hôm đó anh có bộ mặt căm thù. Tất cả xung quanh như muốn cắn xé anh, thóa mạ lên niềm tin và sự ngây thơ trong sáng của anh, kể cả ông giám đốc đă dúi vào tay anh món tiền âm phủ ấy nữa.
Anh biết Bích đối với anh không như đối với số người đủ loại thường đến nhà Bích. Anh là thằng đàn ông Bích đang t́m kiếm chăng? Nhưng về phía anh, anh không c̣n có sự run rẩy muôn thuở. Bích không phải là người đàn bà của anh. Bích quá đẹp, vẻ đẹp lồ lộ, vẻ đẹp ấy không nâng người t́nh của ḿnh lên cao mà đủ sức mạnh dí nhân cách anh ta xuống đất. Anh hâm mộ nhưng sợ hăi vẻ đẹp ấy. Tóm lại là v́ anh đă từng có Chi.
Anh thường đến nhà Bích, chuyện gẫu với nàng dăm ba câu, uống một cốc cà phê, nghe lời bộc bạch của nhân chứng thời lạm phát. Những câu chuyện xoay quanh tiền mặt - t́nh yêu tiền mặt - lăi suất - chiếm lĩnh vốn - vay trả ṿng vèo của Bích và những người khách si t́nh c̣n thú vị hơn cả cà phê nữa. Bích đọc nhiều, có tŕnh độ hiểu biết rất khá. Nàng có khả năng châm biếm sắc nhọn nên những câu nói và chuyện tṛ của nàng c̣n hấp dẫn hơn cả sắc đẹp.
Giữa câu chuyện phiếm và đám thực khách hỗn độn, Bích vẫn dành cho Tuấn những t́nh cảm riêng. Anh biết điều đó nhờ kinh nghiệm của ḿnh. Bích yêu anh, một t́nh yêu không ai ngờ c̣n tồn tại với một người như nàng, thậm chí c̣n tồn tại trên đời này. Bích biết rơ anh không lạ ǵ về nàng, về cái "câu lạc bộ" ở phố Bờ Sông của nàng, nàng đă và đang giao du với ai. Một vài người đeo đuổi Bích v́ quá tốn kém phải cấu vào công quỹ đang đi trồng sắn năm hay ba năm ở Lao Cai hay Thanh Hóa. Bích b́nh luận về họ một cách thản nhiên: "Họ ra ṭa và họ thụt két, trước sau ǵ rồi họ cũng phải ra ṭa chứ đâu phải v́ em!".
Có lẽ chỉ ḿnh anh tin là Bích yêu anh với sự trinh bạch chân thành. Anh lạc quan quá chăng? Anh không yêu nàng nên anh không mù quáng, v́ thế anh tin là anh nghĩ đúng. Đối với anh, Bích không phải là người yêu, cũng không là cô bạn gái b́nh thường. Một quan hệ trong sáng nhưng không rơ ràng.
Cho đến một hôm. Anh c̣n nhớ, họ ngồi nói chuyện với nhau đến khuya. Bích đă mua được một chiếc cúp đời 81. Nàng bảo anh vứt xe đạp lại rồi lấy xe máy đưa anh về. Anh ngồi sau Bích, chiếc xe vun vút trên đường phố vắng mất điện, Bích phanh xe: "Anh không nghĩ tới em lúc quay về à? Chúng nó sẵn sàng đổi một mạng người để lấy chiếc xe đạp rồi đấy". Họ quay lại. Bích cất xe, khóa cửa. "ở lại với em, anh". Anh im lặng. Bích pha cà phê, mở tủ lấy rượu. Tủ rượu của Bích đặt kín đáo trong góc nhà. Anh biết trong tủ có rất nhiều rượu ngon. Napôlêông, Vang Nga, Vốtca, thỉnh thoảng lại xuất hiện một chai Mácten nút đỏ. "Đó là quà của một ông bạn - Bích nói vẻ bí mật - một vị đi Hồng Công và Tôkyô như đi chợ! Rồi cũng có lúc anh sẽ chạm trán anh ta, một anh chàng rất khỏe, một ông bự đang nổi như cồn ở xứ này". Anh nghe mà ngạc nhiên v́ sao anh lại chưa hề gặp người hùng ấy ở nhà Bích bao giờ.
- Anh không uống nữa đâu - anh bảo Bích khi thấy nàng t́m cách khui một chai vang, trong đầu vẫn cố đoán xem con người rất khỏe kia là ai.
- Anh ta cũng không xa lạ ǵ với anh - Bích như đoán được ư nghĩ của anh - Nhưng cứ uống cái đă. Nhẹ thôi, vang mà!
Bích uống được. Từ lâu anh vẫn nghĩ về tác dụng của rượu đối với đàn bà. Rượu làm Bích đẹp lên, lộng lẫy hơn và lạ thay khi nàng uống anh không hề nghĩ tới phẩm hạnh chẳng lấy ǵ làm nết na của nàng. Bích biết uống vừa phải, đúng mức. Nghĩa là lúc vẻ đẹp của nàng chênh vênh bên bờ vực. Một chén nữa là vực thẳm. Nhưng không bao giờ nàng uống chén đó.
Bích đưa ra một chai vang không nhăn. Anh nh́n thấy màu đỏ tím và mùi thơm đặc biệt của thứ vang đắt tiền đựng trong một chai ARARAT cũ.
- Mời anh uống với em một cốc vang của Giáo hoàng.
- Em đùa hay thật đó?
- Đúng là vang của Giáo hoàng. Thứ vang này người ta chở từ Vatican sang cho các cha cố làm lễ. Ṭa giám mục cũng có lúc phải đến ngân hàng. Quà biếu do một ông cha sắp được thụ phong, cha Kính, mang đến. Đây là máu của Chúa. Những ngày lễ trọng, con chiên xứ này được một giọt đă pha thêm nước lă. C̣n em, nhân viên ngân hàng, em được biếu cả chai. Đây là vấn đề tiền mặt.
- Đức Chúa con cũng từng bị bán để lấy tiền mặt - anh nói - Ba mươi đồng tiền mặt vào tay Giu-đa.
- C̣n đây là Đức Chúa mua. Kia là bán, đây là mua.
Bích nói vẻ nghiêm trang. Đôi mắt thông minh của nàng và khả năng châm biếm làm anh sợ. Nhưng anh không hề run rẩy. Chưa bao giờ anh run rẩy trước nàng như trước Chi. Mà Bích th́ đẹp hơn Chi, rực rỡ hơn Chi rất nhiều.
- Anh uống đi - Bích đưa anh một ly vang.
Anh uống. Câu chuyện của Bích làm anh thấy vang không có mùi vị nữa. Đức Chúa nhân từ có chắc cũng thông cảm mà tha thứ cho tệ tiêu cực của ngân hàng. Như Người đă tha thứ người đàn bà phạm tội tà dâm trên băi cát, giữa đám Pha-ra-si đạo đức giả.
Người đặt cho chúng luật chơi: "Ai trong lũ các ngươi chưa phạm tội tà dâm th́ hăy ném đá vào người đàn bà này đi". Chúng nghe những lời đó th́ kế nhau mà đi ra, những người có tuổi đi trước. Đức Chúa đă không ném đá vào người đàn bà. Có lần anh hỏi một vị linh mục: "Vậy th́ Đức Chúa đă phạm tội tà dâm chăng, thưa Cha?". Vị linh mục đáp: "Các vị cha cố th́ có thể, nhưng Đức Chúa th́ không. Nghĩ như vậy là không giữ trọn đức tin cùng Chúa. Đây là Chúa đă tự nhận tội lỗi vào ḿnh để cứu rỗi người đàn bà bất hạnh".
Anh đă uống cốc rượu vang này để cứu rỗi cho Bích chăng? Không. Bích không cần ai cứu rỗi. Hai mươi phần trăm chiết vào thủ quỹ là để tồn tại. C̣n chuyện kia, nếu có là để chữa bệnh nhức đầu, cân bằng sinh thái. Đâu phải là vấn đề đạo đức. Có lần Bích hỏi anh: "Anh có biết lời răn mới không?". Anh đáp: "Không biết, Bích cười: "Thế này, điều răn thứ nhất, hăy t́m chỗ thật kín đáo để không ai nh́n thấy và nhớ đừng có bao giờ dắt nhau nhong nhong ngoài phố đông người".
Nhưng anh biết rơ nàng có một quan niệm khác về t́nh yêu. Nàng tin rằng có một t́nh yêu như nàng đọc thấy trong sách. Nàng sống buông thả mà không ngớt khát khao gặp được một t́nh yêu như nàng mơ ước. Nàng quen thân từ cha cố đến nhà sư, từ bộ trưởng đến anh tài xế, đủ loại người. Nhưng nàng chưa hề gặp được người đàn ông mà nàng muốn gặp.
- Này anh, uống đi chứ. Cha Kính đưa rượu vang cho em. Ông bơ nhà thờ cầm séc ra, thường ông ấy vẫn đi lĩnh tiền. Em nói: ông về bảo ông cha nào trẻ trẻ ra đây, tôi phát cho liền. Tôi chưa bao giờ được tṛ chuyện với một ông cha cơ đấy. Cha Kính ra thật. Cha đang trông coi việc sửa chữa chủng viện. Em gạt hết các thứ ra, phát tiền cho Nhà Thờ, lại tiền đẹp nữa. Cha Kính cảm ơn. Em nói: "Cha cầu xin ơn Chúa cho con". Cha nói: "Cha sẽ cầu phúc cho con mỗi tối trước khi đi ngủ". Rồi cha hỏi địa chỉ nhà em. Hôm sau, cha mang rượu vang của Giáo hoàng đến. Sau đó cha đến thường thường, ăn mặc như một anh cán bộ chạy vật tư. Cha bảo Nhà Thờ nên có quan hệ với ngân hàng, sau việc sửa chữa chủng viện c̣n nhiều khoản chi tiền hơn. Cha kể chuyện rất vui. Cha c̣n nói công đồng Vatican đang tranh luận xem cha cố có quyền lấy vợ hay không, Cha nói, trong trường hợp đó th́ nên viết lại sách Tân ước và phải có lời răn thích hợp, như bên đời đổi mới tư duy ấy mà. Chính cha đă nói cho em lời răn thứ nhất, nghĩa là đừng có nhong nhong ngoài đường phố, vui đáo để.
Bích uống hết chén rượu. Màu mận chín của thứ vang ư sóng sánh trong chiếc cốc pha lê. Mỗi lúc nàng càng lợi khẩu và duyên sáng.
- C̣n lời răn thứ hai? - Tuấn hỏi.
- Thôi, để dịp khác anh.
Bích đặt ly xuống bàn, nghiêng khuôn mặt trái xoan về phía anh. Nét duyên dáng thành thị làm Bích thật gợi cảm. Nhưng ḷng anh trống rỗng. Cả ly vang của Giáo hoàng cũng không làm anh nóng lên được chút nào.
Bích vào buồng trong. Anh biết nàng đang thay quần áo. Lát sau, nàng hiện ra trong bộ đồ ngủ Thái Lan. Anh có cảm giác nhà tạo mốt của bộ đồ này đă say mê Bích và vẽ tặng nàng kiểu quần áo ngủ đó, chỉ cho nàng thôi. Nó làm cơ thể Bích đẹp lên lạ lùng. Một sự khỏa thân trong vải, chập chờn, huyền bí.
- Vào đây anh - Bích bật tắt đèn.
Anh vào buồng trong. Trong khi cởi bộ quần áo đầy bụi của ḿnh, anh nh́n Bích trên tấm ga giường trắng. ánh sáng đèn ngủ màu hồng. Anh khoanh tay nh́n Bích. Bộ đồ ngủ Thái Lan đă biến mất như nó vừa tan vào da thịt. Trước mắt anh sự khỏa thân không c̣n vẻ bí ẩn nữa dù nó vẫn tuyệt mỹ, thách thức, kiêu căng.
- Lại với em, anh! - Bích nói, giọng nàng mơn man đầy nữ tính, như có một con mèo cọ nhẹ vào da thịt anh.
Anh bước lại chiếc giường, ḷng trống rỗng. Anh đă hôn Bích, đáp lại những cử chỉ âu yếm của nàng. Anh cũng muốn thiêu cháy trước ngọn lửa mỗi lúc một say đắm của thân thể nàng. Nhưng ḷng anh vẫn trống rỗng. Như có một cái ǵ tuyệt đẹp đang chờ anh ở cuối con đường nên anh không thể dừng lại đây dù một phút. Anh không thể làm ǵ được. Anh tan ră. Bích khóc. Anh cảm thấy nhục nhă, ê chề và nhăo ra thành một thứ bùn không đáng giá một xu trước những giọt nước mắt ấy. Anh mặc quần áo, lấy xe, lặng lẽ dắt ra ngoài. Bờ sông vắng tanh. Lúc đó anh mong sao có một thằng cướp nào đó thọc một lưỡi dao vào tim anh cho rồi.
Từ đêm ấy quan hệ giữa anh và Bích thật rơ ràng. Bích đủ thông minh và từng trải để biết rơ v́ sao chuyện lại xẩy ra như vậy. Anh không yêu nàng. Nàng không giận và chỉ sau mấy ngày, v́ cô đơn, v́ nhớ căn nhà với những chuyện trời đất vui vẻ, anh lại ḷ ḍ dắt chiếc xe đạp khổ vào ngơ nhà Bích.
Bà giúp việc, thím Vọng, người Trung Quốc ra mở cổng cho anh. Với anh, thím Vọng là người Trung Quốc v́ hầu như bà không nói sơi tiếng Việt như nhiều người Việt gốc Hoa khác.
- Ôông Tún, mời ôong dào. Cô dà thấy ôong chắc dà vui lắm đới - thím Vọng nói một cách khó khăn.
Thím là người giúp việc cho bố Bích từ thời con gái, hồi đó thím theo đội quân Tàu Tưởng sang đây. Thím nấu được nhiều món ăn đặc sản và việc trong nhà cũng rất thạo. Lúc Bích ra ở riêng, thím theo Bích về. Hồi người Hoa ra đi, thím ra bến tiễn những người quen biết lên thuyền ra biển, lần nào thím cũng về nhà với đôi mắt đỏ hoe. Nhưng thím không đi. Thím mến Bích lắm, coi Bích như con và không thể nào rời được nàng. Thím c̣n bảo với Bích, bây giờ hai nước đang giận nhau nhưng trước sau rồi cũng làm lành với nhau, ở đây hay về Trung Quốc th́ cũng thế. Bích nói: thím muốn đi th́ tôi cũng không cho đi. Thím là người của giai cấp vô sản quốc tế, sợ cóc ǵ!
Hễ có dịp nói chuyện với Tuấn (thường là những lúc anh ngồi đợi Bích đi làm về) là thím Vọng lại nhắc đến đứa em trai để lại bên Trung Quốc, một cái làng heo hút thuộc tỉnh Phúc Kiến. Đó là người bà con duy nhất mà thím c̣n nhớ lại được.
Bích chưa ăn cơm. Gặp lại anh nàng te tái như một con gà mái lắm điều, Bích trách anh sao lại không gửi địa chỉ cho nàng để thăm nuôi, lúc được tha không điện cho nàng đón, về thành phố lại không đến với nàng ngay. Nàng biết rơ anh đă có Chi, chính Chi đă gánh hết những việc nàng muốn làm để đỡ đần anh trong cơn hoạn nạn. Nhưng Bích đang làm như đối với nàng th́ Chi chẳng là cái đinh ǵ. Nàng ḥ hét thím Vọng ra phố mua thêm thức ăn chín, cố t́m được món vó ḅ là món anh thích, rồi săm sắn dọn cơm, bắt anh ở lại ăn cho bằng được.
Bích mở tủ rượu, đặt lên bàn chai ARARAT đựng thứ vang màu mận chín. Tuấn có cảm giác là tám tháng qua ở nhà Bích mọi thứ vẫn y nguyên.
- Thím ơi, thím khóa cổng lại, ai hỏi thím bảo tôi đi vắng nhé - nàng quay sang anh - hôm nay anh phải uống với em để mừng ngày anh được trở về. Em vẫn để dành vang của Giáo hoàng cho anh đấy.
Nàng rót vang vào cốc cho anh, cho nàng. Hai chiếc cốc cháy lên ngọn lửa màu vang, đằm thắm, sinh động.
- Anh định làm ǵ chưa?
Anh nâng cốc, lảng tránh câu hỏi.
- Chúc sức khỏe em.
- Chúc anh và chị Chi hạnh phúc - Bích uống một hớp nhỏ rồi đặt ly xuống.
- Em có hay gặp Chi không? - Anh hỏi.
- Không. Chị ấy với em không hợp. Nhưng em thấy anh có lư. Em muốn giúp đỡ anh khi anh được về. Em có nhiều thuận lợi hơn Chi để giúp đỡ anh. Anh định làm ǵ anh Tuấn?
- Có hai việc trước khi bắt đầu lại cuộc đời - anh định nói, trước khi bắt đầu cuộc đời mới, nhưng không hiểu sao anh không nói như thế nữa. - Anh muốn biết ai đă hại anh. Anh muốn trả thù. Việc thứ hai là rời thành phố. Anh không thể ở thành phố này nữa.
Mặt Bích tái xanh bất ngờ. Một ánh mắt nh́n hoảng hốt, ánh mắt như vừa hé ra cho anh thấy một hang động bí mật, sâu thẳm. Nhưng nó tắt ngay, cái khe hở khép lại thật bất ngờ. Linh tính báo cho anh biết câu anh vừa nói đă đụng tới một cái ǵ đó liên quan đến Bích.
- Người anh cần trả thù là em - Bích đột ngột nói - Giá như em biết cảnh giác hơn nữa với người đời th́ em đă có thể cứu anh. Nhưng chung quy là... em vẫn ngây ngô quá.
Bích uống hết cốc vang như để lấy thêm can đảm. Nàng rót một cốc khác.
- Đúng - nàng nói - anh cần biết ai đă hại anh. Nhưng cha Kính thường nói với em rằng chỉ có Chúa mới có quyền phán xét. Anh cần biết hắn, nhưng trả thù th́ không nên.
Anh lắng nghe, một t́nh cảm mới lạ bắt đầu nhen nhóm trong anh, giống như sáng nay, khi anh ngắm nh́n Chi trong lúc nàng dịu dàng cắt sửa móng tay cho anh. Ngoài sân trong bóng tối có tiếng chim bồ câu gù. Tiếng bè gỗ thông xibêri chạm nhau ngoài bờ sông.
- Anh mà bỏ thành phố này đi th́ cũng tiếc. Anh gắn bó với nó bao nhiêu năm, bao nhiêu kỷ niệm. Anh đến đây ở với em. Chuyển cả hộ khẩu về, chẳng đi đâu làm ǵ.
- Em nghĩ ra sáng kiến ấy từ bao giờ đấy?
- Mới đây thôi. Đó là cách giúp đỡ anh. Vả lại... - Bích ngừng lại và anh biết nàng sẽ nói một câu khác với câu nàng đang nói nửa chừng - Nếu anh cưới Chi, cả hai đến ở đây cũng được.
- Em không sợ Chi ghen à?
- Đó là quyền của người ta. Nhưng ai cũng biết em là người đàng hoàng. Em chỉ muốn giúp đỡ anh. Em có điều kiện giúp. Em sẽ... đi ở chỗ khác.
Họ cùng ăn cơm, món vó ḅ đáng lẽ rất ngon nếu như thím Vọng không làm hỏng mất nước chấm. Thím lén pha vào bát tương gừng thứ ǵ làm nó ngậy mùi ngũ vị hương. Anh biết thím ít khi để lỡ dịp phổ biến văn minh Hoa Hạ. Nếu hôm nào anh tỏ ư muốn ăn một món Tàu như khâu nhục hay Sủi d́n chẳng hạn, thím vui như mở hội và bỏ công sức làm món đó hết ḷng. Anh biết Bích muốn giúp đỡ chân t́nh. Nhưng Bích sẽ đi đâu nếu cho anh và Chi ở lại đây? Anh đoán Bích đi lấy chồng? Bất kỳ trường hợp nào anh cũng không muốn một người đàn bà sắp xếp hộ đời anh. Anh đă nghĩ chín đường đi nước bước từ những ngày ngồi bắt rận trong tù.
- Dù sao th́ anh cũng phải trở lại công việc. Không phải ai cũng có một việc làm như anh. Công việc của một người tự do. C̣n như bọn em th́ đếm đi đếm lại những cọc tiền, chán quá.
Anh nói:
- Lương cao bổng hậu, hoa khôi của thành phố, được một vị thủ trưởng quỳ xuống hôn chân, em c̣n chán cái nỗi ǵ.
- Chưa đủ, anh - Bích đáp uể oải, không hưởng ứng câu nói có vẻ đùa cợt của anh - không phải chuyện số lượng mà là chất lượng của cuộc sống. Em muốn sống khác kia, không phải như thế này. Chúng ta mong một cuộc sống khác kia, phải không anh?
Anh đă chạm vào một lĩnh vực làm Bích đau đầu. Nàng buông đũa. Anh ngừng ăn và họ pha cà phê uống trong khi thím Vọng dọn dẹp bát đĩa đưa xuống bếp. Mùi cà phê làm thần kinh anh dịu đi. Bích đứng dậy, đến trước cái gương lớn. Nàng nh́n thấy anh pha cà phê trong gương và nói chuyện với anh, hai tay vuốt nhẹ lên mặt. Nàng đang tập thể dục cho da mặt, miếng da lừa của đời nàng.
- Sách dạo này nhiều quá, anh Tuấn. Trong tù anh có sách đọc không?
- Có - anh trả lời.
Thực ra sách của anh là những hàng chữ viết bằng móng tay trên tường, những bức tường đen xám do mồ hôi của người tù cọ vào khi họ ngứa vai hay ngứa lưng. Hận bu, thù bố. Phải trả thù - Đứa nào vuốt tóc em ở nhà? Con nhớ mẹ lắm mẹ ơi - Muốn lắm... Đ.m mày muốn cái ǵ? Sách của anh đó, những cuốn sách viết bằng nước mắt của những số phận bất hạnh.
- Anh Tuấn này, không có sách th́ em tự tử lâu rồi. Buồn lắm.
- Cứ vui đời đi, Bích.
Bích rời gương, liếc qua phin cà phê bắt đầu nhỏ những hạt trân châu màu tím xuống đáy cốc. Nàng kéo màn cửa sổ, cầm cái phất trần lên, quét qua mặt tủ ly, sửa lại mấy bông hoa đồng tiền. Bên cạnh lọ hoa là chiếc ví bằng da cá sấu lem luốc nhưng sang trọng.
- Muốn vui đời mà chẳng được - Bích nói như độc thoại - mà đời th́ sắp hết mất rồi. Nghĩ cũng buồn, anh Tuấn, ba mươi tuổi, đi làm mười năm, thường xuyên ăn hối lộ hoặc ăn cắp vặt dưới mọi h́nh thức. Anh thấy cái đời em có chó má không anh Tuấn?
- Đừng sỉ vả ḿnh, Bích. Làm ǵ đến nỗi thế.
- Đúng thế. Người ta bắt đầu hỏng đi từ lúc lĩnh tháng lương đầu tiên mà chỉ sống được mươi ngày. Những lớp đàn anh sung sướng hơn bọn em v́ họ không phải lĩnh thứ lương tháng như thế. Họ ở mặt trận mà. Chẳng thà như thế, anh Tuấn. C̣n ở đây... nhiều lúc em nghĩ, ḿnh đă làm nên tích sự ǵ mà đ̣i hỏi ăn sung mặc sướng? Ḿnh có quyền ǵ mà hạch sách thiên hạ. Nhưng dù có biết nghĩ như vậy th́ cũng không thoát khỏi cảnh một cây mía đă cho vào che. Nó cứ bị cuốn tuột đi, đời chỉ c̣n bă. Giá công an đến c̣ng tay em bây giờ em cũng chẳng ân hận ǵ. Thế này mà gọi là sống ư, anh Tuấn.
Tuấn nói:
- Đă gọi là sống th́ có bẩn thỉu, có sạch sẽ, có rận rệp và cũng có anh hùng. Riêng anh, chưa bao giờ anh nghĩ ḿnh là rận rệp cả. Chưa bao giờ, Bích ạ. Tôi oan, Bích. Trong thời gian tôi đưa lưng cho rệp đốt, xă hội bên ngoài có tốt lên tí nào không hả Bích? Vậy th́ người ta bắt tôi ở tù để làm ǵ? Có lợi cho ai vậy? Bích trả lời hộ tôi đi.
- Có người có lợi đấy. Rồi anh sẽ biết điều đó. Nhưng anh hăy dẹp ư nghĩ phục thù đi. Anh cứ sống mạnh mẽ như đă sống nếu anh nghĩ là anh oan, anh đúng. Anh cần tiền không? Em có đủ tiền cho anh để anh được sống hết ḿnh, đừng nham nhở.
Bích quan sát sự thay đổi trên mặt Tuấn và nàng biết ḿnh đă phạm sai lầm. Nàng thở dài, cố mong sao Tuấn đừng để tâm về chuyện nàng đă lỡ buột mồm nói ra chuyện cho Tuấn tiền.
- Chúng ḿnh là những cây nến nham nhở. Anh Huy Thảo là một cây nến nham nhở. Anh ấy thường viết trái với suy nghĩ của ḿnh, viết xong, sách in ra, lại rủa sả ḿnh là giả dối, đấm ngực th́nh thịch như thằng điên. Cả Chi, cả anh nữa, những cây nến nham nhở. Chi cao thượng, say đắm, gặp được một người như anh mà vẫn nửa vời - Bích đột ngột quay lại anh - sao Chi không bỏ quách lăo Thục đi cho rồi?
- Anh không biết - Tuấn trả lời hờ hững, anh vẫn c̣n khó chịu v́ Bích vừa nói rằng nàng đủ tiền nuôi anh, anh lẩm bẩm: thế đó, mi đă thành ra thứ để cho một cô gái như Bích nghĩ đến chuyện bố thí, vậy th́ hăy hành động đi, hăy hành động đi trước khi mi biến thành miếng giẻ.
- Trời ơi - Bích ôm đầu - sao chúng ḿnh lại thế này hả anh Tuấn?
- Bích là một cán bộ ngân hàng có quyền thế, được tín nhiệm... - anh nói, bối rối.
- Anh nhầm, anh Tuấn. Giả dối! Suy cho cùng em vẫn là một kẻ vô đạo. Vô đạo ở cơ quan chứ không phải trên giường như người ta đồn, anh hiểu chưa, anh Tuấn?
ở ngoài kia, trong bóng tối phố Bờ Sông yên tĩnh, gỗ cây nhập từ Xibêri về đang chạm vào nhau. Thỉnh thoảng vẫn có những người ra tạc vỏ cây về thổi bị trượt chân. Xác của họ nổi lên giữa những khoảng hở của bè gỗ bạt ngàn. Giá có lần nào đó Bích muốn, nàng chỉ cần bước mấy bước xuống những bực đá lát phủ rêu và những váng dầu, váng mỡ kia. Không thể nào tưởng tượng nổi một nhan sắc như thế lại có thể rập rờn lẫn vào những cây gỗ. Anh thấy hẫng ngực, xót xa.
- Tất cả cũng chỉ để cho vào túi ḿnh những đồng tiền nhơ bẩn, v́ bao giờ người ta cũng nơm nớp lo cho ngày mai, người ta mụ đi, quen nết đi.
- Th́ đừng như thế nữa - anh nói.
Bích đột ngột nh́n vào mắt anh. Anh chưa hề thấy đôi mắt nào đẹp như thế và dữ dội như thế.
- Sao, anh Tuấn, anh bảo đừng như thế nữa à? Muộn mất rồi, người ta đă làm chúng ḿnh hỏng mất rồi.
Bích không khóc nhưng anh cảm nhận được nước mắt và vị mặn chát của nước mắt trong giọng nói chân thực, đau đớn của nàng.
- Giá như em có cách ǵ khác? Nhưng có cách ǵ khác mới được chứ, anh? Họ bổ vây em, không chỉ ở cơ quan mà ngay trong nhà em đây này, em chỉ c̣n mỗi cách là đồng lơa với mọi thứ để sống như mọi người, thỉnh thoảng lại hối hận như mọi người, sau đó cứ sống tiếp như không có ǵ xảy ra. Ôi, v́ sao chúng ḿnh đến nông nỗi này hả anh?
Anh thấy thương Bích thực ḷng. Anh thương anh. Cũng như anh, chắc nàng đă nhiều lần đặt ra những câu hỏi mà biết trước là chẳng thể trả lời được. Anh nhớ những mùa hè đẹp và nóng, những buổi cắm trại dưới hàng cây ven sông, những bài hát tập thể, trên trời bầy phản lực Mỹ vun vút bay đi ném bom một cây cầu, một thành phố nào đó. Lúc đó anh muốn lớn lên thật nhanh để có mặt kịp thời với tương lai. Cái tương lai ấy đang ở trong tay anh. Anh chua chát nhận ra anh đă mất toi tám tháng mười hai ngày rút từ quỹ thời gian tương lai ấy.
Bích ngồi vào bàn, rót nước chè vào chén và cùng uống với anh.
- ư định để anh ở đây với em là nghiêm chỉnh đấy, anh Tuấn ạ. Nếu có người cần ra đi khỏi thành phố này th́ người đó là em chứ không phải anh. Em là thứ bỏ đi, sâu mọt, c̣n anh, anh là nhà sáng tạo, anh nên sống ở đây.
- Anh nguyên là thường phạm, xin em nhớ cho.
- Đừng đổ nước vào bếp, anh. Việc đầu tiên là anh đưa giấy tờ đây, em nhập khẩu cho. Em nói thật đấy.
- Cám ơn ḷng tốt của em. Nhưng số phận đă an bài rồi.
- Nếu anh cứ khăng khăng như thế th́ em biết làm thế nào bây giờ? Hay là anh nói với anh Thảo?
- Bích đi lấy chồng à?
- Có thể - Bích mỉm cười, buồn.
Rồi nàng nh́n lên tờ lịch, trễ nải xé hai tờ ngày hôm qua và hôm nay, giở một hai tờ nữa, bảo anh:
- Khoảng năm giờ ngày kia, mời anh và anh Thảo đến em chơi. Em muốn tiếp khách lần cuối cùng. Thế nào hai anh cũng đến nhé.
- Anh rời nhà Bích, vẫn không hiểu v́ sao nàng lại nói đến buổi tiếp khách cuối cùng và giọng nói của nàng lúc đó nghe rất lạ.
Anh t́m đường trở về nhà.
Nhớ ra là chưa ăn tối, anh rẽ vào một quán cơm đầu ghế phố Hải Thượng, nơi anh và Thảo vẫn quen vào để ăn bữa cơm vài trăm đồng có món bún ốc nấu rất cay như để cho người Huế ăn. ở thành phố nổi tiếng về ăn nhậu tàn bạo này vậy mà hai đứa chưa lần nào dám bước vào cửa hàng đặc sản nhan nhản khắp mọi phố xá, ngơ ngách. Thế nào cũng kéo Thảo vào một bữa cho biết, trước khi vĩnh biệt mày, cái thành phố ta vừa yêu vừa ghét này - anh nghĩ chua chát.
Bà chủ vồn vă với anh. Bà tưởng anh đi nước ngoài về, hỏi tại sao vừa ở Tây về mà anh gầy thế. Anh chỉ mỉm cười, chăm chú ăn. Trong khi ăn, anh soát lại cảm xúc trong ngày. Anh rất mừng là Chi c̣n đó, Chi của anh như anh từng mơ ước có nàng. Anh th́ vẫn nguyên vẹn sức lực. Trước khi gặp Chi anh sợ là những tháng bị đày đọa sẽ làm anh hỏng hẳn. Người ta nhốt một người đàn ông, cho ăn uống kham khổ là để trừng phạt y vừa làm tiêu tan khả năng đàn ông của y đi. Tuấn rất mừng. Anh đă không suy suyển. Người ta không diệt được khả năng ấy của anh. ở đây chính t́nh yêu của Chi đă cứu anh, đă làm anh thoát được thảm họa trở thành con gà thiến.
Anh vẫn tiếp tục nghĩ về Chi, về những cảm xúc của ngày hôm nay, khi anh và Chi ở cạnh nhau. Chi cảm thấy ḿnh chưa làm anh thỏa măn. "Em c̣n ngủ, em chưa được đánh thức. Em chưa quen...", Chi bẽn lẽn nói. Nàng đă cố gắng hết sức để bù đắp cho anh những ngày xa vắng. Những cử chỉ, những động tác vụng về mà anh nghĩ là nàng mới phát minh ra để làm anh vừa ḷng. Sự ḥa hợp của hai tâm hồn đă làm cho mọi chung đụng của thể xác đều có thể chấp nhận được. Anh mỉm cười khi nhớ lại những cảm giác đó.
Nhưng thực tế cuộc sống kéo anh về những suy nghĩ xót xa. Chắc là khi về đến nhà, Chi sẽ ngủ lấy lại sức, sẽ nghĩ cách nói dối mẹ chồng chuyện trưa nay không về ăn trưa. Sáng mai, chắc chắn nàng sẽ phải bịa ra một trận ốm nhỏ nào đó để nói dối cơ quan v́ cả một ngày bỏ nhiệm sở. Rồi nàng sẽ hối hận v́ tất cả những chuyện dối trá đó, những dối trá nàng chỉ phạm phải từ ngày vướng vào cuộc t́nh ngang trái này. Sau đó, có thể ngay ngày mai, trong một lần gặp, Chi sẽ trút lên đầu anh những điều nàng tự rủa sả ḿnh, những hối hận nung nấu lương tâm nàng. Rồi nàng đ̣i ly dị, đ̣i Tuấn cưới ḿnh, nàng sẽ nói anh là một gă vô tích sự, giả dối, một thằng cải lương. Nếu không thế th́ sao trước đây chính anh chứ không phải ai khác đă đẩy nàng vào ṿng tay "tởm lợm" của chồng nàng.
Tuấn rút ví trả tiền và ngạc nhiên thấy túi quần sau dày cộm. Anh lấy ra một xếp tiền hai ngàn mới cứng. Anh biết ngay là chính Bích đă thả xếp tiền vào túi anh không biết từ lúc nào. Sẽ phải trả lại Bích thôi - Tuấn nghĩ. Chi đồng ư để anh đến chơi vói Bích, nhưng không cho phép anh nhận tiền. V́ những tiếng đồn, Chi coi Bích là một cô gái hư hỏng. Nàng không muốn bất kỳ ai so sánh sự phóng túng của nàng với tính nết của Bích. Chi cảm thấy nhục nếu đánh đồng hai sự phóng túng ấy. Như nàng là nhà cách mạng đấu tranh cho tự do, c̣n Bích chỉ là một tên nữ tướng cướp. Chỉ riêng Tuấn biết điều đó. Gặp nhau, hai người vẫn thân mật. Họ đóng vai những người vợ hay người yêu giữa đám bạn bè rất đạt.
Xếp tiền của Bích làm anh cảm động nhưng gây cảm giác nhức nhối khó chịu. Chẳng những anh mà Huy Thảo, người đă viết hơn mười cuốn sách cũng nghèo. Cả hai như sống bằng manna của Thượng đế. Lạ thay lương chỉ đủ sống khoảng một tuần lễ mà mọi việc đâu vào đấy cả. Trước đây, Chi vẫn đưa tiền cho anh. Hôm nay nàng không đưa v́ quá bận rộn yêu đương hoặc v́ tế nhị. Nàng sợ làm anh tủi thân. "Nhà văn, nhà phát minh nào cũng nghèo" - Chi nói - Nàng kiếm tiền bằng nghề kiến trúc của nàng dễ hơn. Nàng chỉ làm thêm đủ cho Tuấn và ḿnh tiêu xài vừa phải.
Một trong những vụ làm thêm đó đă làm Chi nổi tiếng trong thành phố. Nàng vẽ đồ án cho quán cà phê Gió Biển để trả nợ cho một buổi uống gồm bốn người, có Tuấn, Huy Thảo và một anh kỹ sư xây dựng cùng cơ quan. Hôm ấy không hiểu sao ai cũng quên tiền ở nhà. Theo yêu cầu của chị cửa hàng trưởng, Chi ngồi ngay bàn uống, dùng bút bi vẽ phác một cái sê-ma gồm tiền cảnh, hai mái đua và mặt bằng trồng hoa, kê ghế của mảnh sân hẹp trước cửa hàng. Sau đó nàng quên bẵng đi mất. Không ngờ một năm sau công tŕnh quán cà phê cỡ nhỏ được xây dựng theo ư đồ bất chợt của Chi được Hội Kiến trúc thành phố chọn là công tŕnh đẹp nhất trong năm. Anh chàng trợ lư giám đốc bẻm mép của Sở đă t́m cách đồn thổi chuyện ấy lên, ầm ĩ lúc nào Chi không hay biết.
V́ Thục là một nhân vật có thế lực, anh khéo tạo ra cho mọi người ấn tượng là sẽ có ngày nào đó họ phải nhờ vả đến ḿnh. Ông tổng biên tập tờ báo địa phương, tờ báo như chúng ta đă biết, ngay cả thời kỳ đất nước đang đổi mới mà vẫn chưa vượt lên được những bài minh họa nhàm chán, những tin tức không đáng tin và không đáng đọc, thường xuyên đăng ảnh của các vị lănh đạo tỉnh chỉ trỏ chỗ này chỗ nọ trên bản đồ, cái ông tổng biên tập vẫn nuôi tờ báo bằng ḍng sữa thương yêu lai láng của cấp trên ấy, chộp ngay cơ hội và cử người viết một bài về kiến trúc sư Thùy Chi. Tất nhiên, bài báo ca ngợi Chi như là một bà vợ hiền dâu thảo, đảm đang việc nhà viêc nước, do quán triệt hết điều này điều nọ nên đă thể hiện được một đồ án kiến trúc có tính thời đại (quán nhậu và cà phê đang phát triển chóng mặt) và vài ba cái tính khác nữa.
May là, chính Thục chứ không ai khác đă gọi điện yêu cầu đục bài báo ra khỏi bản in thử vào lúc một giờ sáng. Thay vào đó, để tham gia chống tiêu cực, ông tổng biên tập đă cho in bài phê b́nh một tổ quét đường đă cho chị em làm việc quá sớm nên hắt bụi vào khách đi đường. Chi biết chuyện bài báo và cú điện thoại của Thục rất muộn, măi một tuần sau. Nàng ngạc nhiên phát hiện ra Thục có tai mắt khắp nơi, anh có rất nhiều người đây đó sẵn sàng cho anh những thông tin mà anh muốn biết. Hôm đó, trước mặt bà Nhàn, Huy Thảo và Thục, nàng nói: "Hú vía, phúc ba đời nhà con!". Tất nhiên, tuy không nói ra nhưng Chi biết ông tổng biên tập báo không hề quên nàng là con gái của ai rồi.
Huy Thảo chờ Tuấn ở nhà. Thảo chửi ầm lên, đưa một cuốn sách mỏng viết cho trẻ con dứ dứ trước mặt Tuấn và nói rằng Nhà xuất bản vừa đưa cho anh một khoản nhuận bút vừa đủ mua một cân lạp xường. "Ăn một cân lạp xường để viết một cuốn sách, sướng thật!", Tuấn không nói ǵ. Anh đă quen phản ứng bằng sự im lặng trước mọi điều. Ông quản giáo nhân đức dạy anh thế. "Nếu trước đây anh nói ít đi th́ chưa chắc anh đă bị bắt". - ông bảo anh.
Họ nướng lạp xường uống với chai rượu nếp Thảo vẫn cất kín trong một cái hốc.
- Bích mời cậu và ḿnh đến chơi. Năm giờ chiều ngày kia - Tuấn nói.
- O.K! - Thảo quên hẳn nhà xuất bản mà anh vừa gọi bằng đủ thứ tên đẹp đẽ - Ḿnh rất thích đến Bích chơi. ở đó có thể gặp mọi thứ người.
- Xong chuyện đó. Này - Tuấn đứng dậy - đến chợ Nhảy với ḿnh chút đi.
- Được lắm. Lang thang chỗ nào tớ cũng thích. Tớ rất ghét những thằng làm ǵ cũng có tính mục đích. Nó làm hỏng cuộc sống của mọi người và của chính nó. Đi!
Thảo đập đập vào túi. Tuấn nói:
- Yên tâm. Có thể tiêu đến thế kỷ hai mốt.
Họ thủng thẳng trên vỉa hè. Tám giờ đêm, đèn đường đỏ như đom đóm, nhưng đường phố vẫn đông.
- Vẫn thế. Ai cũng lo âu, ai cũng gườm gườm như ra đường là phải giật được một cái ǵ đưa về nhà.
- Cứ làm như cậu vào tù tám tháng th́ thiên đường sẽ hiện ra trên đường phố ấy.
- Vậy th́ bỏ tù tớ để làm ǵ? - Tuấn đay nghiến.
- Nói chung, đă xây nhà tù là phải nhốt một ai đó.
- ừ nhỉ! Nhưng nên nhốt ai bây giờ? Cùng bị giam chung với tớ có một thằng bé rất khỏe, rất tàn bạo. Nó bắt tất cả mọi người trong buồng phải gọi nó bằng anh. Không gọi là nó đấm liền. V́ trong buồng có bốn người th́ có một ông giáo bán bài thi, một thằng nghiện hút bị tóm với hai lạng cơm đen, tớ và thằng bé. Tớ cho nó một trận, cái thằng bé mười tám tuổi mất dạy ấy. Tớ hỏi nó: "Mày bắt người già gọi mày bằng anh để làm ǵ, đồ chó?". Nó đáp thản nhiên: "Em là đồ chó đấy. Nhưng đại ca không nghe các cụ vẫn gọi Trời bằng nó, gọi chó bằng anh à?".
- Cậu đến chợ Nhảy làm ǵ? - Thảo có tật không chịu nổi khi nghe kể chuyện trẻ con hư.
- Tớ thăm vợ thằng Lanh. Nó vẫn chưa được thả. Từ ngày nó bị, vợ nó phải bỏ xí nghiệp về bán số đề ở cổng chợ Nhảy. Suy cho cùng th́ nó bị cũng là v́ ḿnh. Ngôi sao quan sự của tớ sáng quá, chiếu lây sang cả nó.
Vợ Lanh suốt ngày ngồi bán số đề ăn hoa hồng ở vỉa hè gần ngă tư chợ Nhảy.
- Hôm nay đổ bao nhiêu?
- Tao nằm mơ thấy trẻ chết đuối, tao đánh con sáu ba vậy mà đếch vào. Cái số chó má!
- Thôi chết, con vợ hại tao rồi! Nó không giấu chiếc xitizen của tao th́ con bảy bảy hôm nay tao nuốt hết.
Hai người khó mà chen qua đám người ồn ào quanh chiếc bàn nhỏ để đến gần vợ Lanh. Chỉ nh́n thấy mái tóc cô ta không uốn, biếng chải. Tuấn hỏi chuyện vài câu, rút tiền cho cô ta rồi bỏ đi. Vợ Lanh nh́n Tuấn, không cám ơn, hằn học, chỉ hỏi thăm nhạt nhẽo về chồng, con người đă từng gây quá nhiều khổ sở cho mẹ con cô ta. Và bây giờ đang là đồ bỏ đi.
Tuấn kéo Huy Thảo đi nhanh, mong ra khỏi dăy phố đă bắt đầu vắng người dần nhưng vẫn bốc mùi rác rưởi, phố chợ.
- Vợ Lanh nó oán tớ - Tuấn chép miệng - mà nó oán cũng phải.
- Lại Cây Táo uống cà phê nhé? - Thảo lôi Tuấn rẽ trái. Anh thích cái quán v́ nó có cây táo, rất già, chưa bao giờ anh thấy nó có quả nhưng cành táo trùm kín một mảnh sân hẹp.
- Cậu uống ǵ? - Thảo hỏi.
- Một tách đen.
- Màu đi.
- Một tách đen - Tuấn đáp.
- Hêrô nhé?
- Cũng được.
Lan Hương, cô cháu gái bà chủ quán, nhạt nhẽo như cái tên, bưng cà phê và đĩa thuốc lá đặt lên bàn. Giờ này vắng khách v́ người ta đang ở vườn hoa hoặc trong rạp hát.
- Tao định đi đăi vàng - Tuấn nói. Mặt anh rắn đanh. ư nghĩ này nung nấu trong anh từ lâu.
- Điên à?
- Không điên đâu, Thảo. Tao sẽ đi đăi vàng. T́m ra thằng chó má kia là tao đi.
- Bỏ lại hết à?
- Hết.
- Chi th́ sao?
- Đó là đời tao, tao không bỏ được.
Anh ngắm cốc cà phê đen nhánh, nổi váng v́ có ít bơ. Anh biết ḿnh nói đúng ḷng ḿnh. Nhưng anh đă nói vội vă. Anh sẽ để Chi lại thành phố. Sau khi anh đi, thành phố này đối với Chi sẽ trống rỗng, hoang vu. Anh để lại Chi với nỗi buồn và sự bất lực cho đến chết. Nhưng anh sẽ đi. Anh ngắm khuôn mặt rạng rỡ của Thảo. Nó là tấm gương của t́nh bạn. Mỗi lần nh́n vào mắt Thảo, anh lấy lại được niềm tin. Anh vững tâm hơn, đỡ chống chếnh hơn. Nhưng Thảo cũng chẳng giúp ǵ được cho mối t́nh này nếu anh ra đi. Thảo chỉ là nhân chứng cho một nỗi buồn. Chỉ có thế.
- Đừng dối ḿnh. Cậu ra đi là hết. Cậu sẽ bỏ Chi - Thảo nói buồn.
- Cái ǵ rồi cũng phải chấm dứt. Nhưng tớ cũng chưa biết chấm dứt cuộc t́nh này như thế nào. Dù nó có chấm hết th́ Chi vẫn là măi măi. Cậu có tin không, Thảo.
Thảo lảng tránh:
- Uống đi, Tuấn. Cà phê hôm nay khá lắm. Tớ gọi thêm một cốc nữa nhé.
Thảo gọi Hương bưng một cốc nữa lên. Thảo chia đôi cho hai người.
Tuấn đang nhớ lại mùa hè năm ngoái. Cánh rừng ven hồ. Những con gà lôi khản giọng, nhớ nhung. Một cánh buồm đỏ thắm trên mặt hồ. Tuấn h́ hục hai ngày để sửa chiếc thuyền cũ nát thành một chiếc thuyền buồm có cánh buồm là một tấm ni lông màu đỏ. Chi và anh lênh đênh một buổi chiều, suưt nữa không cho thuyền quay về được v́ gió thổi ngược vào bờ. Nhưng rồi mọi việc cũng êm xuôi. Một mùa hè không bao giờ quên được. Chuyến du lịch lén lút, mỗi người thuê một pḥng v́không có giấy kết hôn. Đắng cay và ngọt bùi của trái cấm.
Thảo bâng khuâng trước cốc cà phê. Anh biết Tuấn sẽ đi. Đối với anh điều ấy ngang với việc lạc vào hoang mạc. Anh sẽ ra khỏi bằng cách nào đây.
Thảo cầm khối ru bích ai để quên trên bàn. Anh quay những khối vuông. Những khối vuông xanh, vàng, đỏ trắng rối thêm, tản mát thêm. Không có lời giải đáp. Cũng như anh không thể giải đáp nổi số phận của Tuấn, một số phận cay đắng mà anh đành thúc thủ, không thể xoay chuyển nó dễ dàng như đối với những nhân vật trong tiểu thuyết của anh.
Cái tay giám đốc xí nghiệp - Tuấn như quên hẳn ông ta mà chỉ gọi ông ta là Lư Thông - cái tay Lư Thông ấy không biết dùng mưu kế ǵ mà có thể lường gạt Tuấn, con người có trí tuệ gấp vài chục lần ông ta. Lừa gạt những ba lần. Mà Tuấn là ai? Một bộ năo hiếm có, một kỹ sự trợ thủ, một người hết ḿnh v́ ông ta và xí nghiệp. Thảo không hiểu lắm về công việc của Tuấn. Nhưng cả ba lần anh đều chứng kiến cuộc lường gạt. Cả ba lần anh đều tưởng lầm là một tṛ đùa. Nhưng anh đă nhầm tệ hại.
Lần đầu tiên, cách đây khoảng ba năm. Lúc đó tay giám đốc chỉ mới là một công nhân bậc bốn. ở xí nghiệp, ông ta là một hạt thóc trong đống thóc. Lần đó, Tuấn đi họp toàn ngành ở Hà Nội về. Một chuyên viên ở bộ nọ đến dự tŕnh bày về t́nh trạng chảy dầu trong cánh tuyếc bin của nhà máy thủy điện X. Một nhà máy kiểu cũ, không t́m được gioăng thay thế. Hàng chục cây số dọc theo sông Lim nổi váng dầu nhờn, bị ô nhiễm. Cá anh vũ chết hàng loạt. Những hậu quả khác khôn lường. Phải chế tạo được những bộ gioăng thay thế. Đây là lĩnh vực đ̣i hỏi nhiều bộ, nhiều ngành tham gia.
May mắn là những vấn đề kỹ thuật của việc chế tạo đó đă được Tuấn quan tâm từ lâu v́ một mục đích khác. Từ lâu anh muốn làm ra một chất liệu làm kín có thể chịu được nhiệt, dầu nhờn, a-xít và ma sát lớn. Anh đă mon men đến gần đích cuối cùng th́ bỏ dở. Tuấn lặng lẽ suy nghĩ và nhờ sự nhiệt t́nh của giám đốc (ông ta đă chết năm bốn mươi chín tuổi, những người tốt thường chết trẻ chăng) anh được giao lập một tổ công tác gồm ba người. Anh, một kỹ sư hóa dẻo và ông Lư Thông, lúc đó chỉ là một công nhân bậc bốn. Phải đưa ông ta vào v́ dù sao cũng cần người làm những việc cụ thể cho pḥng thí nghiệm. Thế là người ta cử Lư Thông đến cho anh. Tuấn và Vịnh, anh kỹ sư hóa dẻo lên Hà Nội, vào trường Bách khoa và Viện khoa học tranh thủ sự giúp đỡ của các bạn và các thầy, mày ṃ công thức. Trong khi hai người ngồi uống trà và chuyện gẫu về thân phận của trí thức th́ Lư Thông pha trộn, thao tác, cán ép, xử lư... Những tấm gioăng ra đời. Họ đưa lên nhà máy thủy điện. May mắn, giám đốc nhà máy là một cậu bạn cũ của Tuấn. Anh đồng ư cho ngừng máy (không thông qua hội đồng khoa học của Bộ, ưu tiên cho bạn bè mà!) để thử thay gioăng mới. Hai tháng, rồi ba tháng trôi qua. Những tấm gioăng làm việc rất hoàn hảo, vượt xa yêu cầu khiêm tốn đề ra lúc đầu. Một sự kiện lớn. Bộ chủ quản thở phào. Địa phương vùng có nhà máy thoát được nạn ô nhiễm v́ dầu ṛ rỉ. Váng dầu không c̣n trôi nổi trên ḍng sông thơ mộng trong xanh, cá anh vũ trở về, nhà máy mỗi tháng tiết kiệm được hàng tấn dầu hiếm.
Như người lạc lần thấy đường ra, người ta đề nghị hoàn chỉnh phương pháp và quy tŕnh công nghệ, lập xưởng sản xuất hàng loạt thứ vật liệu đó để dùng lâu dài cho các nhà máy thủy điện. Và những sản phẩm hóa khác.
Theo bài bản truyền thống, người ta tổ chức hội nghị tổng kết, hội nghị chuyên đề, khen thưởng... Bước rẽ ngoặt bắt đầu từ đây. Tuấn và Vịnh bàn nhau "Đây không phải là việc chính của chúng ḿnh. Sa vào là hết đời. Làm th́ khó nhưng báo cáo th́ dễ. Để Lư Thông đi báo cáo!". Suốt một tuần lễ, Tuấn nhồi nhét vào đầu người công nhân bậc bốn những công thức, lư luận, giải thích... Anh bảo: "Cậu báo cáo là đúng. Cũng những chuyện này nhưng bọn ḿnh nói th́ người ta vặn vẹo đủ điều, có trót lọt th́ cũng chẳng ai thí cho bao nhiêu tiền thưởng. Cậu là công nhân, người ta sẽ chiếu cố cậu. Chắc chắn cậu sẽ c̣n đi xa!". Thế đấy, khoa học cũng cần lư lịch cơ bản tốt.
Quá tŕnh nhào nặn huyền bí bắt đầu diễn ra. Người ta in ảnh Lư Thông lên báo. Xuất hiện vài bài báo mô tả quá tŕnh sáng tạo của người công nhân. Tuấn đọc những bài đó, mỉm cười. Anh không thể nhận ra là người ta đang viết về công việc của nhóm nữa. Theo các nhà báo th́ h́nh như người thợ, dù học vấn ít ỏi, nếu có ḷng yêu nước và yêu chủ nghĩa xă hội th́ họ sẽ chiếm lĩnh được tri thức khoa học mà chẳng mất công mài đũng quần hàng năm, thậm chí hàng chục năm trên ghế nhà trường và những học viện! Lư Thông được phong nhiều danh hiệu đến nỗi anh ta khó mà nhớ hết. Rồi được rút đi học một lớp đại học chuyên tu vào thời kỳ mà các giáo viên hướng dẫn muốn cho học tṛ tốt nghiệp đi cho rồi để rảnh nợ mà có th́ giờ kiếm sống. Xí nghiệp được đổi tên, chuyển nhiệm vụ. Lư Thông được cử đi học trường Đảng v́ đă có bằng kỹ sư chuyên tu. Và ông được đề bạt lên phó giám đốc v́ đă tốt nghiệp trường Đảng. Ông lên giám đốc v́ đă từng là phó giám đốc. Có lẽ ông sẽ lên một chức ǵ nữa trên giám đốc nữa v́ ông đă là giám đốc.
Đă quen tưởng rằng chính ḿnh là tác giả duy nhất của sáng kiến làm gioăng, ông giám đốc bắt đầu dùng quyền lực của ḿnh để khai thác các kỹ sư trong xí nghiệp. Ba lần Tuấn được ông cử làm chủ nhiệm đề tài cải tiến hay sản xuất một mặt hàng nào đó, ba lần ông đều biến những sáng kiến này thành của tập thể xí nghiệp. Khi chúng là của xí nghiệp rồi, với kinh nghiệm và nghệ thuật báo cáo sẵn có, với những cách thức hoàn hảo ông biến chúng thành sở hữu của chính ông một cách dễ dàng.
Chuyện đó diễn ra từ bao giờ, theo một quy tŕnh như thế nào, không ai hiểu nổi. Mà cũng không có cách ǵ hiểu nổi. Đó là một phản ứng hóa học bí mật trong những ống nghiệm kín như bưng mà ta thường gọi là cơ chế cũ. Tuấn hiểu phép mầu đó qua câu chuyện những cái gioăng. Anh được lĩnh một số tiền thưởng c̣m nhom, lui về pḥng thí nghiệm, từ chối dự những cuộc họp, cuộc b́nh bầu, thậm chí cả những chuyến tham quan, du lịch, Tuấn lại miệt mài với những dự án mới.
Nhưng ba sáng kiến đă thành công kia th́ sao? Ông giám đốc được lên ba bậc lương, được hứa hẹn cấp thêm vốn, đổi một căn hộ mặt đường và nhiều triển vọng khác. Để đảm bảo cho tất cả những bước phát triển đó là ông có một cái lư lịch đẹp, chưa nói một câu nào phạm thượng với cấp trên v́ ông ít khi nói. Và chưa bao giờ người ta thấy ông làm việc sai trái v́ ông không tự ḿnh làm ǵ cả. Ông ngồi, làm đầy đủ những ǵ có trong quy phạm và chỉ thị. Như một anh câu cá rành nghề, ông chỉ việc chộp cho vào cái giỏ của ông những con cá to, ông có ưu điểm hơn người ở chỗ c̣n để cá nhỏ cho người khác nhặt. Vậy th́ ông, con người quyết án binh bất động để tồn tại và thăng tiến, sao ông lại phải tháo dỡ cái này cái nọ ra để làm ǵ? Ba cái sáng kiến cấp nhà nước, tập thể đă được thưởng rồi, trên đă chú ư đến ông rồi, tờ báo tỉnh cũng đă hết lời ca ngợi, ông không xếp nó lại cho yên c̣n bới ra làm quái ǵ nữa. Xếp, xếp. Tội ǵ mua rét mà run.
Mỗi lần nghĩ đến chuyện đó, mặt Tuấn tái lại v́ giận. Anh cũng tự hỏi xem ư nghĩ của anh về cái ông Lư Thông kia có quá đáng hay không. Có chăng cũng chỉ v́ xúc động thái quá. Sự xúc động của chàng Thạch Sanh khi bị đẩy xuống giếng sâu, ôi nhân loại, xin hăy lượng t́nh cho sự giận dữ của chàng, người ngay bị đẩy xuống giếng sâu.
Tuấn đă giận dữ, đă đập bàn đập ghế với giám đốc v́ ba cái sáng kiến của anh đă bị sang tên (một cách bí ẩn và nhẹ nhàng), anh không thèm chấp điều đó. Nhưng v́ sao nó lại bị xếp xó, không thực hiện? Đối với người sáng chế, đó là sự xỉ nhục.
Tuấn đă bị đẩy xuống giếng sâu. Khi miệt mài với đề tài mới, anh đă không lượng được sức ḿnh, đề ra một mục tiêu khó vượt nổi. Anh thất bại hoàn toàn. Không may, một vụ cháy nhỏ xẩy ra. Anh đánh hơi thấy người ta đang bày những cái bẫy, những sợi dây tḥng lọng bí ẩn quanh ḿnh. Để tránh một vụ kỷ luật nhục nhă, Tuấn đặt lên bàn giám đốc một tờ đơn xin thôi việc. Đáng lẽ anh có thể xin chuyển đi nơi khác. Nhưng anh không chờ đợi được thủ tục rề rà. Anh muốn thoát cho nhanh. Anh lại c̣n muốn chứng minh là ḿnh có thể tồn tại mà không cần lệ thuộc, luồn cúi. V́ anh tin ở phát minh mới của ḿnh. Nó có phạm vi ứng dụng rộng răi. Anh bất cần mọi thứ. Chỉ cần thành công. Thành công là có tất cả. Sẽ có ngày v́ chính quyền lợi của xí nghiệp và bản thân ḿnh, ông giám đốc sẽ sụp lạy dưới chân anh, người t́m ṭi những hợp chất mới. Nếu không, anh sẽ lập tổ hợp, hay bán nó cho một tổ hợp, một xí nghiệp khác. Anh sẽ sống v́ nó, nhờ nó. Nhưng một tai vạ lớn đă sập lên đầu anh giữa lúc anh đang sống say đắm trong mối t́nh đang chín và những t́m ṭi gian khổ của anh đến chặng cuối cùng.
Bây giờ Tuấn tính chuyện đi t́m vàng. Vàng, anh vẫn nghĩ nó cũng hiếm hoi như hạnh phúc. Không ai đi đăi vàng mà sung sướng cả, cũng như hạnh phúc, không ai đi t́m mà gặp nó cả.
- Uống đi -Thảo giục - nhà triệu phú không tưởng, nhà bác học lăng mạn.
- Không lăng mạn chút nào, - Tuấn nói.
Thảo lặng người đi v́ nhớ là chưa bao giờ khuyên can được Tuấn điều ǵ.
- ở trong tù có một tay đăi vàng bị nhốt về tội làm vàng cốm giả - Mặt Tuấn có bóng đen thoáng qua. Chẳng ai thích khoe với người khác những kỷ niệm tù đày - Nó buồn t́nh dạy tớ nghề đăi vàng. Vàng có khắp nơi. Lưu vực sông Mă, những con suối chân Trường Sơn miền Trung. Cả ngoại thành Hà Nội nữa. Làm nghề này không khó. Miễn là dám vứt hết quá khứ, dí cái quá khứ vớ vẩn và mộng mị xuống chân rồi ngẩng đầu lên mà đi.
- Nhưng cậu th́ việc ǵ phải làm thế? Cậu sẽ được minh oan.
- Tớ hiểu tớ là đủ. Người đàn ông hơn người đàn bà ở chỗ nó đánh giá được bản thân ḿnh. Tớ cần vàng. Nguồn gốc mọi thất bại của tớ là do tớ trắng tay. Tớ định vá trời bằng hai bàn tay ăn mày.
- Cậu không nghĩ tới Chi ư? - Thảo hỏi.
- Chỉ c̣n chừng đó thôi. Nhưng phải cứu vớt cuộc đời trước khi cứu vớt t́nh yêu. Nếu ḿnh chỉ là miếng giẻ rách th́ Chi cũng chẳng c̣n, t́nh yêu của Chi cũng chẳng c̣n. Ḿnh đang không xứng đáng với t́nh yêu của Chi.
Tuấn uống cạn một hơi chỗ cà phê c̣n lại rồi đứng dậy. Thảo biết là ḿnh không thể trở lại chuyện này nữa. ít nhất là lúc này.
Phố xá sáng rỡ đèn. Đă bắt đầu cuộc chơi đêm, cuộc lêu lổng ban đêm vô tận của ḍng người giàu có, sang trọng. Tuấn thấy nhớ những đêm chiến tranh. Cả thành phố tất bật. Những người lao động nuối tiếc từng giờ, tranh thủ từng giờ cho nhà máy nhả khói, bến tàu được giải tỏa. Cái thành phố chăm chỉ, cần cù, siêng năng và tiết kiệm của anh đă mất. Bây giờ người lao động nghèo đang nuốt vội bữa cơm dưới ánh đèn dầu rồi gằn hắt nhau, toan tính với nhau, chửi rủa nhau để chen một chỗ tồn tại cho hết ngày mai, để vá víu tháng lương rách nát với lo toan, ám ảnh bởi sự bấp bênh của đời người. Bây giờ người giàu ra phố lêu lổng, ăn chơi. Đồng tiền quay ṿng cùng bánh xe cúp với tốc độ chóng mặt. Tốc độ của cuộc tranh giành trong pháp luật và ngoài ṿng pháp luật. Những cô gái con ông cháu cha, con chủ hiệu cà phê, quán ăn đặc sản, chủ thầu mua bán sắt vụn mặc áo pun Thái Lan và quần ḅ Mỹ, mới tập sự son phấn, bỏ học vào đầu năm lớp sáu, ra đường ban đêm để khoe quần áo, để được tán tỉnh, được theo đuổi, được ve vuốt, được làm t́nh ở chân tường, góc phố - trường bắn của tuổi thanh tân, tóm lại, học đời sống hiện đại. Lớp cha anh trưởng thành trong chiến tranh và cuộc tính lũy vô hạn độ. Thế hệ Tuấn trưởng thành trên đường phố đă dứt khói lửa. Trong cảnh thất nghiệp một phần ba, một nửa và toàn phần. Lứa tuổi này cũng đă bắt đầu cuộc đấu trí và đấu lực không khoan nhượng với tốc độ kinh người nhằm giật lấy miếng ăn trong tay người khác, có thể người đó là hàng xóm, là đồng chí, bạn bè hay em ruột ḿnh. Tuấn đang nh́n thấy một thành phố phân ră. Giàu và nghèo. Kẻ lương thiện và kẻ bất lương. Cuộc đấu muôn thuở là cuộc đấu. Cái thành phố bốc lửa trong đêm dưới khói bom vàng da cam hay đen kịt, cái thành phố ấy đă lùi vào sương mù quá khứ để nhường chỗ cho những đường phố không luật lệ, không kỷ cương, người ta có thể chửi tục vào mặt anh, giật cái kính đeo mắt của anh hay đạp vào anh để bước lên trước.
Tuấn thấy đau thắt ngực. Trước mặt anh và Thảo là một cuộc sống anh không chờ đợi, không mong ước. Giấc mơ của anh khác kia, khác rất nhiều. Tuổi ba mươi, ba lăm, bọn anh chỉ là hạt nhân của buổi ban đầu. Sau bọn anh là một cái đuôi sao chổi, ngày một ph́nh ra, một to ra, cái sao chổi thời hiện đại đang lao vun vút như lên cơn sốt vào vực thẳm suy đồi đạo đức, t́nh thương. Lười biếng, đ̣i hỏi, bị khinh miệt và khinh miệt trở lại, được trả lương giả vờ và làm việc giả vờ, hèn nhát, cam chịu, danh dự, nhân phẩm đă được vứt khỏi hành trang cho nhẹ để tăng tốc tới mục đích nhiều khi chỉ là một bộ cánh có in chữ trên ngực: LOVE ME.
Là nhà văn nhưng Huy Thảo có những ư nghĩ nhẹ nhơm hơn. Anh không chú ư nhiều đến đường phố. Anh chưa được học bài học vỡ ḷng về cuộc sống trần trụi như Tuấn đă học tám tháng qua trong tù. Chỉ có cảm giác sắp sửa phải mất Tuấn làm anh đau đớn. Cơn ác mộng đăi vàng bóp chặt tim anh giữa đường phố lên đèn.
- Tuấn, tại sao cậu lại không thể sống như mọi người? - anh hỏi Tuấn, cố lấy cái vai gầy mảnh đụng vào vai Tuấn như đánh thức anh dậy, thoát khỏi những ư nghĩ và cảm xúc đang giày ṿ anh.
- Sao cậu không hỏi v́ sao mọi người lại không sống như tớ?
Thảo không trả lời. Anh không trả lời được. Anh chỉ c̣n nhớ lại những ǵ đă qua, may ra lư giải được những cảm xúc hỗn độn của ḿnh.
Nhưng họ đă bước vào con đường tối. Phố nhà hôm nay mất điện.
Tuấn bị bắt vào ngày mười hai tháng giêng. Thảo đang dự một cuộc hội thảo, nghe tin không lấy ǵ làm lạ. Cũng như tay lái mô tô nào đó vút qua như một tia chớp và chẳng ngạc nhiên khi thấy y ngă sóng xoài trước mặt anh.
Thảo lấy phấn viết lên cửa ra vào hàng chữ 1-12 đóng khung. Giây phút đầu tiên trở về nhà khi nghe tin, Thảo chỉ có thể làm được thế. Sau đó, dùng quan hệ rộng răi của một nhà văn, anh làm được một số việc khác để đỡ đần gánh nặng cho bạn. Anh tổ chức cho Chi thăm nuôi. Anh t́m một luật sư quen biết. Nhưng mỗi ngày anh thấy ḿnh cựa quậy chỉ là vô ích. Tuấn rơi tơm vào ḍng xoáy bí ẩn của cuộc đời.
Họ đang đứng trước hàng chữ đó. Tuấn đă quên xóa hàng chữ kịp thời. Anh vội đè tay trái lên, xóa vội trước mặt Tuấn. Tuấn không nh́n thấy.
Họ đứng thở một chút. Cái cầu thang bê tông vừa hẹp vừa dốc. Những tay vẽ kiểu vẽ nó ra không phải để cho người ta leo lên sau khi đă làm tám tiếng đến kiệt sức ở nhà máy, bến cảng. H́nh như anh ta đă nghĩ cách vẽ cái cầu thang thế nào để tiết kiệm diện tích và vật liệu nhất. Có thể anh ta đă được thưởng về thành tích tiết kiệm ấy.
Gió từ cánh đồng phía sau tới làm dịu cơn giận cầu thang của Thảo, cơn giận thường trực như người luôn luôn có hạt sạn trong giầy. Phía xa kia là biển. Cánh đồng mới gặt. Gió mang theo mùi đồng nội không bao giờ lên giá. Niềm an ủi của những tối mất điện này là có trăng. Trăng cũng không phải trả tiền và lên giá, trừ trăng trung thu. Trung thu này một cái bánh dẻo dễ phải lên đến ba bốn ngàn đồng, một phần năm tháng lương - Thảo nghĩ.
Gian pḥng trống trơn nếu không có cái giá sách và bàn viết của Thảo, một cái tủ gỗ thông đóng bằng gỗ kiện hàng. Miếng nào cũng có chữ CCCP. Huy giải mă mấy chữ ấy theo quan điểm chợ Trời: Các chú cứ phá. Thảo thắp đèn, lấy chai rượu nếp mới uống một nửa hồi chiều. Hai cái chén nữa. Hồi năy, qua lối vào khu nhà, Tuấn đă kịp mua được một gói thịt chó luộc. Đèn vàng vọt, cái chụp ít khi được lau.
Tuấn ngả người dựa vào tường, hai chân duỗi thẳng. Tuấn uể oải, mệt mỏi từ hôm về. Như là xương cốt đă biến thành ư nghĩ.
Mùi rượu thơm làm Tuấn rưng rưng. Cuộc đời thực đang sống dần lại. Bố anh nói: "Bốn mươi tuổi tao mới biết uống rượu". Anh bắt đầu vào quán gọi nước cay ầm ĩ từ thời sinh viên. Ngủ với đàn bà cũng từ thời sinh viên. Hút thuốc lá ngay ngày đầu tiên vào học cấp ba. Buổi tựu trường đứa nào cũng ph́ phèo. Thời hiện đại. Con hơn cha, nhà có phúc.
Căn pḥng cũng là một ân huệ của Thượng đế dành cho ba linh hồn vất vưởng. Thảo ly dị, anh không c̣n ǵ hết ngoài tấm thân tốn vải dài lưng. Huy rủ anh đến. Nó là em vợ Thảo. Khi nghe tin anh chị ly dị nó chỉ b́nh mỗi câu: "Hay nhỉ!". Không ai biết nó có đồng ư hay không. Cũng không ai có thể định nghĩa Huy là người thế nào. Tốt hay xấu. Lương thiện hay bất lương. Nó bị bắt, được thả. Lại bị bắt, được thả. Ba lần như thế. Cả ba lần đều có công an dẫn về nói hộ với phường: "Nó thất nghiệp, buôn lậu nh́ nhằng, không cơm đâu mà giữ nó". Huy xấp xỉ ba mươi, đi nghĩa vụ ba năm, hai năm ở chốt. Ngày về nhà nó mang một ba lô hoa hồi. Đó là tất cả tài sản của nó. Chỉ sáu tháng sau nó có một cây, rời nhà Huy Thảo ra ở riêng, "hoa hồng" được căn hộ này. Sau khi trả xong tiền nhà th́ tay trắng lại hoàn tay trắng. Hôm th́ nó giàu như tay buôn cỡ bự, đăi bia anh em và bạn bè mỗi bữa đến nửa chỉ vàng. Hôm sau lại găi tai xin Tuấn hay Huy Thảo vài trăm mua thuốc lá. Chính Tuấn và Thảo cũng không biết nó ăn uống ở đâu. Lúc họ về nhà đă thấy nó ngủ lăn ra như chết. Họ tỉnh dậy thấy nó biến đi đằng nào rồi. Lần bị bắt đầu tiên là do nó đi xin việc. Nó đến xí nghiệp đóng giày xin làm bảo vệ. Tay trưởng pḥng lao động tiền lương ṿi một chỉ vàng và một bữa đặc sản. Nó chạy một ngày vẫn không ra tiền. Nó bảo Thảo: "Trước sau th́ nó cũng không nhận ḿnh. Em cho nó một bài học". Huy rủ tay trưởng pḥng đi "đặc sản". Tay kia hí hửng dắt xe đi. Đến vườn hoa, nó quẳng xe xuống đất, cà khịa, chửi bới rồi đánh nhau với tay trưởng pḥng. Ai ngờ gặp phải cao thủ. Huy bị một trận nhừ đ̣n. "Để cho mày biết - tay trưởng pḥng nói - tao cũng từ đầu gấu mà lên". Hai người bị bắt vào đồn. Hai ngày sau được thả. Sau này, Huy kết thân với tay đầu gấu nay là trưởng pḥng lao động tiền lương kia. Nó được tay kia giao việc. Bắt đầu chạy hàng, lê la ở các bến cảng, môi trường sống của nó lâu nay. Bây giờ nó đủ tiền để chạy một chân ǵ đó ở những chỗ thơm tho. Nhưng nó không xin đi làm nữa. Nó sống vất vả nhưng sống được. Và có tự do, điều nó thích nhất. Tuấn có lần hỏi đùa nó: "Huy, mày cho chúng tao ở nhờ mà không sợ mất nhà à?". Nó đáp: "Các anh giở tṛ th́ em dùng luật rừng tống cổ các anh ra".
Hai người đang uống th́ cánh cửa bật tung. Tuấn giật ḿnh. Người vừa vào là chú công an hộ tịch trẻ măng vẫn bồ bịch với Huy. Cậu ta hỏi Huy. Thảo trả lời là Huy vắng nhà. Anh không nh́n Tuấn để Tuấn khỏi ngượng v́ cử chỉ hốt hoảng vừa rồi. Tám tháng chắc cũng đủ để một người như Tuấn giật ḿnh khi nh́n thấy công an.
Họ ngồi nhấp từng ngụm một. Không có Tuấn th́ Thảo không uống. Anh không thích uống với Huy. Chênh nhau năm tuổi mà cách uống rượu cũng đă khác nhau nhiều lắm. Nhờ thế mà c̣n chỗ rượu này. Rượu nếp, nặng, để lâu mà không nhạt đi. Như t́nh bạn vậy.
Thảo vẫn nghĩ tới chuyện Tuấn đi đăi vàng. Tuấn khó mà t́m được việc hợp sở thích sau khi ở tù ra. Khó quá. Tự do thích thật, nhưng không nuôi sống người. ở tù măi th́ khỏi lo cơm áo, việc làm, sự nghiệp. Tuấn nghĩ về người công an. Anh tưởng tượng đó là một tay trinh sát. Anh ta đến đây có ư nghĩa ǵ? Nhà khoa học nào cũng biết tưởng tượng. "Không biết tưởng tượng th́ làm khoa học thế quái nào được?". Tuấn vẫn bảo Huy Thảo thế.
Họ vẫn quen ngồi uống với nhau trong im lặng.
Ngày mười hai tháng giêng năm nay, Lanh hốt hoảng đập cửa báo cho Huy Thảo tin Tuấn bị bắt. Thảo rời cuộc hội thảo về nhà ngay. Trưa hôm đó Lanh bị bắt nốt.
Hồi Tuấn bỏ xí nghiệp Thảo chưa ly dị. Huy chưa mua được nhà. V́ vậy Tuấn không thể đến ở chung với Thảo. Chi bàn: "Em sẽ làm nhà". Nhưng Chi ly dị không xong, không thể làm nhà. Nếu ly dị xong Chi có thể bắt Thục chia một phần tài sản. Một góc thôi cũng quá đủ để làm một cái nhà tử tế. Nhưng hồi đó Tuấn bỗng đổi ư. Tuấn không đồng ư để Chi ly dị với chồng trong hoàn cảnh này. Cả Chi và Thảo đều biết Tuấn không thể chấp nhận việc Chi lót ổ cho ḿnh. Tuấn không muốn phiền ai, kể cả người anh yêu đến chết. Chi buồn, cho Tuấn khách sáo. Nhưng không ǵ lay chuyển Tuấn nổi.
Tuấn phải trả lại căn pḥng ở khu tập thể của xí nghiệp. Ông giám đốc thở phào. Tuấn biến mất có nghĩa là toàn bộ quá khứ về chuyện những cái gioăng sẽ biến mất. Ông vẫn canh cánh bên ḷng về chuyện đó. Nếu bọn nhà báo mà biết rơ sự thật th́ hại ông quá. Mà chỉ Tuấn là có thẩm quyền nhất để tiết lộ sự thật mà thôi. Ông quên mất một điều hiển nhiên là chính Tuấn đă quên hẳn, quên hoàn toàn về chuyện những cái gioăng ấy. Giá có ai bắt anh kể lại anh cũng không biết thế nào mà lần. Trước mắt Tuấn sau ngày rời xí nghiệp là một loạt khó khăn. Phải có nhà để ở. Có chỗ cho những đồ thí nghiệm tuy không nhiều nhưng khá lủng củng của anh. Tuấn gốc là kỹ sư hóa chất. Đọc nhiều, giỏi Toán và Vật lư, anh muốn vươn ra nhiều thứ khác. Một trong ba sáng kiến của anh đă bị sang tên hoàn toàn là quy tŕnh công nghệ in ốp-xét mầu lên nhựa, mi ca hoặc đá hoa. Kỹ nghệ này ở ta chưa ai biết làm. ở Trung Quốc vẫn có những chiếc cặp trong có tấm nhựa trắng in ảnh của Mao chủ tịch hay một cô gái Thượng Hải, dùng làm quà tặng, bán rộng răi trên thị trường. Trước Đại hội Đảng của ngành mấy tháng, ông giám đốc đưa cho Tuấn một chiếc cặp như thế. Ông giao cho Tuấn nhiệm vụ nghiên cứu quy tŕnh công nghệ sản xuất thử một ngàn chiếc cặp có in ảnh bên trong để tặng Đại hội ngành. Mọi thiết bị và kinh phí xí nghiệp sẽ cấp rộng răi. Tuấn đồng ư v́ anh chưa bao giờ bỏ lỡ một dịp thuận lợi để đưa những hiểu biết bách khoa của ḿnh vào lĩnh vực sản xuất. Anh cũng nh́n thấy ngay triển vọng của mặt hàng này. Tuấn miệt mài trong hai tháng, không người hướng dẫn, không tài liệu kỹ thuật trực tiếp. Nhưng rồi, với một máy làm nhiệt cao tần, một ngàn chiếc cặp có in ảnh màu đă ra đời. Ông Lư Thông chất một xe về Hà Nội. Đó là quà tặng Đại hội đặc sắc nhất được hâm mộ, trầm trồ. Mọi người nh́n thấy le lói phía sau người giám đốc và xí nghiệp ông ta một sự năng động đáng quư. Ông giám đốc, người lănh đạo xí nghiệp xuất thân từ công nhân, người có sáng kiến nổi tiếng năm nào trong việc sản xuất gioăng thủy lực nay vẫn giữ được phong độ sáng tạo. Vân vân và vân vân. Sau đó, mọi việc, kể cả Tuấn nữa bị quên lăng.
Lần Tuấn căi nhau với giám đốc rồi dẫn tới việc rời khỏi xí nghiệp chính là chuyện in ảnh này. Hôm đó, anh lên gặp ông ta yêu cầu xí nghiệp bỏ vốn trang bị dây chuyền sản xuất hàng loạt cặp sách, ví tiền, ảnh chân dung trên đá v.v. để bán rộng răi, mở rộng mặt hàng hấp dẫn này trên thị trường trong nước. Nhưng con cá to nhất đă chui vào giỏ của ông giám đốc rồi (ông được đại hội ngành bầu vào đảng ủy). Ông giám đốc không c̣n muốn thả câu nữa. Chiếc máy làm nhiệt cao tần đă được chuyển về một phân xưởng khác. Rồi chết và biến thành sắt vụn ở đó.
Khi c̣n một thân một ḿnh, Tuấn vẫn không chịu rời bỏ đề tài anh đang làm dở. Chi đưa tiền anh mua hóa chất. Gay go nhất vẫn là chuyện nhà. Thực ra, với cương vị và thế mạnh của ḿnh, Thục dễ dàng xoay cho Tuấn một nơi ở thích hợp. Nhưng đó lại là điều cấm kỵ đối với Tuấn. Cuối cùng, Lanh đến. Lanh là công nhân nguội bậc 5 ở xí nghiệp Tuấn. Trước đây Lanh được giám đốc cử đến giúp Tuấn in ảnh cặp sách. Hai tháng miệt mài với nhau, rồi sau đó cùng chịu thiệt tḥi hẩm hiu, họ mới thân nhau. Một t́nh cảm bền vững chỉ những người sống chết với nhau mới có được.
Lanh đón Tuấn về nhà, dành hẳn cho anh một pḥng nhỏ, có sân, đi khóa về mở. Lanh chạy giúp những thứ Tuấn cần. Lanh được việc đến mức Tuấn không cần nhờ Thảo giúp việc lặt vặt nữa. Lanh trẻ hơn Tuấn, năng động và thông thuộc nhiều ngơ ngách. Chuyện ǵ đối với Lanh cũng đều dễ dàng, ngoại trừ việc đưa đủ tiền lương cho vợ. Nó không có tiền. Nó sống vào quan hệ với bạn bè mọi lứa, mọi thang bậc. Họ giúp đỡ Lanh cũng dễ dàng như nó vẫn thường cởi áo trên người cho họ những ngày rét bất chợt. Đó là một chàng trai nghèo nhưng bạn bè có thể nhờ vả những việc khó khăn nhất. Nhược điểm lớn của Lanh là thiếu suy nghĩ chín chắn. Như người đánh cờ mà không tính nước thứ hai.
Ân nhân mang đến tai họa. Trước khi bị bắt hai hôm, Tuấn đến gặp Huy Thảo. Chàng hiệp sĩ mặc rất diện, sáng sủa hơn hẳn thường ngày. Thảo đùa: "Chắc là Chi đă hâm nóng cậu lên rồi phải không?". Tuấn cười, mặt sáng choang. Anh đưa cho Thảo xem một miếng phoóc-mi-ca bằng quyển vở. "Đây!" - Tuấn hồn nhiên như nhặt được của. "Của nợ ở đâu ra thế? Cậu cậy mặt bàn lên à?". Tuấn lắc đầu: "Miếng phoócmica đầu tiên xứ này chứ không phải Nhật Bản sản xuất ra, Thảo ạ. Trên thị trường thế giới mỗi mét vuông giá hai mươi đô la. Giá thành của tớ năm đô la. Có tuyệt không, Thảo?".
Thảo hiểu chuyện ǵ đă xẩy ra. Phoócmica với đô la chẳng là cái ǵ với anh cả. Nhưng anh mừng v́ Tuấn đă làm xong một việc. Tuấn đă được giải thoát khỏi việc đó. Như anh giải thoát khỏi một cuốn sách, đến chữ cuối cùng, để lại tất cả, lên chiếc xe đạp khổ đạp một ṿng quanh phố. Anh tíu tít quanh Tuấn. Mở rượu ra uống suông. Họ ngồi nói chuyện với nhau đến khuya. Uống vào, Tuấn ăn nói hoạt bát hơn. ảo tưởng rực rỡ hơn. Và ngây thơ hơn. Theo Tuấn, chỉ cần một chiếc máy ép thủy lực cỡ mạnh nữa là kỹ nghệ làm phoócmica Việt Nam sẽ ra đời. Thảo dịu xuống. Anh nghĩ: "Cái máy ấy ở đâu? Kỹ nghệ ấy ở đâu? Đây đâu phải là ư đồ đầu tiên bị ch́m lấp dưới đống rác vô trách nhiệm của thời đại?".
Ngày hôm sau Tuấn bị bắt. Chuyện rất giản đơn: Lanh đă tha về cho Tuấn một cái máy ép nhỏ. Không có máy ép th́ đừng có nói ǵ đến phoócmica. Chiếc máy ép ấy là do một thằng bạn thân (bạn của Lanh bao giờ cũng là bạn thân) tháo trộm của xí nghiệp làm xe đạp, nơi cậu ta làm. V́ mất cái máy mà cả một xí nghiệp đ́nh đốn gần một tháng trời. Công an đến khám nhà Lanh. Tuấn nhận ḿnh là chủ của chiếc máy. Anh đưa tay cho họ.
Nếu vụ án chỉ đóng khung trong những sự việc như thế th́ trở nên quá dễ dàng. Nhưng có người nào đó đă vung bàn tay vô h́nh của ḿnh ra, vô h́nh nhưng mạnh mẽ. Ông giám đốc xí nghiệp Tuấn làm việc trước đây, người đă gặt hái trọn một mùa gặt do Tuấn gieo văi trong vụ những tấm gioăng thủy lực, đă tự nguyện cung cấp cho cơ quan điều tra một tập hồ sơ đầy đủ về người kỹ sư "có rất nhiều vấn đề, kể cả những nghi vấn chính trị" - nguyên văn một câu trong bản hồ sơ. Cái nghi vấn chính trị ấy bắt nguồn từ sự việc sau đây. Không lâu lắm trước khi rời xí nghiệp, trong một đại hội công nhân viên chức Tuấn đă viết một bài phát biểu. Anh phê phán giám đốc có nhiều chủ trương không đúng, làm thiệt hại đến sản xuất và lợi ích chung. Nhưng không một ai trong xí nghiệp có điều kiện góp ư với giám đốc. Một vài người thẳng thắn nói ra th́ lập tức được nếm mùi trù dập và phải trả giá ṣng phẳng cho lời ngay thẳng. Để tạo điều kiện cho những sai lầm như vậy không có thể xẩy ra nữa. Tuấn đề nghị thành lập trong nhà máy một hội đồng phản biện giám đốc. Đề nghị này không phải mới mẻ ở tên gọi mà chính là do chức năng lạ lùng của nó. Nó làm nốt một nửa công việc của hội đồng khoa học kỹ thuật của xí nghiệp để lại. Hội đồng khoa học lâu nay về thực chất chỉ là tổ chức phụ họa, tô vẽ cho sự dốt nát của giám đốc, nói cách khác, giám đốc lấy tiền của xí nghiệp trả cho hội đồng khoa học để hợp pháp hóa sự dốt nát của ḿnh. V́ là kẻ phụ họa, nó bưng tai bịt mắt trước những điều phi lư đầy rẫy. Hội đồng phản biện sẽ làm nốt công việc mà hội đồng khoa học không muốn làm. Đề nghị của Tuấn gây hoảng loạn trong số cán bộ chủ chốt của xí nghiệp. Họ cho đó là một đề nghị gây rối của một kỹ sư bất măn. Sao lại có thể tồn tại trong xí nghiệp một số người ăn rồi chỉ lo việc bới móc sai lầm của giám đốc? Thực chưa hề thấy ở đâu có một tổ chức như thế bao giờ. Ngay trong đại hội công nhân viên chức lần đó Tuấn được coi như một anh gàn và đề nghị của anh bị bỏ xó, thậm chí không được ghi vào biên bản. Giờ đây, ông giám đốc bới móc nó lên, coi như bằng chứng của một đầu óc thiếu lành mạnh, khả nghi, anh ta muốn thiết lập một tổ chức đối lập trong nhà máy, đối lập với giám đốc, với đảng ủy... thể hiện một ư đồ chính trị xấu. Phải nói là bộ máy của chúng ta rất nhạy cảm và giỏi giang trong những chuyện quy kết, chụp mũ và phê phán như thế này. Tập hồ sơ được chuyển tới cơ quan điều tra và sau đó, Viện kiểm soát đă làm trầm trọng thêm vụ cái máy ép. Tuấn được mô tả như một kỹ sư được Nhà nước đào tạo chu đáo, được tạo mọi điều kiện để phục vụ cách mạng, nhưng v́ tư tưởng có vấn đề, v́ chạy theo lợi nhuận và sở thích phóng túng cá nhân, tha hóa về mọi mặt, vụ án không thể bó khung trong tội danh đồng lơa với hành động xâm phạm tài sản xă hội chủ nghĩa.
Trong thời gian chạy ngược chạy xuôi để gỡ cho bạn ḿnh, Huy Thảo đă cảm thấy, thậm chí có lúc sờ thấy được bàn tay vô h́nh từ một người có thế lực nào đó đưa ra. Để bảo vệ cậu bạn thân, Lanh và Tuấn đều khai đă mua cái máy ép ở chợ Trời, một điều không ai có thể tin và chấp nhận. Thảo đă gặp đồng chí kiểm sát viên và sau đó viện phó viện kiểm sát quận, thuyết phục họ là, nếu Tuấn được tạm tha, anh sẽ khuyên Tuấn tiết lộ tên người bạn thân của Lanh và lúc đó cuộc điều tra sẽ kết thúc dễ dàng. Hai người này đồng t́nh và chấp nhận biện pháp đó. Họ nói sẽ thống nhất với tập thể của Viện. Hai hôm sau, họ cho biết đề nghị bị Viện trưởng bác bỏ v́ những lư do chính bản thân họ cũng không hiểu nổi. Cuộc xét hỏi được tiếp tục cho đến lúc chính Lanh đă gỡ cho Tuấn. Lanh khai cậu ta mua cái máy của một tay buôn đồ sắt nay đă cùng gia đ́nh vượt biên và chỉ một ḿnh cậu ta chịu trách nhiệm h́nh sự về chiếc máy đó. Rằng cậu ta khiêng cái máy về nhà mấy tháng rồi Tuấn mới đến ở nhờ và Tuấn vẫn tưởng rằng chiếc máy là của Lanh. Thảo và một người hàng xóm đă làm chứng cho sự thật dối trá đó. Sợi xích giam giữ Tuấn bị đứt nhờ t́nh tiết hợp lư này. Tuấn được lệnh tạm tha. Nhưng anh đă bị giữ hơn tám tháng và ra tù với tư cách ngoại cứu.
Trước đó Tuấn chỉ mơ màng một nền kỹ nghệ làm phoócmica chứ không nghĩ đến một cái ǵ khác. Tuấn chưa hề một lần nào bàn với Huy Thảo chuyện kiếm tiền dù cả hai đều nghèo rớt mùng tơi. Chưa hề nói đến chuyện đi đăi vàng để làm giàu như hôm nay.
- Các anh chưa ngủ à?
Từ ngoài cửa Huy kêu to. Nó bao giờ cũng ồn ào. Huy bước vào với chiếc Jean may thật khớp với cặp gị rắn chắc, đẹp. Hàng râu con kiến trên mép. Phải mất ba tháng Thảo mới hết khó chịu với hàng râu ấy. Bây giờ anh đă thấy quen quen. Anh c̣n nghĩ, giá Tuấn có một hàng ria như thế th́ Tuấn trông c̣n bảnh hơn Huy nhiều. Mùi bia, mùi thuốc lá thơm, mùi mồ hôi và cả mùi mạo hiểm, phiêu lưu của giới buôn lậu hay thủy thủ. Mạnh mẽ, quyết đoán và bạo liệt có thừa. Huy chưa hề là thủy thủ. Nó kiếm ăn giữa giới thủy thủ viễn dương. Cảng chính, cảng phụ dọc sông úc, đó là môi trường của nó. Nó ham làm giàu v́ bao giờ cũng trắng tay.
- Ngồi xuống đây - Thảo nói, rút hú họa một đồng năm trăm mới cứng - Để tao mua thêm lạc rang. Có gói cầy luộc bọn tao chén hết rồi.
- Khỏi cần anh. Em có cái này - Huy kéo từ trong đống đồ đạc ra một hộp thịt - Cây nhà lá vườn đây. Nhân dịp anh Tuấn về mà chỉ thế này th́ suông t́nh quá.
Thật ra đêm hôm qua Huy đă dựng Tuấn dậy và ba anh em nốc cạn một can bia năm lít rồi.
- Mày làm được thịt hộp bao giờ đó Huy? - Tuấn hỏi.
- à, chuyện c̣n dài.
- Của Hương đấy - Thảo nói.
- Hương cá hộp à? - Tuấn hỏi.
- Đúng thế.
Tuấn ngồi dậy. Anh nhớ một đêm biểu diễn văn nghệ liên hoan các đội nghiệp dư năm nào, xa lắm. Hương xuất hiện trên sân khấu trong bộ đồ bảo hộ lao động may cho diễn viên, được cách điệu rất nhiều. Tay Hương cầm micrô, thỉnh thoảng lại hất nhẹ đầu về phía trái v́ mấy sợi tóc cứ phủ xuống mắt. Hương hát một bài hát nào đó Tuấn không nhớ nữa. Tiếng vỗ tay vang rền cả rạp hát to rộng chứa gần một ngàn người. Giọng ca hay, thân h́nh tuyệt đẹp trong bộ quần áo bảo hộ đă chinh phục khán giả và ban giám khảo. Tuấn thấy Thục tái mặt đi. Thục ngồi cạnh anh, bên phải anh là Thảo. Tuấn cảm nhận được một làn sóng ngầm mănh liệt đang trào lên trong ḷng Thục. Anh cầm lấy tay Tuấn như t́m một chỗ dựa. Lúc ra về, Thục cứ nài hai người ở nán thêm, đợi ở cửa rạp hát. Thục chờ Hương. Anh gặp được Hương, nói với Hương vài câu Tuấn không nghe rơ. Ba hôm sau, Thục nói với Tuấn: "Tớ đổ v́ cô bé ca sĩ nhà máy đồ hộp mất rồi. Tớ đang điên đây!". Dạo đó Thục đang làm thư kư riêng cho ông lớn nọ. Tuấn và Thảo xa dần anh ra và họ không quan tâm đến chuyện Thục đổ v́ cô bé nhà máy cá hộp như thế nào. Dạo đó Chi cũng chưa chuyển về công tác ở thành phố. Cho đến lúc Thục trở thành giám đốc và đeo đuổi Chi th́ Tuấn đă hoàn toàn quên bẵng cô gái ca sĩ nghiệp dư của nhà máy đồ hộp. Chỉ c̣n lại cảm giác bàng hoàng v́ một giọng hát, một duyên sắc đă tan biến vào quá khứ, đang sống lại trong anh. Thảo nói:
- Hương nó đang say mê thằng Huy như một cô nô lệ trung thành.
- Tao chúc mừng mày - Tuấn nâng cái chén c̣n ít rượu - Tao biết có những thằng c̣n mạnh hơn mày mà chỉ được nó cho leo cây thôi. Mày cưới nó chứ?
- C̣n lâu - Huy thoăn thoắt mở hộp thịt bằng một lá thép nhỏ tự làm lấy.
Miếng nắp hộp bật ra láng một lớp mỡ vàng hươm.
- Rót rượu cho em đi - Huy nói - em sẽ không lấy ca sĩ, và những cô ăn cắp sản phẩm nhà máy cho người t́nh. Chôm đồ nhà cho trai là một tật xấu.
- Mày phũ thế - Thảo nói - tao thấy giá trị duy nhất của mày là được một cô bé nổi tiếng như con Hương nó yêu. Nó có thể trở thành mệnh phụ mà lại đi yêu một thằng thất nghiệp dở.
- Cứ ăn hết hộp thịt cái đă. Yêu đương với cưới hỏi đ́nh lại, để về sau.
- Khốn nạn - Thảo nói. Anh biết Huy không bao giờ giận ai v́ những câu nói thẳng thắn. Nó chỉ ghét lối ăn nói quanh co, dựa hơi nồi chăo.
- Cũng khốn nạn tí chút. Nhưng em vẫn thương nó như thương con Huệ nhà ḿnh.
Huệ là em út của Huy và vợ Thảo.
- Mày ngủ với nó rồi phải không? - Tuấn hỏi, anh phải cố gắng lắm mới dùng lại ngôn ngữ anh vẫn thường nói trong tù.
- Anh mát rồi, anh Tuấn ơi. Không ai hỏi thanh niên thời đại câu đó đâu. Chẳng là cái quái ǵ cả chuyện đó. - Huy đặt hộp thịt đă mở xuống chiếu.
- Nếu mày đă ngủ với nó rồi th́ phải lấy nó. - Tuấn dồn.
- Uống đi các anh - Huy lảng.
- Đừng coi cái Hương như đồ chơi, Huy ạ.
- Sao anh đàn bà thế, anh Tuấn. Đàn bà mới hay nói chuyện cưới xin. Hễ cứ đụng vào bọn họ là y như đ̣i cưới.
- Thôi chuyện đó - Tuấn nói - mày có đi đăi vàng với tao không Huy?
- Đăi vàng à? - Huy mừng rỡ v́ thoát được một pha gay cấn - Em đă từng đi đăi vàng, nói chung th́ kiếm được. Nhưng sau em nghiệm ra là việc đó không phải dành cho người có đầu óc.
- Tao cũng biết thế. Nhưng cái đầu của tao không biết dùng để làm ǵ nữa. V́ thế tao phải dùng đến tay chân. Chó má thế.
- Nhưng anh đi đăi vàng để làm ǵ? - Huy đột ngột hỏi.
- Việc ấy rất đẹp cho những thằng ở tù ra. Vả lại tao muốn có tiền. Tao cần tiền. Không nhà, không cửa, không hộ khẩu thường trú, trong tay chỉ có mảnh giấy tạm tha, th́ phải có tiền bù vào những thứ đó.
- Đừng chua chát thế, Tuấn. C̣n có bạn bè và t́nh yêu.
Huy trầm ngâm:
- Không được đâu, anh Tuấn à. Đăi cát lấy vàng, đâu có dễ thế. Mà là máu, anh Tuấn.
Nó vuốt tay áo lên, lộ một cái sẹo dài. Gân thịt bám vào cánh tay như một con sâu trắng, kỷ niệm của vàng.
- Sao anh không đăi vàng ngay trên đường phố? - Huy hỏi.
- Máu chảy trên đường phố th́ hăi lắm. - Tuấn nói.
- Vàng có khắp nơi - Huy nói - Bóp họng người khác là ra vàng. Hèn mạt, phản trắc, lừa lọc, ngậm miệng lại như hến cũng ra vàng. Vàng ở khắp nơi, anh Tuấn.
Huy đưa tay xem đồng hồ. Nó uống cạn chén rượu:
- Em phải đi đây.
- Vội ǵ, đang vui - Thảo nói.
- Cái số em bao giờ cũng phải bỏ cuộc vui nửa chừng. Em đi nhé.
Huy đứng dậy. Tuấn đứng lên theo.
- Tôi đi với chú có được không?
- Cả anh nữa - Thảo nói với Huy - ra phố giờ này cũng hay.
Huy cầm cái mũ Lewis móc trên tường.
- Các anh đi làm ǵ? T́m cảm giác lạ hẳn? - Huy nói, vẻ bất cần. - Cũng chẳng sao.
- Ta muốn xem mày đăi vàng trên đường phố - Tuấn nói.
- Th́ đi.
· Cả ba xuống đường. Huy đập cửa vào quán bia Hướng Dương, nơi nó gửi chiếc 67. Tuấn và Thảo ngồi lên yên sau. Xe nổ máy.
Huy tạt vào một ngôi nhà mới xây, có cổng, có một miếng sân hẹp, cửa xếp bằng sắt lập là. Một con béc-giê dựng lên trước mặt Huy nhưng con chó ve vẩy đuôi, thân mật hít chân nó rồi theo Huy chạy vào nhà. Lát sau, Huy ra. Nó đút một gói nhỏ bằng bao thuốc RUBY nhưng dài gấp đôi vào bụng. Huy phóng xe rất nhanh, vượt qua ngă ba, ngă tư, vút qua mặt công an giao cảnh đứng bên vệ đường.
Họ đến một bờ sông. Con đường rải đá im phắc. Mây sà thấp xuống rừng sú. Huy khóa xăng, ghếch xe dựa theo mái đê.
- Ngồi xuống đây với em - Huy nói.
Cả ba ngồi xuống cỏ. Hơi sương thấm qua quần. Huy rút bao ba số, quẳng xuống trước mặt. Nó đặt lên bao thuốc lá chiếc bật lửa ga có h́nh dáng rất lạ. Tuấn cầm lên xe. Chiếc bật lửa mạ vàng, h́nh vũ nữ cởi truồng dùng manhitô vĩnh cửu thay đá. Lần đầu tiên Tuấn nh́n thấy chiếc bật lửa kiểu mới. Người Nhật quả là có nghệ thuật bán kèm: t́nh dục, hơi ga và máy móc.
- Hai mươi đô la cái bật lửa này - Tuấn nói, ấn nhẹ đầu ngón tay lên đôi vú mạ vàng, ṿi lửa xanh lóe lên - Em đánh cá được - Huy nói tiếp - Một thằng từ miền Trung ra. Nó sắc như dao. Nhưng chịu chơi lắm. Chơi với những đứa sắc sảo dễ chịu lắm. C̣n những con sứa, chạm nhẹ vào một tí đă nhăo ra, chán bỏ mẹ. Thằng cha miền Trung này mang hàng ra cho bọn em. Nó cũng là dân cửu vạn như em. Nhưng sắc sảo lắm. Nó gọi một con bớp. Nó cá với em cái nịt vú của con bé màu ǵ. Em thắng, nó mất toi cái bật lửa này.
Thảo nghe hờ hững. Anh thấy lợm ở cổ. Có một thế giới lạ lùng chảy dưới bề sâu ḍng sông cuộc đời anh chưa hề biết tới. Anh biết ít quá, ít quá chừng. Anh cảm thấy ḿnh chỉ mới hiểu được lớp váng mỏng trên bề mặt cuộc sống. Vậy mà anh đă dám viết ba cuốn tiểu thuyết khá dày.
- Thằng cha chơi được - Huy kể tiếp - Nó đưa em bật lửa, giả tiền cô điếm, cho cô ta đi. Cô ta chần chừ: "Sao, hai anh không làm ǵ à?". Nó nói: "Xong rồi, đi đi!". Cô điếm hiểu ra, chửi rất tục. Bọn điếm đứa nào chửi cũng rất tục. Thằng cha miền Trung im re. Nó nói: "Nó cho là chúng ḿnh làm nhục nó. Nó chửi cho cũng phải. Chúng ḿnh đánh cá nó như đánh cá ngựa. Mà nó có phải là con ngựa đâu!".
Thảo buột mồm:
- Tṛ cặn bă! - anh thấy gai gai sống lưng.
- Nh́n chung thế giới bọn em, các anh gọi là cặn bă ấy mà, nó ṣng phẳng, công bằng lắm. Hơn đứt bọn anh. Ngay cô điếm kia cũng không chịu bị coi là ăn mày. C̣n bọn anh th́ thơm tho nhưng không sạch sẽ. Được ngủ với đàn bà mà không phải trả tiền th́ các anh mừng lắm. Nó lợm lợm thế nào ấy. V́ nó giả dối.
- Huy! - Thảo nói - tao đă dối trá với mày bao giờ chưa?
- Với em th́ chưa. V́ dối được em cũng khó. Nhưng với cô Thủy ở tầng trên nhà ḿnh th́ rồi. Anh viết cho cô gái góa ấy năm lá thư t́nh màu mỡ, sướt mướt, rốt cuộc cũng chỉ để ngủ với cô ấy một hai lần. Rồi anh chán cô ta ngay. Bọn em th́ không thế. Em chưa viết thư cho cô gái nào cả. Nếu cần để làm chuyện đó, em đưa cô ta tiền chứ không phải văn chương. Tiền mồ hôi nước mắt của em, có thể đong gạo được. C̣n văn chương của anh th́ cô Thủy mua được cái ǵ?
Thảo im lặng.
- Bọn các anh thường ngủ với cấp dưới, cô văn thư chẳng hạn, rồi tặng cho cô ta một hai bậc lương. Nghĩa là bắt nhà nước trả tiền. Thế là không ṣng phẳng. Lợm lắm.
Tuấn không nói ǵ. Những chuyện ấy đều có thật. Trong tù bọn thường phạm và các cô điếm c̣n kể những chuyện lợm hơn.
- Làm theo kiểu trao đổi của bọn em th́ trí thức các anh lên án đủ điều - Huy vẫn không tha. Tuấn hiểu là nó trả miếng những lời răn dạy của anh về chuyện cưới xin hồi năy - Các anh cũng làm hệt như vậy th́ bắt Nhà nước trợ cấp. Khéo c̣n được bầu là chiến sĩ thi đua v́ các anh giấu những chuyện đó tài hơn mèo. Chúng em th́... cặn bă. C̣n đám quư tộc ở nhà chị Bích th́ thanh cao trong trắng lắm! C̣n bọn em th́ cặn bă!
Huy im lặng một chút. Nó triết lư:
- Như vậy là không công bằng. Khi bọn các anh tranh cướp của người ta nhiều thứ quá, kể cả những danh hiệu cao sang, th́ người ta cướp lại.
Nói đă thỏa, Huy réo thuốc. Mùi thuốc thơm trong đêm thật quyến rũ. Nhưng nó dập thuốc ngay.
- Đừng hút là hơn. Chó của đồn biên pḥng biết đánh hơi mùi thuốc lá. Đồn 52 ở chỗ ngọn đèn vàng vàng kia.
Băi sú in bóng đen hiền lành trên nền trời. Thủy triều lên từ tốn như đồng lơa, a ṭng, khích lệ. Huy rút trong ngực ra gói giấy nó vừa lấy từ tay ai đó trong căn nhà ở phố.
- Các anh biết cái ǵ đây không?
- Cơm đen à?
- Thứ ấy xưa rồi. Người ta đâu phải dân nhà quê. Cái gói này là một tài sản lớn. Mật người! Các anh lạ lắm phải không? Mật người sấy khô đó.
Người Thảo lại nổi gai. Tuấn không nh́n cái gói.
- Mật người sấy khô - Huy đút gói giấy vuông vắn được gói kỹ trong quan ngoài quách vào ngực ḿnh - Em phải cho các anh biết các anh đang dính vào một vụ như thế nào để liệu mà trả giá cho sự cao hứng của các anh đêm nay. Một vụ buôn bán mật người, mặt hàng ăn khách ở Hồng Kông, Singapo, thế giới dâm đăng. Mật người cũng đăi ra vàng v́ nó làm cho đàn ông cường tráng.
- Mày kiếm ở đâu ra? ở biên giới à? - Tuấn hỏi.
- Hồi ở biên giới em chưa giết ai. Em sống trong một cái hố có đắp ụ. Gọi là giữ chốt. Em chưa bắn phát súng nào. Chỉ đói và rét. Thỉnh thoảng đi vặt trộm hoa hồi, có khi ngả cả cây để hái cho nhanh. Cứ tự hỏi ḿnh lên đây để làm ǵ. Giá có giặc mà đánh xem sao. Nhưng giặc không đến chỗ em. Cái gói này là của ông chủ. Em chỉ có mỗi việc chuyển cái gói từ chỗ này đến chỗ này. Trót lọt th́ người ta thí cho ít tiền. Không xong th́ nằm nhà muỗi. Em đăi vàng kiểu đó, được chứ, anh Tuấn?
- Ông chủ của mày là ai? - Tuấn hỏi.
- Em cũng không biết. Em cũng không cần biết làm ǵ. Biết nhiều là không có lợi. Anh là người biết nhiều nên anh mới vất vả thế.
Thảo không c̣n kiên nhẫn nữa:
- Nhưng mày phải biết thứ hàng mày mang trong người là từ đâu ra chứ.
- Em không biết. Họ giết, họ ăn cắp, họ đào mồ hay bằng cách ǵ đó. Họ đăi vàng từ cơ thể con người. Đó là việc của họ.
Tuấn chua chát:
- Chết rồi, tao bị mổ ruột thừa một lần. Không biết cái mật của tao c̣n không?
- Khỏi lo, anh Tuấn. Hồi anh bị mổ bọn buôn lậu chưa liều mạng và tàn bạo như bây giờ. Nhưng xin hai anh nhớ cho là chuyện đâu hăy để đó. Kia rồi.
Từ phía biển có tiếng nước reo nhẹ. Một chiếc thuyền câu lách giữa khoảng sáng của băi sú phải nh́n kỹ mới thấy. Chiếc thuyền chạm mũi vào bờ đê. Phía lái, một người đàn ông khoảng ba mươi lăm tuổi cầm chèo. Anh ta vạm vỡ, ăn mặc hiện đại, áo chẽn, quần chẽn. ánh sáng mờ từ các con tàu đang neo. Người đàn ông áp sát thuyền. Những động tác thận trọng, căng thẳng nhưng thiện nghệ. Huy dùng tay đỡ nhẹ mũi thuyền. Nó cũng thận trọng không kém. Người đàn ông hất đôi mắt về phía Tuấn và Thảo:
- Ai đó?
- Bạn và anh rể tôi - Huy đáp.
Nó nhảy xuống thuyền bê lên một cái hộp giấy to, mỗi chiều chừng năm mươi phân, vuông vức. Nó đặt cái hộp lên đám cỏ, lấy cái gói trong túi ngực đưa người đàn ông. Anh ta nhét nó vào một trong vô số túi của chiếc áo ḅ. Liếc nh́n hai người lạ lần nữa, áy náy.
- C̣n đây nữa - Huy nói, đưa anh ta một xếp tiền - như đă hẹn, đúng hai mươi b́a, đếm đi.
Người đàn ông đếm. Đếm xong y lấy ra từng tờ, vuốt nhẹ nó giữa ngón tay cái và ngón trỏ. Giấy bạc sột soạt. Tiếng của những đồng đô la có âm sắc gịn và sắc lạnh.
- Bao giờ tàu nhổ neo? - Huy hỏi.
- Gần sáng. Bai! - Người đàn ông chào, đẩy thuyền ra.
Huy nh́n theo chiếc thuyền xa dần, mờ đi trong bóng đen băi sú:
- Nó sẽ đánh đắm cái thuyền, leo thang dây lên tàu như một tên cướp biển. Đồ chó. Anh biết nó vuốt tiền làm ǵ không? - Huy quay sang Thảo - Nó nghi em đưa tiền giả cho nó.
Thảo biết trong bóng tối, chỉ dùng hai ngón tay, Huy có thể lấy ra những tờ đô la giả. Nó đă có lần biểu diễn cho anh xem và nói: "Đây là bài sát hạch nhập hội của bọn em".
Huy trải một tấm ni lông nhỏ xuống cỏ, mở một bao tải xác rắn. Rồi đổ những thứ trong hộp ra. Một đống đen đen kêu lách cách như biết ḅ.
- Ǵ vậy? - Tuấn hỏi.
- Cua Hồng Công - Huy đáp. Nó vơ từng vốc cho vào bao tải.
Tuấn biết đó là đồng hồ điện tử.
- Đưa từ Hồng Công về, chuyển sang Mát cung cấp cho các đồng chí I-van - Huy nói.
Họ quay về, thêm một bao tải đồng hồ. Huy tạt vào một nhà khác, quẳng chiếc bao tải lại. Cả ba ghé vào một quán phở gánh của ông già Bách ăn mỗi người một bát nạm. Phở rất ngon. Bánh gịn, nước dùng nóng, sực mùi hoa hồi.
Huy ăn xong, ghé quán cà phê bên cạnh. Uống xong, nó trả tiền và đưa cho Thảo và Tuấn mỗi người năm ngàn.
- Hai anh cầm lấy.
- Tiền ǵ vậy? - Tuấn hỏi.
- Tiền công. Các anh đi với em trót lọt. Em được hai mươi đô la. Có thể ở tù, có thể bị đâm chết v́ một phản phé rủi ro nào đó. Phần của hai anh là mỗi người một đô la rưỡi. Các anh nhận cho nó ṣng phẳng. Em dựa vào đức kín miệng của hai anh.
Nó nhét tiền vào túi Tuấn và Thảo. Đây là lần đầu tiên Thảo làm ra tiền mà không cần bút mực, chữ nghĩa. Chỉ cần kín miệng.
Đột ngột, Huy lấy một xếp tiền to như đă đếm sẵn, đặt vào bàn tay Tuấn:
- Anh Tuấn, việc công xá như vậy đă xong. C̣n đây là chuyện t́nh nghĩa. Từ hôm anh về em muốn biếu anh một chút quà. Nhưng em chưa có. Em xin ông anh nhận cho toàn bộ số tiền em thắng đêm nay.
Tuấn biết không thể từ chối. Anh lẳng lặng nhét tiền vào túi áo ngực. Anh nghĩ: "Bát cơm phiếu mẫu đây. Hôm nào đào được vàng, ḿnh sẽ đưa nó gấp mười!". Anh thấy vui vui, ấm ḷng. Nhưng mắt anh rơm rớm.
- Anh Thảo, quyển sách anh đưa xuất bản dạo nọ xong chưa?
- Chưa - Thảo duỗi chân, ngắm những tấm lịch tờ treo trên tường của quán cà phê đêm. Những cô gái Thái Lan đang mơ màng, ngái ngủ. Anh đáp, giọng buồn buồn.
- Nghĩa là chưa ai trả tiền cho anh?
- Tất nhiên. Mày định trả hộ à?
- Bọn các anh thật mát tính. Làm việc lụi cụi hai năm trời mà vẫn chưa nhận được tiền công. Vậy ra em bỏ học là đúng. May!
- Huy này, - Tuấn nói – cậu thua anh mấy tuổi nhỉ?
- Em hai mươi bảy. Lứa nghĩa vụ bọn em lên biên giới th́ đối phương chạy xa rồi.
- Anh sắp rời trường đại học vào bộ đội th́ giải phóng miền Nam. Người ta hoăn luôn đến giờ. Anh cũng không được đánh Mỹ.
- Tại sao ai cũng tiếc là không được đánh nhau với nước nào đó? - Huy nói, hồn nhiên - Em th́ không. Em không tiếc. Đi đánh nhau th́ sung sướng cái nỗi ǵ.
Tuấn bần thần uống nốt cốc cà phê.
Không hiểu sao những suy nghĩ của Huy làm Tuấn buồn rầu. Anh nhớ tới cả một thế hệ, những bạn bè cùng lứa, cùng chung một hoàn cảnh nhưng số phận mỗi người một khác nhau. H́nh như thế hệ anh đă không gặp thời. Cả Huy nữa, nó thua anh năm tuổi, bọn chúng nó cũng chẳng may mắn ǵ hơn. Hai ba thế hệ hẩm hiu, tàn lụi như đám cỏ dưới vó ngựa thời gian. Tuấn đă không muốn làm một ngọn cỏ. Anh biết ḿnh không phải là một ngọn cỏ. Nhưng sự kiêu hănh của anh là vô ích. Anh đang là một ngọn cỏ, một hạt sạn, một miếng giẻ rách.
Cũng có những người không cam chịu như thế. Họ dám làm những điều Tuấn không dám làm hoặc không muốn làm. Trước đây anh khinh rẻ sự tiến thân của họ. Sau khi ở tù ra anh vẫn khinh rẻ họ. Nhưng giờ đây anh mới phát hiện ra một điều mà ḷng tự ái, tự tôn của anh trước đây không cho phép anh nh́n ra. Chính anh cũng đang bị bọn họ khinh rẻ trở lại. Anh đang là một thằng tù vừa mới được tạm tha. Anh chưa ḥa nhập trở lại với xă hội, cái xă hội dù có như thế nào th́ cũng được coi là lành mạnh và đáng kính.
Anh muốn xét lại giá trị của ḿnh. Và bao giờ cũng vậy, con người hiện ra trong đầu anh trước tiên vẫn là Thục, mẫu người không cam chịu.
Tuấn quen Thục từ rất lâu, trong một hoàn cảnh oái oăm. Đó là một ngày tựu trường ở trường Đại học Tổng hợp. Mùa thu năm bảy mươi. Nơi trường sơ tán là một vùng đồi Bắc Thái. Thục nhớ măi những mái đồi cây lúp xúp, rừng chẳng phải là rừng, đồng cỏ cũng chẳng ra đồng cỏ. Trên những mái đồi cây khá dốc ấy, thỉnh thoảng lại lóe sáng lên một bông chuối rừng đỏ tươi.
Thục vào khoa Lư, nhưng đi lạc sang khoa Hóa. Tuấn ngạc nhiên v́ anh chàng sinh viên già dặn, có lẽ hơn ḿnh năm sáu tuổi, đến lớp với nét mặt buồn rầu. Ban đầu Tuấn tưởng Thục là một ông giáo.
Tuấn tự nguyện và hăng hái dẫn Thục về khoa, cách mấy quả đồi. Thục co ro trong bộ quần áo mỏng v́ trời chớm lạnh. Tuấn gọi Thục bằng anh, v́ Thục nghiêm nghị và có một cái cằm bạnh, quả quyết.
- Anh ốm à?
- Ḿnh chỉ buồn.
- Anh cũng là dân trong nớ à?
- Hà Tĩnh.
- Thế là đồng hương rồi - Tuấn vui vẻ nói.
- Sao cậu nói đặc sệt Bắc kỳ. Mất gốc à?
- Chuyện ấy c̣n dài, để về sau. Anh buồn v́ nhớ nhà phải không?
- Không. Ḿnh đâu c̣n mặc quần thủng đít nữa.
Từ hôm ấy Tuấn học thêm được một điều là không nên căn vặn một người đang buồn. Niềm vui và nỗi buồn cũng như miếng ăn đều rất khó chia. Nhưng anh vẫn gạn Thục:
- Chưa sắm đủ à?
Dạo đó sinh viên phải mua sắm nhiều thứ, toàn những thứ hàng hiếm và đắt v́ c̣n chiến tranh. Một chiếc bút Trường Sơn cũng phải có phiếu mua hàng. Thấy quá tốn kém v́ Tuấn, ông bố dượng sốt ruột bảo mẹ anh: "Sắm cho nó thứ ǵ rẻ rẻ thôi. Trước sau rồi cũng đi lính!". Mẹ bán cái nhẫn đeo ở tay và thế là Tuấn lên đường với yên cương mũ măng ra dáng một cậu ấm con nhà giàu tuy đă phá sản. Mẹ thường không để Tuấn xúi xo. Mẹ bảo Tuấn giống bố, dáng người cân đối, đàng hoàng, đặc biệt cái miệng rất sang. Không bẩn tướng, hăm tài như ông bố dượng. Chị Liên con d́ bảo Tuấn. "Mẹ mày c̣n cả hạt xoàn, dượng mày ŕnh ṃ măi mà không biết mẹ mày giấu ở đâu đấy". Không biết chị ấy nói có đúng không.
- Tớ không sắm ǵ hết. Tớ bỏ học.
Những chàng trai mười bảy trang lứa với Tuấn vào đại học sau trận Khe Sanh và những cuộc vật lộn kinh hoàng trước đó. Cuộc chiến tranh chống Mỹ không c̣n là một ngày hội lớn như có một nhà thơ hồi đó đă viết. Nghe nói ông ấy làm bộ trưởng và làm thơ từ trước năm 1945 kia. Không biết có đúng thế không. Dù có người làm thơ như vậy, máu ở Khe Sanh và chết chóc, hy sinh ở khắp miền Nam, miền Bắc sau trận Tổng tiến công đă ảnh hưởng đến thế hệ Tuấn. Những bài thơ kiểu "ngày hội lớn", các trang tùy bút đọc trên đài phát thanh không che giấu được máu và những chiếc chân cụt do thương binh mang về làng, về đường phố. Thế hệ Tuấn qua xương máu của lớp đàn anh không trở về, hiểu rơ hơn sự khốc liệt của chiến tranh. Họ nhận thức rơ hơn về ḿnh, về cuộc chiến đấu cứu nước đang được trao cho thế hệ ḿnh v́ lớp cha anh đă ngă xuống quá nhiều. Không c̣n mấy những cậu học sinh rẽ vào nơi tuyển quân để nài van đăng kư vào bộ đội rồi đi thẳng vào chiến trường mà bố mẹ vẫn không hay. ở trường Tuấn có ba anh sinh viên học trước anh hai lớp, một bộ ba ngự lâm pháo thủ được chuyển từ chiến trường ra. Ba người về một trại thương binh gần nơi trường sơ tán. Họ đến thăm thầy học và bạn cũ với hai chân, bốn cái nạng, một chiếc xe đẩy mạ kền sáng bóng của Hội Chữ thập đỏ Cộng ḥa dân chủ Đức. Trong ba người có một anh sắp được phong anh hùng, một anh muốn xin đi học lại, anh thứ ba th́ điên điên, lặng lẽ, không nói ǵ. Nếu không có đôi mắt long lanh th́ tưởng anh là cái bóng. Khi lớp Tuấn tổ chức ca hát, ngâm thơ để chào đón các anh, Tuấn ngồi bên cạnh anh thứ ba. Anh ấy nh́n đi đâu, như không nghe, không thấy ǵ trước mắt. Thỉnh thoảng anh nói: Máu". Bạn bè của Tuấn vẫn ngâm nga "chống Mỹ là một ngày hội lớn", lớp Tuấn chưa có đứa nào trốn nghĩa vụ quân sự. Nhưng kể cả những thằng nghiêm chỉnh nhất đều mừng v́ được vào đại học mà không phải đi lính. Sau Khe Sanh th́ chiến tranh không c̣n là một cuộc diễu hành lăng mạn đối với Tuấn. Anh tự cho ḿnh là người yêu nước nghiêm túc v́ hồi đó anh nhận thức được trách nhiệm nặng nề bi thảm ḿnh phải hoàn thành để giữ được nhân phẩm của chính ḿnh hơn là một tṛ phiêu lưu vô ư thức hay cuồng tín. Vậy th́ c̣n sót lại Thục, một chàng ngự lâm quân chăng?
- Anh tính đi bộ đội à?
- Tao chán cái tṛ ấy rồi. Tao đi học lại.
- Sao?
Thục dừng lại, bẻ một cành cây nhỏ ven đường khều mấy ḥn sỏi giắt trong chiếc dép lốp. Tuấn nh́n thấy một cái sẹo nơi mắt cá chân Thục. Phải rồi, Tuấn đoán Thục đă đi lính, nay về thi lại. Hèn ǵ anh lớn tuổi thế.
- Tao đến khoa làm thủ tục thôi học, lấy lại hồ sơ rồi về nhà.
Tuấn im lặng.
- Tao là học sinh giỏi toán. Từ cấp ba trở đi năm nào tao cũng được giải học sinh giỏi của tỉnh. Nhưng vô phúc nhà tao lại ở kế nhà thằng chủ tịch xă. Nó bắt nạt mẹ góa coi côi, lấn của nhà tao mấy xá đất vườn và một cái ao. Tao quật cho thằng con cả của nó một trận. Thế là năm ấy tao đủ điểm đi nước ngoài nhưng nó d́m mất giấy báo, tống tao vào bộ đội. Tao đánh nhau ở Khe Sanh, được huân chương. Trung đoàn trưởng thấy tao học giỏi, lại bị thương ở mắt cá chân, hễ cất bước là nhức nhối, cho tao về học lại. Tao bập vào kỳ thi năm nay, đủ điểm liền. Nhưng tiếc quá, không đủ điểm đi nước ngoài.
- Th́ học trong nước cũng được chứ sao?
- Dân Nghệ Tĩnh bầy choa không thèm ăn vặt. Tao đáng được đi nước ngoài ăn học th́ tao phải đi. Tao có một ông anh rể làm Hiệu trưởng cấp ba ở Hà Sơn B́nh. Tao sẽ xin học lớp mười ngoài đó. Rồi tao thi đại học lại. Tao sẽ đi nước ngoài cho mày xem. Tao muốn là được mà!
Năm năm sau, Thục ở châu Âu về làm việc ở một nhà máy trong thành phố. Gặp lại Tuấn trong một quán bia. Thục trở thành một người khác hẳn, đẹp trai, năng động, rất tự tin và mặt mũi sáng láng. Anh đăi Tuấn một bữa bia uống chán th́ thôi. Họ nối lại t́nh thân ngắt đoạn từ một chân đồi Bắc Thái.
Ngồi suy ngẫm trước cốc cà phê sau bao nhiêu biến cố rủi ro trong đời, Tuấn luôn nhớ đến Chi với t́nh cảm buồn rầu, dịu ngọt. Giá anh can đảm hơn một chút, liều lĩnh và quyết đoán hơn một chút, anh đă không là anh hôm nay nữa. Biết đâu Chi đă là vợ chứ không phải là người t́nh "lén lút" của anh. Nhưng điều ấy chẳng khác ǵ giả thiết là anh, cái thằng Tuấn vụng dại, nghèo và đầy chất A.Q đă t́m ra châu Mỹ chứ không phải là Kha-luân-bố.
Tuấn quen và thân Chi rất lâu trước Thục, vào những ngày Chi c̣n bỡ ngỡ trong cái thành phố nàng rất yêu v́ không khí lao động, cởi mở, khác hẳn với Hà Nội của nàng, cái Hà Nội mà nàng cảm thấy đang mọc rêu lên ở khắp nơi. Nhưng quê hương mới xa lạ với nàng quá. Phải chăng v́ nó xa lạ mà nàng yêu nó chăng, về với nó chăng? Tuấn đă xuất hiện trước đôi mắt phân vân của nàng rất đúng lúc như số phận đă đẩy anh tới. Anh vượt qua một loạt những người săn đón Chi, cô gái cưng của một nhân vật có thế lực nổi tiếng, anh dần dần đi vào Chi nhờ nàng đánh giá anh không như những chàng trai vụ lợi khác. Và nhờ lực hấp dẫn huyền bí bên trong của trái tim nàng. Tuấn nhớ lại, anh đă được phép mời nàng đi tắm biển, Chi kiên nhẫn ngồi sau chiếc xe đạp khổ của anh trong khi bên cạnh những chiếc cúp vút qua như tia chớp. Rồi nàng đi xem phim với anh trong những cái rạp có giá vé vừa túi tiền và hay mất điện. Trong một buổi xem có mất điện nửa chừng, nàng đă mạnh dạn cầm bàn tay đang run bắn như chim giẽ của anh.
Tuấn vẫn ngu ngốc, vẫn rụt rè và thêm sự bận rộn dành cho nghiên cứu khoa học. Anh đă mất Chi, anh giao nàng cho số phận để rồi tự dằn vặt ḿnh, đau khổ triền miên, thèm khát triền miên như một con thuyền trôi dạt ngoài khơi miền đất hứa mà không thể nào cập bến được.
Nắng ùa qua cửa sổ đánh thức Thảo dậy. Bên cạnh anh, Tuấn vẫn ngủ say. Tuấn ngủ vất vả, nặng nề. Đêm qua một hai lần Tuấn mơ ngủ, ú ớ, có lúc thét lên rồi cười ằng ặc. Chưa đủ thời gian để xóa được dấu vết cuộc sống nhà tù, cuộc sống Thảo dễ dàng tưởng tượng ra được. Thảo chỉ c̣n mỗi khả năng duy nhất để giúp đỡ Tuấn trong những ngày trở về là chạy vạy, lo toan các thủ tục cho Tuấn. Công việc này không dễ dàng ǵ. Chỗ nào anh cũng gặp những người tử tế. Họ ái ngại, trắc ẩn, nể nang và hứa hẹn. Nhưng công việc th́ cứ giẫm chân tại chỗ, không nhích lên được bước nào. Mấy ngày nay, riêng thủ tục để Tuấn được công nhận là một công dân, Thảo đă đến ba nơi và xin bốn, năm con dấu.
Giá như Tuấn không nẩy ra chuyện đi đăi vàng th́ Chi và Thảo, với sự giúp đỡ của Bích có thể lo chỗ ở và điều kiện làm việc cho Tuấn. Tuấn về ở chỗ Bích th́ tiện lợi nhiều bề. Nhưng từ ngoài nh́n vào, vẫn có cái ǵ hơi mất tự nhiên. Bích đă chịu đủ điều tiếng rồi. Thảo đoán biết Bích muốn một lần nữa coi thường dư luận, xem ra nàng cố t́nh khiêu khích thiên hạ cho vui.
C̣n chuyện đăi vàng? Thảo biết đó là một ư đồ nghiêm túc, được Tuấn nghiền ngẫm từ lâu. Tuấn sẽ đi v́ Thảo rơ là anh ít khi nói rồi để đó. Thảo sẽ can ngăn Tuấn thế nào đây? Anh biết Tuấn sẽ không mang về nổi một hạt bụi vàng nào mà chỉ là bệnh sốt rét, vàng da hoặc cụt què v́ đánh lộn. Không ít người bỏ xác quanh những bờ suối có vàng hoặc chết v́ giang mai, quà của các cô gái điếm. Thảo sẽ mất Tuấn, như nh́n thấy anh tự sát mà không dám giữ tay anh lại.
Phải bàn thêm với Chi, Thảo nhẹ nhàng ra cửa, lấy xe ra phố. Thục vẫn chưa về. Bà Nhàn bảo Chi ra đi từ sáng sớm. Thảo đoán thế nào Chi cũng đến chỗ Tuấn. Từ lâu, anh thật sự vui mừng v́ Chi và Tuấn đă gặp nhau. Cả hai đều yêu và được yêu, theo Thảo, đó là niềm hạnh phúc lớn lao nhất trên trần thế. Thảo hoàn toàn không có mặc cảm khi anh tự nguyện làm người bảo trợ cho cuộc t́nh đó. Thảo cũng đă từng là bạn Thục. Nhưng hiện nay không ai xa lạ với anh hơn Thục. Xa hơn cả những người đi đường không quen biết. Xa chứ không thù ghét. Như Thục là người ở một thế giới khác vậy. Trong thâm tâm Thảo chưa bao giờ coi Chi đă phản bội chồng. Đúng ra, chính Thục đă phản bội những lời hứa hẹn với Chi trước khi cưới. Nhốt Chi trong ṿng hôn nhân luẩn quẩn ngay từ tuần trăng mật, bỏ nàng lại đó với những khát vọng tốt đẹp nhưng xa lạ rồi mải mê đuổi theo những mục đích hoàn toàn trái ngược với bản chất cao thượng đến lăng mạn của nàng. Chi ốm o, gầy ṃn như người bị bỏ đói, gầy ṃn, xấu xí đi v́ tinh thần bị tổn thương. Với bản năng tự vệ đặc biệt, Chi tự dồn nén, tự thích nghi, v́ thế nàng càng u uất trong thế giới tinh thần thường xuyên phải chống đỡ của nàng.
Có lẽ c̣n hơn Tuấn, Thảo theo dơi cuộc sống tinh thần đó của người bạn gái, người luôn luôn tin cậy anh. Thảo biết những cuộc t́nh thoáng qua của Chi trước khi nàng quyết định yêu Tuấn. Chi lấy lại sức khỏe thời con gái và sắc đẹp làm mê đắm đàn ông của nàng khi bước vào cuộc t́nh vụng trộm đầu tiên với một anh họa sĩ. Cuộc t́nh tiếp theo với anh kiến trúc sư làm cùng chỗ với nàng. Nó bùng cháy rồi tắt ngấm. Lại một cuộc t́nh khác, lại bùng cháy và tắt ngấm. Cho đến lúc nàng biết rằng ḿnh chỉ có thể yêu người con trai quen biết nàng c̣n trước cả chồng nàng và những người t́nh sau này của nàng. Nàng đă t́m thấy và chắc chắn sẽ dừng lại măi măi.
Nếu Thục là một người chồng khác, biết coi trọng sự cao quư của đời sống tinh thần hơn th́ chắc là nàng đă tự sát rồi. Nhưng mỗi ngày Chi càng đẹp hơn, tươi mát hơn và mạnh khỏe hơn. Những cuộc phiêu lưu mạnh mẽ và ngắn ngủi ấy không làm nàng mảy may đau khổ. Bởi v́, như Chi nói, Thục đă không làm Chi đáng buồn một phút. Thảo lấy làm lạ về điều đó. ở người khác là sự trụy lạc, vô đạo đức và suy đồi. ở Chi, chỉ là những cuộc tắm rửa làm nàng óng chuốt thêm. Không ai trách cứ ǵ về sự phóng túng của nàng. Mọi người h́nh như đều tin là nàng hoàn toàn có lư.
Thục không biết những chuyện đó. ít nhất th́ Thảo tin như vậy, tuy rằng về sau này anh biết là ḿnh đă nhầm. Thục càng leo lên bực thang danh vọng cao bao nhiêu, thu nhặt vào tay ḿnh nhiều vàng bạc, của nả bao nhiêu th́ khoảng cách giữa anh và vợ càng xa vời bấy nhiêu. Sợi dây liên hệ giữa anh và Chi chỉ c̣n trong phạm vi vật chất. Những nghĩa vụ anh phải cáng đáng, những món tiền anh phải cho, những lời nói, ve vuốt, những cuộc làm t́nh anh phải làm.
Cho đến ngày Chi quyết định yêu Tuấn, một đôi lần nàng đă đặt vấn đề ly dị với chồng. Lúc đó Thục vẫn không biết rằng anh đang vọt tiến đến mục tiêu của anh th́ Chi luôn hướng về những mục đích ngược lại. Một véctơ ngược chiều, khác dấu.
Bằng t́nh cảm chân thành, Thảo cho rằng ḿnh đă hiểu Chi. Cũng như Chi, anh không hề nghĩ là ḿnh đă phản bội Thục dù Thục không thuộc loại bạn bè anh cần bảo vệ, tha thứ, dung nạp, bao che. Thục khác rất nhiều, tuy anh vẫn là bạn, không thể nói ǵ khác.
Điều áy náy duy nhất làm Thảo buồn bực là bà Nhàn. Bà mến Thảo, rất thương Tuấn. Có thể bà cũng biết khá nhiều v́ bà ở nhà luôn và những người mẹ thường rất tinh tường nhạy cảm trong chuyện đó. Nhưng bà vẫn rất mến hai người.
Bà Nhàn níu Thảo lại để tṛ chuyện. Ngồi tiếp anh ngay trong nhà con trai ḿnh mà bà vẫn e dè, vụng về. Như bà cảm thấy ḿnh không xứng đáng được ngồi trên chiếc ghế xa lông sang trọng kia.
- Chị Chi vất vả quá - bà nói - tôi th́ vụng tay vụng chân, chữ nghĩa không có, không đỡ đần được. ở nhà này tôi như là người lạ.
Bà nói tiếp khi thấy Thảo vẫn im lặng.
- Phiền nỗi con chó. Hai năm rồi nó vẫn ghét tôi. Nó coi tôi như người ngoài.
Bà kể, đêm đêm con Bốp vẫn nằm dưới chân giường bà. "Nó canh tôi đấy!", bà nói. Ban ngày nó quanh quẩn cạnh bà. Nó nh́n bà đôi mắt long lanh. Khi th́ lạnh lẽo, ghét bỏ. Khi th́ đôi mắt chó ấy tra hỏi, xuyên suốt bà. "Lạ quá, bà nói, đời thuở nhà ai như thế. ở quê có lần đi chợ mua chó to hẳn hoi mà chỉ hai ngày là nó quen tôi ngay".
Bà im lặng một lát. Rồi mắt bà chợt sáng:
- Hay là tôi cúng hả cậu? Tôi xin rước một bát nhang, tôi cúng. Tôi cầu Trời Phật cho con chó nó buông tha tôi ra.
Thấy Thảo vẫn không nói ǵ, chỉ nh́n bà vẻ khó hiểu, bà nói tiếp:
- Hay là kiếp trước nó là bà cô ông mănh nào có thù oán với tôi? Mà đời tôi th́ có thù oán ǵ ai? Tôi phải cúng, cậu ạ, nhất định tôi phải cúng.
Trong khi bà nói chuyện với Thảo, con Bốp vẫn nằm cách bà một quăng vừa một tầm vồ. Thảo nh́n nó, quan sát, thử lượng định với cung cách của một nhà văn xem đôi mắt chó ấy nói ǵ. Quả thực con bốp không hề chú ư đến anh. Nó chăm chăm nh́n bà Nhàn. Như chính bà đang nói chuyện với nó.
Bà Nhàn c̣n kể rằng, ban ngày, lúc bà lúi húi thu xếp bát đĩa, đồ đạc trong bếp hoặc chỗ rửa bát góc sân, nó vẫn đi lại, quanh quẩn quanh bà. Không gần mà cũng không xa quá. Có nhiều lần tưởng như nó muốn nhảy xổ vào bà.
- Hay là nó không chịu nổi mùi mồ hôi dầu của tôi? Trong nhà chỉ có tôi là mồ hôi dầu. Anh Thục mồ hôi muối. Giống bố anh ấy. C̣n chị Chi th́ mồ hôi không có mùi. Như là chị ấy không có mồ hôi ấy. Vả lại, thỉnh thoảng chị ấy có xức chút nước hoa. Tôi cũng nghĩ: hay là nó ghét bộ quần áo nhà quê của tôi? Chị Chi mua cho tôi hai bộ mặc trong nhà. Loại đắt tiền lắm. Tôi mặc vào cứ ngọng nghịu là. Nhưng con chó vẫn thế. Nó vẫn không buông tha tôi. Tôi th́ buông giầm cầm chèo, ngồi yên là không chịu được. Tôi thích tưới cây lắm. Lối từ bếp lên nhà anh Thục có đặt một chậu hồng. Nó khát nước quanh năm. Nhưng khổ thân tôi. Mỗi lần tôi đến gần cái chậu là con bốp hộc lên một tiếng khủng khiếp. Nó lao tới, cắn vào ống quần tôi, rồi kéo tôi ra xa cái chậu liền.
Bà cho một miếng trầu vào miệng. Bà nhai, đôi hàm răng vẫn c̣n nguyên, trông có duyên lắm. Nhưng bà không biết nhổ nước trầu vào đâu. Thảo nghe tiếng bà nuốt nước trầu ừng ực.
- Tôi định xin anh Thục cho tôi về quê, ở với vợ chồng đứa gái út, cậu ạ. ở đây tôi thiếu việc làm. Mà hai đứa ở quê th́ cứ mùa đến là vắt chân lên cổ cũng không xuể. Vả lại, tôi hăi con chó lắm.
Thảo nhớ lại, một lần nào đó Thục có kể cho anh nghe về con chó bốp.
Nó không có gia phả như một số chó Tây sang trọng khác. Nó thuộc loại chó ṇi nhưng pha tạp nhiều và mất gia hệ. Một con chó nhặt được th́ xuống giá rất nhiều. Phải mất rất nhiều công phu Thục mới t́m ra được cái lư lịch phức tạp của nó. Điểm xuất phát để Thục có thể đánh giá cao phẩm chất của con bốp là anh cảm thấy một cách mơ hồ nhưng đầy tin tưởng là trong máu nó, trong tính cách của nó có những giá trị bị vùi lấp. Và anh đă t́m ra cội nguồn món động sản giá trị của anh.
Ông nội bốp, một con béc-giê vùng An-dát có lai thêm khoảng một phần tư ḍng máu béc-giê alơ-măng mũi thính. Những con chó Đức vùng biên giới đặc biệt có cái mũi thính v́ chúng sinh ra ở một nơi tranh chấp có hàng trăm năm thù địch. Nó được gửi gấp bằng đường hàng không cùng vài chục con béc-giê khác với sứ mạng quá nặng nề là cứu văn một đế quốc đang đến điểm suy tàn. Lúc đó, các tướng lĩnh tài ba nhất đă bó tay và đại tướng Na-va c̣n nuôi hy vọng mỏng manh cứu vớt tập đoàn Điện Biên Phủ. Như một con bạc cháy túi đến mụ người, bộ tham mưu quân đội viễn chinh nghe tất cả mọi lời khuyên răn. Người ta hy vọng vào bầy chó béc-giê thuần chủng, được huấn luyện chu đáo sẽ ngăn chặn có kết quả vùng du kích đang lấn vào chỗ trống của các binh đoàn cơ động. Những binh đoàn này bị rút đi để thả vào cái chảo không đáy miền Tây Bắc.
Con chó Tốt được giao cho đơn vị của đại úy Đơ Măng sô. Nó cùng với nhóm biệt kích sục sạo hầm bí mật, bắt du kích vùng Sông Mới. Nhóm biệt kích bị diệt không c̣n một tên, trừ con chó Tốt. Đồn Sông mới đưa Tốt về nuôi bất đắc dĩ. Đó là những ngày tồi tệ nhất của quân viễn chinh. Tên đồn trưởng bỏ ăn, uống rượu suốt tuần lễ rồi bắn một viên ru-lô vào đầu ḿnh. Bọn lính ngụy thường trốn dần vào buổi tối, sau khi nghe đài BBC đưa bản tin tuyệt vọng về Điện Biên Phủ. Không ai nhớ đến con Tốt. Không ai cho nó ăn. Tốt lang thang ngoài băi sông, bắt chuột đồng, đôi lúc ăn cả giun dế. Khi hiệp định Giơ-ne kư kết, đồn Sông Mới rút lẹ, bọn lính bại trận tranh nhau lên xe, quên phắt Tốt.
Con chó cô đơn vẫn ở lại đồn, bắt chuột đồng và những con giữ mồ đuôi vàng, tự nguyện canh giữ mấy cái lô cốt hầm ngầm vẫn sực nức mùi hôi lính đồn trú. Ban đêm nó t́m một chỗ ấm áp ngoài cổng, nằm dài ra, thè lưỡi đánh hơi những người nông dân đă được tự do qua lại trong ṿng bán kính một cây số. Từ hồi c̣n bên Pháp, ở vùng An-dát xa xôi, nó đă được tập luyện để đánh hơi, phát hiện cái mùi Đông Dương (L’deur indochinoise) đó. Nhà binh Pháp gửi về trại nuôi chó trận những bộ quần áo lột ra từ xác chết hoặc ngay trên người tù binh Đông Dương.
Tốt, tên lính cuối cùng vẫn giữ nguyên mặc cảm thù hận.
Trong những ngày đầu chiến thắng chẳng mấy ai qua lại chỗ cái đồn bỏ trống. Lắm việc c̣n phải làm, cái chỗ ấy tanh tưởi, vấp phải ḿn hay lây bệnh giang mai th́ khốn! Nhưng họ ngại nhất vẫn là con chó. Đêm đêm nó không sủa mà tru từng hồi, tiếng vọng một thời chết chóc, tao loạn. Một lần, trong làng có người tên Phó Rận, quần áo rách tổ đỉa, lần ṃ lên bốt mong kiếm được một hộp cá, mẩu bánh ḿ mốc. Chập choạng tối, Tốt đang đói dài, thè lưỡi liếm chiếc vỏ hộp cá xác-đin, bổi hổi nhớ lại thời vàng son, cái thời nó hưởng lương hạ sĩ. Phó Rận ṃ đến không đúng lúc. Tốt nhảy lên cổ ông ta. Một thứ máu nhạt màu, hơi loăng v́ thiếu ăn phun thành ṿi trên cái cổ rách nát của người đàn ông đói khổ. Chiều hôm đó, một anh du kích ḅ toài rất công phu lên đồn hoang, bắn chết con chó. Không ai ăn thịt nó v́ nó đă tong ăn thịt người.
Nhưng con Tốt không biến mất. Nó đă kịp để lại giọt máu của nó. Mấy tháng sau, nhà Dẻo ở xóm Cây Si có một ổ chó lạ. Bầy chó trông khác thường, có những cái tai lá đề, dỏng cao. ổ chó chỉ nuôi được một con đầu đàn. Nó lớn rất nhanh v́ quá no sữa. Người làng cạnh đồn Sông Mới nhận ra con Tốt ăn thịt người trong dáng vóc con chó mới lớn của bà Dẻo. Mấy người hàng xóm bàn với bà: "Thịt nó đi. Thứ này nó rước tai họa vào nhà ḿnh cho mà xem!". Bà Dẻo không nghe. Bà biết hơn ai hết, chính con Mực lẳng lơ của nhà bà đă rước nó về đó thôi. Dạo ngày Tây rút nó vẫn bỏ nhà đi suốt đêm, bà nh́n thấy trên lông nó những vết rách rỉ máu. Đúng là nó đă chui rúc đâu đó ở hàng rào thép gai trên cái đồn bỏ không để t́m của lạ.
Con chó lớn lên, không dữ, không sủa dai nhách như lũ chó Vện, chó Vằn trong xóm. Nó lầm ĺ, nhảy xổ vào bất kỳ người lạ nào đến nhà. Nhà bà Dẻo vắng khách hẳn đi từ ngày nó biết cắn, biết sủa. Nó không ăn cứt, đơn độc, không ḥa nhập được với bầy chó trong xóm. Bà Dẻo không có cơm thịt cho nó ăn, nó ra đồng săn chuột chán rồi ngoan ngoăn về nhà. Có điều lạ là những người trong nhà bà Dẻo không ai thân được với nó. Nó không cắn người nhà, nhưng cũng không vồn vă, không ve vẩy đuôi một cách quá đáng như bầy chó nhách kia.
Rồi một hôm có một ông to béo phục phịch về kiểm tra một vụ tham ô ở hợp tác xă. Ông t́nh cờ nh́n thấy con chó nhà bà Dẻo. Ông hỏi han dân làng gia phả của nó rồi đ̣i mua bằng được. Ông chủ nhiệm đang muốn chiều khách liền cho bắt một con lợn giống đổi cho bà Dẻo lấy con chó. Thế là con chó được ngồi lên chiếc xe sang trọng về thành phố. Nó nhảy cững lên trong xe, không chút buồn phiền v́ phải xa cái làng nghèo nàn chỉ có những con chuột đồng gầy nhom. Mùi thuốc lá thơm, mùi giàu sang trong xe, ngồi trước là một ông chủ sang trọng. Mùi của một cuộc sống quen thuộc đang sống lại trong máu của con chó vốn có bố là một ngài hạ sĩ trong quân đội viễn chinh.
Chủ của nó mỗi ngày một giàu, đủ chức tước. Phó cái này, trưởng cái kia, kiêm cái nọ, phải viết dễ nửa trang giấy mới hết. Của cải theo chức quyền vào nhà ông như nước chảy về chỗ trũng. Nhưng ông vẫn thấy chưa vừa ḷng. Ông muốn tự ḿnh làm ra của cải kia. Bởi v́ một đồng ông làm ra có thể che giấu, bảo vệ cho trăm đồng ông giật được. Ông yết bảng cho lấy giống chó ṇi. Người ta lũ lượt dắt chó đến. Tiền bạc lại chảy vào nhà ông. Ông mua vàng, sắm thêm tiện nghi để làm sang trọng thêm ngôi nhà vốn đă cực kỳ sang trọng. Con chó được gọi bằng cái tên xứng đáng với ḍng dơi: Tốt. Nó được đổi đời. Từ chỗ lủi thủi, bất đắc chí và đơn độc trong ngôi nhà hôi ŕnh như cái lều vịt của bà Dẻo, phải vật lộn sứt đầu mẻ trán suốt tháng bảy may ra mới tranh được một con cái gầy nhách, nay được tung tăng trong cảnh nhà cao cửa rộng và triền miên truy hoan với bầy thê thiếp từ khắp nơi tự dẫn xác đến. Nó cố giữ được dáng vẻ cao ngạo, cố làm cái việc xứng đáng với ông chủ và những quả trứng gà tươi rói người ta đặt vào đĩa cho nó.
Theo lệ thường những người đến lấy giống phải trả lại con chó đầu đàn cho ông chủ của Tốt. Ông thường dùng những con chó con để biếu xén bạn bè và cấp trên v́ họ đang phất. Họ sắm cửa xếp bằng sắt và t́m một hoặc hai con chó Tây để ngăn ăn mày, kẻ trộm và những kẻ chỉ có hai bàn tay không và cái miệng vô duyên đến cầu cạnh, van nài. Tất cả những công việc kinh doanh này, mục đích cao cả nhưng hậu quả là làm lan truyền giống chó béc-giê ở xứ con Tiên cháu Rồng, những con chó dưới mắt người dân là biểu hiện của sự gớm ghiếc, vô đạo tây dương.
Việc kinh doanh phức tạp và có nhiều ư nghĩa tế nhị đó được ông chủ giao cho người thư kư riêng của ḿnh, một viên trợ lư tin cẩn, thông minh, có bằng cấp và đặc biệt trung thành (sau này mới biết là ông chủ đă nhầm về đức tính này). Tóm lại, đó là một vị thư kư riêng "không chê vào đâu được" như ông thường nói. Phải kể thêm một khả năng ngoài chức danh mà người thư kư làm với sự tự nguyện và hào hứng là dạy chó. Anh có cách bắt bầy chó Tây con bú mẹ một cách trật tự, đến hai tháng tuổi đă biết chào, biết ḅ, biết nịnh bợ người cho ăn. Anh dạy chó một cách say mê, tự thể hiện khả năng và tham vọng của một người thích thống trị và điều khiển người khác. Như một tín đồ tử v́ đạo, anh không ngại hôi hám, bẩn thỉu, nhặt nhạnh hay xin ở đâu đó những chiếc nón rách, bị cói, cây gậy tre, cái quần xơ mướp, nghĩa là trang bị của ăn mày hay nông dân. Anh dùng những thứ đó làm giáo cụ để dạy cho đàn chó biết phân biệt được kẻ giàu người nghèo, kẻ hèn người sang. Để chúng biết bảo vệ cái ǵ, chống lại cái ǵ. Tóm lại, để làm vừa ḷng những ai bỏ tiền ra mua chúng, ngày ba bữa cho chúng ăn phổi ḅ, xương lợn, uống nước thịt hầm, thứ thịt phế thải mua hàng rổ từ ḷ sát sinh. Anh tự hào v́ kỹ thuật diệu nghệ của ḿnh trong việc dạy chó.
Người thầy nào cũng mong có học tṛ giỏi. Người thư kư tài ba đă rất sung sướng nhận ra trong những lứa chó nối tiếp nhau ra đời, một con chó thuần chủng. Con Bốp. Qua bao mạo hiểm của chiến tranh rồi sau đó bị các ông chủ lê dương bỏ lại một vùng quê đầy biến động. Qua bao cuộc phiêu lưu t́nh ái, lai tạp có chọn lọc và không chọn lọc. Tốt lại hiện ra. Điều này không có ǵ chống lại học thuyết của Moóc-gan và Men-đen vĩ đại. Như ân huệ của đấng toàn năng, đứa cháu nội của con Tốt ly quê và bất hạnh lại được một chàng thư kư riêng tài ba dạy dỗ, được nuôi dưỡng từ ngày trứng nước trong một gia đ́nh quyền quư. Nó sớm biết phân biệt ăn mày với người thường, người nhà quê với dân thành phố. Bốp chỉ ăn khi chủ bỏ thức ăn vào đĩa, một cái đĩa đẹp có vẽ hoa văn, v́ thế khó có tay đạo chích nào tính chuyện đánh bả nó được.
Thảo đă xa hẳn Thục về mặt t́nh cảm trong thời gian Thục làm thư kư riêng cho ông nọ.
Nhưng hăy quay về con chó Bốp. Nó được chuyển qua tay Thục trong một hoàn cảnh bí ẩn. Việc sang tay này đă đánh dấu một cuộc đổi đời: Thục được đặt vào quỹ đạo của sự nghiệp mỗi ngày một triển vọng. Một buổi chiều sau giờ làm. Lệ thường, ông thủ trưởng về muộn. Ông c̣n bao nhiêu việc, đâu có được như mọi người, cứ đến giờ là dắt xe ra khỏi cơ quan. Chiều hôm ấy, Thục, người thư kư mẫn cán và trung thành không gơ cửa mà xộc vào pḥng ông khi ông cùng một người đàn bà nổi tiếng đang mặc một thứ quần áo không thể nào tả lại được và đang làm những chuyện không thể nào kể lại được. Thục thản nhiên nói hai tiếng xin lỗi, đưa mắt sắc như dao liếc mặt ghế đi văng nhăn nhúm, giả đ̣ ngơ ngác như anh là cậu bé đồng trinh từ bầu trời thanh sạch rơi xuống trần gian. Anh từ từ đi thụt lùi, cẩn thận khép cửa, vặn quả đấm kỹ càng rồi biến mất.
Một tháng sau Thục được cử làm giám đốc một cơ sở được bao nhiêu người thèm thuồng. Chàng kỹ sư nhiều khát vọng được phóng vào quỹ đạo vẫn dành cho những người thư kư riêng biết quá nhiều hơn là tài ba hoặc mẫn cán. Thục vừa là người biết quá nhiều, vừa là người có tài và mẫn cán, không ai ghen tỵ với anh. Bước nhảy này của Thục là một quả số độc đắc mà bạn bè cùng lứa không ai có thể làm nổi. Những người bạn ấy may ra đạt được vị trí của Thục sau mười lăm năm ra trường.
Con chó Bốp là một lạc khoản kèm theo những điều kiện về chức vụ, lương bổng, vân vân đă được hai người - thủ trưởng và thư kư - thương lượng với nhau kỹ càng. Sự im lặng đúng là vàng: một chức vụ thơm tho và con chó quư.
Ông chủ và cả bà chủ nữa rất buồn phiền v́ mất con chó. Sau đó, tai họa dồn dập. Đầu tiên là những tiếng đồn trong giới cận vệ về hưu. Rồi thư từ, đơn tố cáo, một tờ báo e dè đưa tin... Kết thúc là đoàn thanh tra, viện kiểm sát, những cú điện thoại, nghĩa là cái bộ máy tuy chậm chạp, khúc mắc, khi tiến khi lùi nhưng vẫn c̣n hiệu lực, đă giáng búa ŕu xuống số phận đang lên như diều của ông chủ.
Sau đấy vài năm, người ta lại gặp ông trên đường phố, đạo mạo và lầm lỳ như một nhà tư sản trước tiếp quản thủ đô, dắt bên trái đứa cháu bốn tuổi, bên phải một con béc-giê đẹp tuyệt vời. Con người từng có một thời vô vàn sức mạnh nay về hưu, làm chủ một biệt thự do chính vợ chồng ông xây lên hồi đang chức "bằng tiền nuôi lợn và chó nọc" như lời khai với ban thanh tra. Hai ông bà ung dung sống, thanh thản và tự tin trong bước đi ban đầu của thời kỳ quá độ.
Vậy là con Bốp, cháu nội của Tốt, trở thành con chó ṇi của Thục. Dạo đó anh chưa cưới Chi, là thủ trưởng cơ quan, anh sống trong một căn pḥng khiêm tốn, ở và làm việc trong khu trụ sở. Bốp rất hài ḷng được sống với người thầy quen hơi bén tiếng từ nhỏ. Nơi nó ở cũng kín cổng cao tường, cũng nức mùi nước hoa và xà pḥng tắm Pháp. Nó thường phải ở nhà một ḿnh v́ Thục đi họp luôn. Chỉ trong những ngày chủ nhật hay ngày lễ, nó được Thục dẫn ra đường, bịt mơm, một cái mơm chó bằng da hải cẩu mua tận nước Nhật. Nó đi với chủ ra quán cà phê. Đây là một nét mới trên đường phố. Những ông thủ trưởng khác, vốn không lạ ǵ thói thường, vẫn phải hút lén thuốc lá thơm trong nhà, ăn mặc giản dị khi đi ra phố và ít xuất hiện ở chốn ăn chơi. Họ biết rơ, một chút tiếng đồn về tính khiêm nhường và giản dị (dù là giả vờ) lợi hại như thế nào để vượt lên các đối thủ trên cái cột mỡ của sự thăng tiến. Họ chịu nhịn một cuộc căi nhau, nén ḿnh trước một bộ quần áo đẹp, một cô gái mỹ miều hay một cách sống sang trọng hôm nay để có tất cả những thứ đó trong tương lai gần nhất. Họ biết thói đời, chẳng thà không làm việc ǵ hết c̣n hơn hùng hục làm mà thất lễ với cấp trên. Họ ḱm hăm trí tuệ của họ lại để không bao giờ vi phạm một điều tối kỵ là giỏi và thông minh hơn cấp trên trực tiếp của họ. V́ vậy, trí tuệ của họ tŕ độn dần, thoái hóa dần. Bởi, thay v́ dùng đầu óc để sáng tạo trong công việc, họ dồn vào chăm chút đạo đức, tính t́nh, tác phong sinh hoạt hàng ngày, nghĩa là làm sao chường ra được một bản mặt khiêm tốn, chín chắn và biết kính trên nhường dưới.
Họ sản xuất ra những cái quạt không có gió nhưng khi chạy th́ tiếng kêu lại vượt mức yêu cầu, những điếu thuốc lá không cháy c̣n những que diêm an toàn lại quá nhạy, những cốc bia làm đau đầu v́ quá nhiều cồn c̣n những chai rượu mạnh th́ nhạt như bia. Nhưng họ vẫn được khen là những đồng chí giám đốc có đạo đức.
Thục biết hơn ai hết những kiểu giám đốc như thế đă hết thời. Anh xử sự khác hẳn những vị thủ trưởng vẫn chưa gột rửa hết bản tính rụt rè, xét nét của người nông dân nơi quyền quư. Thục biết cuộc sống đang đổi thay và anh cần một bộ mặt khác. Anh hút thuốc lá thơm, ăn mặc thích hợp và lịch lăm, tán tỉnh ngang nhiên các cô gái đẹp trong những cuộc họp nghiêm chỉnh nhất nhưng không dính vào một vụ tai tiếng nào. Và như ta biết, Thục đàng hoàng dắt con Bốp đi chơi rong. Đối trọng cho cách sống lạ mắt đó, Thục dồn trí tuệ linh hoạt của anh vào công việc. Cơ quan anh phụ trách nổi bật lên trong thành phố nhờ những phương thức làm việc mới có kết quả. Chỉ sau một thời gian ngắn, đă có những người nặng kư nói về anh: "Thằng này được thời th́ nó c̣n leo đến sao Hỏa". Thục hơn hẳn cánh giám đốc cũ kỹ kia nhờ cái mũi. Anh đánh hơi được thời thế đang chuyển mùa và biết trước điều không ai ngờ sau vài năm là người ta không thể hy vọng ǵ một ông giám đốc không biết uống bia và hút thuốc lá ba số.
Chính trong một ngày chủ nhật chớm lạnh, cái áo peau de dain màu mận chín giá một chỉ rưỡi vàng trên người, tay dắt con chó Bốp, vừa đi vừa huưt sáo trên vỉa hè một đường phố chính, Thục đă gặp Chi. Hôm đó Chi đi với Tuấn và Thảo. Thảo đă giới thiệu Chi với Thục. C̣n Tuấn đă nhẹ dạ bỏ rơi hạnh phúc thầm kín của đời anh để chuyển thành nỗi bất hạnh cho cả ba người.
Thảo chào bà Nhàn, đi về nhà. Một chiếc Toyota trắng bóng lộn lướt qua. Thục không nh́n thấy anh. Ghế sau có hai người. Thục đăm chiêu nh́n đi đâu vào khoảng không của tương lai như phần lớn những người đang hănh tiến. Một hai năm gần đây Thục nổi lên như một người hùng, nhiều quyền lực và triển vọng. Chưa đến bốn mươi tuổi mà có trong tay quá nhiều sức mạnh, công khai và bí mật, vật chất và tinh thần.
Như vậy là Thục đă về. Không biết sáng nay anh có tạt qua nhà không? Thảo đạp vội, mong gặp lại Chi và Tuấn.
Tất nhiên, giá như ngay bây giờ Thục có nh́n thấy Chi đang trong tay người t́nh rảo bước trên đường phố th́ cũng chẳng sao. Tuấn và Chi không hề đặt ra vấn đề Thục biết hay không biết cuộc t́nh vụng trộm của vợ. "Anh ấy biết cũng hay". Chi bảo Thảo. Nàng đang ở cái ngưỡng cửa sự chịu đựng. Chi vốn là một người đàn bà đàng hoàng.
Khi Thảo bước vào nhà, chắc cuộc tṛ chuyện đang vào lúc gay cấn. Hai người cùng dựa lưng vào tường, chân duỗi thẳng trên tấm chiếu. Hai điếu HERÔ chầu nhau, bốc khói trên cái gạt tàn bằng sứ.
- Ông chủ về rồi. Anh cho bọn này uống cái ǵ đi. Khát quá - Chi nói.
- Sao không pha trà?
- Em muốn một cốc cà phê - Chi ra lệnh. Nàng biết Thảo sẽ chiều ḿnh như chàng lùn chiều cô Bạch Tuyết.
- C̣n Tuấn?
- Cũng cà phê cho tiện.
- Th́ ḿnh cũng cà phê - Thảo bước ra.
Bà chủ đổ ba cốc cà phê sữa vào cái ca tráng men cho Thảo. Buổi sáng, quán vắng người. Bà chủ ngồi ngáp vặt, giữa bầy ruồi vo ve.
Thảo đốt bếp dầu hâm lại cà phê đựng trong ca. Nhà trên Chi và Tuấn vẫn ŕ rầm. Tuấn thường ít nói. Nhưng Thảo đă chứng kiến hai người nói chuyện với nhau suốt đêm. Họ ngồi ríu rít. Thảo ngủ ngay dưới chân họ. Huy th́ kéo gỗ trên cái giường tận đầu kia pḥng. Thỉnh thoảng nó nói mê, hoa chân múa tay. Huy là thằng giỏi thức mà ngủ cũng khỏe. Nó bảo Thảo: "Bọn các anh có cái mốt là trăn trở, thao thức. Già mất rồi, ông anh! Em ấy à? Làm ra tiền th́ thức, không màu mè ǵ th́ ngủ, khỏe!".
Thảo bưng cà phê lên nhà th́ chú Ni-cô-lai đă ngồi hút thuốc lá ở ghế xa lông từ bao giờ. Ông già vẫn đội mũ phớt trên đầu, một cái áo khoác tàng rất mốt ngoài chiếc sơ mi cáu bẩn. Thảo có cảm giác là ông đă quá khô kiệt, ông không biết nóng, không c̣n mồ hôi nữa. Ông gầy, nhưng v́ gầy nên mắt ông càng sáng, cử chỉ càng linh hoạt. Toàn bộ con người ông đượm buồn.
Thảo gọi chú Ni-cô-lai bằng chú họ, bạn con d́ với bố Thảo. Đó là loại người xưa nay hiếm, không chỉ trong họ hàng nội ngoại mà ngay giữa thành phố trẻ trung này. Không biết ông năm nay bao nhiêu tuổi. Nhưng từ bé Thảo đă thấy ông già lắm, già như bây giờ. Ông là người đầu tiên làm ra những cây kem nhiều màu ở thành phố này, hồi đó cửa hiệu của ông có tên là crème couleur, lúc nào cũng có trẻ con túm tụm quanh một cái tủ kem ướt át, ồn ă. Ông cũng là người đầu tiên xuất bản ở thành phố này một tờ tạp chí tạp-pí-lù gồm đủ món văn chương, chính tri, xă hội, quảng cáo v.v. Nghe nói ra được hai ba số ǵ đó th́ đ́nh bản. Đó là chuyện thời Pháp thuộc, thời ông c̣n làm thư kư ở nhà băng Đông Dương. Lúc tản cư, bố Thảo lôi ông đi kháng chiến theo ḿnh. Ông cũng làm cán bộ ngân hàng và về hưu khoảng những năm sáu mươi ǵ đó. Có thể nói từ ngày tiếp quản thành phố năm 1955, đời ông bắt đầu xuống dốc thảm hại. Ông phạm hết sai lầm này đến sai lầm khác. Sai lầm đáng kể nhất làm ông khốn đốn là một ngày nào đó khi cái máu ra tạp chí sống lại trong ông, chú Ni-cô-lai đă cao hứng gửi cho tờ Nhân Văn Giai Phẩm một ít tiền. Bởi một số văn nghệ sĩ trong nhóm này với ông là bạn cũ từ thời ở Việt Bắc. Ông chưa đọc tờ báo, chưa biết họ ra báo để làm ǵ. Nhưng ông thừa biết ra báo là lỗ, là bao nhiêu tiền cũng không đủ nên ông thương, ông gửi cho, thế thôi. Thế là lại chính ông, chú Ni-cô-lai trở thành phần tử Nhân văn đầu tiên của thành phố như trước đây ông đă mở đầu việc làm kem màu. Người ta đang cần một người như thế. Để theo dơi, để phê phán, để giáo dục và để chứng minh cuộc đấu tranh giai cấp trong giai đoạn mới. Nhưng rồi việc ấy cũng qua, tuy ông phải khốn đốn trong nhiều năm liền. Sau đấy, ông luôn phạm những sai lầm lặt vặt. V́ sống độc thân, ông thường chống chếnh như những người độc thân khác. Gặp một cô gái lang thang giữa đêm mưa, ông cho cô ta về nhà ngủ nhờ và để trả ơn, cô ta cuỗm luôn của ông một quư lương hưu trọn vẹn. Một cô gái bụi đời có thể biến một ông già đáng kính thành kẻ ăn mày là như thế. Một lần, lang thang trên đường phố vào lúc nửa đêm, ông gặp một chàng trai bị đâm vào vai nằm gục bên vỉa hè. Ông vét túi gọi xích lô, đưa anh ta vào bệnh viện cấp cứu. Th́ ra, đó là một tên tội phạm đang bị truy nă, nó bị chiến hữu thanh toán ân oán giang hồ. Chú Ni-cô-lai bị hỏi cung mấy tháng trời, lên lên xuống xuống vất vả mới gỡ xong cái án có liên quan đến tội phạm h́nh sự. V́ một kẻ đă từng là phần tử nhân văn giai phẩm ắt có thể dính líu vào những tội lỗi như thế lắm. Ông dạy tiếng Pháp cho bọn trẻ nhưng thường bị chúng quỵt tiền. Người ta đến giúp ông chữa điện, lấy của ông một số tiền công bằng nửa tháng lương. Nhưng điện vẫn không bao giờ sáng. Khó mà kể ra hết những rủi ro chú Ni-cô-lai gặp trên đường đời vào quăng tuổi già.
Đối với xă hội, tuy không ai làm ǵ ông, nhưng ông luôn bị canh chừng như là một kẻ thù công cộng. Hễ ông có thất thố điều ǵ, với kẻ khác th́ không sao, với ông th́ cái sẩy nẩy ngay cái ung liền. Chỉ có con cháu là hiểu ông, thương ông. Nhưng con cháu không có nhiều, lại là những người thấp cổ bé họng và nghèo cả. Lúc Thảo lớn lên đă thấy ông có cái tên Ni-cô-lai rồi. Nghe nói cái tên ấy là do một người em họ đặt cho ông v́ ông rất hay mủi ḷng, hay rơi nước mắt. Chú Ni-cô-lai đờ rưng rưng. Cái tên này rất đạt, đầy gợi cảm và có lư, đă được công nhận rộng răi đến mức mọi người quên hẳn tên thật của ông. Đối với Thảo, ông thương quư đặc biệt v́ ông thuộc lớp người hiếm hoi c̣n biết ái mộ nhà văn và không coi nhà văn như đầy tớ, có thể gọi đến bất kỳ lúc nào để viết điếu văn hay báo cáo thành tích. Nhưng hai chú cháu ít khi gặp nhau. Thường Thảo chỉ gặp ông ngoài đường với cái mũ phớt đen, đôi giày xăng đá cũng đen. Hai chú cháu rủ nhau vào quán cà phê gần nhất, ngồi với nhau một lúc, cả hai đều rất ít nói. Thảo tránh kể những chuyện thương cảm v́ sợ chú Ni-cô-lai rút khăn mù-soa lau nước mắt, c̣n ông th́ chỉ nh́n đứa cháu với đôi mắt buồn rầu. Ông biết hơn ai hết thân phận nhà văn xứ này, nhất là những người cầm bút có nhân cách như Thảo. Khi ngồi với ông, Thảo không dám hỏi ông sống ra sao, v́ anh biết ḿnh không thể cứu ông được nếu ông gặp khó khăn về tài chính. Anh trả tiền cà phê, rủng rỉnh th́ đưa ông một ít tiền mà không nói lư do. Nhưng ít khi ông chịu nhận.
- Lâu ngày quá không gặp chú - Thảo san chỗ cà phê ra bốn chén nhỏ - chú có mạnh khỏe không ạ?
- Tôi nghe anh Tuấn được libéré, đến thăm anh ấy.
- Ai cho chú biết ạ?
- Mađam cây Táo. Bà ta khoe với tôi chiều hôm qua.
Chú Ni-cô-lai cũng rất quư Tuấn. V́ là người đầu tiên làm ra kem màu ở thành phố này nên ông biết quư trọng những người phát minh. Khi nghe Thảo nói bạn anh ta có ba phát minh (tạm gọi như thế) mà không được lĩnh một xu tiền thưởng, ông khóc. Khi biết Tuấn nắm được công thức pha chế sơn màu có chất lượng không thua sơn Nhật Bản, v́ căi nhau với giám đốc mà bị thả ra vỉa hè, ông lại rút mùi-soa ra lau mắt. Ông gần như phát điên lên khi nghe tin Tuấn bị bắt v́ một tội vớ vẩn đại loại như tội ông đưa cấp cứu một tên cướp vượt ngục hồi nào. Và bây giờ ông đang nh́n Tuấn, bên cạnh Chi, niềm hạnh phúc của Tuấn mà ông biết khá rơ, đôi mắt ông rưng rưng. Ông đang nghĩ tới người đầu tiên ở xứ này làm ra những tấm phoócmica tuyệt đẹp, như trước đây ông đă nghĩ cách làm ra những chiếc kem que nhiều màu sắc và tuyệt đẹp, ngang với sự kiện chiếu phim màu trong các rạp.
- Chú Ni-cô-lai c̣n cho anh Tuấn tiền nữa đấy - Chi nói với Thảo.
- Lạy Chúa! - Thảo nói - chú nhặt được ở đâu đấy?
- Không lo, không lo - ông ngượng ngùng nói.
Chi mỉm cười, nàng cười rất dễ thương như muốn chia đều tâm trạng xao xuyến của ḿnh trước hành động cảm động của chú Ni-cô-lai cho mọi người. Chi bước tới, dúi xếp tiền có lẽ của chú cho Tuấn lúc Thảo c̣n ở dưới bếp vào túi ông già. Thảo chắc chắn là Chi tốt bụng đă kịp thêm vào đó những đồng tiền nàng kiếm được sau những đêm thức trắng trên bản vẽ.
Chú Ni-cô-lai đă ra về, sau khi nhất định từ chối không chịu ở lại ăn cơm. Mọi người lặng đi. Thảo nhớ lời trách cứ của Huy. "Các anh có cái thói hay trăn trở, thao thức...". Làm sao lại không thể trăn trở, thao thức được? Mỗi thế hệ đều có những tiếng thở dài riêng, một bài hát riêng của thế hệ ḿnh. Huy thường nghêu ngao trước khi ngủ, cả những lúc nó buồn và những lúc nó vui. "Sao anh Thảo? Anh suy nghĩ ǵ thế? Anh đang thèm đàn bà phải không? Em mà thèm là em đi kiếm liền, không thở dài và nghệt mặt ra như anh đâu!". Rồi nó hát, hai ngón tay bật tanh tách điểm nhịp: "Một thế hệ không buồn - Một thế hệ không vui - Không phải đánh ai - Không phải làm anh hùng - Nhưng cũng chán la la la cũng chán". Một lần Thảo rủ Huy đi nghe nhạc Văn Cao. Nó hỏi: "Văn Cao là ai thế?". Nghe chưa hết bài Thiên Thai nó bỏ về. "Cứ như vọng cổ, chán bỏ mẹ!". Thảo suỵt nó: "Vậy mà có người khóc kia ḱa!". Đúng ở dăy ghế thứ hai có người đang rút khăn chấm nước mắt. Đó là chú Ni-cô-lai. Huy nói: "Khóc nhè, đói là phải". Rồi nó đi ra, không nói với Thảo nửa lời. Sau đó mấy hôm chú Ni-cô-lai đến nhà. Đêm nhạc Văn Cao vẫn ám ảnh ông. Vừa uống trà ông vừa hát khẽ bài Thiên Thai, sai cả nhịp cả làn. Thảo hỏi ông: "Hôm ở rạp Tháng Mười chú khóc phải không?". Ông đáp: "Tôi nhớ thời trẻ. Tôi đến nhà thím anh, hát: Thiên thai... ơ chúng em xin dâng hai chàng trái đào thơm... Ông già của thím vác gậy đuổi chú: "Đồ đểu! Mày cút khỏi nhà tao!". Thế là chú rút được bài học t́nh ái. Lần sau, chú sửa lời: "Thiên Thai... ǵ ǵ đó quên mất rồi, ông già nghe thích lắm, khen: "Phải hát thế mới ra người tử tế". Thằng Huy hỏi: "Bác nhịn hát đi được không, cháu nghe sốt cả ruột!". Chú Ni-cô-lai đáp: "Khốn nỗi, bài hát hay quá, không được hát th́ thèm lắm, nhớ lắm. Nhớ hồi c̣n sống, thím cứ thúc tôi: này anh, anh hát đi, hát cái chỗ đào thơm ǵ ǵ ấy! Tội nghiệp, bà ấy chết lúc hai mươi tám tuổi, chết mà vẫn tươi nguyên như bông hồng". Ông già lại rưng rưng. Ôi, chú Ni-cô-lai-đơ-rưng-rưng của Thảo! Chắc là bài hát nhắc lại với chú người vợ đă chết. V́ thế mà chú hay đi lang thang chăng? Bước chân chú loạng choạng như gà sợ giẫm phải trứng. Chú thường đi bộ hết phố này đến phố khác. Chú đi t́m vợ của chú, t́nh yêu của chú, bài hát của chú, dĩ văng của chú. Nhưng chú chỉ gặp những người hiện đại, chỉ nghe những bài hát hiện đại, những câu chửi tục của thời hiện đại. Cả bọn trẻ con cũng vô cớ trêu chọc, ném vào chú những cái vỏ chuối của thời hiện đại. Chú về nhà Thảo, ngắc ngư, thở không ra hơi, thở xong, lấy lại được nhịp tim đập, chú bắt đầu rống lên một tràng tiếng Pháp. Thấy mọi người ngớ ra không hiểu, chú bảo: "hỏng hẳn rồi!". Chú cất mũ phớt khỏi đầu. Thảo nghĩ là chú vừa nói về cái mũ. Một cái vỏ chuối rơi xuống đất. Chú cầm cái vỏ chuối lên, lại rưng rưng nước mắt: "Chúng nó ném, chúng nó ném...". Chú lắc đầu buồn bă.
Ba người c̣n lại sau khi chú Ni-cô-lai ra về, ngồi nhấp cà phê với nhau. Thảo vẫn không rời được h́nh ảnh chú Ni-cô-lai. Chú ở một ḿnh đầu kia thành phố. Ngôi nhà xưa kia của chú bị quản lư hồi ngày đầu tiếp quản, chú được phân một căn hộ một người tận khu lắp ghép ngoại ô. Thảo rùng ḿnh, không biết chú làm sao sống nổi với đồng lương hưu, nhưng anh không dám hỏi. Hỏi làm ǵ nếu chính anh cũng chưa thể sống bằng đồng lương và tiền nhuận bút của anh. Anh thường choàng dậy vào lúc nửa đêm, thảng thốt tự hỏi: "Chú Ni-cô-lai c̣n không? Khéo chú ấy chết đói rồi cũng nên". Anh ngạc nhiên khi lại nh́n thấy chú.
- Nghĩ ǵ thế, bạn? - Tuấn hỏi.
- Không, không ai chết đói cả - Thảo đáp.
- Mày mộng du à? - Tuấn nói.
- Đừng, Tuấn - Chi bóp chặt chén cà phê, đôi má nàng đột nhiên hồng thắm trở lại - chính anh mới là người mộng du.
- Hôm nay Chi rất đẹp phải không Thảo?
- Chi bao giờ cũng đẹp - Thảo đáp.
- Người ta khen để bỏ đấy, anh Thảo ạ. Như tặng huân chương trước khi cho về hưu ấy mà - Chi nói, đặt cái chén xuống. Thảo tưởng như tiếng cạch trên mặt bàn là gơ vào tim ḿnh. Họ tính chuyện chia tay chăng?
Không khí bỗng đọng thành nước đá. Thảo hiểu v́ sao Chi lại đ̣i cà phê, v́ sao cái giọng đ̣i uống của nàng lại mất tự nhiên, khách sáo đến thế. V́ sao không khí lại băng giá đến thế. Có thể chú Ni-cô-lai là chất xúc tác làm mọi t́nh cảm đông đặc lại và ai cũng có thể sờ được nỗi đau khổ của nhau.
- Phải đi thôi, Thảo ạ - Tuấn nói. Anh đoán được ư nghĩ của Thảo. Anh không cho Thảo có thời gian suy nghĩ - Không phải một cuộc mộng du mà là cuộc sống thực. Một cuộc ra đi có thực.
- Cậu vừa mới về - Thảo nói.
- Không c̣n thời gian, ḿnh đă mất toi tám tháng rồi.
- Ḿnh chưa lo xong các thứ cho cậu.
- Cũng chẳng sao. Một cái chứng minh thư là đủ. Cậu hăy viết cho xong cuốn sách, đừng để ư đến ḿnh làm ǵ.
- C̣n Chi? - Thảo hỏi. Nói xong anh run bắn người v́ anh nhận ra ngay sai lầm của ḿnh. Đáng lẽ anh không có quyền hỏi câu đó.
Anh lo ngại nh́n Chi. Nàng đă uống hết chén cà phê nhưng cầm chén lên miệng, dùng hai làn môi mỏng, có thoa chút son đỏ, cắn chặt lấy. Mắt nàng long lanh, chờ đợi.
- Biết làm thế nào được? - Tuấn nói - Chẳng nhẽ cứ sài ṃn ở đây và yêu nhau như hai con chuột. Mà sẽ...
Mặt Chi méo mó. Thảo chưa hề dám nh́n thẳng vào mặt Chi. Càng không bao giờ dám phán xét nàng. Thảo thường nghĩ: Chi hành động và nói cái ǵ cũng đúng.
- Anh Tuấn! - Nàng quên là đang cắn cái chén, thả nó xuống sàn nhà làm nó vỡ tan, nàng như quên là Thảo đang có mặt trong pḥng - em tùy anh. Bao giờ em cũng chiều anh. Nhưng anh phải biết là anh tàn nhẫn quá.
Thảo nghĩ là Chi sẽ khóc. Anh chờ đợi điều đó như người ta chờ một cơn mưa và thở phào v́ sự dịu ngọt của cơn mưa. Nhưng không phải cơn mưa mà là tiếng sét. Giọng Chi mỗi lúc một cao, một gay gắt:
- Tôi sẽ giàu, rồi tôi sẽ cưới cô. Hay nhỉ! Em cần anh giàu làm ǵ? Anh sẽ không bao giờ giàu được như Thục đâu. Thục giàu, giàu lắm. Các anh không thể biết Thục giàu như thế nào. Nhưng em cần ǵ vàng bạc, của nả của Thục. Và cả của anh nữa nếu anh có. Em cần những thứ đó để làm ǵ.
Chi rút một điếu Hero trên bàn, châm lửa. Nàng réo một hơi dài, vẩy vẩy cho tàn rơi xuống chiếu. Nàng bực bội vứt điếu thuốc đang cháy ra cửa sổ. Không bao giờ Chi vứt bừa mẩu thuốc lá như thế. Thảo biết là Chi chưa nói hết. Anh tư lự nh́n chén cà phê nguội nổi váng, im lặng chịu đựng như Chi đang trút cơn giận lên đầu ḿnh.
- Em đă bảo: thôi, đừng làm cái tṛ sáng chế nữa. Anh bỏ ngoài tai. Anh muốn cái ǵ? Muốn làm rạng rỡ con cháu vua Hùng à? - Con cháu Vua Hùng đâu phải một ḿnh anh? Anh không hề biết nghe lời em. Anh kiêu hănh. Nhưng kiêu hănh với ai mới được, anh Tuấn. Đây là em, em của anh. á! - Chi rít lên như một con chim bị thương - tôi hiểu rồi. Tôi chẳng là cái thá ǵ đối với anh cả. Cả anh Thảo kia cũng thế. Tôi chẳng là cái ǵ với các anh cả!
Thảo ngẩng đầu lên, sững sờ. Anh bỗng phát hiện ở trong ḿnh một điều sâu kín: giá như Chi không khều anh vào một cách oan uổng th́ chắc anh sẽ buồn khổ hơn, đau đớn hơn. Anh cam chịu v́ anh vừa nhận ra điều làm anh run sợ đó.
- Tuấn! Anh cứ đi. Nhưng tôi sẽ ly dị. Dù thế nào th́ cũng phải thế. Chỉ có điều là... tôi không biết rồi sẽ ra thế nào nếu tôi mất anh!
Thảo tiễn Chi ra cầu thang. Anh nói cho nàng biết là anh vừa thấy Thục đang ngồi trong xe đi ngoài phố. Chi không trả lời. Như nàng nói rằng chuyện ấy chẳng có ư nghĩa ǵ với nàng cả.
- Giận tôi đấy à?
- Xin lỗi anh Thảo - nàng nói khi đă ngồi lên yên chiếc xe mini Nhật hai gióng, kiểu mới nhất, màu đỏ ớt.
Thảo trở vào nhà, ngồi xuống trước mặt Tuấn rầu rĩ.
- Cậu chuẩn bị hộ ḿnh hai cái quần ḅ Thái. Số 30 - 31, màu bạc th́ hay. Tiền đây.
Số tiền khá lớn. Thảo hỏi:
- Chi đưa à?
- Phải.
Thảo biết là bạn ḿnh đă có một quyết định dứt khoát về mối t́nh kéo dài đă khá lâu. Tuấn đă nhận tiền Chi đưa một cách tự nhiên như việc vay mượn, cho nhau giữa những người bạn. Thảo thấy buồn. Anh đă nh́n thấy nó bắt đầu. Anh bảo trợ, anh nâng niu. Và nó đang tàn lụi. Mối t́nh ấy cũng là nỗi đau và cũng là niềm vui của anh.
- Thảo - Tuấn vẫn ngồi nguyên chỗ cũ, như là bất động từ lúc Chi đi ra khỏi pḥng - hai cái quần ḅ là việc cuối cùng ḿnh nhờ vả cậu.
- Ḿnh khuyên cậu...
- Hai cái quần ḅ thứ thiệt chứ không phải lời khuyên. Cậu nhờ Huy nó mua cho. Nó thạo.
- Chỉ thế thôi à?
- Mọi việc khác ḿnh lo. Việc lớn nhất là t́m cách đưa thằng Lanh ra khỏi nhà tù.
- Cậu th́ vẫn chứng nào tật ấy.
- Ḿnh cồng kềnh và gai góc quá. Cuộc chia tay này là không tránh khỏi.
Giọng Tuấn trầm xuống:
- Dù sao th́ cũng thế. Ḿnh có quyền sống cho ra con người. Thằng Lư Thông coi ḿnh như một thứ nông nô. Như bọn ḿnh mà khổ sở, đói rách được sao? Vô lư! ở trong tù ḿnh đă nghĩ nẫu óc ra rồi. Thục nó có lư: đối với ḿnh đây là thời điểm không thể được!
Thảo đi t́m Huy nhưng không thấy. Tại sao anh lại không thể mua cho Tuấn hai cái quần ḅ. Người bán hàng mừng như bắt được của. Mùa hè, quần ḅ đang ế. Tuấn chọn hai cái đúng số, màu bạc. Khi trở lại nhà Tuấn không c̣n ở đó nữa.
Tuấn đă sắm được một cái ba lô con cóc. Anh mua với giá rẻ của một bà đồng nát. Trong cái thúng của bà ta có một nửa thành phố, từ kinh Phật đến ốc vít máy bay. Tuấn rất vừa ư với chiếc ba lô. Màu chưa đến nỗi quá nhạt, trông không có vẻ tồi tàn và khả nghi. Anh lộn trái những cái túi con con vào trong, những cái hốc nhỏ của đời dân du mục, có thể đựng hộp xà pḥng, bàn chải đánh răng, cuốn sổ ghi địa chỉ. Anh phân vân không biết có nên mua một cuốn sổ nhỏ để ghi nhật kư? ở trong tù anh học được thói quen nhớ vào óc những điều trước đây phải ghi vào sổ. Anh đă quen với lối sống không cần đến giấy tờ, khác hẳn với trước đây. Từ nay, hẵng tạm quên sổ sách, công thức, ngày và thứ, thời gian biểu, tóm lại là một loạt những biểu tượng của nền văn minh đă bắt chặt vào anh như những con đỉa và tạo thành thói quen. Từ đây anh sẽ hồng hoang trở lại. Người tiền sử chỉ khác với anh ở chỗ họ không thèm nhặt những thứ anh đang ao ước, thèm khát, đó là những hạt kim loại màu vàng. ở trong cát chắc chúng có màu đen hay màu nâu hay màu cánh gián. Anh tưởng tượng anh sẽ t́m thấy rất nhiều thứ trong những hạt bụi màu ấy. Con đường để đi tới mục đích. Để thoát khỏi lệ thuộc, để trả thù những khinh miệt, hằn học. Và để sống thành người tử tế, nhân ái. Ḷng nhân ái cũng cần vàng bảo đảm. Anh chua chát nhận ra ḿnh đă học được bài học đó trong tám tháng vừa qua.
Anh rót nước sôi vào b́nh trà, ngồi thừ ra. Anh không biết làm ǵ nữa. V́ chẳng c̣n việc ǵ để làm. Anh lấy một cái chén nhưng không rót nước vào chén v́ anh muốn suy nghĩ hơn là uống. Tư duy anh được giải phóng hoàn toàn. Bỗng một cảm xúc làm tim anh đập mạnh. Anh nhớ tới lá thư định viết. Anh nghĩ về lá thư đó từ rất lâu, hồi c̣n bị giam giữ. Lúc đó anh muốn viết lắm, bởi v́ trước sau ǵ th́ anh cũng phải viết và gửi nó đi. Nhưng hồi đó trong tay anh chẳng có bút mà cũng không có giấy. Những con rệp lại săn đuổi anh hoài, ngồi hay nằm chúng đều không buông tha anh. Thói quen mới do hoàn cảnh tạo nên đă giúp anh nhập tâm bức thư ấy. Giờ đây, trong căn buồng vắng lặng, cảm hứng kéo anh trở lại với bức thư. Anh lại bàn viết của Thảo, rút một tờ giấy Thảo dùng để viết tiểu thuyết. Anh viết, viết rất nhanh v́ những ḍng chữ này anh đă nhập tâm từ những ngày ở trong tù.
Chi ơi,
Cuộc ra đi của anh đă được số phận định trước v́ anh c̣n biết làm ǵ nữa ở thành phố này nếu không ra đi. Anh buồn, nhưng được an ủi v́ anh đă giải thoát cho em một cái nhục. Trước sau rồi mọi người cũng biết em đă phản bội một người chồng có địa vị cao sang như thế để đi yêu một thằng tù vừa được thả ra, nghèo xác, rách rưới và thất nghiệp. Có thể anh sẽ được minh oan, nhưng ở xứ này, với những định kiến đạo đức giả dối, em biết rồi đó, anh coi như đă lĩnh án trọn đời nếu anh không có một hành động mạnh mẽ và dứt khoát để tự cứu lấy đời anh.
Nhiều lúc anh tự hỏi: bi kịch của đời anh và đời em nữa, đă bắt đầu từ đâu? Kinh nghiệm sống xót xa đă giúp anh giải đáp được một phần câu hỏi đó. Chính v́ anh đă ỉ lại, đă quá tin vào một số người trong lư thuyết th́ hoàn hảo tuyệt vời nhưng lại quá tồi tệ trong thực tế. Ḷng tin ngây thơ đó đă tước mất của anh khả năng tự vệ vốn rất mạnh ở bất kỳ sinh vật nào. Đến bây giờ anh bỗng thấy Thục có lư hơn chúng ta, tuy rằng giờ phút này, trước kia cũng như sau này có lẽ không bao giờ anh yêu và thân được với anh ấy. V́ sao vậy? Chắc em cũng đồng ư với anh, v́ Thục không hề tin vào những giả thiết (dù anh ấy có nói ra điều đó không, hay nói ngược lại) mà tin vào hiện thực, chuẩn bị chu đáo để thích nghi với hiện thực mà anh ấy hiểu rất rơ và đánh giá rất đúng. C̣n chúng ta? Chúng ta tưởng là trời sẽ nắng, chúng ta không mang nón hay áo đi mưa, kết quả là ướt từ đầu đến chân như chuột. Anh đă bị bóc lột quá nhiều, những ǵ đầu óc anh nghĩ ra có thể mang lại cho mọi người bao hạnh phúc và của cải th́ chỉ dùng để nuôi béo những thằng ngu dốt vẫn cưỡi lên lưng, lên đầu chúng ta để thăng tiến vô hạn độ vào cái hệ thống quan liêu mà đất nước đang cần gột bỏ đi như con trâu hiền lành rùng ḿnh, vẫy đuôi để tung hê những con vắt con đỉa đang bám vào thân thể ḿnh. Đất nước đang làm chuyện đó và đất nước sẽ được cứu vớt nếu cải tạo được hệ thống quan liêu tệ hại đó.
Anh rất tiếc là với vị thế của ḿnh hiện nay, anh đă bị tước mất điều kiện để tham gia vào quá tŕnh đang xảy ra một cách cực nhọc, vất vả đó. Anh chỉ c̣n một cách duy nhất có lư là t́m vận may để thách thức số phận. Đừng lên án anh đánh mất ḷng tin. Nếu mất niềm tin th́ anh đă treo cổ lên rồi. Cho đến giờ phút này anh vẫn cầu mong đừng phải uống cạn chén đắng trước khi vác cây thánh giá ở địa ngục đăi vàng. Nhưng anh biết là không thể được. Anh phải đi để có ngày trở về, anh đau đớn xa em để có ngày trở về, được hoà nhập với cuộc sống đang đổi mới của đất nước, được hoà nhập với em, với t́nh yêu bất diệt của em.
Em yêu măi măi, bây giờ th́ em đă hiểu v́ sao anh lại có can đảm xa em.
Tuấn gấp lá thư, cho vào túi. Anh sẽ gửi nó qua đường bưu điện khi có dịp, ở một địa điểm anh chưa biết. Anh nhẩm trong đầu vài việc cần kíp phải làm đối với Lanh, cho cái ba lô vào góc nhà rồi ra đường.
Thảo yên lặng nh́n Hương.
Dù Thục và Tuấn nữa, dù một nửa thành phố này nghĩ đến Hương như một ca sĩ nghiệp dư nổi tiếng, có sức hấp dẫn bí ẩn, như Thục có lần nói, "không thoát nổi" th́ với Thảo, Hương vẫn là cô gái b́nh thường. T́nh thương của anh làm mất hào quang có thật hay chỉ do tưởng tượng ở cô gái. Anh thương Hương như cô em út của vợ anh, v́ anh không có em gái nên anh cảm nhận được t́nh thương dịu dàng đó trong ḷng ḿnh. Anh biết rất rơ, vài năm nay, khi c̣n ở một địa vị thấp hơn bây giờ rất nhiều, Thục đă say mê cô gái. Anh chưa hề nghĩ Thục là một người trung thực. Nhưng anh tin sự say mê đă làm những người khác ngạc nhiên và nghi ngờ. Anh tin mà vẫn không giải thích nổi v́ sao một người vừa giàu sang, đẹp trai, có địa vị như Thục lại có thể theo đuổi dai dẳng, chân thành dù không có kết quả một cô gái nghèo, có nhan sắc b́nh thường như Hương.
Tuấn đă kể cho Thảo nghe, chính Thục là người bỏ ra nhiều công phu để lần theo Hương ngay sau hôm thấy Hương xuất hiện trên sân khấu nghiệp dư lần nọ. Tuấn đă theo Thục t́m đến nhà Hương và điều duy nhất họ nh́n thấy là cảnh nghèo khó cùng cực của cô gái. Một cái nghèo vô phương cứu chữa và bất hạnh. Bà mẹ mù, thích ăn ngon mà lại ăn rất khoẻ. Trước đây, hồi bố Hương c̣n sống, bà chưa mù, buôn bán phát đạt, bà ăn uống như những người trung lưu. Bây giờ bà nhớ lại, bà thèm, bà đ̣i ăn những món ăn kỷ niệm đó mà không hề quan tâm đến giá, lương, tiền. Một cô em gái c̣n đi học. Nhà ổ chuột. Mùa hè mà phải thắp đèn dầu vào ban ngày. Điện chỉ có từ chín giờ đêm đến bốn giờ sáng. Những buổi tối không bị cúp th́ chỉ đủ nh́n thấy được sợi dây tóc trong bóng đèn. Lương của Hương vào loại cao. Nhà máy lời lăi khá. Dù vậy, để cho ba người ăn th́ chỉ được mươi ngày. Đó là chưa kể "những món ăn theo thực đơn hồi ức" mà bà mẹ mù vẫn đ̣i hỏi đứa con gái có hiếu.
- Anh hỏi em làm sao sống tiếp những ngày c̣n lại à? - có lần Hương nói với Thảo, đôi mắt tinh nghịch như chính cô đang sắp ra một câu đố hiểm hóc - em ăn cắp. Đúng như thế. Một hộp thịt loại nhỏ đưa bán vỉa hè được số tiền bằng hai ngày lương. Mỗi tháng nhà máy sản xuất hàng triệu hộp, có ăn thua ǵ. Tất nhiên bọn em phải chia cho người gác cổng. Anh ta cho tay vào túi xách của chúng em rồi khoắng, rồi quát mắng ầm ĩ. Và anh ta biết chỗ này đáng giá bao nhiêu tiền. Không giấu anh ta được. Tối đến, bọn em đến nhà anh ta nộp tiền đ̣ ngang.
Nhưng không phải tháng nào cũng suôn chảy. Có thời kỳ nhà máy làm đồ hộp phải nợ lương công nhân. Đến kỳ lĩnh lương, trước sân văn pḥng chỉ có hàng chữ viết bằng phấn lên cái bảng đen láng xi măng: "Chưa có lương, bao giờ có tài vụ sẽ báo". Những ngày đó thủ quỹ đang ngạt thở trước ghi sê ngân hàng. Nhân viên ngân hàng đă chán chê đồ hộp, họ đang thèm cua bể và thế là tiền mặt chạy về các công ty thủy sản. Trong khi đó bà mẹ mù vẫn đ̣i ăn ngon hơn. Đứa em lớn, ăn nhiều hơn, mặc đẹp hơn. Lĩnh được lương, đi đong gạo th́ cái bảng trước cửa hàng gạo lại có hàng chữ phấn: "Gạo chưa về, xin bà con thông cảm". Hương ra chợ, giá gạo lên vọt. Cũng đành phải đong một ít. Người ta đồn là tàu biển chở gạo trong Nam ra bị đắm, thủy thủ bán bớt gạo dọc đường, cho nước vào để phi tang. Ôi, những chữ phấn viết trên bảng văn pḥng nhà máy và các quầy hàng. Cứ mỗi lần nh́n thấy những hàng chữ ấy Hương lại lạnh sống lưng. Gánh nặng, đường xa đè lên đôi vai thanh xuân của cô, tháng này, tháng khác.
Rồi mỗi lần nhà máy thay bảo vệ, gặp lúc quẩn, không "tiêu cực" được, đói mất mấy ngày. Nhưng bảo vệ cũng đói.
- Thế là chúng em lại ăn cắp! Chỉ cần vài ngày là mua được bảo vệ thôi. Họ cũng dựa vào chúng em mà sống.
Hương không nói chúng em chôm, chúng em mổ. Những tiếng có vẻ nhà nghề quá. Hương nói: chúng em ăn cắp. Như việc đó là đương nhiên. Là lương thiện, chẳng có ǵ xấu hổ.
Đă có vài đoàn nhạc nhẹ của thành phố và tỉnh bạn mời Hương vào đoàn. Nhưng Hương không bỏ mẹ đi đâu được. Vả lại, đi hát th́ ngoài lương tháng ra, biết kiếm thêm vào đâu? Hương muốn lên sân khấu lắm, thèm lắm. Nhưng biết làm thế nào? Cô chỉ tham gia cùng đội văn nghệ nghiệp dư của nhà máy đi dự hội diễn của ngành, của các đoàn văn nghệ công nhân. Lần nào cũng có giấy khen hay huy chương mang về, chỉ c̣n biết dán lên bức tường ẩm để che những lớp vữa mốc. Những chuyến biểu diễn nghiệp dư ấy làm Hương nổi tiếng hơn, nhưng dù sao th́ cũng là ca sĩ nghiệp dư, tủ một vài ca khúc chính trị thường do anh nhạc sĩ trẻ làm ở pḥng văn hóa quần chúng của nhà máy sáng tác.
Không phải trước đây mà sau này, khi đă trở thành nhân vật quan trọng, có vị trí cao hơn trong thành phố, Thục vẫn t́m mọi cách để xem Hương biểu diễn. Lúc th́ anh đến dự khai mạc hay tổng kết, làm một nhân vật long trọng. Lúc anh đưa xe máy đến rủ Thảo đi cùng, hai người tránh mặt người quen, ngồi lẩn vào những hàng ghế phía cuối. Thảo quan sát những rung động trên khuôn mặt bụ bẫm của Thục, nhiều lúc Thục tái xám mặt mũi như anh bị người ca sĩ trên sân khấu thu mất hồn. Thảo thương hại bạn, người bạn anh ít ưa v́ tính cách quá mạnh mẽ, sắt đá và nhiều lúc lạnh lùng đến tàn bạo. Con người đó đang run rẩy bên cạnh anh, đau khổ v́ một t́nh yêu Thảo không thể mảy may nghi ngờ. Thảo ngạc nhiên, dù là một nhà văn, anh cũng không hiểu nổi v́ sao, trong khi Thục đă có một người vợ tuyệt vời như Chi, trong khi, theo những lời đồn đại và tán tụng, Thục là một người đầy hấp dẫn đối với những cô gái trẻ đẹp. Anh cũng đâu phải là một nhà đạo đức và giới viên chức đều truyền tai nhau những chuyện bồ bịch lăng nhăng của anh với những cô gái đẹp nổi tiếng, đôi khi với cả những bà mệnh phụ đạo cao đức trọng. Vậy th́ chuyện anh say mê Hương một cách hồn nhiên chỉ có thể giải thích bằng một t́nh yêu chân thành, t́nh yêu đơn phương từng dày ṿ trái tim anh không ít. C̣n Hương? Câu trả lời đơn giản hơn nhiều. Hương không yêu Thục, không rung động mảy may trước những lời tỏ t́nh của anh. Trước đây, v́ Thục có một địa vị quá cao sang so với Hương. Sau này, v́ Thục đă có vợ nên Hương không thể tin vào những t́nh cảm mà Thảo biết là rất chân thành của Thục. Hương lẩn trốn như một cô gái nghèo có nhân cách. Thảo và những người quen biết Hương đánh giá rất cao nhân cách ấy.
Nhưng chính Thảo cũng như nhiều bạn bè của Hương làm sao hiểu nổi được cuộc sống bấp bênh và đau khổ của một cô gái có gánh nặng gia đ́nh như Hương? Cô đă cố gắng giữ ǵn một bề ngoài thanh sạch, nết na với chiếc áo phông duy nhất để diện vào mùa hè, một cái áo lông Đức vào mùa đông. Nhưng cuộc sống của Hương là một sợi dây thép căng trên hai bờ vực thẳm và cô phải vất vả lần từng bước trên đó để khỏi rơi xuống đáy.
Huy, chàng trai nghèo, bụi bặm và năng động đang bơi lội trên biển đời, đang dấn thân không nguyên tắc, không tính toán chỉ với mục đích kiếm sống, đă có dịp hiểu được tận đáy cuộc sống của cô gái. Có thể là do t́nh cờ, cũng có thể nhờ sự đưa đẩy của số phận? Chính Huy đă một lần cứu Hương "một bàn thua trông thấy" - như nó nói một cách hồn nhiên - khi Hương sắp rơi xuống vực thẳm.
Bà mẹ Hương bị mù v́ bệnh thiên đầu thống cách đây nhiều năm, một hôm đổ bệnh rất nặng. Đầu bà tự nhiên đau như búa bổ. Hương đưa mẹ đi bệnh viện cấp cứu. Bác sĩ cho biết phải mổ lại con mắt trái cho bà để làm dứt cơn đau. Ca mổ đ̣i hỏi nhiều thứ. Tuy bệnh viện không chật hẹp ǵ đối với một bà già bị mù nghèo khổ, nhưng không thể tiến hành ca mổ nếu không có tiền, một số tiền khá lớn gia đ́nh bệnh nhân phải đóng góp. Hương kiếm đâu ra số tiền ấy bây giờ? Trên đường từ bệnh viện về cô như muốn phát điên lên. Cô hy vọng về nhà sẽ có một phép lạ nào đó hiện ra, cô sẽ có đủ số tiền đă hứa với bác sĩ để mua những thứ cần thiết theo giá chợ đen cắt cổ. Hồi tỉnh lại, Hương biết về nhà cũng chẳng được ǵ, làm ǵ có phép lạ hăo huyền ấy. Cô đi lang thang, như những người vô vọng vẫn lang thang trên đường phố mà không thể t́m ra lối thoát cho sự tồn tại của chính ḿnh. Hương đă gặp Mai, một đứa bạn gái hồi c̣n ở trường phổ thông, đẹp, táo bạo và tốt bụng. Hương rất mừng v́ gặp được người chia sẻ, nhưng cô không tin là Mai sẽ có phép lạ. "Thế à? - Mai nói - đi với tao một lúc". Hương ngần ngừ: "Đi đâu bây giờ Mai?". Mai thản nhiên: "Tao không hứa hẹn ǵ với mày cả. Nhưng mày đang cần tiền phải không? Có một lần tao cũng cần tiền như mày, tao không biết giết đứa nào để có tiền và thế là tao lang thang trên đường phố".
Được một đoạn, Mai hỏi:
- Này, tao hỏi thật, mày có c̣n không đấy?
Măi một lúc Hương mới hiểu ra. Cô ấp úng:
- Đă ai làm ǵ đâu mà chẳng c̣n.
Mai đứng lại:
- Chắc chứ?
- Chắc! Của tao mà tao không biết à?
Hai đứa thả bộ một đoạn dưới hàng phượng. Bóng tối rách rưới phủ lên vỉa hè, lốm đốm những vệt sáng điện đường. Mai bảo:
- Đứng đây với tao một chút. Tao chờ một thằng. May ra nó sẽ cứu được mày.
Một lúc lâu, không thấy ai đến. Mai nói:
- Hôm nay thế là hỏng rồi. Nó không đến. Để mai tao hẹn lại nó vậy. Thằng này đang cần một đứa như mày. Số tiền mày cần lớn quá, mà chưa chắc đă đủ đâu. Nửa chừng chúng nó c̣n ṿi vĩnh thêm nữa. Nhưng thằng này th́ dầm lắm. Mày cứ yên tâm. Mày biết không, năm ngoái tao vào Sài G̣n, đang bơ vơ th́ gặp con Thuỷ, mày nhớ nó chứ? Nó dẫn tao xuống Chợ Lớn bán trinh. Bọn ba Tàu nó mua đắt lắm chứ không rẻ như ngoài này đâu. Năm chỉ đấy. Tao liều từ dạo ấy.
Hương dần dần hiểu ra. Choáng váng một vài giây. Giá mà có nửa chỉ, nửa chỉ thôi cũng được, có ngay bây giờ? Nhưng chuyện ấy nó ra làm sao? Làm sao?
- Đêm mai, thế nào tao cũng giúp mày được. Bà cụ chưa chết ngay đâu mà lo. Bảo bọn bác sĩ đợi cho một tí. C̣n bây giờ, may ra tao sẽ giúp mày tí tỉnh. Có một thằng khứa đang ghếch xe máy ở gốc cây kia. Đợi tao một tẹo, Hương!
Mai đến chỗ người đi xe máy mà nó gọi là thằng khứa. Nó nói năng mấy câu với anh ta rồi nhảy lên xe, ôm eo anh ta như cặp vợ chồng. Chiếc xe rồ đi. Hương dựa vào gốc phượng đứng đợi. Nhiều người lượn qua Hương. Xe máy, xe đạp, có cả một ông già. "Đi không em? Đi không em?" Hương đứng như cái cọc. Cô cắn môi, cố đứng vững để khỏi vùng bỏ chạy. Cô phải đợi Mai. Hương nhớ lại những bài hát. Những ánh đèn sân khấu xanh đỏ. Những tràng vỗ tay như sấm rền. Cuộc sống ở kia và ở đây. Kệ, cuộc sống.
Những người đi qua đường hỏi chán, bỏ đi.
Mai về, nhảy từ phía sau chiếc xe máy xuống. Chiếc xe lại rồ đi, dửng dưng, không duyên nợ. Những cuộn tóc xổ tung trên đầu Mai. Mồ hôi ướt lấm tấm trên trán Mai. Nó chửi khẽ đủ cho Hương nghe: "Đồ dê cụ, nó làm tao chết mất!". Mai dúi vào tay Hương một nắm tiền:
- Tao chặt đẹp nó cho mày. Cầm lấy rồi trở lại bệnh viện mua cái ǵ cho cụ đi. Chiều mai tao sẽ đến mày. Bây giờ tao phải đi kiếm chút cho tao.
Hôm sau, Mai đến thật, bảo là đă gặp được thằng nọ. Nó đồng ư chi năm chỉ cho vụ này. Hương lặng câm, muốn chạy đi đâu cho thoát nợ. Nhưng Mai đă nuôi Hương và mẹ từ đêm qua đến nay. Số tiền Mai đưa không đủ thiếu vào đâu cho ca mổ, nhưng đă có gị lụa cho cụ ăn và sắm được cái cặp lồng để đưa cơm. Mai cũng nhục nhă lắm chứ, Mai có nhặt được tiền ở giữa đường đâu. Hương nhớ lại những giọt mồ hôi lấm tấm trên trán Mai. Tại sao Mai có thể làm chuyện đó v́ Hương mà chính Hương lại ngại?
- Được, tối nay tao sẽ chờ. - Hương đáp.
- Mày cứ đ̣i bằng được năm chỉ đeo vào tay rồi hẵng cho nó. Đừng khóc!
Mai nói thế nhưng nó cũng rơm rớm nước mắt.
- Chúng ḿnh sinh ra phải số chó mực. Cứ thở dài đi cho nhẹ ḿnh, nhưng phải hy vọng. Không c̣n cách nào khác đâu Hương. Ai rồi cũng có lúc qua cầu. Thằng đàn ông nào mà chẳng khốn nạn. Nhất là bọn giàu sang. Nó càng cao sang th́ nó càng gí ḿnh xuống đất. Cho thằng nào th́ cũng thế thôi. Chỉ đau một tí tẹo, như cái kiến nó đốt, chảy một tí máu là xong.
Tối hôm đó Mai ngồi sau xe máy dẫn một chàng trai đến nhà Hương. Chàng trai đó là Huy. Lần đầu tiên nh́n thấy Huy, Hương mừng thầm. Hương chỉ lo Mai dẫn tới một ông già. Mai bảo những lăo già thường thích trống bỏi. Hương muốn lên mặt kiêu kỳ, dửng dưng. Nhưng cô không làm thế được. Chàng trai có vẻ tử tế, không đến nỗi nào. Thôi, mẹ đang trông Hương từng giờ, nhắm mắt đưa chân cho nó xong. Cầu Trời Phật từ nay trở đi đừng bao giờ gặp lại anh chàng này nữa.
- Bây giờ em phải đi đâu hả anh?
- Tôi sẽ đưa cô đi.
Huy đưa Hương vào quán cà phê dọc đường. Hương ngồi xuống một cái ghế mây h́nh con ṣ, dửng dưng, không hề nghĩ tới ǵ hết. Cô chỉ nhớ những bài hát của cô.
- Tôi tên là Huy - chàng trai nói, nh́n Hương, đôi mắt lặng lẽ, hơi buồn và rất lạ. Hương tưởng tượng khác kia. Hương tưởng tượng người ta sẽ ăn tươi nuốt sống cô như con chó đói vồ một miếng thịt tươi rói - tên em th́ Mai nói cho tôi biết rồi. Em uống cà phê trứng sữa.
Bà chủ đưa cho Hương một cốc cà phê trứng sữa, cho Huy một cốc đen và nửa bao Herô.
- Không phải cho anh mà cho người khác - Huy nói tự nhiên và lạnh lùng như bàn với Hương chuyện đi uốn tóc.
- Cho ai? - Hương hỏi.
- Cho người có tiền đưa em. Em uống đi. Anh có nhiệm vụ mời em uống cà phê trứng sữa và dặn ḍ em một số việc em cần phải biết. Để em khỏi hoảng hốt.
Huy vừa hút thuốc, điếu này đến điếu khác, vừa dặn ḍ Hương như một bác sĩ tận t́nh. Hương không để tâm lắm những điều Huy nói. Cô chỉ muốn biết ngay người có tiền đó là ai và như người tử tù đă được dẫn ra trường bắn, cô muốn kết thúc mọi việc cho nó xong càng sớm càng hay. Kéo dài ra khéo Huy không chịu đựng được nữa.
Huy đưa Hương vào cổng một ngôi nhà ở ven thành, có vườn, có một cái ao mới đào chưa chứa nước. Nhà cũng mới làm, chưa có người ở và sực mùi vôi vữa. Nhưng trong nhà đồ đạc sang trọng và bóng bẩy, thứ ǵ cũng lạ mắt, Hương chưa thấy bao giờ. Huy pha nước cho Hương uống, vẫn nh́n với đôi mắt rất lạ. "Như người ta nói th́ anh này làm nghề ma cô - Hương nghĩ bụng - vậy mà sao trông lại hiền hiền, ăn nói lịch sự mới lạ. Mà sao anh ấy nh́n ḿnh như người nhà".
Uống xong chén nước, Huy dẫn Hương ra buồng tắm sát bên nhà. Chưa có nước máy nhưng ṿi nước mạ kền như ở khách sạn. Huy đưa cho Hương một bộ đồ ngủ vải xoa Pháp.
- Em tắm rồi thay đồ ngủ. Xà pḥng thơm đây.
Huy đưa Hương một miếng FA chưa bóc:
- Bộ đồ, miếng xà pḥng này xong việc em cứ mang về, đây là bổng của em ngoài tiền lương là năm chỉ vàng. Em nhớ, đừng quên mà phí đi. - Giọng Huy chua chát.
Huy lên pḥng khách, để lại Hương một ḿnh trong toa lét. Dưới ánh điện màu xanh của bóng đèn nê ông bắt sát tường, Hương cởi quần áo treo lên mắc. Cô ngắm ḿnh trong tấm gương đứng. Ngắm một lần nữa, ḷng vẫn dửng dưng như đang mơ. Chưa bao giờ Hương được ngắm thân thể ḿnh trong gương như thế này. ở nhà Hương thường quây một tấm cót lại để tắm. Những lần đi biểu diễn được ở khách sạn nhưng nhà tắm không có gương. Có hai Hương, Hương này và Hương kia, trong gương, chỉ nh́n thấy mà không sờ tới được. Tư nữa Hương này sẽ bị bán. Cái Hương kia c̣n như cũ được không? Hương vừa dội nước múc trong một cái vại lớn vừa nghĩ ngợi, vui vui, không sợ, không buồn.
Xinh xắn trong bộ đồ ngủ và thơm nức, Hương bước ra khỏi nhà tắm. Nhớ lời Huy lúc ngồi trong quán cà phê "Em đừng sợ, chuyện này là thường. Vài tháng một lần lại có một nữ đồng trinh qua tay ông ấy để lên thiên đường. Cô nào cũng được đối đăi tử tế, lịch sự cả. Người ta là chỗ cao sang”. Hương gọi:
- Anh Huy!
Chẳng nghe trả lời. Hương mở cửa bước vào pḥng khách. Một người đàn ông cường tráng, tấm lưng phè ra ngoài tấm dựa ghế xa lông đang chăm chú đọc sách. "May quá, không phải một ông già" - Hương nghĩ bụng, thấy tự tin hơn. "Sẽ xong thôi, sẽ xong thôi, chẳng là cái ǵ cả, sẽ xong thôi", cô nghĩ tiếp.
Người đàn ông quay đầu lại.
Hương lùi dần và cuối cùng nàng dựa hẳn lưng vào tường. Người đàn ông đó là Thục. Anh đứng dậy, thân vóc to lớn, bộ mặt hồng hào, vượng khí, nhưng chân anh run lẩy bẩy. Anh không ngờ cuộc gặp t́nh cờ này.
- Trời ơi, em! - Anh nói. - Anh đâu có ngờ gặp em ở đây.
Anh lẹ làng bước về phía Hương, cầm tay cô:
- Em ngồi xuống đi. Để anh rót nước em uống.
Anh khẽ lôi cô nhích theo ḿnh, rất khẽ nhưng mạnh mẽ, dịu dàng và mạnh mẽ. Hương bước bên cạnh anh như cô đang trôi trên mặt nền đá hoa.
- Em thông cảm, chuyện của đàn ông, mà anh đâu có ngờ em đến đây. Chắc là em gặp khó khăn. Sao em không cho anh biết?
Hương ngồi xuống cạnh Thục. Cô nói như trong mơ:
- Không. Em điên mà, em điên đó. - Cô đứng dậy - em xin phép anh ra sau một chút.
Hương trở lại nhà tắm. Bộ quần áo đẹp nhất của cô vẫn treo trên mắc. Hương cài chốt cửa, cởi đồ bộ ra, mặc vào người bộ quần áo của ḿnh. Cô nhẹ nhàng bước ra, đi vào bóng tối của khu vườn, lẩn dưới bóng mấy cây hồng xiêm, bước ra ngơ. Cửa khóa. Hương trèo qua cái cột xây, đi như chạy ra ngoài đường.
Huy ngồi trong quán nước, thuốc lá trên môi. Chiếc 67 dựng bên cạnh. Huy đă kịp nh́n thấy cô. Anh trả tiền, nổ máy, bắt gặp Hương dưới một gốc cây phượng già.
- Về sớm thế? - Huy hỏi.
- Em muốn về, em muốn trở lại bệnh viện.
- Ngồi lên xe, anh đưa về.
Hương cảm thấy Huy đă hiểu chuyện ǵ xảy ra.
- Cho em tới bệnh viện - Hương nói vẻ tin cậy.
Bà mẹ mù đang chờ mổ biết ngay con gái bà vừa bước vào pḥng. Bà nói:
- Có mua cho mẹ miếng chả nào không con? Chả của bà Béo rỗ chợ Nhảy ngon nhất tỉnh. Mẹ ăn từ thời trẻ mà vẫn nhớ tới giờ.
Hương nói khẽ với Huy:
- Mẹ em cứ đ̣i ăn những món mới nghe đă ghê người. Một năm nay em có ăn chả bao giờ đâu.
Huy cởi chiếc nhẫn trao cho Hương:
- Em bán đi thuốc thang cho bà cụ. Anh cho em vay. Bao giờ có em trả cũng được. - Huy không cần biết Hương có nhận hay không, đưa thêm cho Hương mấy ngàn vét túi - Chạy ù đi, mua chả cho bà cụ. Cứ bảo của bà Béo rỗ, dù bà ấy chết mấy năm rồi.
Hương đă kể cho Thảo nghe tất cả những chuyện ấy. Cô nói với Thảo là cô có thể làm chuyện đó với bất kỳ ai để cứu mẹ cô nhưng người đó không phải là Thục. Cô biết Thục yêu cô. V́ vậy cô muốn Thục hiểu là cô không yêu anh và t́nh yêu là thứ không mua được. C̣n Huy? Đến bây giờ Thảo vẫn không biết Huy có yêu cô gái này không. Nhiều lúc anh nghi ngờ không rơ Huy có công nhận trên đời này có một thứ gọi là t́nh yêu và người ta có thể chết v́ nó, nhục nhă v́ nó mà không ân hận. Nó vẫn nghêu ngao bài hát của nó: "Em là con suối - chở nước về biển khơi - Em là cái bát - đựng phở cho người xơi - một thế hệ không buồn - một thế hệ không vui..."
- Hương ở lại dây ăn cơm với bọn anh nhé? - Thảo đứng dậy chuẩn bị nấu ăn trưa. Có thể Tuấn sẽ về.
- Em xin anh về - Hương nói - em phải về nấu cơm trưa cho mẹ.
- Cái Liên đâu?
- Nó lên quận nộp hồ sơ xin đi lao động bên Đức.
- Hương tài nhỉ. Xin cho Liên đi Đức th́ giỏi quá.
- Anh Huy lo cả đấy. Cái Liên đi được là em đỡ gánh. Em th́ người ta cho đi cũng không dám đi. Em c̣n mẹ. Cái Liên đi được th́ mừng quá.
Huy lấy được con bé này là tốt phúc - Thảo nghĩ - Nó sẽ làm biến đổi đời thằng bé lúc nào không hay.
- Hương này - Thảo đột ngột - Lấy thằng Huy đi.
- Em mà lấy anh Huy th́ bọn em đuổi anh ra khỏi nhà. Anh và anh Tuấn ở vào đâu bây giờ?
- Ra nhà hát hay ga tàu hỏa. Lấy nó đi.
- Nhưng anh ấy chẳng lấy em đâu. Cả hai nghèo rớt mùng tơi, rồi ôm nhau mà chết đói. Anh Huy muốn lấy vợ giàu cơ.
Thảo nghe được âm vang của t́nh yêu nguyên thủy. Thứ t́nh yêu không pha trộn, không màu mè. Tươi mát như giọng nói của Hương. Hương ngồi trên chiếc ghế thấp. Lần đầu tiên anh thấy Hương đẹp. Anh sửng sốt nhận ra điều đó.
Thảo không nhớ tŕnh tự xẩy ra thật chính xác. Ngay lúc đó là người công an hộ tịch quen biết bước vào. Rồi đến ông tổ trưởng. Theo sau là hai người mặc thường phục. Mặt mũi họ rất không b́nh thường. Anh công an hộ tịch nhếch mép chào, ông tổ trưởng gọi tên Thảo. Hai người kia im lặng.
- Anh Thảo - người công an nói - Huy đă bị bắt.
Thảo nh́n Hương. Hương vẫn ngồi trên ghế. Như là cô chưa hiểu người công an nói ǵ. Rồi mặt Hương tái dần.
Thảo không ngạc nhiên. Anh chỉ nghe mơ hồ câu hát của Huy: "Một thế hệ không buồn - Tôi là cái bát...". Cái bát đang vỡ - Thảo nghĩ.
- Đề nghị anh cho khám nhà - người công an nói với Thảo.
- Xin cứ tự nhiên - Thảo nói, chỉ sợ người ta thu mất bản thảo cuốn sách đang viết dở - Trong nhà có một số đồ đạc không đáng kể của tôi.
- Anh yên tâm - người công an nói.
Có tiếng thét:
- Anh ấy tội ǵ mà bị bắt? Tại sao bắt anh ấy?
Hương khóc thành tiếng rồi lịm dần. Như tất cả can đảm đă bị đốt cháy hết trong tiếng thét. Một trong hai người mặc thường phục nói:
- Cô này là ai?
- Em họ tôi - Thảo đáp.
Người công an đường phố đọc lệnh khám nhà. Ông tổ trưởng là người làm chứng. Hai người mặc thường phục bắt tay vào việc. Một người lục lọi. Một người ghi. Những ǵ của Thảo th́ anh nói: "Của tôi". Mấy con chuột nhắt chạy nhắng lên trong đống sách vở, quần áo.
Cuộc khám nhà xong chóng vánh. Điều nguy hiểm nhất th́ không được ghi vào biên bản: Cái Nghèo. Trong nhiều trường hợp, đó là nguyên nhân của tội ác.
Những người khám nhà có vẻ không vui. Trừ anh công an đường phố là bồ của Huy. Ông tổ trưởng không vui. Chắc ông cam đoan rằng trong nhà phải có một quả bom khinh khí. Hai người lạ mặt thất vọng. Họ lần lượt chào Thảo lần lượt đi ra sau khi đọc biên bản cho anh nghe và bảo anh kư bên cạnh người làm chứng.
Hương hồi tỉnh:
- Làm thế nào bây giờ anh Thảo?
- Cái bát không đựng phở được nữa - Thảo nói.
Anh nh́n lên b́a lịch. Hôm nay thứ sáu, ngày mười ba.
Thảo hiểu không nên hỏi nhà chức trách lúc họ đến khám nhà là Huy đang bị giam ở đâu. Nhất định rồi anh sẽ biết bằng cách nào đó. Anh bảo Hương về nhà, yên tâm. Lúc nào cần đến anh sẽ tới hoặc nhờ người gọi.
Đến chiều Tuấn vẫn chưa về. Hôm nay là ngày Bích mời hai anh em đến chơi. Quên hỏi Bích là có được mời cơm chiều hay không. Chắc là có. Vả lại, muốn ăn th́ cứ ngồi vào ăn, chẳng có vấn đề ǵ.
Ba giờ chiều có một thanh niên cỡ tuổi Huy đến gặp Thảo. Anh ta ăn mặc lịch sự, sang trọng nữa là khác. Mơ hồ chút râu mép như một vệt mực tàu hai bên nhân trung. Anh ta đưa cho Thảo mấy chữ của Huy. Chắc là bức thư được phép gửi, tờ giấy khá to xé trong vở học tṛ. Chữ nghĩa ngay ngắn.
Ông anh kính mến,
Thế là Huy em bị gẫy cầu. Ông anh yên tâm. Em đâm gần chết một thằng đểu. Gần chết thôi, em không muốn giết hắn làm ǵ. Buồn đời, hắn lại là con một ông to. Khéo mờ đời v́ bố hắn. Nhưng lũ cậu ấm này th́ phải dạy dỗ bằng dao mới nên người. Người ta hỏi em có súng ở nhà không? Chắc là họ đă đến khám. Em chỉ sợ ông anh có giấu khẩu nào để dùng riêng không? Gửi quần áo cho em. Bảo Hương đưa cơm từ ngày mai cho em. C̣n anh th́ thích gửi ǵ cứ gửi. Không ngờ chiếc dao nhíp nội mà bén thế. Hàng của ta làm cũng chất lượng đấy chứ, ông anh. "Chỗ em ở anh hỏi thằng bạn em ấy".
Con một ông to mới phiền. Thảo nấu cơm lúc ba rưỡi chiều. Cho vào cặp lồng với một ít thịt kho. Anh nhớ ra là có quen một anh công an ở quận Hoa Lư, nơi giữ Huy. Quen sơ sơ thôi. Nhưng quen chút ít vẫn c̣n hơn không quen. Anh chờ Tuấn về. Anh định rủ Tuấn cùng đi đưa cơm cho Huy rồi đến Bích. Cái ṿng quay bí ẩn cuộc sống. Mi cứ quay, cứ giở hết tṛ. Bất ngờ này đến bất ngờ khác. Riêng trrường hợp Huy th́ chẳng bất ngờ chút nào. Cầu Trời cho cậu ấm kia đừng mệnh hệ nào th́ đỡ.
Tuấn về lúc bốn giờ. Anh nhảy bổ vào nhà:
- Thằng Huy bị bắt rồi phải không?
- Cởi quần trả cho nó đi - Thảo nói - Thay quần mới vào rồi cùng đi đến chỗ nó.
- Cậu quên chiều nay Bích mời đến chơi à?
- Năm giờ chiều. Qua chỗ thằng Huy rồi đến Bích.
Tuấn cởi chiếc quần của Huy, thay chiếc JEAN Thảo mua lúc sáng. Quần rất vừa. Tuấn đăm chiêu. Anh nhớ lại ngày bị bắt. Như lên một con tàu vũ trụ rời xa quả đất. Xă hội loài người lùi lại tất cả phía sau. Anh nói:
- Bọn trẻ thời nay chui vào tù nhiều quá. Chán thật!
Anh ngả người dựa vào lưng xa lông, ngửa mặt lên trần
- Thằng Lanh vẫn chưa được ra.
- Cậu đến chỗ nó về à? - Thảo hỏi.
- Đến Viện kiểm sát. Hỏi họ chuyện thằng Lanh. Nó nhất định không chịu khai thằng bạn. Nó chơi tṛ quân tử. Nhiều lúc tớ thấy nó đúng. Không nên làm biên chế nhà tù quá cồng kềnh.
- Nhưng người ta phải hiểu sự thật chứ?
- Pháp luật mà. Sự thật nằm trong lôgích của lời khai.
Thảo lúi húi gói mấy bộ quần áo, đồ lót, khăn mặt, tất cả đều hàng Thái. Của Huy thứ nào cũng xịn. Bàn chải đánh răng Nhật. Thêm một cái ca nhựa nữa. Hai người ra đường, đến công an quận Hoa Lư.
Người công an Thảo quen sơ đang trực ban. Thảo rút ra hai điếu ba số. Anh hỏi chuyện Huy.
- Nó là em anh à?
- Em vợ - Thảo nói - giúp ǵ được không?
- Chịu. Bọn chúng nó thanh toán ân oán giang hồ.
- Thằng kia con ai?
- Con ông phó chủ tịch. Thủy thủ viễn dương
- Các vị ấy say mê ngành đường biển thật - Thảo nói.
- Cả du lịch, thương nghiệp nữa. Họ yêu chủ nghĩa xă hội hơn anh với tôi mà - anh công an chua chát.
- Thằng kia chết không?
- Không. Chỉ nhừ đ̣n, mất ít máu. Nhưng máu thằng này đắt lắm đấy.
- Cám ơn Chúa - Thảo nói - Nó chết là thằng em ḿnh mờ đời.
- Người ta đang muốn lần ra nhiều chuyện sau vụ này. Thằng em anh đi lâu đó.
- Có nên tin cho chị nó biết không?
- Tùy anh. Nghe nói anh ly dị rồi?
- Rồi. Có cách ǵ rút thằng Huy ra được không?
- Sở nhúng tay vào rồi. Em nói là người ta nhốt nó đâu chỉ riêng chuyện con dao nhíp.
- Rắc rối quá đi mất. Chạy được không?
- Khó lắm. Tóe loe ra rồi. Máu cậu ấm nhóm đặc biệt.
Thảo không được gặp Huy. Đành gửi các thứ lại cho anh công an. Tuấn ngồi chờ ở quán nước ngoài cửa đồn. Anh đăm chiêu như con bói cá.
Hai người đi dọc vỉa hè đường Lê Hoàn, ra phố Bờ Sông.
- C̣n một việc chưa xong - Tuấn nói - Đi chưa thật yên tâm lắm.
- Ăn phở à? Hay chờ ông Đầu Ḅ khỏi bệnh ăn bát phở nạm rồi hẵng đi.
- Không phải chuyện đó. Ḿnh chưa rơ thằng kia là ai?
- Để làm ǵ cơ chứ?
- Để phân biệt. Sống tức là phân biệt. Thời bao cấp cũng c̣n phân biệt cán bộ từ A cộng đến E trừ. Lúc cậu tịch người ta sẽ theo bậc lương mà xếp cậu được chôn vào chỗ nào đúng tiêu chuẩn.
- V́ hàng hóa thiếu, không đủ cho mọi người. Thông cảm - Thảo nói.
- Nhưng c̣n đất chôn th́ sao? Cũng thiếu à?
- Ḿnh cóc quan tâm đến chuyện đó. Khi ḿnh chầu ông bà cậu t́m một cái ngă ba đường chôn ḿnh rồi trồng lên một cây đa. Cho ăn mày họ ngồi trú nắng.
- Cậu không sợ thiệt tḥi à?
- Ḿnh chẳng thiệt ǵ. Cây đa chắc tươi tốt phải biết. Mảnh bằng kỹ sư, danh hiệu nhà văn cộng với năm mươi bảy kư lô thịt loại một, cây nào chả tốt. Thiếu chăng chỉ là cái mật.
- Yên trí - Tuấn nói - Tớ sẽ không bán mật của cậu cho bọn chơi gái thành thần ở Hồng Kông đâu.
Thảo im lặng.
- Chuyện ghê gớm ấy có thật à? - Tuấn hỏi.
- Cậu đă tận mắt thấy thằng Huy trao cả gói đêm hôm kia rồi. Thời buổi này người ta có gan làm tất cả mọi chuyện. Nếu người Trung Quốc cần đồng th́ chúng nó sẵn sàng cắt dây điện thoại và cáp ngầm đi. Nếu bọn dâm đăng cần thuốc kích dục th́ chúng nó đưa mật người đi bán.
- Thôi không nói chuyện đau đầu ấy nữa - Tuấn nói - Cái ǵ đáng sống th́ sẽ tồn tại. Hoài nghi là vô ích. Khẳng định cũng chẳng thuyết phục được ai. Đối với tớ, mỏ vàng là một phương hướng thú vị. Cái đó cha anh chưa kịp sờ đến.
Họ đi dọc Bờ Sông. Những bè gỗ thông Xi-bê-ri rập rờn trong thứ nước đục, nổi váng. Thảo nhớ tới phim Sám hối, chắc là nhờ Pêrétxtrôika mà những cây gỗ này không có khắc tên người. Thảo nhớ những cây gỗ này không có khắc tên người. Thảo nhớ những cây bạch dương Nga, những cây sồi cô độc, sừng sững trên cánh đồng lúa mạch. Anh đă sang Nga một lần. Không thể quên được người Nga, phong cảnh Nga nếu anh đă đến đó một lần, nếu anh đă đọc Gôgôn, Lécmôntốp và Paxtecnak. Tên thị trưởng kia đă nhân danh ai mà đầy đọa những thiên tài Nga trong tù đày và máu? Nó nhân danh tương lai chăng?
- Theo cậu, Bích là người thế nào? - Tuấn hỏi đột ngột.
- Séc, tiền mặt, sắc đẹp hấp dẫn, rất charnelle và món ăn ngon cho những người không thích ba thứ kia. Một bầy ong đực sang trọng vo ve quanh cái tâm điểm là bà chủ.
- Nếu cậu dùng điệu ngữ ấy lần thứ hai th́ tớ sẽ đấm vỡ mặt cậu cho mà coi. Cậu không hiểu ǵ Bích hết.
- H́nh như Bích mê cậu lắm phải không.
- Có. Cô ấy tốt hơn là người ta đồn đại.
- Không có thằng dê cụ nào đến đó lại chịu về không.
- Đừng nghĩ bậy, Thảo. Bích không dễ dàng như cậu nghĩ đâu. Đó là cái được của Bích. Một đường lối sáng suốt. Được tất cả nhưng không chịu mất cái chủ yếu nhất. Và biết khuyến khích niềm hy vọng và hưng phấn của dân chúng.
- Trừ những lúc bà chủ cần trị bệnh nhức đầu.
- Cái đó ḿnh không biết - Tuấn nói - nhưng cũng có thể. Đó là vấn đề cân bằng sinh thái chứ không phải phạm trù đạo đức hay chính trị.
- Bích ru ngủ bọn dê cụ bằng phương tiện ǵ nếu cô ấy vẫn là nữ đồng trinh? - Thảo hỏi.
- Đường lối xử thế của Bích dựa trên cơ sở công nghiệp dệt và mỹ phẩm Thái Lan. Tư nữa cậu sẽ được ngắm Bích trong một bộ đồ mặc trong nhà tuyệt vời. Tuấn nói, anh nhớ lại cái đêm nhục nhă nọ khi Bích khỏa thân trong vải và anh học được bài học cay đắng về sự khác nhau rạch ṛi giữa t́nh dục và t́nh yêu. Anh không tin Bích c̣n là một nữ đồng trinh như Thảo tưởng tượng. Nhưng anh tin Bích chỉ dâng hiến một lần, cho anh và anh đă không thể nhận. Anh tin điều đó. Tuấn thấy nghẹn ở cổ. Anh muốn làm cái ǵ đó để quên đêm hôm ấy đi. Nhưng anh biết là không thể làm ǵ được. Anh lại nghẹn ở cổ và ho một tiếng khàn khàn.
- Hay là đừng đến Bích nữa, Thảo - anh nói.
- Nên đến, nếu cậu thấy Bích có lư.
- Ḿnh cũng nghĩ là cô ấy có lư. Cô ấy biết sống hơn cả chúng ḿnh. Phải có bản lĩnh lắm mới duy tŕ được cái xă hội mini nhưng ghê gớm đó. - Tuấn thầm nghĩ là không thể quay về được mà phải đến đó.
- Tất nhiên, cô ấy có lư. Miễn là đừng tắt kinh đột ngột.
- Cái đó th́ khỏi lo. Thời đại kỹ thuật mà. Bích c̣n dưới trướng một tay bác sĩ chuyên giúp đỡ những vị đạo cao đức trọng lúc gặp khó khăn. Ông bác sĩ này làm việc đó rất nhanh nhưng biết giữ bí mật rất lâu.
Thảo ḥa nhập nhanh với giọng điệu chua chát cố hữu của Tuấn:
- Người đàn bà lẳng lơ là cái kính chiếu yêu tuyệt vời dành cho bọn đạo đức giả.
Họ vấp phải một chiếc U-át mui dính bụi đường và nhận ra là đă đến cái ngơ rẽ vào nhà Bích ở phố Bờ Sông.
Bích và một người đàn bà Tàu đứng tuổi lúi húi nấu ăn dưới bếp. Họ ngồi uống nước, hút thuốc lá quanh bộ xa lông gỗ. Những tay ngai cong sờn véc-ni v́ bị t́ vào nhiều. Lớp gỗ lát hoa đắt tiền lộ ra làm bộ xa lông vẫn giữ nguyên vẻ sang trọng vốn có.
Một ông già mặc bộ comlê đắt tiền, không thắt cà vạt, bắt chéo chân, ngả người ra phía sau hút thuốc. Hai ngón tay bụ bẫm kẹp điếu Hero hờ hững. Lúc Tuấn và Thảo đặt chân xuống sân, họ nh́n thấy ông già nhổm lên lộ vẻ mừng rỡ. Ông nhầm người khách ông đang chờ đợi. Khi nhận ra hai chàng thanh niên lạ mặt, ông lại ngồi xuống. Ông không đưa tay cho Tuấn và Thảo lúc Bích giới thiệu với ông tên tuổi hai người. Bây giờ ông cũng không nói ǵ nhiều. Cả cách ông hút thuốc cũng vậy. Điếu thuốc cứ tự nhiên cháy, mang một đoạn tàn trắng, dài. Tuấn nh́n ông, thử đoán ông đang nghĩ ǵ. Thảo đưa mắt cho anh, nháy nháy, tỏ vẻ đồng lơa. Tuấn nghĩ: chắc ông này đang hồi hộp, tự đoán xem tối nay ḿnh có được ngủ lại đây không? Khi Tuấn và Thảo chạy xuống bếp chào Bích, nàng đă kịp giới thiệu ông già kia với hai người. Đó là vị chủ tịch tỉnh nọ, sắp sửa hạ cánh. Trước khi về hưu ông c̣n một số công việc riêng tư, ông đến đây để nhờ vả một nhân vật có thế lực giúp ông hạ cánh được an toàn. Hơn nữa, chắc ông cũng muốn thả ḿnh hưởng vài ngày vui vẻ ở một thành phố lớn như thành phố này trước khi biến mất khỏi vũ đài chính trị. Theo Bích nói th́ từ chiều đến giờ ông đang nóng ḷng chờ đợi nhân vật có thế lực kia. "H́nh như có chuyện ǵ quan trọng về tiền nong ǵ đó" Bích nói với Tuấn.
Người thứ hai có mặt trước bọn Tuấn là một tay giám đốc trẻ. Nh́n qua ai cũng biết anh ta là thủ hạ thân tín trước đây của ông chủ tịch sắp về hưu. Anh ta toát lên vẻ hănh tiến của người mới được cất nhắc nhưng chưa hưởng trọn mùi vinh hiển. Nghe Bích giới thiệu Thảo là nhà văn, Tuấn là "một nhà doanh nghiệp", mắt anh ta sáng lên. Anh hăng hái kể lại công việc kinh doanh rộng lớn, "có tính Bắc Nam" của ḿnh. Tất cả câu chuyện đều hướng về tiêu điểm là anh ta và công ty của anh ta. Bằng mọi cách, anh ta cho bọn Tuấn hiểu, chính anh ta là người trả tiền cho bữa ăn đang thơm lừng lên từ dưới bếp và cả điếu HERO Tuấn và Thảo đang ngậm nơi miệng nữa. Không hiểu sao khi nghe anh ta nói với vẻ nhiệt t́nh Tuấn thấy anh ta rất giống con ch́a vôi và muốn thử tóm anh ta bằng một cái ḍ nhựa như hồi nhỏ anh vẫn đánh nhựa lũ ch́a vôi vào những ngày nước lớn trên cánh đồng làng.
Người thứ ba là anh lái xe. Anh ta gầy, vẻ nghèo khổ, nhưng đôi mắt láu lỉnh như mắt ông thầy cúng. Đôi mắt ấy nói: tôi biết, tôi biết... Anh ngồi thu lu vào góc nhà, trên cái ghế thấp, hút thuốc lào với cái điếu ngắn cỡn bằng ống pháo sáng mang theo.
- Trời thật đẹp - ông chủ tịch sắp về hưu nói khi ông vẫn chăm chú nh́n vào bức tường quét vôi xanh trước mặt.
- Vâng, đẹp thật - anh giám đốc trẻ nói, vẫn nh́n vào bức tường.
- Tại sao ông ấy chưa đến nhỉ? - Ông già hỏi vẻ sốt ruột.
Tuấn có cảm giác ông ta đang khó chịu v́ một người như ông mà phải lệ thuộc vào ai đó. Ông cũng khó chịu v́ ở đây ông hoàn toàn không có quyền lực mà chỉ là một vị khách đang chờ ăn.
- Này cậu Phong - ông hướng về anh lái xe - cậu đưa cái cặp của tôi vào rồi chứ?
Thấy việc thực thi quyền lực của ḿnh với anh lái xe không được chú ư mấy, ông nói với Tuấn:
- Này, các anh bạn trẻ. Thành phố các bạn đẹp lắm, sạch lắm. Nhưng con gái ở đây đi ra đường mà ăn mặc như ở nhà. Như thế là quá lắm, đường phố không phải là buồng ngủ. Hồi trước, chúng tôi diệt sạch bọn quần loe, bố trí vài chục trạm gác với những chiếc kéo thật sắc, hễ anh nào mặc quần loe là a lê hấp, cứ cho một đường từ gấu đến bẹn.
- Bây giờ họ chuyển qua quần tuưp rồi, bác - Thảo nói.
- Nhưng mặc quá chật như các cô gái ở đây tôi thấy cũng không nên, nó kích thích dục vọng của dân chúng. Dạo đó tỉnh chúng tôi trị bọn họ bằng cách này, cứ giao cho mỗi trạm gác một chai bia, hễ ống quần anh chị nào đút không lọt chai bia là rọc ra hết. Thế mà kết quả mỹ măn đấy.
Anh giám đốc trẻ góp lời:
- Dạ, thưa thủ trưởng, hồi đó chứ bây giờ cũng nên chiếu cố cho thanh niên...
- Tất nhiên, bây giờ th́ cũng không nên nghiêm khắc quá. Nhưng hồi đó đất nước có bao nhiêu triệu phụ nữ vắng chồng, ăn mặc như vậy là không có lợi. Hồi đó, chúng tôi sử dụng sức mạnh tổng hợp kia. Anh Tuyển này - ông nói với người giám đốc trẻ - anh c̣n nhớ tỉnh đă cho Sở Văn hóa in áp phích như thế nào không? Chính anh thảo áp phích và tôi kư mà...
- Cháu quên rồi ạ. Hồi đó làm thư kư riêng cho bác, cháu học hỏi ở bác được nhiều điều.
- Vậy mà tôi c̣n nhớ đấy. Thế này: "Nhân dân tỉnh ta không tiếp xúc, không bán hàng, không giao thiệp với những kẻ quần loe và đầu bù tóc rối". Tôi c̣n nhớ hồi đó anh đề nghị dùng chữ những phần tử quần loe, nhưng tôi sửa lại, căng quá không có lợi.
Ông nói với Thảo:
- Đó là những kinh nghiệm tốt - rồi ông tấm tắc - Thành phố các bạn đẹp thật, to rộng thật, nhưng giá chính quyền chú ư đến ăn mặc của dân chúng ít nữa th́ tuyệt.
- Bác khen quá lời - Thảo nói - tôi th́ cho rằng thành phố này là một cái làng lớn nhất thế giới.
- Anh khiêm tốn quá, anh bạn, hay là anh phủ nhận? Các ông nhà văn các anh là hay có khuynh hướng phủ nhận lắm đấy. Phải biết tự hào, miễn là tự hào có chọn lọc. Tự do phải có khuôn khổ - ông cao giọng khi nh́n thấy Bích ra sân múc một gáo nước trong cái bể nước mưa - phải thế không cô Bích?
Bích không hiểu ông hỏi chuyện ǵ, đáp liều: "phải ạ!" Tuấn nghĩ bụng: trong đầu ông chủ tịch đầy ắp: Bích, Bích, Bích!
- Nhưng tại sao ông ấy chưa đến nhỉ? Hay là ông ấy không đến? - Ông chủ tịch hỏi anh giám đốc vẻ lo lắng.
- Ông ấy đă y hẹn với cô Bích từ hôm kia rồi ạ - anh giám đốc nói.
Tuấn tranh thủ ưu thế "người nhà" của ḿnh, anh nói với ông chủ tịch:
- Xin lỗi các vị, tôi xuống bếp giúp cô bạn tôi một tay.
Ông chủ tịch vẫn ngồi yên vị, chỉ đưa mắt lườm Tuấn. Đôi mắt có túi của ông lúng liếng, khởi sắc. Nhưng chân Tuấn đă nhanh hơn đôi mắt của ông.
Bích đang xào hay rán món ǵ đó trong chảo. Dưới ánh đèn và lửa, mặt nàng đỏ hồng, đáng yêu và tận tụy. Tự nhiên Tuấn thấy thương Bích. Anh không hiểu nổi v́ mục đích ǵ mà nàng có thể kiên tŕ chịu đựng những vị khách của nàng quanh năm. Anh đứng bên nàng, cùng nàng chăm chú nh́n vào cái chảo, trong chảo những miếng hành tây lẫn thịt ḅ đang lăn lộn v́ bỏng, kêu xèo xèo. Mùi tỏi ngào ngạt lẫn với mùi khói từ những gắp chả bà đầu bếp người Tàu đang nướng trên bếp than cạnh hai người.
- Hai ông khách của em đợi ai đấy? - Tuấn hỏi.
Bích khẽ dịch người ra, cánh tay nóng bỏng chạm vào lưng Tuấn.
- Một nhân vật quan trọng sắp đến. Họ muốn gặp anh ta để bàn chuyện làm ăn.
- Có bọn anh liệu vướng họ không?
- Không sao. Ông chủ tịch chỉ cần nhận được một lời hứa, sau đó phải là một chiến dịch tỉ mỉ kia. Anh và anh Thảo chưa đủ tŕnh độ hiểu được họ đâu.
- Chuyện ǵ thế?
- Ông chủ tịch sắp về hưu. Trước đây ông có lén gửi vào ngân hàng ngoại thương thành phố ḿnh một hai chục ngàn đô la ǵ đó. Ông ấy muốn cuỗm để về hưu một cách êm thấm. Chuyện ma ăn cỗ anh quan tâm làm ǵ. Nhân vật quan trọng hứa sẽ giúp ông ta hạ cánh an toàn.
- Chở quá trọng tải thế th́ hạ cánh an toàn thế nào được.
- Họ cụm với nhau lại th́ ǵ họ cũng làm được hết. - Bích nói và nàng ôm lấy cổ Tuấn kéo nahnh anh sát gần ḿnh - chỉ có anh là ngốc thôi!
- Vâng, anh ngốc! - Tuấn vuốt khẽ lên má Bích rồi lên nhà trên.
Ông chủ tịch có vẻ vui khi nh́n thấy Tuấn từ dưới bếp lên. Ông nói bâng quơ:
- Ông ấy chưa đến nhỉ?
Anh giám đốc trẻ, Huy Thảo và anh lái xe đánh bài tú khơ, cỗ bài nhàu nát của anh lái xe. Từ dưới bếp mùi tỏi chao mỡ vẫn bốc lên nồng nặc. Tiếng xèo xèo như mưa rơi trên mái nhà. Bích từ ngoài sân đi vào. Tay nàng vẫn cầm đôi đũa. Nàng cũng có vẻ sốt ruột.
- Chúng tôi được ăn chưa bà chủ? - Thảo hỏi.
- Năm pích, ăn đi! - Anh giám đốc nói, vẻ say mê.
- Chờ thêm chút nữa, anh Thảo! - Bích nói. Nàng bước lên thềm, sáng rỡ dưới ánh điện. Nàng đưa mắt liếc nhanh ông chủ tịch, cái liếc làm ông cựa quậy trên ghế như chạm phải lửa. Bích nói với Tuấn:
- Anh Tuấn chuẩn bị đồ pha cà phê hộ em đi.
Tuấn không đánh bài. Anh t́m phin cà phê, lọ đường. Anh lấy chiếc khăn trắng muốt trên bàn xa lông chùi mấy cái chén nhỏ. Ông chủ tịch bắt chuyện với Tuấn:
- Đến đây lần này tôi muốn t́m mua một con béc-giê. Cảnh già không ai bảo vệ, sợ lắm. ở tỉnh tôi trộm cướp cũng không thua ǵ thành phố các anh đâu.
- Sao làm chủ tịch mà bác không diệt hết bọn trộm cướp đi? Tuấn buột mồm - như diệt bọn quần loe tóc rối ấy.
- ồ, lũ trộm cướp khó diệt hơn bọn quần loe nhiều. Nhưng giá tôi không phải về hưu th́ trước sau ǵ tôi cũng không chịu bọn chúng.
Nếu không có một ông khách mới đến th́ có lẽ ông chủ tịch c̣n hào hứng nữa. Tuấn nhận ra người mới đến là Ṭng, giám đốc ngân hàng ngoại thương, bạn rất thân của Bích. Ṭng có tiếng là một người rất nguyên tắc. Anh ăn mặc chỉnh tề trong bộ comlê màu hồng nhạt, nghiêm chỉnh như một đồng hai trăm mới.
Ṭng bắt tay ông già rồi lần lượt từng người. Anh có vẻ khó hiểu khi nh́n thấy Tuấn và Huy Thảo. H́nh như Ṭng không thích Thảo lắm. Ṭng bảo cánh nhà văn thường xung khắc với nghề nghiệp ngân hàng.
Ông chủ tịch đứng dậy, bắt tay Ṭng và rời ghế. Ông ngồi đối diện với Ṭng qua chiếc bàn nhỏ. Trông ông vẫn cao ngạo, thỏa măn. Tuấn đang đoán xem trong hai người, ông chủ tịch và Ṭng, ai là khách hàng của ai.
- Anh ấy chưa đến ạ? - Ṭng hỏi ông chủ tịch.
- Chúng tôi đang sốt ruột chờ đây - ông chủ tịch nói. - Nhưng giá anh ấy không tới th́ quư anh cũng đủ giúp chúng tôi rồi.
Ṭng nhăn mặt:
- ồ, khó lắm. Tôi chỉ có thể làm những ǵ anh ấy cho phép. Đây là nguyên tắc ngân hàng.
Ṭng lảng tránh bằng cách quay sang nói chuyện với Tuấn. Anh không hề hỏi Tuấn về chuyện được tha. Anh sợ Tuấn khó chịu. Anh nói về vườn cây thế của họa sĩ Bằng, về bầy chó của ông nọ, cuối cùng là t́nh h́nh tiền mặt căng thẳng. Trên tấm chiếu Thảo đang ngáp. Anh không thể nào đánh bài quá mười lăm phút đồng hồ. Anh gọi Ṭng thay chân cho anh. Thảo vươn vai, rủ Tuấn ra vườn chơi. Nhà Bích có một miếng vườn nhỏ. Bích thuê người trồng toàn hoa hồng. Có lần nàng bảo Thảo là sẽ làm một cái biển đồng nhỏ gắn vào cổng: biệt thự hoa hồng. Hai người ngồi xuống một khúc gỗ thông Bích mua về chữa nhà. Phía sau dăy phố là vườn. Phố Bờ Sông nhà nào cũng có một miếng vườn nhỏ như vườn của Bích. Thảo nói:
- Ḿnh chịu, không biết trong số này ai là t́nh nhân của Bích.
- Bích không duyệt nổi thằng nào trong bọn này - Thảo quả quyết. - chỉ là chuyện séc, tiền mặt ṿng vèo, chuyển khoản.
- Kệ họ. Ḿnh chỉ muốn biết ai là t́nh nhân của Bích.
- Tốt nhất là hăy nghĩ đến bữa ăn - Tuấn nói - ai là t́nh nhân của ai th́ bữa ăn cũng sẽ có nhiều thứ tuyệt vời. Hăy chú ư con vịt tần.
- Chắc ông chủ tịch đang tính chuyện ngủ lại - Thảo nói.
- Không đâu. Ông ấy lo chuyện hạ cánh. Máy bay chở quá tải mà.
Thảo cười nhưng anh không hiểu lắm. Anh nói:
- Bích giỏi ở chỗ là nàng làm cho người nào cũng hy vọng được ngủ lại. Mà chẳng ai được ngủ lại hết. đó là một đường lối cư xử hết sức cao tay.
Có tiếng Bích gọi họ từ trong nhà. Khi họ vào th́ mâm cơm đă dọn, Tuấn hoa mắt, không thể định hướng được, đánh giá được những thứ đĩa và bát đặt trên tấm khăn trải bàn ni lông có những bông hoa vẽ rất to và thô. Những chiếc ly Tiệp Khắc. Ba chai rượu Tây, một cao, một lùn, một nhỡ. Chai cao có lẽ là Napoléon, hai chai kia là một loại vang nhẹ và rượu nặng ARARát.
Mọi người ngồi quanh cái bàn tṛn. Ṭng ngồi cạnh ông chủ tịch sắp mất chức. Bên trái Ṭng là anh giám đốc trẻ. Anh này ngồi rất gần cửa đi xuống nhà dưới. Cạnh anh là cậu lái xe. Ba cái ghế trống. Cho hai người và chắc là nhân vật quan trọng mà mọi người vẫn chờ, hiện chưa tới. Bích đi lại, lúc nàng sửa sang hoa trong b́nh cắm, lúc xếp mấy cái chén uống trà. Nàng bối rối, lo âu, nén lại những nụ cười vốn được ban phát hào phóng. Tuấn có cảm giác là nàng mong vị khách quan trọng hơn tất cả mọi người trong pḥng này. Sự chờ đợi làm nàng trở nên cực kỳ hấp dẫn. Tuấn nh́n thấy điều đó trong đôi mắt không được b́nh thường lắm của ông chủ tịch. Ông này mong mỏi nhân vật quan trọng đến để lo chuyện hạ cánh của ông. Thảo và Tuấn cũng mong anh ta để được ăn v́ đă quá đói. C̣n Bích, nàng mong anh ta làm ǵ? Tuấn đủ tinh tường để thấy sự mong mỏi của nàng hoàn toàn không chỉ là chuyện bà chủ mong mỏi một vị khách cho bữa tiệc công phu của ḿnh. H́nh như đối với Bích mọi công sức của nàng chuẩn bị cho bữa tối nay sẽ thành tro bụi nếu nhân vật kia không đến. Anh ta là ai?
Qua khung cửa, Tuấn nh́n thấy người đàn bà Tàu đang lúi húi dưới bếp. Dạo trước Bích có hỏi Tuấn xem có nên giữ bà ta giúp việc không. Tuấn bảo nên. Đó là một trong những người đàn bà Tàu c̣n sót lại trong thành phố sau cuộc di cư năm 1979. Nên, v́ sẽ có những món ăn Tàu thứ thiệt chứ không phải giả cầy nhan nhản ngoài phố khi người Việt gốc Hoa ra đi.
Bữa tiệc thật đáng giá. Chắc chắn bà nấu bếp rất có ư thức truyền bá văn minh Trung Hoa. Tuấn nghe sực nức mùi ngũ vị hương. Quả thật, dùng tiền của anh giám đốc trẻ kia mà truyền bá văn minh Hoa Hạ là một việc rất nên làm.
Thảo vốn háu đói. Anh ngồi xuống một cách uể oải nhưng cầm đũa lên với vẻ hăng hái của Triệu Tử Long. Bích vẫn không ngừng theo dơi Tuấn từ lâu với đôi mắt kín đáo, riêng tư của nàng, nhắc Thảo:
- Chờ em một chút nữa, nhà văn. C̣n một vị nữa.
- Anh ấy hứa với tôi rồi - anh giám đốc trẻ nói.
- Em chắc anh ấy nhất định sẽ đến - Bích nói.
Tuấn theo dơi nét mặt nàng và có cảm giác như nàng muốn nói: "Anh ấy sẽ đến là v́ em chứ không phải v́ các anh đâu". Anh thấy nghẹn trong cổ. Bây giờ th́ anh hiểu rơ ràng là Bích muốn giấu anh và Thảo tên tuổi nhân vật quan trọng, người tất cả đang chờ.
Thảo đặt đũa xuống khi có tiếng c̣i ô tô đầu ngơ. Người khách quư đi một ḿnh, bước bệ vệ trên lối đi, dưới ánh sáng yếu ớt của ánh đèn cửa sổ nhà hàng xóm chiếu ra.
Tuấn đưa mắt nh́n Thảo. Cả hai cùng nhận ra người mới đến. Người đó là Thục. Sau một phút định thần, Tuấn hết sức ngạc nhiên. Tuy có một đôi lần Chi nói với anh: "Anh không biết anh Thục mạnh đến chừng nào đâu!”. Nhưng anh vẫn ngạc nhiên. Từ tối đến giờ anh hoàn toàn không tưởng tượng được nhân vật quan trọng mà mọi người chờ đợi lại là Thục.
Mọi người, kể cả ông chủ tịch sắp mất chức rục rịch đứng dậy đón người khách quư. Tất nhiên trừ Tuấn và Thảo. Bích đứng dựa vào tường, nh́n Thục đi vào, dửng dưng, lạnh nhạt nhưng kiêu hănh.
- Xin lỗi, xin lỗi! - Thục cười rất tươi, đưa tay ra, bàn tay múp míp của anh trắng như ngà.
Thục nh́n thấy Tuấn và Thảo. Anh hơi sửng sốt, nhưng anh lấy lại b́nh tĩnh rất nhanh.
- Chào hai bạn - Thục ứng xử tuyệt vời - lâu lắm rồi không gặp hai cậu. Chúc mừng cậu Tuấn đă về.
Ông chủ tịch sắp về hưu nh́n hai người với vẻ trọng nể. Chút phản quang của Thục làm họ có giá hẳn lên.
Bích không nói ǵ. Nàng vẫn dựa lưng vào tường, quên mất nhiệm vụ bà chủ. Ṭng là người tỉnh táo và chủ động nhất. Anh đưa tay tóm chai vang:
- Nào! Xin mời các vị!
Mọi người bắt đầu uống và ăn. Thảo đă kịp nhận ra con vịt tần trong cái đĩa lớn. Anh quyết định tàn phá nó v́ anh biết chắc có một bà Tàu đă tần con vịt này. Anh bổ nhào vào nó với tất cả tính háu ăn của anh.
Nhưng Thảo đă tính toán nhầm. Con vịt tần không ngon như anh tưởng. V́ lâu lắm, có lẽ từ năm 1979, lúc người Hoa ra đi, sau đó có chiến tranh với Trung Quốc, Thảo không được ăn vịt tần lối Tàu nên không thấy ngon nữa. Bây giờ, con vịt lẫn mùi quy, hồi, và quế chi, thảo quả trở nên lạ hoắc với khẩu vị sành ăn của anh. Nhưng lư do chính anh ăn không thấy ngon là sự xuất hiện của Thục. Thảo hoàn toàn không ngờ anh quen và thân Bích. Anh nghĩ là giữa Thục và Bích c̣n hơn cái t́nh thân ấy nữa. Nhưng tại sao từ trước đến nay Bích không hề nói ǵ với anh về Thục? Tại sao anh vẫn thường đến chơi, ăn cơm ở nhà Bích, với cả Tuấn nữa. Nhưng chưa hề gặp Thục ở đó. Thục đến nhà Bích vào lúc nào?
Thức ăn quá nhiều. Rượu cũng thế. Mọi người ăn uống hăng hái nhưng không xuể. Tốc độ tàn phá chậm dần. Khi cái miệng nhai uể oải và rượu bắt đầu ngấm th́ lưỡi ai cũng hoạt động rất hăng. Thảo chỉ nghe những lời tán tụng Thục, tán tụng và cám ơn. Anh đă giúp đỡ cái này, cứu nguy cho cái kia, anh hào phóng, anh rộng lượng, kể cả việc anh thiệt tḥi... Thảo nghe câu được câu chăng và anh bỏ qua trong mâm rượu mọi sự lố bịch, quê mùa, vụ lợi sỗ sàng. Thục ăn rất ít. Anh cũng không uống nhiều mặc dù anh giám đốc trẻ tán dương rượu Napoléon mà anh được một chú em là Việt kiều mới về nước đưa biếu. Thục biết làm mọi người vừa ḷng và thông cảm dù sự ăn uống không hết ḿnh của anh. Có lẽ v́ rượu vào nên ông chủ tịch sắp về hưu không kiên nhẫn được nữa. Ông nhắc khéo đến chuyện nhờ vả Thục, có lẽ trừ Thảo và anh lái xe, c̣n mọi người trong bàn tiệc đều biết đó là chuyện ǵ.
Thục mỉm cười rất tươi, rất lịch thiệp. Ông chủ tịch và anh giám đốc trẻ nh́n anh. Họ biết là anh sắp nói ra điều họ mong mỏi trước khi đến thành phố này.
- Rất tiếc là... - Thục nói, anh đưa mắt cho ông chủ tịch, người sắp bị anh tuyên án tử h́nh - tôi không thể giúp bác được. - Anh đưa tay khi thấy ông chủ tịch mấp máy môi - xin lỗi, tôi chỉ nói một lời. Quả là không thể. Xin mời các vị cứ vui vẻ cho, tôi rất tiếc là không thể giúp bác đây, người đàn anh t́nh nghĩa của tôi.
Tuấn và Bích cùng nh́n ông chủ tịch. Anh nghĩ là ông sẽ chửi thề, sẽ nguyền rủa. Ông biết là Thục không dại ǵ gia ân cho một cây gỗ mục. Không chỉ Thục mà rất nhiều người quen biết ông đều không muốn giúp đỡ ông khi ông cần đến họ. Bởi v́ ông là một cây gỗ đang mục ruỗng. Ông sắp về hưu. Ông có chết ngay trước mặt họ cũng mặc. Nhưng vốn là một nhà chính trị lăo luyện ông giấu kín được những ư nghĩ cay đắng đó trước mặt mọi người. Ông không nói ǵ hết, nâng chén rượu tợp một ngụm cạn hết. Bích hiểu điều ǵ xảy ra qua bản án Thục vừa công bố. Nàng đến bên ông chủ tịch. Nàng thấy ḿnh có bổn phận an ủi ông khi ông đang sụp đổ và thất vọng. Bích rót cho ông một chén rượu khác, đưa ông chiếc khăn thơm nức và khi thấy ông lúng túng v́ xúc động, nàng lau miệng hộ ông như chăm sóc một đứa trẻ.
Cử chỉ hơi khác thường ấy là giọt nước làm tràn cốc nước. Ông chủ tịch đứng dậy. Ông muốn tỏ cho Thục biết là ông bất cần, ông đến đây để sống, để vui vẻ chứ đâu chỉ có v́ mục đích vụ lợi và nhờ vả chàng trai đang hănh tiến và có tâm địa sắt đá kia. Mặt ông đỏ hồng đến mức không đỏ lên được nữa. Ông nâng chén rượu Bích vừa rót cho ḿnh lên, quay ngang người đối diện với Bích.
- Cháu ơi! - Ông nói, giọng mềm đi v́ rượu, mơn trớn và dịu dàng - xin nâng cốc...
- Chén! Chén chứ không phải là cốc - Thảo bật nói. Lạ thay, cả cái giọng gây gổ của anh cũng rất dễ thương, không thô lỗ hay ác ư chút nào.
- Vâng, xin nâng chén - ông già nói vẻ cam chịu, ông bỏ qua thái độ gây gổ của Thảo như bọn Đức ṿng qua chiến lũy Maginô, ông bước nửa bước đến thẳng mục đích - Việc của ông bây giờ là phải làm cho Thục, người đă đối xử tệ hại với ông biết rằng ông không việc ǵ phải để tâm đến chuyện đó, ông nói - xin nâng chén chúc sức khỏe EM! - Ông nói tiếng Em bị dồn nén, mạnh mẽ bất ngờ, cái tiếng mà có lẽ hàng chục năm chấp chính ông đă thèm muốn được nói to lên một cách công khai giữa mọi người khi ông ngắm một cô thư kư, một cô chiêu đăi viên khách sạn...
Sự xả láng của ông già chỉ có Thục và một người nữa hiểu được nguyên nhân, người đó là Tuấn. Tuấn coi sự liều mạng của ông là câu trả lời đích đáng với Thục, ông đang bất cần, ông đang được giải phóng khỏi mọi sự ràng buộc. Thục cần phải biết điều đó. Nhưng những người khác, kể cả anh giám đốc ngân hàng ngoại thương không hiểu như vậy. Họ bị kích thích tính phóng đăng vốn sẵn có trong mỗi người. Tiếng la ó, những thân người ngả nghiêng, anh giám đốc trẻ hôn đánh chụt một cái lên má anh lái xe, Thảo chồm lên bàn, máu nghệ sĩ của anh sôi sục:
- Cháu, cháu chứ! - Anh giám đốc trẻ la hét.
- Xin lỗi - ông chủ tịch quay người lại nh́n Tuấn v́ ông tưởng Tuấn vừa hét. Bích tranh thủ đưa tay xếp lại cổ áo. Nàng nhăn mặt, cái nhăn mặt tuyệt vời của Tây Thi - tôi xin tặng người đẹp hai câu thơ...
- Xứ này nhiều thằng làm thơ quá rồi - Thảo hét. Anh đă nhiều lần thịnh nộ v́ những bài thơ thối thỉnh thoảng lại xuất hiện trên các báo.
Ông già như không nghe Tuấn nói, đưa chén rượu lên môi uống cạn, đặt chén xuống mép bàn, nói như ngâm nga:
- Nếu không gọi bác bằng ANH - Th́ như bác đă hy sanh cuộc đời...
Giọng nói ông, nét mặt ông hồn nhiên và rất dễ thương. Anh giám đốc trẻ, nhà kinh doanh thường vẫn nhạy cảm với khía cạnh thực dụng của vấn đề, vỗ tay hào hứng:
- Hôn! Hôn bố già một cái đi thôi!
Tuấn nh́n Bích, sững sờ, chờ xem phản ứng của nàng. Thục nhăn mặt, cái mũi của anh chun lại. Bích sửa lại cổ áo. Nàng mỉm cười, đặt chén rượu trên tay xuống chiếc khăn trải bàn nhăn nhúm. Rồi nàng hắng giọng:
- Tôi xin hôn! - Nàng nhón chân, ṿng tay qua cổ ông chủ tịch sắp về hưu, đặt cặp môi mọng đỏ của ḿnh lên môi ông già. Nàng hôn. Tất cả, trừ Thục đều hét lên v́ sung sướng bất ngờ.
Khuôn mặt ông già mềm mại đi. Trong cơn choáng váng v́ rượu ông vẫn cảm thấy lờ mờ là ḿnh vừa được an ủi sau lời từ chối của thằng khốn nạn hănh tiến đó (ông nghĩ về Thục trong tiềm thức như vậy), ông biết Bích muốn nâng đỡ, an ủi ông. Đôi mắt ông nḥe ướt. Bích hiểu ra điều đó. Nàng nói:
- Bác về hưu là phải. Bác không làm chính trị suốt đời được đâu. Cháu quen biết nhiều nhà chính trị nhưng chưa thấy ai dám hôn cháu giữa chỗ đông người.
Anh giám đốc trẻ hưng phấn đến cực độ v́ trong khi mọi chuyện xẩy ra th́ anh đă tranh thủ nốc gần một nửa chai ararát bị bỏ quên. Anh đă t́m được đỉnh núi cứu rỗi sau cơn hồng thủy là lời từ chối giúp đỡ mà anh cho là rất tàn nhẫn của Thục.
- C̣n chỗ vắng th́ sao? - Anh hỏi Bích.
- Có - Bích nói, tự nhiên, cũng giản dị như chính sự thật nàng vừa nói ra.
- C̣n tôi nữa! - Anh giám đốc trẻ lấy tay đẩy anh lái xe ra khỏi ghế. Anh, cái ghế không người và Bích - Đồng chí hôn tôi đi, đồng chí người đẹp... - anh nói, dịu dàng, tha thiết và ríu lưỡi nhờ chai ararát(*) gần cạn tới đáy. Nửa chai rượu đang biến thành ảo vọng mơ hồ, những giấc mộng đế vương, triệu phú hay một cái thang trần trụi mà nấc thang chính là những chức vụ anh hằng mơ tưởng.
Không đắn đo, Bích choàng tay qua cổ anh giám đốc trẻ và hôn anh ta.
- Xin hôn anh v́ anh là người trả tiền rộng răi cho cơn điên của chúng ta hôm nay.
Tất cả mọi người biết ai trả tiền tối vui hôm nay. Anh giám đốc trẻ cảm động v́ anh rất muốn thực khách bữa tiệc thân mật biết điều đó. Tuấn nhăn mặt, anh nghĩ: "Không, không phải anh ta là người trả tiền!". Anh nhớ lại thằng bé mười tám tuổi vẫn bắt các ông già trong tù gọi nó bằng anh. Nó ăn cắp một chiếc xe đạp tàng giá chỉ bằng hai con vịt tần mọi người xâu xé hôm nay. Nó được phát hai cuốn lịch và đang đếm từng ngày trong nhà lao trung tâm. Anh thấy buồn nôn.
Sau cái hôm đó, cả căn nhà như sụp đổ. Bích xin lỗi, nàng bỏ tất cả chạy trên từng bậc thang gác xoắn ốc lên lầu. Mọi người buông đũa, lau miệng bằng những tờ giấy xanh nhăn nheo nhưng tinh khiết của Nhật Bản. Tuấn nghe được tiếng nhạc rốc từ cái cát-xét đặt trên mặt tủ ly. Có lẽ anh lái xe đă bật lên từ bao giờ. Tiếng nhạc to dần lên khi mọi người bắt đầu tỉnh cơn điên v́ rượu đă tạo nên trong đầu họ những cầu vồng ảo ảnh. Thảo trở lại chú ư đến Thục. Thục ngồi đó, b́nh thản, khuôn mặt bụ bẫm của anh vẫn b́nh thường, thậm chí hơi xanh xao. Anh có vẻ lo lắng.
Tất cả chuyển chỗ, ngồi quây quần quanh bộ xa lông với những chiếc ghế bọc vải giả da đồ sộ để uống trà. Người đàn bà Tàu bưng lên những cái bát đựng ly cà phê ngâm trong nước sôi. Hơi bốc nghi ngút trên miệng ly. Cà phê đen nổi váng. Tuấn uống cà phê. Ông chủ tịch uống chè. Bắt đầu xuất hiện những câu nói nhạt nhẽo. Tuấn ngồi chung trên ghế đi văng với Thục. Thục không chạm vào anh. Hai người ngồi chung một ghế mà xa lạ. Vở bi kịch mênh mông của cuộc đời lôi kéo vào sân khấu của nó đủ loại diễn viên dù họ có muốn tham gia hay không. Tạo hóa, người đạo diễn, xua họ vào vở với tất cả sức mạnh siêu nhiên và huyền bí. Thảo nh́n hai người đều là bạn anh ngồi cạnh nhau, và nghĩ.
Trong khi Tuấn nhấm cà phê và Thảo suy nghĩ th́ ông chủ tịch sắp mất chức đă hơi tỉnh. Thoáng qua, ông cảm thấy ḿnh hơi sa đà. Và ông quyết định đề cập tới một chuyện chính trị nào đó để mọi người thấy ông vẫn là một người tỉnh táo. Vả lại, ông không thể nhịn được quá lâu mà không nói chuyện chính trị được. Ông nói với Thục:
- Tôi cho pêrextrôika là tṛ mèo. Chỉ là lớp này hất lớp kia, thế thôi. C̣n glaxnốt là vạch áo cho người xem lưng, anh đồng ư chứ? Báo chí của ta cũng bắt đầu mất dạy rồi. Chuyện ǵ cũng bới lên mà ngửi à? Tôi phản đối.
Thục hơi hoảng. Anh không chuẩn bị để nói chuyện này. Vả lại, trước mặt ông chủ tịch là một nhà văn, người mà chính Thục cũng gờm. V́ phép lịch sự, anh góp:
- Riêng tôi th́ tôi thích cải tổ và công khai lắm. Công khai, cần thiết vô cùng.
Thảo thấy Tuấn động đậy bên cạnh Thục. Tim Thảo đập mạnh. Anh quan sát những thay đổi rất nhanh trên mặt Tuấn. Bỗng Tuấn nói với giọng rành rọt:
- Vậy là anh rất thích công khai? Anh Thục?
- Đúng thế - Thục đáp.
Thảo rợn người. Tuấn có thể nói ra hết những điều dại dột. Anh đá vào chân Tuấn. Tuấn làm như không biết đến cái đá ấy, lặng lẽ lấy ngón tay chấm vào chén nước, vẽ nguệch ngoạc lên mặt bàn, mặt tái xanh.
Mọi người ngớ ra sau câu chuyện chính trị rất không đúng lúc của ông già và Thục. Bích từ trên gác xuống. Nàng đă thay một bộ đồ khác. Một chiếc áo phông úc loại đắt tiền nhất mới xuất hiện trên vài sạp tư nhân ở đường Huyền Trân Công Chúa. Quần nhung màu da ḅ thẫm. Bích mới mẻ, sôi sục và tự chủ, trong giây phút nàng làm mờ nhạt cả glaxnốt lẫn pêrextrôica của Thục và ông chủ tịch. Nàng xin lỗi rồi ngồi xuống đi văng đối diện với đi văng của Thục và Tuấn, giữa ông già và anh giám đốc trẻ. Anh lái xe cũng như trước đến nay, t́m một cái ghế góc nhà, ngồi im lặng, tay ôm cái điếu cày vàng bóng v́ làm bằng thứ tre núi già gác bếp lâu ngày.
Bích nói với anh lái xe:
- Anh chuẩn bị xe để đón các thủ trưởng về khách sạn. Tôi đă nhờ cô bạn đăng kư chỗ chiều nay rồi.
Ông chủ tịch ngọ nguậy trên ghế đi văng như bị kiến đốt. Anh giám đốc trẻ nghệt khuôn mặt bắt đầu ngấm rượu. Nhưng anh tỉnh ra rất nhanh. Hăy c̣n cách vớt vát:
- Cậu đánh xe về nhận chỗ trước đi. Bọn ḿnh đi bộ cũng được. Có bao xa! - anh nói với lái xe.
Ṭng đứng lên:
- Cho tôi về nhờ với - anh nói vẻ chán nản. Trong buổi tối hôm nay anh là người ít nói nhất. Nói rơ ra là anh đă thu rất nhiều mà chi rất ít.
Anh lái xe đi ra liền. Anh chỉ cần ngủ một giấc, đơn giản thế thôi. Ṭng chào Bích, đưa tay cho nàng, cho tất cả rồi ra theo. Bích không giữ anh lại.
- Em xin cám ơn bác và anh - Bích nói với hai vị khách - Em hơi nhức đầu. Vả lại bác và anh cũng cần phải nghỉ ngơi. Em rất tiếc là anh Thục của chúng em đây đă không thể giúp được các vị như anh hứa.
Anh giám đốc trẻ đă tỉnh hẳn. Anh sực nhớ là công chuyện nhờ vả không thành và ông chủ tịch không được ngủ lại như anh đă khuếch khoác với ông trước khi ra đi. Anh nói:
- C̣n sớm chán! Chúng tôi không bỏ rơi cô bạn cho các vị đâu.
Câu đùa hơi sỗ sàng của anh rơi tơm trong không khí đă bắt đầu rữa ra sau tiệc rượu.
Thục đứng dậy:
- Tôi xin phép! Sáng mai tôi phải cắt băng khánh thành một cây cầu.
Bích đưa tay ra:
- Em mời anh Thục ở lại.
- Chúng tôi... - Thảo đứng lên, nói vẻ yếu ớt.
- Cả anh. Anh Tuấn nữa. Em mời tất cả ba anh ở lại.
Thục ngồi xuống. Thảo bứt rứt, nhấp nhổm trên cái đệm bọc da mềm. Tuấn như người mộng du, vẫn vẽ nguệch ngoạc bằng ngón tay trỏ mấy cái ṿng tṛn lồng vào nhau.
- Xin lỗi bác và anh - Bích quay về anh giám đốc trẻ và ông chủ tịch - Em xin cám ơn nhiều. (Nàng với tay lấy một gói nhỏ trên mặt tủ) em xin hoàn lại anh cái gói. Không một ai ăn cơm ở nhà em mà phải trả tiền. Em xin hoàn lại.
Giọng Bích đượm buồn:
- Anh cầm lấy đi. C̣n phải tiêu nhiều ở thành phố đắt đỏ này - Bích nói tiếp, dúi vào túi áo ngực anh giám đốc trẻ gói tiền - C̣n phải quay ṿng.
Anh giám đốc trẻ im lặng.
Ông già đứng lên. Như là ông vừa ngủ dậy và tự hỏi v́ sao ḿnh lại có mặt ở đây, giữa bọn trẻ kỳ quái này. Anh giám đốc trẻ đứng lên theo.
- Ngày mai gặp lại em - anh nói, đưa tay cho Bích - ở ngân hàng.
- Quên hộ em mấy cái hôn đi nhé - Bích nói - Rượu nó hôn, anh chấp làm ǵ.
Ông già cũng đưa tay ra cho Bích. Cho tất cả, lần lượt. Cả hai cùng đi ra, vui vẻ chứ không buồn. Họ vừa qua một cơn điên, một giấc mơ và mừng rỡ nhận ra đó chỉ là giấc mơ chứ không phải đời thực. Anh giám đốc trẻ mừng v́ gói tiền (chắc không ít) vẫn nằm trong túi áo. Ông già đăm chiêu, trở về với chuyện hạ cánh đầy nguy hiểm của ông mà không được giúp đỡ. Máy bay của ông chở quá nặng.
Thảo nh́n Tuấn, nh́n Thục và Bích lo lắng. Không biết chuyện ǵ sẽ xẩy ra nữa đây. Con vịt tần đáng nguyền rủa. Hôm nay là ngày đầu tháng, đáng lẽ không nên ăn vịt mới phải.
Ô tô nổ máy. Tất cả đều nhận ra tiếng chiếc Uát đẫm bụi đường của các vị khách. Tiếng xe xa dần.
- Các anh - Bích nói. Giọng nói của nàng vẫn đượm buồn - hôm nay là ngày sinh nhật của em. Không ai nhớ đến ngày sinh nhật của em cả - nàng rút một điếu HERO, quẹt diêm, hút một cách khó khăn - mà cũng phải. Chính em cũng vẫn thường quên nữa là. Ngày mai em tṛn hai mươi tám tuổi.
Thảo lúng túng mở cái túi xách anh vẫn cầm theo. Anh lấy ra một cuốn sách, đưa cho Bích:
- Cuốn Đồi Gió Hú, xin tặng em nhân ngày sinh. Anh đă đề tặng sẵn. Như vậy là anh vẫn nhớ ngày sinh nhật của em.
- Cám ơn anh - Bích cảm động đỡ cuốn sách - Anh là người em ít thân thiết nhất ở đây. Vậy mà chỉ có anh biết coi em là một con người.
- Thôi đi - Thục nói - em quá quắt lắm, Bích.
- Em làm ǵ mà quá quắt? - Bích nói - Em quyết định là từ ngày mai, em sẽ không sống tồi tệ như thế này nữa.
- Th́ có ǵ đâu mà em gọi là tồi tệ? - Thục nói.
- Có chứ! Các anh chờ em chút, đừng sốt ruột - Bích quay lại, lấy cái túi xách da cá sấu, một loại túi rất đắt tiền, quà biếu xén của một ông chủ nhiệm tổ hợp có chuyện tiền nong với ngân hàng của nàng, cái túi đặt trên mặt tủ - xin các anh nghe đây...
Thục so vai. Bộ comlê đóng rất vừa và đúng mốt, màu cà phê sữa trang nhă và sang.
Bích rút trong túi ra một tờ giấy, đọc:
-... Em thương yêu... em hăy gửi bé cho ai đó một thời gian vừa đủ cho anh thu xếp. Anh c̣n quá nhiều việc phải làm, em yêu, phải hoăn ngày cưới lại cũng v́ hạnh phúc của chúng ta...". Thư này gửi cho em. Bây giờ th́ các anh biết là em đă có con. Cháu đă lên sáu. Nhưng chẳng có ai cưới "em thương yêu" cả. Cô em thương yêu đă bị lừa.
Vở bi kịch bắt đầu được tŕnh diễn. Thảo vốn là người không chịu nổi bi kịch, ngồi im trên chiếc ghế đệm mềm. Tuấn thôi không vẽ lên mặt bàn, hai tay khoanh trước ngực, b́nh thản. Thục nhún vai. Bích nói:
- Các anh đă gặp cháu. Thằng B́nh vẫn gọi mẹ nó là d́ Bích, nó đă phải mạo danh một đứa trẻ mồ côi cả bố lẫn mẹ, được nuôi nấng ở nhà anh trai em. Nó vẫn mong có ngày người ta cưới mẹ nó. Và đây, lá thư khác, viết cách đây không xa và cách lá kia gần sáu năm: "... em thương yêu... Chi đă phản bội anh, anh biết tất cả. Anh sẽ giết nó hoặc cho nó vào tù. Chắc em biết, anh muốn là được. Anh sẽ ly dị. Anh sẽ cưới em...". Anh Thục! - Bích quẳng đầu mẩu thuốc lá vào góc nhà - anh hăy ly dị và cưới tôi đi, cưới em thương yêu đi! Anh Tuấn ra tù rồi, đang ngồi cạnh anh đó, hăy giết anh ấy đi. Anh thích công khai mà, th́ đó, chẳng giấu giếm nhau làm ǵ!
Thục nhún vai lần nữa. Bộ comlê không c̣n hợp với vai kịch anh bắt buộc phải đóng trước mặt ba người thân của anh. Bộ comlê cũng biết nhăn nhó.
Thảo không c̣n khả năng tư duy nữa. Tất cả đều quá mới mẻ, đều ngoài sức tưởng tượng của anh.
- Anh hăy làm đi! Anh muốn là được mà - Bích rút một điếu thuốc khác, bật diêm nhưng diêm không cháy. Nàng đặt điếu thuốc lên gạt tàn.
- Em điên hả Bích? Tại sao em lại có thể...
Thục nói ấp úng. Giá anh đừng nói th́ hơn. Bích cười một khóe miệng, nàng dướn lông mày, đôi lông mày không hề được tô vẽ. Hoa hậu nào cũng thèm muốn có một đôi lông mày như thế. Nàng chộp lấy câu nói của Thục như người thợ săn sung sướng ngắm con thú vừa được xua ra quăng trống.
- Tôi không điên, nhiều lúc tôi cũng tưởng tôi điên. Tôi hiểu anh, anh Thục ạ, vậy th́ tôi c̣n sáng suốt. Người điên th́ làm sao hiểu nổi một nhà chính trị đang lên như diều được gió cỡ anh.
Tuấn đứng dậy:
- Tôi...
- Không, anh ở lại, anh Tuấn. Anh ấy sẽ không giết anh đâu. Anh ấy đang chuẩn bị lên một chức rất to, anh ấy không muốn ra ṭa đâu, dù là một phiên ṭa ly hôn ở quận - Bích nói.
Thảo thường thấy ít khi Tuấn chịu nghe sự điều khiển của đàn bà. Nhưng anh đă ngồi xuống. Anh không muốn Bích hiểu là anh sợ.
- Chính bây giờ tôi cũng không hiểu là tôi có yêu anh hay không, anh Thục. Người con gái nào cũng muốn có một người chồng. Tôi đă vụng trộm nạp mạng vào miệng hùm, tôi đă có con với anh, tôi muốn làm vợ để có quyền làm mẹ. Nhưng anh đă không cưới tôi. Sẽ không bao giờ anh cưới tôi. V́ anh yêu Chi phải không? Xin các anh đừng vội nhầm. Anh Tuấn, nếu có người nào đó cướp Chi trên tay anh, anh có giết hắn không?
- Tôi sẽ giết - Tuấn nói như người mộng du. Thảo cũng như người mộng du, cả anh, cả Tuấn đều không được chuẩn bị để nghe sự thật. Thục cũng vậy, người biết rơ sự thật nhưng đă rúc đầu vào cát, con đà điểu đáng thương đang hốt hoảng trước mặt trời sa mạc quá quen thuộc với nó nhưng chói chang.
- Vậy anh Thục, quyền lực anh lớn như vậy cơ mà, tại sao anh không giết? V́ anh không yêu Chi, có phải thế không? Anh giết th́ dễ quá. Đệ tử của anh có thể làm được mọi việc trên đời. Anh chỉ cần bỏ tù anh Tuấn thôi, v́ anh rất tôn trọng pháp luật mà. Anh đă tặng cho t́nh địch của anh những chứng cớ giả tạo đến công an cũng phải bé cái nhầm kia. C̣n anh Tuấn th́ chỉ biết trả giá.
Thục ngồi xuống, dịch ra xa Tuấn một chút. Anh lặng lẽ nh́n Bích.
- Không nên nói một nửa sự thật phải không các anh?
- Cô thật trâng tráo! - Thục nói. Nhưng anh phạm sai lầm lần nữa.
- Vũ khí của tôi là trâng tráo, anh chưa biết à? Sáu năm trời phải nói dối con, phải lừa dối mọi người, sáu năm trời được nuôi bằng ảo tưởng, tôi có quyền trâng tráo với anh chứ, chỉ với anh thôi! Hồi đó, anh chưa phải là anh bây giờ, anh phải gắn bó với tôi v́ những đồng vốn của tôi, những miếng vàng lá bố tôi nhặt nhạnh và tôi thừa hưởng. Anh cần vàng và cái nhà này để tụ bạ, để tổ chức làm ăn. Anh không yêu Chi, nhưng anh t́m mọi cách để cưới Chi. V́ sao vậy? Nói ngắn thôi nhưng để anh Tuấn và anh Thảo hiểu. V́ Chi là con gái cưng của một ông lớn. Con người đó đă đỡ anh từ bậc thang này lên bậc thang khác như người vú em, bây giờ vẫn đỡ anh. Kể ra một người tài ba như anh th́ chẳng cần phải thế. Nhưng anh cần chiếm lĩnh những vị trí thật cao trong thời gian ngắn nhất. Tôi biết điều đó đă quá muộn và tôi chắc chắn là anh sẽ không bao giờ dám bỏ Chi. Anh sẽ không bao giờ cưới tôi. Có phải thế không anh thương yêu?
Thảo cảm thấy thương Thục. Giá như anh biết tất cả những chuyện này mà không được chứng kiến cảnh hôm nay th́ anh sẽ chỉ c̣n biết khinh bỉ Thục. Nhưng giờ đây, chính anh cũng không chịu nổi sự thật được nói ra từ miệng Bích huống ǵ Thục.
Nhưng Thục đă lấy lại b́nh tĩnh. Anh không c̣n đáng thương mà đáng sợ.
- Giữa cô và tôi thế là hết - anh nói với Bích, vẻ đàng hoàng như một người trong trắng nhất đời. Rồi anh quay sang phía hai người bạn - Tôi đă tha thứ. Nhưng tôi sẽ không tha thứ nữa. Bạn với bè các anh!
Anh đứng lên và đi ra. Lần này Bích không giữ anh lại nữa. Nàng nh́n theo Thục:
- Tôi đă làm mất uy tín của anh ấy. Nhưng tôi có muốn thế đâu! V́ tôi không c̣n th́ giờ nữa.
- Không lo - Thảo nói - chẳng ai người ta tin cô đâu.
Bích ôm đầu, vai nàng xoăi xuống mệt mỏi. Hai người không thể ra về. Họ đưa Bích lên lầu rồi xuống nhà dọn dẹp căn pḥng, pha mỗi đứa một cốc cà phê đặc. Họ quyết định cùng ở lại. không thể bỏ Bích một ḿnh trong t́nh trạng như thế.
Thảo thiu thiu ngủ trên chiếc đi văng. Tuấn đổ thêm nước sôi vào phin, chờ uống một cốc cà phê loăng nhưng phải thật ngọt. Anh ngồi nh́n những giọt nước màu hồng nhạt rơi xuống cốc. Một đêm kỳ quái! Cuối cùng người chịu đựng tất cả mọi thứ lại là anh. Phải quyết định rời khỏi thành phố này thật nhanh, bước vào cuộc đời mới. Chưa bao giờ anh tự trách tính nhu nhược do dự của ḿnh như khi anh ngồi nh́n những giọt nước màu hồng rơi một cách kiên nhẫn xuống cốc. Đi thật nhanh, không chia tay, không bịn rịn và biến mất vào cái khoảng trống anh chưa hề biết, chưa từng tưởng tượng ra nó sẽ như thế nào.
Thím Vọng từ trên lầu đi xuống, bước chân thận trọng và lo âu, như thím đi trên đầu những ngón chân nhỏ bé của thím.
- Cô thế nào hả thím? - Tuấn hỏi khẽ, không muốn làm Thảo thức giấc.
- Cô bảo mời ông lên lầu cho cô nói chuyện... - thím nói rất khẽ và Tuấn hiểu là Bích chỉ muốn anh lên một ḿnh. Anh quên cốc cà phê, rón rén lên cầu thang. Mọi thứ phải được yên tĩnh, xung quanh anh đều phải được yên ổn tồn tại, c̣n anh, anh sẽ biến mất.
Bích đang nằm, vội nhỏm dậy khi anh tới ngồi lên cái ghế đặt đầu giường nàng.
- Anh Tuấn - nàng thơng hai chân, khẽ đu đưa, ngập ngừng và buông thả - em nhắc lại lần nữa là anh làm thủ tục chuyển hộ khẩu đến nhà em. Anh có nghe em không, anh Tuấn?
- Cám ơn Bích. Nhưng không thể được, Bích ạ, không thể được.
- Anh ngại Chi phải không? Rồi em sẽ nói với chị ấy. Bây giờ th́ em chưa thể nói, nhưng rồi chị ấy sẽ hiểu v́ sao em lại mời anh đến ở đây. Bích nh́n anh, đôi mắt nàng chứa đựng một trời u ẩn làm Tuấn rùng ḿnh - em yêu anh, anh biết rồi đó. Cái hôm đầu tiên ấy, em nh́n thấy anh giữa đám người bu kín ghi-sê lĩnh tiền, không hiểu sao em chợt nhận ra chính anh là người đàn ông em đang t́m kiếm và chờ đợi. Em quen sống giữa những người giàu có và quyền thế, em chán ngấy những tâm hồn trống rỗng, họ quyền thế mà bạc nhược, họ nhiều tiền mà nghèo nàn đến thảm hại. Và em dễ nhận ra anh giữa đám người là nạn nhân của cái thế giới quyền lực kia. Bắt đầu chỉ là một chút mủi ḷng nhưng sau đó là t́nh yêu đối với anh, anh trở thành niềm khát khao không bờ bến của em, sự đời vốn phức tạp và rối rắm như vậy. Nhưng em không có phước, em chẳng là cái ǵ đối với anh cả. Vậy th́, anh yêu của em, em chỉ c̣n biết làm những ǵ gọi là phải đạo, anh đang cần giúp đỡ, em muốn mọi điều tốt lành cho anh. Anh đừng giận, đừng tự ái, anh đang cần sự giúp đỡ ấy. Vả lại...
Bích không nói hết câu. Tuấn chợt nhận ra là từ chiều đến nay Bích đă bỏ lửng nhiều câu lẽ ra nàng phải nói hết. Tự dưng trong người anh trào lên một t́nh thương mạnh mẽ. Anh thấy trước mặt ḿnh một người mẹ, người chị, một cô em gái... cảm giác này chưa hề có khi anh ở bên Chi. Anh đặt bàn tay khô rám của anh lên lưng bàn tay Bích.
- Anh cám ơn Bích lần nữa, về chuyện chỗ ở của anh và những lời tâm sự. Nhưng anh thu xếp xong đời anh rồi. Anh không thể chiều ư em được - anh đứng lên, tránh không nh́n vào mắt Bích, chạy trốn cuộc nói chuyện mà anh biết là sẽ bị dồn vào tường trước t́nh thương yêu anh cảm nhận được rất rơ ở Bích. - Em ngủ ngon và quên buổi tối tai quái này đi, anh cảm thấy có chuyện ǵ đó không ổn, không b́nh thường. Em chợp mắt tí đi, khuya rồi.
Anh bước ra khỏi căn pḥng như chạy trốn, cảm giác tê tái, buồn bă. Giá như lúc đó linh tính đừng tê liệt th́ anh đỡ hối hận bao nhiêu.
Thảo và Tuấn bàn nhau làm một số việc để đỡ cho Huy. Việc đầu tiên cần phải làm là đến nơi xảy ra sự kiện. Chiều hôm đó họ đến quán cà phê Cây Táo. Bà chủ và cô Lan Hương nhạt nhẽo lấy làm ái ngại khi biết tay du đăng hung hăn kia lại là người nhà của hai người khách quen. Bà ngồi tiếp chuyện Tuấn và Thảo nhưng không uống. Bà kể:
- Tôi đang sửa soạn pha cho hai cậu ấy hai tách nâu. Hôm ấy khách đông ơi là đông phải phục vụ hai cậu ấy trước v́ đó là khách quen biết. Anh Cầm, người bị cậu Huy đâm là thủy thủ tàu viễn dương. Anh ấy ít khi lên bờ v́ là con của ông phó chủ tịch nên vài tháng lại được sang Nhật và Hồng Công một chuyến. Chẳng giấu ǵ hai anh, anh ấy có để ư đến cháu Lan Hương nhà tôi. Có hôm anh ấy ngồi suốt buổi tối, uống cà phê một ḿnh chỉ để tṛ chuyện với cháu. Tôi nói là hôm ấy khách rất đông. Các anh không bán hàng không biết chứ bọn tôi th́ không bao giờ nghe thủng được chuyện ǵ của khách. Chỉ vểnh tai nghe họ gọi ǵ, cà phê đen, đen đá, đen nóng, sữa trứng hoặc sữa trứng cà phê. Tôi không nghe ǵ hết. Họ ngồi ở góc kia, hai người đều lầm ĺ. Và thế là khi cháu Hương bưng hai ly cà phê ra đă thấy họ đứng dậy. Cả hai đều to con, đều dữ. Trước hết họ đánh nhau bằng tay. Sau đó, anh Cầm túm lấy một cái vỏ bia trên bàn, thế là cậu Huy rút con dao nhíp ra. Chưa ai nh́n thấy ǵ th́ đă thấy máu... Sợ quá, hai anh ạ. Quán tôi chưa hề có chuyện đâm chém nhau như thế bao giờ.
Bà chủ quán ôm mặt. Chắc là bà chưa từng ra trận.
ở Viện kiểm sát quận, anh kiểm sát viên trẻ, hăng hái như mọi sinh viên mới ra trường cho hai người biết là hồ sơ đă được chuyển lên trên. Đội h́nh sự của Sở đă tiếp nhận, hy vọng khớp được những đoạn trống về một vụ án nào đó. Thảo có đặt vấn đề với anh ta là luật sư có thể được tham gia vào cuộc điều tra từ những bước đầu tiên như luật tố tụng h́nh sự cho phép hay không, anh kiểm sát viên nói rằng sang năm luật mới có hiệu lực nên yêu cầu này hiện nay không chấp nhận được. Anh chép miệng: "Vả lại, luật vẫn là luật mà thôi!" Tuấn ngán ngẩm lắc đầu trước câu nói vô tư đó.
- Trong ca này - anh kiểm sát viên nói - bọn tôi không c̣n biết làm ǵ hơn. Sự việc đơn giản, bề ngoài th́ thế thật. Bây giờ bọn họ đâm chết nhau v́ một điếu thuốc lá là thường. Nhưng trong vụ này, tôi cảm thấy cơ quan điều tra muốn phanh phui một chuyện ǵ khác.
- Theo tôi - Thảo nói, v́ là nhà báo nên anh hay quan tâm đến vấn đề tố tụng và tự cho ḿnh có hiểu biết chút ít về pháp luật - nên tách rời hai vấn đề ấy ra. Nếu chỉ căn cứ vào tội danh hành hung có thương tích th́ viện có thể căn cứ vào thân nhân người vi phạm mà cho tại ngoại. Nếu việc cần, tôi có thể xin đứng ra bảo lănh.
Anh kiểm sát viên cười và Thảo nẩy ra một nhận xét là tuy mới ra trường anh đă quen với công việc xiết bao.
- Yêu cầu của anh như vậy là quá cao, không thể đáp ứng được. V́ có vấn đề nghi vấn kia nên chuyện thăm nuôi cũng khó. Nhưng anh cứ làm đơn xem, tôi sẽ giúp anh đưa đến nơi đến chốn, anh nhà báo ạ.
Thảo lại đến gặp ông viện trưởng viện kiểm sát cấp thành phố. Ông rất niềm nở. Nhưng "thả ra th́ không được - ông nói - thằng em anh đâu chỉ có đánh lộn với đâm người ta!". Thảo thấy trong giọng nói của ông chứa nhiều t́nh cảm hằn học. Có thể bọn tội phạm đă làm ông điên đầu bao phen. Cũng có thể trong trường hợp này, ông bố của nạn nhân đă có tác động cách ǵ đó đến ông Viện trưởng.
- Nhưng nó chưa có tiền án - Tuấn nói. Anh muốn kiếm một chuyện ǵ đó để gây với ông Viện trưởng. Anh chưa gặp ông ta, nhưng anh biết Thục (nếu Bích nói đúng) đă qua tay ông ta để nhốt Tuấn đúng hai trăm năm mươi ngày chẵn.
- Đồng ư - ông viện trưởng hay mở đầu câu với hai tiếng đồng ư - nhưng tôi đă bảo mà, đâu chỉ có chuyện đâm chém.
Thấy thái độ buồn bă của hai người hay chợt nhớ Thảo là nhà văn kiêm nhà báo, ông Viện trưởng níu họ lại khi họ định ra về:
- Thế này, nếu nhà văn thuyết phục được ông bố nạn nhân, tức là ông phó chủ tịch th́ sự việc đă giảm nhẹ được một nửa. Anh thử đến gặp đồng chí ấy xem.
Họ gơ cửa nhà ông phó chủ tịch vào chiều thứ bảy. Ông đang ngồi nghe câu chuyện cảnh giác. Cạnh ông là bà vợ, một người có học, hiền từ, đeo kính cận. Trông bà có vẻ là một nhà giáo. Thảo rất mừng v́ gặp họ ở nhà, như vậy có nghĩa là vết thương cậu ấm không có ǵ nguy hiểm.
Thảo nghĩ tốt nhất để mở đầu câu chuyện là hai người thay mặt gia đ́nh bị can đến xin lỗi và thăm hỏi gia đ́nh nạn nhân.
- Chúng tôi rất lấy làm tiếc! - Thảo nói.
Ông phó chủ tịch rút thuốc lá mời họ, nói vui vẻ:
- Chẳng có ǵ! Chúng tôi rất mừng là tính mệnh cháu không hề hấn ǵ. Đó là nhờ hồng phúc các cụ để lại cho gia đ́nh chúng tôi. Chính tôi đă đề nghị với quận thả cậu Huy ra nhưng họ đă chuyển lên trên mất rồi. Tôi có hỏi bên công an th́ họ nói họ phải làm cho ra nhẽ, gia đ́nh nạn nhân cũng không thể thay luật pháp. Trong thâm tâm tôi không hề muốn em anh đi ở tù làm ǵ, anh hiểu cho.
Thảo tin ông thành thực, con người thật như đếm, dễ chịu và tốt bụng. Nhưng chắc là ông chưa biết lư do cơ quan điều tra chưa thể thả Huy ra. Ông chỉ nghĩ đây là một vụ đánh lộn b́nh thường.
- Lớp trẻ bây giờ khó lắm các anh ạ - ông nói - tôi có định cho thằng Cầm nhà tôi đi viễn dương đâu, nhưng anh em họ cứ bàn vào mà nó th́ ham quá thể. Đấy, như câu chuyện cảnh giác họ vừa phát trên đài hôm nay đấy, ḿnh chỉ lơ là một tí là tội ác xảy ra ngay. Chuyện cảnh giác hay thật. Các anh vẫn nghe đều đấy chứ? Tôi th́ không bao giờ tôi bỏ, chẳng cần phải đọc sách đọc báo ǵ nhiều rách việc ra, chỉ cần anh nghe cho tôi mỗi tuần một chuyện cảnh giác là anh tránh được mọi thứ tai vạ. Vậy mà thằng Cầm nhà tôi nó có nhớ lời bố nó đâu.
Hai người ra về, yên tâm là ông phó chủ tịch sẽ không bé xé ra to như họ tưởng. Đó là con người không muốn gây thù oán với ai, không muốn kiện cáo ai. Tuy vậy, Thảo nghĩ, với cương vị phó chủ tịch phụ trách văn hóa xă hội mà ngoài chuyện cảnh giác, ông c̣n đọc thêm được một vài cuốn sách nữa th́ nền văn hóa xứ này được nhờ to.
- Ông ta trước là giáo viên. Hai vợ chồng đều là nhà giáo - Tuấn nói - một người hiền lành và đạo đức.
- Đúng thế - Thảo nói. Anh biết, sau thời gian vừa qua, Tuấn rất kính trọng những người hiền lành - ít nhất th́ ông ta cũng không có gan diệt bọn quần loe.
- Chúng ta có quá nhiều những người được làm nhưng không làm được, được học nhưng không học được. - Tuấn nói - Thảo này, cậu có tin cái ông viện trưởng kiểm soát hồi năy hiểu biết nhiều về bọn tội phạm hay không? Bọn thằng Huy ấy mà, cả ḿnh và cậu nữa, chúng ḿnh chưa hiểu ǵ lắm về bọn chúng nó đâu.
Họ chuyện gẫu về đề tài đó một lúc. Rồi Thảo nghĩ đến một người: Thục. Có thể đến Thục. Nhưng sau buổi tối ở nhà Bích, Thảo không muốn nhắc tới Thục trước mặt Tuấn. Anh do dự, nghĩ không biết có nên bàn với Tuấn chuyện đến nhờ Thục không? Mấy hôm nay Tuấn tránh mặt Chi. Cuộc đối đầu với Thục tối hôm đó đă làm Tuấn day dứt. Anh chưa biết sẽ nói với Chi như thế nào để làm nàng khỏi buồn. Nhưng Tuấn đă đọc được ư nghĩ của Thảo. Anh vẫn thường biết Thảo đang nghĩ ǵ, t́nh bạn lâu năm cho anh có khả năng đó. Anh biết, đối với Thảo, sự tự do của Huy đang là chuyện quan trọng bậc nhất, day dứt tâm năo của anh. Anh đứng lại khi hai người đến một chỗ rẽ:
- Cậu đến Thục đi! Nó kéo được thằng Huy ra đấy. Nó có thể bỏ tù ai đó th́ chắc là nó cũng có khả năng thả người nào đó ra. Sức mạnh vạn năng mà!
Thảo nh́n Tuấn, đôi mắt biết ơn. Anh biết Tuấn hiểu ḿnh và phải cố gắng lắm, t́nh sâu nghĩa nặng lắm với anh và Huy mới nói chuyện nhờ vả Thục.
- Liệu nó có muốn giúp không?
- Nó sẽ giúp. Nó đang muốn chứng minh cho Bích cho cậu và ḿnh biết nó vẫn là người rộng lượng.
Anh đưa tay cho Thảo:
- Tạm biệt. Cậu đến Thục đi. Nếu gặp Chi đừng nhắc ǵ đến ḿnh cả.
Tuấn rẽ trái. Anh mong Thục nhận lời giúp Thảo. Trong thâm tâm anh rất buồn về chuyện Huy bị nhốt. Anh không tin tưởng rằng sau khi ở tù ra con người sẽ tốt hơn lên, nhất là những người năng động và đang bối rối trước cuộc đời chật chội như Huy và lớp tuổi nó. Anh chua chát nghĩ: "Với những kẻ mạnh mẽ, có bản lĩnh cao cường như Thục, nếu được ở tù một vài năm cũng hay!". Đó là một ư nghĩ nghiêm túc. V́ anh tự cho ḿnh là một trong những người hiếm hoi hiểu được Thục. Chi hiểu rất ít về Thục. Nàng chỉ biết Thục giàu, Thục rất mạnh thế, Thục là một người đàn ông quá giỏi giang tuy cũng có nhiều tính xấu và không hợp khi chung sống với nàng. Hiểu như vậy có nghĩa là đă hiểu rất ít.
Thục ở Đông Âu về được ba ngày th́ gặp lại Tuấn sau mấy năm xa cách kể từ ngày tựu trường ở chân một quả đồi Bắc Thái. Trong một buổi tiếp khách t́nh cờ ở trụ sở cơ quan nọ. Tuấn nhận ra Thục ngay. Tuy hơn Tuấn mấy tuổi, nhưng nhờ sống ở nước ngoài, Thục vẫn như ngang ngang cùng lứa. Anh xởi lởi, hào hoa và rất nổi bật giữa đám đông. Những cô gái dán mắt vào anh. Người ta x́ xào bên cạnh Tuấn: "Cậu ấy mới về. Bằng đỏ đấy!". Miền Nam vừa giải phóng. Cả nước mộng mơ sau những năm tháng kinh hoàng. Cũng không trách. Người ta đă đau khổ nhiều, chịu đựng nhiều. Khát vọng tương lai bị chiến tranh nén lại, đang sổ lồng, tung cánh. Chính trong buổi tiếp khách hôm đó, một ông đă vào miền Nam công tác về, hào hứng nâng cốc lên và nói như đinh đóng cột:
- Từ nay trở đi chúng ta muốn khổ, Đảng cũng không cho phép chúng ta khổ nữa.
Lúc đó Tuấn không mấy tin ở con người ngây thơ một cách dốt nát và dốt nát một cách ngây thơ này. Nhưng anh cũng thấy lây cái hào hứng của ông ta và bỏ qua những ǵ nếu như ở một nơi khác anh sẵn sàng chế giễu. Ông ta c̣n nói rằng có một cái kho vô tận nào đó - dự trữ chiến lược của Mỹ - ta chưa khui ra, nếu khui ra th́ "cả nước ngồi ăn cũng được vài năm!".Ông ta nói, đồng bằng sông Cửu Long hoàn toàn có đủ lương thực nuôi cả Đông Nam á, cá th́ vô tận, khí hậu "té ra cũng là tài nguyên" và tài nguyên đó cũng vô tận... vân vân. Lúc đó Tuấn thấy thương hại con người này hơn là muốn chế giễu ông như anh vẫn làm trong trường hợp khác.
Vậy mà, ngồi bên cạnh anh, Thục sôi nổi tán đồng mọi câu nói của ông ta và mặt anh luôn luôn bừng sáng như được thắp bằng tinh thần lạc quan của con người trứ danh đó. Tuấn bỗng đâm nghi ngờ trí tuệ của người bạn mà anh vẫn nghĩ là rất thông minh và hiểu biết. Vài hôm sau anh nghe tin Thục đă được nhận vào cơ quan của cái ông lạc quan nọ. Thục là kẻ nịnh bợ ư? Khó tin quá. Anh sinh viên có bản lĩnh, dám thực hiện ư nguyện du học năm nào làm Tuấn nghi ngờ chuyện đó. Chẳng nhẽ, sống giữa không khí tự do (tương đối) của một nước xă hội chủ nghĩa Âu châu trong nhiều năm, Thục lại có thể biến ra một người không thể ngờ được như vậy?
Một thời gian sau, Tuấn gặp Thục. Họ kéo nhau vào một quán cà phê.
- Hôm trước gặp nhau hấp hổi không tâm sự được. Tuấn, cậu sống được chứ?
- Tôi vẫn sống đấy thôi - Tuấn đáp - Như mọi người vẫn sống.
- Như mọi người là thế nào? Tại sao lại như mọi người cơ chứ?
- Làm thế nào khác được?
Thục cười gằn. Hàm răng trắng muốt, đẹp và đều đặn, sít sao. Giống như một hàm răng giả.
- Không được, Tuấn ạ. Đừng thỏa măn. Con người không chết v́ thiếu mà chính là v́ thỏa măn - Thục triết lư.
Tuấn không có ǵ để phản bác Thục. Anh vẫn biết thế, thường vẫn nghĩ như thế. Nhưng anh không có cách sống khác đi được. Là một kỹ sư có bằng cấp, có việc làm ở một xí nghiệp của Nhà nước, lương tạm đủ sống (hồi đó lương của anh tạm đủ sống). Tuấn không thể làm ǵ hơn.
Thục im lặng nhấp cà phê.
- Không thể được, không thể được - Thục đăm chiêu nhắc lại, gọi trả tiền và hai người ra khỏi quán.
- Chỗ cậu làm có ǵ trục trặc à - Tuấn hỏi.
- Không, không có ǵ. Nhưng không thể được - Thục chỉ nói thế và bắt tay Tuấn.
Một thời gian sau họ lại gặp nhau. Thục không kéo Tuấn vào quán cà phê mà vào một mẹt bia tụ bạ trên vỉa hè với những bà bán hàng săm sắn, nhễ nhại mồ hôi v́ mải quạt than nướng mực, những tay nhậu béo tṛn sủi lên như một vại bia hơi. Thục uống rất nhiều, năm cốc vại to. Càng uống Thục càng năng động, lợi khẩu. Anh khác rất nhiều so với hồi mới về. Tuấn mừng v́ Thục đă ḥa nhập được với cuộc sống thành phố.
- Để tớ nói cậu nghe - Thục nói, đôi mắt hơi lờ đờ, bàn tay úp lên miệng cốc bia uống dở - Đời con người là canh bạc. Một canh bạc sát phạt nhau chí chết, tàn bạo. Đời là cái chiếu xóc đĩa. Không ai suốt đêm chỉ đặt vào một cửa bao giờ.
Thục cởi mở hơn. Thân ái hơn. Không phải nhờ bia. Mà có lẽ Tuấn làm anh tin cậy, đáng thương. Trước Thục, Tuấn chỉ là thằng khờ.
- Ngày về nước, bọn chúng nó thằng nào cũng muốn mua cả nước người ta về nhà. Một lũ thiển cận. Tớ không có tiền mua bán. Bao nhiêu tiền ném vào du lịch và quầy rượu. Tớ học sống sang trọng như người châu Âu. Đi du lịch với một cô bạn gái, chà, cũng tốn kém như ở nhà uống cà phê mà kèm thuốc ba số vậy. Tớ quan sát, suy nghĩ về châu Âu. Châu Âu là ǵ? Là không thể được. Ngôn từ khập khiễng phải không? Nhưng đúng như thế. Triết lư cao nhất của người châu Âu chỉ có ba chữ không thể được. Cậu hiểu ư tớ rồi chứ?
- Hiểu - Tuấn đáp.
- C̣n cậu th́ sao? Cậu ngồi phơi nắng và hễ bắt được con rận nào béo là đă vênh mặt lên rồi. Người ta bắt cậu đeo vào chiếc xe đạp một cái biển số và khi chạy vạy xong được việc đăng kư đó th́ cậu mừng như vừa t́m ra châu Mỹ.
Tuấn nhăn nhó như đang nhai mà gặp một hạt sạn kêu đánh cốp một cái trong miệng ḿnh, hai hàm răng tê dại. Tuấn vẫn quen nghe mọi người nói là dân tộc ta tuyệt vời, mọi người trên thế giới "mỗi sáng tỉnh dậy muốn trở thành người Việt Nam...". Anh là một người Việt trăm phần trăm.
- Đừng trách cứ ḿnh - Thục x̣e bàn tay có đeo một chiếc nhẫn vàng tây rất đẹp ở ngón út, anh nắm lấy miệng cốc bia - ở xa, ḿnh nhớ, ḿnh mong được về nước. Nhớ không chịu nổi. Nhưng bao lâu nay ḿnh nhận ra dân tộc này có quá nhiều nhược điểm, phải không Tuấn?
Tuấn gật đầu.
- Để lại chuyện đánh Tây, đánh Mỹ sang một bên. Cái đó th́ khỏi nói. Nhược điểm của dân ḿnh là thế nào cũng được. Có phải thế không?
Tuấn chưa suy nghĩ nhiều về đề tài này. Anh không trả lời câu hỏi của Thục. Măi đến sau này, anh mới biết suy nghĩ của Thục hồi đó là có lư.
- Chính cậu cũng là một loại thế nào cũng được. Cậu t́m ṭi, nghiên cứu, ăn khổ như sư để rồi mỗi năm đẻ ra vài sáng kiến hay phát minh. Rồi cậu nộp những thứ đó cho một thằng ngu như ḅ nhưng đầu óc đầy rẫy âm mưu tước đoạt. Nó gặm hết thịt màu mỡ, c̣n xương nó vứt lại cho cậu nhá. Cậu ch́m đắm trong suy tư khoa học thần thánh trong khi giun đũa chúng biểu t́nh trong bụng cậu v́ đói, v́ chúng không chịu nổi những tư tưởng lăng mạn của cậu. Đến bây giờ mà cậu ăn mặc vẫn không khác ǵ thời sinh viên. Vậy mà cậu bảo: sống được?
- Chỗ này cậu đúng. Chỗ cậu nói về bản thân ḿnh ấy. - Tuấn nói. Quả thực anh không có nổi một bộ quần áo ra tṛ để mặc đi dự đám cưới. Anh xổ giun nhiều lần, nhưng thuốc không tác dụng và anh tự nhủ: "Cho chúng nó sống nhờ chút cũng chả chết ai".
- Cậu sẽ chửi ḿnh, sẽ lên án ḿnh là thô trọc, thực dụng, đủ thứ. Nhưng mẫu người trí thức ngu lâu dốt dài như cậu cũng là vứt đi, vứt đi hết - Thục kết luận.
Giá Tuấn nghĩ là mọi thứ đều không thể được th́ anh biết làm ǵ bây giờ? Anh dí súng vào ghi-sê ngân hàng để xoay tiền mua quần áo chăng? ở khắp nơi người ta đều chỉ bán độc mỗi thứ thuốc giun ấy. Anh biết làm thế nào bây giờ?
Những cốc bia thật tuyệt vời. Chính hôm đó, Thục đă say mê kể cho Tuấn nghe anh đă sống như thế nào với cái triết lư không thể được của anh.
Thục bắt đầu cuộc sống cũng như mọi người khác đi nước ngoài về. Cũng qua một vài ngày trăng mật, thăm hỏi bà con, ăn tiêu xả láng, thuốc lá thơm Duhill mua ở Karasi bảy đôla một tút, đưa mời từ anh hải quan ở sân bay Nội Bài đến người hàng xóm đến thăm. Sau đó là cuộc sống. Cái cuộc sống đă quên hẳn ngay từ lúc đặt chân xuống sân bay nước ngoài năm năm về trước. Rồi một công việc đúng ngành nghề ghi trong văn bằng. Một chỗ ở trong khu tập thể. Một cuốn sổ gạo, vài tờ b́a mua hàng cung cấp... Ngay từ ngày đầu tiên Thục nhận ra một điều: người lănh đạo cao nhất cơ quan, người mà mọi người gọi là thủ trưởng, được tâng bốc, xun xoe, nịnh hót, biếu xén, người thường xuyên dạy dỗ, nói vong mạng về mọi thứ từ chính trị cao cấp đến khoa học di truyền, từ đạo đức cộng sản đến người máy, vi điện tử... th́ lại không hề hiểu là ḿnh đang nói ǵ. Con người đó đă từng tin và tuyên truyền khắp nơi về cái kho bí mật của Mỹ ở miền Nam, về tài nguyên vô cùng vô tận, vậy mà con người đó lại chỉ huy, ra lệnh và ban phát công đức cho anh.
Thục trằn trọc ba đêm liền, không hiểu v́ sao và từ đâu đến mà con người dốt nát đó lại có thể lănh đạo và dẫn dắt anh, can thiệp vào cuộc đời anh. Anh bật dậy khỏi cái giường một trong căn pḥng tập thể. Không thể được. Sống thế này là không thể được. Thục mua một chiếc Honda 67 tàng tàng, ngày chủ nhật phóng về ngoại thành. Anh nhận sửa chữa, từ bảo dưỡng đến đại tu những chiếc máy bơm, máy kéo Bông Sen. Tiền bắt đầu rủng rỉnh trong túi. Điều ấy cũng chẳng quan trọng lắm v́ anh đang có tiền. Điều đáng kể là bắt đầu thoát ly được sự ám ảnh về một thằng ngu ngồi chồm hỗm trên đầu. Bắt đầu thấy đời sống có ư nghĩa. V́ nó là của ḿnh. Cuộc đời của ḿnh. Đồng tiền do ḿnh làm ra. Nghĩa là được trả tiền. Nhanh chóng. Đúng mức. Mồ hôi của anh đổ ra được kính trọng.
Nhưng Thục lại mất ngủ. Không thể được. Vẫn không thể được. Người làm thuê có cái vui, cái sướng của người làm thuê. Nhưng vẫn chỉ là người làm thuê. Thục đến cơ quan, mỉm cười với tất cả mọi người. Ḥa nhă, thân ái với tất cả mọi người. Nghỉ ngơi, uống chè cho qua tám giờ hành chính. Có dịp là anh lấy HONDA phóng đi làm ăn. Như vậy đâu phải là sống. Đồng tiền làm ra anh tưởng là chính đáng hóa ra chẳng chính đáng chút nào. Mà cũng không có là bao. Không thể được. Anh chiêu tập vài kỹ sư, vài thợ máy nổ. Anh đến nhận máy ở khách hàng. Kư hợp đồng với họ. Anh thuê lại đám kỹ sư và thợ máy đang thiếu việc làm, đang sống dở, chết dở với đồng lương c̣m hàng tháng.
Tiền rủng rỉnh hơn. Những ngày thường bận rộn hơn. Nhưng cuộc sống vẫn như đang ở phía trước, rất xa, mơ hồ và ngoài tầm tay với. Cuộc sống hiện hữu chỉ là sự trải qua, tạm bợ hoặc giả vờ. Mục đích c̣n tắp tít mù xa. Không thể được! Trong nháy mắt, Thục mời các chiến hữu đến quán bia, thanh toán với anh em mọi khoản. Giải tán! "Tao sinh ra không phải để làm cai đầu dài". Đó là câu cuối cùng anh nói với các chiến hữu.
Đúng thế. Thục cảm nhận được đâu đó trong tiềm thức rằng anh sinh ra không phải để làm một tay chạy mánh vặt hay một ông tiểu chủ dù trong ngày sinh anh không ai đồn đại là anh có vầng hào quang trên đầu. Bà Nhàn, mẹ anh cũng không nói với anh điều đó. Bố chết sớm, mẹ nuôi anh ăn học, anh luôn là cây cờ nổi bật lên giữa bó đũa học sinh trong làng. Người có trí óc nhất trong đám bạn bè cùng lớp. Thục tin trong anh có một sức mạnh tiềm ẩn chưa phát hiện ra.
Anh bắt đầu t́m kết bạn mới. Trong một buổi uống bia với hai đứa bạn cùng ở bên kia về, Thục lọt vào mắt xanh một anh chàng đeo phù hiệu hải quan. Hôm đó ba đứa anh đă uống đến vại bia thứ bốn mươi chín. Trước mặt họ là một đống vỏ thuốc lá ba số, Malơbơrô. Họ nói tiếng Đức với nhau không phải v́ say, v́ để khoe khoang mà chỉ là muốn sống lại cuộc sống đă bị bỏ lại ở chân trời châu Âu mịt mù không biết bao giờ mới trở lại. Đến vại bia thứ năm mươi th́ anh chàng hải quan kia nhập cuộc. Anh ta kéo ghế lại bàn bọn Thục, lấy trong chiếc túi dưới chân hai chai Mác-ten.
- Nào, các bạn chưa quen biết. Xin mời! Xin đừng vội khen ngợi sự hào phóng của tôi. Đây là hai chai rượu không phải trả tiền. Tôi là nhân viên hải quan. Chúng tôi thường uống không phải trả tiền.
Ngay lúc đó Thục cảm thấy tất cả cử chỉ hào hiệp này là chỉ nhằm vào anh, chỉ cho riêng anh. Tan cuộc, người nhân viên hải quan bảo anh ngồi lên sau chiếc xe Cub 70 đời 81, đưa anh về tận khu tập thể. Bảy ngày sau, anh ta lại đến. Anh ta đến lần nữa vào chín ngày sau đó. Thời gian vừa đủ để họ biết nhau, cùng nhau nhâm nhi, rung đùi trước những tư tưởng triết học mới mẻ đối với họ, những người rất ít đọc triết học.
- Người ta ngu, nhưng chúng ta không ngu - anh hải quan nói.
- Người ta nói: có thể được. C̣n tớ, tớ bao giờ cũng nói: không thể được - Thục nói - nào nâng cốc cho những người bao giờ cũng nghĩ là không thể được!
Vài ngày sau đó, Thục, anh nhân viên hải quan, một đại úy công an và một trung úy hải quân (cho đến bây giờ chính Thục cũng bán tin bán nghi không hiểu hai anh chàng này có phải là sĩ quan công an và hải quân không? những cái lon trên vai họ thật hay giả) và một anh thợ máy, tất cả lên một chiếc ca nô loại nhỏ. Họ ra biển, hướng về vùng biển quốc tế ngoài phao số không. Tất cả những chi tiết nhỏ nhất của chuyến đi đă được tính toán kỹ càng. Họ cập mạn một con tàu vừa từ cảng Kôbê về, mới thả neo trong vùng biển ngoài lănh hải.
Hàng hóa được chuyển từ trên tàu xuống chiếc ca-nô. Radio - cátxét, xe máy đời mới nhất, quạt bàn, những kiện thuốc lá, thuốc tây, thuốc kích dục nhăn hiệu mặt trời, đồng hồ điện tử và pin dùng cho những đồng hồ đó, quần áo Lewis đủ bộ, kể cả mũ cao bồi và roi da dùng cho cao bồi cưỡi ngựa, nịt vú Nhật và những thứ dùng cho đàn bà dưới nịt vú... Chiếc ca-nô trở về đất liền, cập vào một băi sú. Hàng hóa được đưa lên xe du lịch, xe máy, xách tay, chuyển sang thuyền câu, mục tiêu cuối cùng là chợ và những ổ buôn lậu ẩn ḿnh trong tiếng nhạc buồn rầu của các quán cà phê tranh tối tranh sáng. Nhạc Trịnh Công Sơn và tiếng hát đặc sắc của Khánh Ly bỗng trở thành kẻ đồng lơa, bao che cho một con suối ngầm chảy lặng lẽ ngày đêm bên dưới cuộc sống được những tờ báo hiền lành mô tả như một vườn hồng. Thục tiến bộ rất nhanh trong công việc mới. Anh định giá chất lượng các mặt hàng thành thạo hơn những chuyên gia lành nghề, nhặt ra những đồng đôla giả trong đêm tối. Và nhanh chóng bao quát được một thị trường rộng lớn của những người buôn lậu các cỡ.
Giai đoạn "hàn vi" đó, Tuấn không biết Thục giàu có đến mức nào. Nhưng chắc chắn Thục giàu lên rất nhanh. Một buổi tối, Thục đến rủ Tuấn đi uống cà phê, cho Tuấn một xếp tiền, một cái quần Hara, một chiếc áo phông màu cà phê sữa nhăn hiệu úc. Thục nói: "Bây giờ th́ có thể được rồi, tạm gọi là có thể được rồi. Tao đă bỏ ra nửa cây vàng để liên hoan, thanh toán các khoản và chia tay với thằng hải quan, tay đại úy và trung úy không biết thật hay dởm kia. Chúng nó đang phất, đang lao vào như điên th́ tao bỏ, tao biết thế nào là cái lim của cuộc đời". Nhâm nhi điếu Đunhin, giọng Thục đầy âm hưởng triết học: "Bây giờ là một giai đoạn mới. Tao sẽ vào Đảng tháng ba năm nay, trước tháng ba th́ hơi sớm, nhưng sau tháng ba th́ có lẽ muộn. Tháng ba là thời điểm mùi vị con buôn trong tao bốc hơi đến mức tao gần như trở thành người tinh khiết". Tuấn nói: "Nhưng vào Đảng đâu có phụ thuộc vào ư muốn của cậu?". Thục nói: "Tao đă có tiền, tao có tự do và điều kiện. Rồi mày xem!".
Tháng ba năm đó Thục vào Đảng thật. Anh mua một căn pḥng khiêm tốn, nguyên là gian nhà của một nha sĩ có tiếng. Sau khi ông này chết, căn pḥng bỏ không v́ con cái không đứa nào thèm ở. Chúng nó đành bán lấy tiền chia nhau. Tuấn đến thăm Thục sau khi anh dọn đến nhà mới nửa tháng. Pḥng không bày biện ǵ. Cả tủ áo cũng không. Như nơi ở của một sinh viên nghèo. Thục ăn mặc giản dị đến ngạc nhiên. Một bộ quần áo bảo hộ như mua đại đâu đó ngoài đường phố. Anh hút thuốc Sông Cầu, mời Tuấn thứ thuốc ai cũng hút ấy. Anh pha trà với vẻ chăm chú của những người có thói quen thận trọng, chín chắn. "Phải thế, Tuấn ạ. Phải thế. Ngay cả một con mèo hen nó cũng biết co ḿnh lại, giấu vuốt đi trước khi vồ mồi". - Thục nói như để giải đáp những câu hỏi trong mắt Tuấn. "Trước khi lấy của ai cái ǵ th́ phải biết cho cái đă" - Thục nói tiếp, giọng vẫn đầy âm hưởng triết học. Thục định lấy cái ǵ, Thục đang cho ai cái ǵ, hôm đó Tuấn chưa biết. Anh chỉ biết là Thục rất giàu, Thục đă lấy của người đời lắm thứ. Nhưng của cải Thục biến đi đâu? Trước mắt Tuấn chỉ là một anh kỹ sư nghèo, có một căn pḥng trống huơ trống hoác. Măi sau này Tuấn mới nghĩ ra là giai đoạn đó Thục đang chơi con bài đạo đức. Mà đạo đức ở xă hội ta thường được quan niệm đồng nghĩa với sự nghèo, dù là cái nghèo giả tạo. Thục tiễn chân Tuấn đến đầu ngơ. "Này, Tuấn - anh nói như vô t́nh nhưng không giấu nổi vui vẻ - cái ca nô và ba thằng bợm kia bị hốt cách đây nửa tháng rồi. May không? Tớ đă kịp thời dừng lại ở cái lim!". Một tháng sau Thục báo tin cho Tuấn là anh đă "rút khỏi nhà giam một thằng!". Giọng anh tự nhiên như vừa rút cái bút bi ra khỏi túi. "Tay này nó biết về tao quá nhiều, phải rút nó ra" - anh nói. Tuấn đoán có lẽ là tay hải quan. Nhưng Thục không cho biết anh rút chiến hữu ra bằng cách ǵ.
Một thời gian khá lâu Tuấn không gặp Thục. Hai người vẫn ở cùng một thành phố. Nhưng Tuấn không thấy có nhu cầu gặp lại người bạn lớn tuổi. Nhiều lúc Tuấn nghĩ Thục có lư. Nhưng trong t́nh cảm, Tuấn không chấp nhận được cái lư ấy. V́ thế Tuấn ngại gặp anh.
Măi đến tháng mười năm đó, trong một cuộc họp, Tuấn mới biết Thục vừa được nhấc khỏi xí nghiệp lên làm thư kư riêng cho một ông lớn. Một nhân vật nổi tiếng nhờ chức vị, với bầy chó béc-giê và con chó TốT sung sức. Trong một buổi chuyện gẫu ngoài hành lang một cuộc đi tham quan, Thục đă lộ ra khả năng hiểu biết của anh về những con béc-giê lai Đức. Anh lọt vào mắt xanh của vị thủ trưởng kia. Ông liền bảo tổ chức thay viên thư kư riêng của ông hiện đang dùng, tuyển Thục thay thế. Thục được ông yêu nhờ tài dạy chó với phong độ tài tử, nhờ sự mẫn cán, thông minh, nhờ các văn bản, bài báo sắc sảo của anh kư tên thủ trưởng. Người ta khen Thục đủ điều. Giàu có, lịch sự, sẵn sàng giúp đỡ mọi người khi họ có việc với đồng chí thủ trưởng kia. Mà giúp đỡ một cách vô tư, không ṿi vĩnh, không đ̣i hỏi, bắt bí hay chiếu tướng bất kỳ ai như anh thư kư trước. Nhiều người mang ơn Thục. Cả một xí nghiệp hay một cơ quan, một cá nhân nào đó khi có việc với thủ trưởng của anh đều ít nhiều hàm ơn anh, người thư kư riêng dễ chịu và tử tế. Nhiều người trong giới viên chức nói với nhau rằng chàng trai trẻ bặt thiệp, đẹp trai, có tài và hiểu biết này chỉ là một vị lănh đạo trẻ đến làm trợ lư để thực tập cho quen việc trước khi nhận một chức vụ xứng đáng đang chờ anh ta. Có kẻ pḥng xa đă bắt đầu kết thân với anh, hào hiệp và rất hết ḿnh, thậm chí c̣n nịnh bợ anh nữa.
Riêng Tuấn, anh chỉ cảm thấy không ưa Thục như trước, không muốn cùng uống cà phê với Thục như trước, thế thôi.
Măi sau này, do t́nh cờ Tuấn mới nghe được câu chuyện đổi đời của Thục xẩy ra chiều hôm đó khi ông thủ trưởng đang ăn trái cấm với một bà nổi tiếng. Thục được cử làm giám đốc một xí nghiệp rất béo bở. Anh đổi nhà, đổi cách ăn mặc, kể cả lời ăn tiếng nói và thái độ cư xử. Anh không c̣n là một chàng sinh viên nghèo, một thư kư riêng mực thước, chay tịnh. Anh hiện ra trước mắt mọi người như là một giám đốc trẻ có mă ngoài hiện đại rất đáng thèm muốn, có phong độ một nhà doanh nghiệp, biết làm ăn, biết tiêu tiền để làm ra tiền và năng nổ, sôi sục. H́nh ảnh Thục đáp ứng những yêu cầu mới của những người chọn tuyển cán bộ lănh đạo hợp thời. Cái gia tài chắc chắn to lớn do Thục kiếm được nhờ chiếc ca nô đă cho anh điều kiện để sống, để nhào nặn bản thân ḿnh theo yêu cầu của cuộc sống và những quan điểm về con người đang thay đổi.
Cuối cùng là Thục hiện ra với con chó Tây, con chó Bốp đẹp mă và thông minh mà ai cũng biết là anh vừa được sang tên một cách bí ẩn. Anh dắt con chó đi dạo trên đường phố, tự tin, như trêu trọc những ông giám đốc dốt nát và vất vả, tất bật v́ chính sự dốt nát ấy.
Hôm đó, Tuấn đi với Chi trên vỉa hè, gặp lại Thục với con chó. Hồi đó Chi mới chuyển về, đang cô đơn v́ thiếu bạn. Nàng có ấn tượng rất sâu sắc về anh chàng giám đốc trẻ mà nàng gọi riêng với Tuấn là người đàn ông với con chó lớn, nhại lại tên một truyện ngắn về t́nh yêu của Sê-khốp mà nàng rất mê.
Rồi đến đám cưới của hai người. Tuấn mất Chi, mất một cách tự nguyện v́ chính anh đă hiến tế nàng cho Thục. Như xưa kia người ta vẫn thả những cô gái đẹp nhất làng xuống sông cho Hà Bá. Tuấn buồn khổ, xa lánh cả hai người. Để chống lại nỗi buồn chính bản thân cũng không lường được ấy, Tuấn xin biệt phái vào Nam một năm. Lúc trở về, Thục đă trở thành "người hùng" của thành phố. Địa vị cao sang, gia tài kếch sù, thế lực mạnh của Thục đă làm Tuấn sửng sốt. Có lẽ trong số bạn bè cùng tuổi chưa ai làm nổi một phần những ǵ Thục đă làm được cho bản thân ḿnh. Về quyền lực và của cải. Về danh vọng và sự hâm mộ. Về những giai thoại trong quán nước vỉa hè hay giữa các cuộc họp quan trọng nhất. Đồng thời, Thục cũng biến mất khỏi Tuấn, hay nói một cách h́nh ảnh hơn, Thục đi hẳn khỏi ḷng Tuấn. Cũng chỉ v́ những cá tính đỏng đảnh của Tuấn: anh không ưa chơi bời với những kẻ giàu sang và hănh tiến.
Người ta biết Tuấn vốn là bạn thân của vợ chồng Thục. Nhiều người lân la làm quen với anh. Họ hy vọng được gặp Thục ở nhà anh. Hoặc nhờ anh chuyển cho Thục một lời nhắn làm thân, một lời thỉnh nguyện. Họ nói với vẻ lơ đăng hay vô t́nh nhưng có mục đích hẳn hoi: họ bắn lời khen ngợi về phía Thục như những mũi tên mà Tuấn là dây cung. Qua những tṛ mèo của cuộc sống hiện đại đó Tuấn dần dần h́nh dung ra thế và lực của Thục trong xă hội nhỏ của giới viên chức. Có những điều Tuấn không tưởng tượng nổi. Thục có thể, bằng cách nào đó, thông qua một dây chuyền phức tạp nào đó, bán cho người này người kia một chiếc Cub phi mậu dịch với giá bằng một nửa, thậm chí một phần ba giá thị trường. Thục có thể viết một thư tay để cứu ra khỏi hải quan những kiện hàng chỉ có trời mới biết chứa những ǵ, từ giấy cuốn thuốc lá đến bột B.12 hay máu khô. Thục có thể bằng cách nào đó thật khó hiểu, làm thay đổi nhân sự ở những bộ phận nhạy cảm nhất, nghĩa là béo bở, thơm tho nhất ở một cửa hàng, một xí nghiệp hay công ty... Huyền thoại của đời sống nảy sinh hàng ngày từ khả năng ngh́n tay ngh́n mắt của Thục, một người c̣n quá trẻ để tích tụ được trong con người bé nhỏ, hữu hạn của ḿnh quyền lực khó tin được của ma quỷ hay thần thánh.
Câu chuyện ấy xảy ra từ một buổi chiều. Chi mới từ Hà Nội chuyển về được hai mươi hôm. Chưa có hộ khẩu, tứ cố vô thân, chưa có bạn bè.
Trong giới trí thức, những người hay đọc báo, người ta biết Chi sẽ về công tác ở thành phố này trước một tuần lễ. Không phải Chi là một minh tinh màn bạc. Chưa ai biết mặt nàng. Cái tin hấp dẫn đó tung ra từ đâu đó rồi lan truyền trong các quán cà phê thường tụ bạ giới viên chức vốn rỗi răi. Cô gái đầu ḷng của nhân vật quan trọng nọ được ngưỡng vọng không chỉ nhờ tên tuổi của ông bố mà c̣n chính v́ bản thân sự kiện lạ này. ở thành phố trước nay chưa hề có một cậu ấm, cô chiêu nào cỡ đó về sinh cơ lập nghiệp. Không vị nào có cương vị như ông cụ thân sinh ra Chi lại để cô con gái một của ḿnh về làm việc nơi chân trời góc biển này.
Tuấn gặp Chi trong một cuộc họp. Sau một giờ bị tra tấn bởi bài nói cũ rích, nhàm chán, không có mấy thông tin của diễn giả, hết chịu nổi, Tuấn lần ra hành lang. Anh sững sờ khi nh́n thấy Chi ngồi buồn rầu trên một cái ghế dựa, hờ hững nh́n ra đường.
- Anh cũng trốn à? - nàng hỏi Tuấn để làm quen. Câu hỏi giao đăi ấy thoát ra từ một cái miệng thanh tú như sinh ra không phải để ăn, để nói mà là một công tŕnh nghệ thuật cho người đời chiêm ngưỡng.
Tuấn mời Chi ra phố uống cà phê.
- Phải đấy - nàng vui vẻ hưởng ứng - cứ lân la ở đây họ lại bắt vào nghe th́ nguy to.
Những tư tưởng lớn gặp nhau. Tuấn đáp:
- Nếu phải tuyên án thằng nào tôi sẽ bắt hắn ngồi im nghe ông ta diễn thuyết vài ngày.
Chi chuyển sang nói về trại giam, ṭa án, đời sống nhà tù. Nhờ nàng Tuấn mới biết trong nhà tù cũng có thi đua.
- Đối với tôi - nàng chậc lưỡi - nghe rao giảng đạo đức là một h́nh phạt nặng nề.
Chỉ cạn nửa cốc cà phê là Tuấn biết lai lịch người bạn gái mới gặp. Chi đúng là cô gái bọn Tuấn bàn tán với nhau trước đây một tuần. Tuấn cảm thấy chính vẻ quư phái, học thức đă làm anh choáng váng khi gặp Chi ở hành lang chứ không phải v́ sắc đẹp lụa là, rực rỡ của nàng. Chi nói nàng mới về đây, đang ở nhờ vợ chồng cô bạn làm báo. Tuấn biết cô bạn đó, một cô nhà báo tính t́nh phóng túng, đang có vài tai tiếng nhỏ về yêu đương, tuy vậy những bài cô ta viết thường được chú ư. Chi nói, chưa bao giờ nàng thấy Hà Nội ngột ngạt như những ngày này, cái Hà Nội thân thiết của nàng. Nàng phải bỏ thủ đô ra đi cũng là bất đắc dĩ. V́ nàng không chịu nổi gia đ́nh. Bố nàng là một người quá nghiêm khắc. V́ quyền lực của ông lớn nên ông phải có đạo đức tương ứng. Ông cấm không cho nàng để tóc kiểu này, đội mũ kiểu kia, mặc quần áo kiểu nọ. Ông vẫn thỉnh thoảng bắt nàng ngồi quay mặt vào tường để viết bản kiểm điểm về một câu nói hỗn nào đó. Ông thành thật tin rằng phương pháp rèn giũa con người những năm năm mươi là có kết quả rất khả quan.
Chi phải vật lộn gay go để được chuyển về đây. Vật lộn như thế nào, giọt nước nào đă làm tràn cốc nước, măi về sau, khi đă trở nên thân thiết với Tuấn nàng mới nói. C̣n hôm đó, trong quán cà phê vẫn c̣n nghe oang oang tiếng vị thủ trưởng từ trong hội trường vọng ra, Chi chỉ nói qua như thế.
Sau đó họ gặp nhau vài ngày một lần. Khi th́ do t́nh cờ. Hoặc Chi, hoặc Tuấn t́m gặp nhau. Sau giờ làm việc, họ thả bộ dọc một đoạn phố, vào quán uống chút ǵ đó, nói với nhau câu chuyện bâng quơ, nhiều lần Tuấn thú vị nghe Chi quở trách về một cái cúc áo cài lẫn hay cái cổ áo là cháy. Cũng có lúc họ cùng im lặng đi bên nhau, nghe nhau qua hơi thở. Những lúc đó Tuấn thấy ḿnh đang sống trong một cuộc đời khác, anh không nghe thấy tiếng xe cộ và mọi thứ ŕ rầm trên đường phố.
Tuấn măi măi không hiểu được t́nh yêu là ǵ. Anh càng nghĩ, càng muốn phân tích về t́nh yêu bao nhiêu th́ anh càng không hiểu được nó. Anh loay hoay cứ tự hỏi là có phải ḿnh đă yêu Chi, yêu nàng ngay từ hôm gặp mặt đầu tiên hay chỉ là một t́nh bạn thân thiết b́nh thường. Anh chỉ hiểu ra những điều đó khi đă quá muộn.
Họ vẫn gặp nhau, Tuấn không biết là anh đă yêu nàng. Thời gian đó anh chỉ làm những ǵ t́nh cảm anh đ̣i hỏi. Anh muốn nh́n thấy nàng, muốn được nghe nàng nói, nghe nàng quở trách thân ái đầy quyền lực mà không hề có ư thức nàng là sở hữu của anh, riêng anh mà thôi. Anh chưa hiểu đó là đặc thù không lẫn được của t́nh yêu muôn thuở. Sau này, khi đă mất nàng rồi anh mới biết một điều giản dị là anh không thể sống thiếu nàng. Nhưng đó cũng là một điều đă muộn.
Thế rồi chiều hôm đó, họ gặp Thục trên đường phố. Thục dắt con chó Bốp theo sau. Bốp đang ở tuổi đầy năm, nh́n đời với con mắt khờ dại của con vật biết rơ vinh dự được dạo chơi trong xă hội loài người. Măi sau này, khi đă chứng kiến nhiều cảnh bi hài của những con người hai chân hẳn hoi quỵ lụy, nịnh hót ông chủ c̣n hơn cả nó, con Bốp mới nảy sinh ra cái tính khinh mạn, coi thường con người. Chứ hồi đó, trông nó thật dễ thương. Đôi mắt màu tro, cái lưỡi cũng chưa đỏ hỏn hung bạo, nó ve vẩy đuôi với Chi và Tuấn ngay sau khi Thục vồn vă đưa tay ra. Cả Thục, ông chủ của nó cũng dễ thương, vồn vă không kém. Thục kêu ca là tại sao Tuấn ít đến thăm anh. Trong khi nói với Tuấn anh vẫn thỉnh thoảng liếc nh́n Chi, cái liếc rất đàn ông, đàng hoàng và duyên dáng. Hai người không thể bứt ra khỏi Thục được nữa. Thục mời họ vào quán ăn, gọi bia hơi, ṣ huyết, mực nướng, giá biển xào và cuối cùng là mỗi người tráng miệng một bát sủi d́n làm đúng kiểu Tàu. Con Bốp ngoan ngoăn nằm cạnh chân Chi. Nó gác mơm lên chiếc dép xốp rất gợi cảm của nàng. Thục có vẻ hài ḷng về con chó. Anh mua một bát xương nhừ, đặt bát xuống đất, trước mơm nó. Chi nh́n con Bốp và Thục với đôi mắt thiện cảm. Thỉnh thoảng nàng mỉm cười.
Ăn xong, cả Chi và Tuấn đều không muốn về nhà ngay. Thục nói anh cũng thế. Anh nói với Chi rằng nếu về nhà nằm xuống cái giường trống th́ đi dạo c̣n hơn. Nhất là sau khi ăn xong, được đi dạo thật tuyệt vời.Trời tối rồi, họ vẫn lang thang, mỗi người đều cố viện ra một lư do ǵ đó để khỏi về nhà. Đối với họ, mái nhà là một biểu tượng g̣ bó. Thế hệ Tuấn trôi qua một nửa thời trai trẻ ở quán nước và đường phố. Anh của họ ở Trường Sơn. Bố họ ở nhà tù và rừng thiêng nước độc Sơn La, Lao Bảo. Họ ra đường từ tuổi c̣n thơ và chẳng có ai kèm cặp họ.
Khi chia tay với Tuấn trước thềm nhà cô bạn, Chi nói: "Em nhớ ra rồi! Một cái ǵ rất Sê-khốp. A, đúng rồi, anh ấy là người đàn ông với con chó lớn". Tuấn mỉm cười, thấy trái tim con người có thể lầm lạc đến nguy hiểm. Nhưng ngay lúc đó anh cảm thấy thế nào rồi cũng có một chuyện ǵ sẽ xảy ra.
Sau đó, Thục thường tự lái xe đưa Chi về Hà Nội thăm gia đ́nh mỗi tháng một lần. Trong những cuộc đi như thế Thục lái lấy xe, không nhờ tài xế. Tốc độ cuốn như băo. Tuấn không nói về chiếc xe mà là về "quá tŕnh tất yếu" của t́nh yêu, của một trái tim nhầm lẫn. Sự đam mê cháy trong mắt Thục cùng ư chí mănh liệt tiềm ẩn trong đôi mắt ấy đă đốt cháy lư trí của Chi. Vả lại, phong độ ấy của chàng trai đă làm nao núng bản năng của cô gái đă từng sinh ra trong nhung lụa. Tuấn đă không làm ǵ để cứu Chi ra khỏi ngọn lửa ma quái ấy. Anh biết Thục đang say mê Hương, đang t́m mọi cách để có Hương. Theo Tuấn, t́nh yêu của Thục với Hương có thực hơn, nguyên thủy hơn tuy Thục chưa bao giờ ngỏ ư muốn cưới Hương cả. Nhưng Tuấn không làm ǵ hết. Chi th́ không kịp đắn đo, Tuấn không kịp suy nghĩ và hành động. Anh tin một điều không có căn cứ: Nếu Chi yêu anh th́ sớm hay muộn nàng sẽ đến với anh. Nhưng nàng đă không là của anh. Nàng bị ám ảnh bởi h́nh tượng người đàn ông và con chó lớn. Định mệnh đă ngăn Tuấn lại, biến Tuấn thành kẻ hoài nghi, rụt rè và mất tự tin. Và anh đă mất nàng, đau đớn cực kỳ nhưng bề ngoài vui vẻ và dịu ngọt.
Không thể quên ngày Chi nói với anh về chuyện đó. Nàng muốn tŕ hoăn thêm một ngày. Chi hẹn Tuấn ra đảo với nàng trong một chuyến công tác ngắn. Tuấn đă từ chối. V́ hôm đó những tấm ảnh màu sắp hiện lên trên mặt mi-ca. Một chương mới trong kỹ thuật in trên nhựa đang mở trang đầu tiên trước mặt Tuấn, người săn t́m những điều kỳ diệu, người luôn luôn nghĩ rằng ḿnh và đồng nghiệp của ḿnh không có lư do ǵ để thua người Nhật Bản. Tuấn đă từ chối chuyến đi. Chi khóc thầm. Nàng hiểu lời từ chối ấy có ư nghĩa khác. Tuấn là một người tinh tế. Tuấn phải biết nàng mời anh ra đảo để làm ǵ và không một người đàn ông đang yêu nào lại có thể từ chối một dịp như thế. Nàng hy vọng trong khung cảnh hoang vắng, xa cuộc sống thường ngày, Tuấn sẽ phải bộc lộ ḿnh rơ hơn, can đảm hơn. Nhưng Tuấn đă từ chối. Đối với Chi, đó là sự từ chối thẳng thừng. Tuấn đă không muốn cho nàng biết điều nàng muốn biết.
ở đảo về Chi không t́m đến Tuấn ngay. Mấy hôm sau, họ gặp nhau trong dịp Thục mời cả hai đi Băi Cháy bằng chiếc ô tô của xí nghiệp anh. Một ngày chủ nhật. Nắng kinh khủng. Băi tắm rất vắng người. Chi nói công nhân mỏ than không có tiền để qua phà đi tắm biển ngày chủ nhật. Biển chỉ dành cho ai ở đâu đâu đến như người lạ. Chi khắc khoải về chuyện đó và nàng hơi buồn. Thục, Tuấn, Chi và con chó Bốp. Họ thuê hai pḥng ở khách sạn để nghỉ trưa. Chiếc xe Jeep Mỹ đưa từ miền Nam ra của xí nghiệp Thục đỗ dưới bóng mát hàng thông trước khách sạn. Ngồi lái chiếc xe Jeep trông Thục mạnh mẽ, hấp dẫn như một diễn viên phim đuổi bắt.
Họ xuống biển tắm. Uống bia hơi, thứ hàng xa xỉ ở khu mỏ. Chi kể rằng cách đây vài năm địa phương có một kế hoạch làm nhà máy bia nhưng bố nàng đă bác đi. Ông yêu cầu khu mỏ dành vốn để mua thêm máy móc khai thác. Đối với ông, việc làm nhà máy bia là một biểu hiện về ư thức hệ, nhân chuyện này ông phàn nàn với Chi rằng ở nhiều địa phương người ta đang khuyến khích tâm lư tiêu dùng mang tính tư sản, một biểu hiện làm nản ḷng trong sự nghiệp tích lũy cho bước đi ban đầu. Chi căi ông. Nàng nói với bố rằng bước đi ban đầu là một khái niệm mơ hồ, c̣n công nhân mỏ đang cần bia để giải thoát CO2 ứ đầy bắp thịt làm họ mệt mỏi. "Chúng ta tích lũy để làm ǵ - nàng nói, quên hẳn là đang nói với bố ḿnh - khi thế hệ hôm nay đang gầy ṃn đi v́ thiếu ăn. Con nghi ngờ cái thiên đường của bố!". Ông cụ đập bàn: "Mày nghi ngờ hả? Ai th́ được chứ mày là con tao, mày không có quyền nghi ngờ!". Ngay sau đó ông bắt nàng ngồi, quay mặt vào tường để viết một bản tự kiểm điểm.
Câu chuyện của Chi làm họ xích gần nhau lại. Không ai lên án ông già. Họ cảm thông những định kiến khắt khe trói buộc suy nghĩ của ông. Họ chỉ buồn cười về bản tự kiểm điểm. Chi nói là nàng ngồi vào bàn, chép lại một bài thơ t́nh của Léc-môn-tốp, lúc quay lại th́ xe đến đón ông cụ đi họp từ bao giờ. Nàng viết vào cuối bài thơ một câu bằng tiếng Nga: "Thiên đường sẽ không có nếu những người xây dựng thiên đường đang đói và chia rẽ như đám con của Nôê xây tháp Babel. Ai biết điều đó?". Nàng xé vụn tờ giấy cho vào sọt rác rồi đi ngủ.
Họ cậy ṣ huyết do một bà buôn bày trên cái mẹt đan bằng cây dành dành, nhắm với bia. Rồi lại xuống biển. Lâu ngày không ra biển, Tuấn như cá xuống nước. Biển đối với anh là tất cả niềm vui, niềm ham sống trên đời cộng lại. Anh có thể bơi lội suốt ngày như một con cá. Nhưng Thục và Chi không biết bơi. Tuấn sải ra lớp sóng bạc đầu hiếm hoi. Băi Cháy chỉ là một cái hồ lớn bị ngăn cách với biển qua những ḥn đảo nhiều màu sắc của vịnh Hạ Long. Tuấn bơi một lúc, quay lại nh́n. Trên băi vắng, hai bóng người nhỏ bé, xa tắp đang ngồi sát lại gần nhau. Anh nh́n thấy Thục quàng tay qua vai Chi. Xa lắm, nhưng anh vẫn nh́n thấy. Rồi Thục hôn Chi. Lúc đó đă bơi ra xa hơn, nhưng anh vẫn nh́n thấy họ hôn nhau. Con Bốp ngoan ngoăn và buồn rầu nằm bên cạnh trông xa như một búi cỏ héo. Tuấn thấy nghẹn. Anh bơi, bơi ra xa, đè lên những lớp sóng bạc đầu. Anh bơi đến lúc không c̣n nh́n thấy họ nữa. Anh muốn bơi măi nhưng rồi ṿng về phía ḥn Trấu. Anh định lên bờ cách băi tắm ba cây số, sẽ đi bộ một ḿnh dọc theo con đường nhựa ven núi về khách sạn. Nhưng một chiếc ca nô cứu sinh đuổi theo anh. Nó rẽ sóng trắng xóa, ch́m mất rồi lại nhô lên. Nó quyết bắt kịp anh bằng được. Anh biết ḿnh đă vượt quá xa ranh giới an toàn bơi vào vùng biển nguy hiểm. Người ta bắt anh lên ca-nô. Thục và Chi đợi anh trên bờ. Cả hai vẫn mặc quần áo tắm. Anh thấy một khoảng trống lớn trong ngực khi nh́n thấy Chi. Nàng trong bộ đồ tắm Bikini, một băng vải tím trên ngực, một băng khác phía dưới. Đó là tất cả vải vóc trên người nàng. Trong hai mầu vải đó nàng lộ ra như một pho tượng cẩm thạch nhoáng nước. Anh khóc. Anh muốn sụp đổ hoàn toàn trước vẻ đẹp của thân h́nh nàng mà giây phút này anh mới nhận ra. Giây phút anh mất nàng.
Nàng ôm chầm lấy anh vừa từ cơi chết trở về. Chi nói như khóc: "Trời ơi, em tưởng anh chết đuối mất rồi". Chính nàng bắt Thục đi gọi ca-nô và anh phải trả một số tiền không nhỏ cho công ty cứu hộ. Trưa hôm đó Tuấn nhường pḥng cho hai người. Họ ngủ chung pḥng đến bốn giờ chiều mới dậy. Khi họ ngủ trong pḥng, Tuấn lang thang trên bờ biển. Anh ư thức được ḿnh vừa mất mát một cái ǵ trọng đại, thân thiết nhất trên đời. Anh không có nhiều thời gian để suy ngẫm. Nhưng anh biết rơ nếu hôm đó cùng ra đảo với Chi anh sẽ không có mất mát này. Đó cũng chỉ là giả thiết - anh tự nhủ - biết đâu Chi không yêu ḿnh và ḿnh đă mất cái ḿnh không hề có. Anh không xuống biển lần nào suốt buổi chiều. ở đây biển đối với anh quá mặn và nước có vị đắng.
Trong bữa ăn tối khách sạn dọn riêng cho ba người, Thục thanh minh:
- V́ mai mới về được nên ḿnh đă đặt cơm. Cậu có khó khăn ǵ với xí nghiệp không?
- Tôi có thể đi với ông bà suốt tuần trăng mật - Tuấn nói.
Chỉ có Chi nhận ra mùi vị chua chát trong câu nói ấy của anh. Thục không chú ư v́ anh đang ngây ngất.
- Thôi, nói phắt đi cho rồi - Chi mạnh mẽ, dứt khoát như xưa nay nàng vẫn thế - Trưa nay anh Thục đă hỏi và em đă nhận lời.
Họ làm lễ cưới một tuần sau đó. Tuấn đă quen sự vội vă của Chi trong nhiều chuyện đời. Cái hôn vội vă. Hiến dâng vội vă. Và đám cưới vội vă. Chỉ đối với riêng anh, nàng đến, đúng hơn, nàng trở lại quá muộn màng như là chưa bao giờ nàng vội vă. Khi đă yêu Chi, có Chi, Tuấn mới hiểu sự không vội vă ấy chính là v́ nàng yêu anh.
Chi không tin cho gia đ́nh biết mặc dù Thục van nài. Thục van nài đến mức Chi phải gắt lên: "anh c̣n ư định ấy th́ em cắt đó! Cũng không mấy người được mời, tuy có bao nhiêu người muốn đến dự và mừng cưới đôi tân nhân. Tuấn đến dự bữa cơm thân mật, tặng hai người một cái đĩa sơn mài của họa sĩ Nguyễn Sáng, vẽ một con gà vuông, cái mồng gà tuyệt đẹp, màu đỏ ấy chỉ có thể so sánh với những bông chuối rừng mà Thục và Tuấn đă từng được nh́n thấy trên những mái đồi Bắc Thái. Hôm ấy, Tuấn tưởng Chi đă có bầu nên đám cưới được tổ chức vội vă.
Nhưng không phải thế. Một năm sau, Chi t́m đến Tuấn vào một buổi trời mưa, một buổi chiều thứ bảy. Nàng có vẻ hấp hổi, giận dữ và quyết liệt. Nàng nói với Tuấn một câu ngắn: "Em sẽ ngủ lại đây với anh!". Tuấn không thấy đột ngột, cũng không sợ hăi. Chi dậy vào lúc năm giờ sáng để kịp chuyến tàu đầu tiên đi Hà Nội. Tuấn c̣n lại một ḿnh, ngủ tiếp. Chi đă trở lại rồi, châu đă về Hợp phố. Suốt đêm Chi không ngủ. Cái giường một chật quá, pḥng đằng kia dăy nhà tập thể ông bảo vệ thỉnh thoảng lại ho. Chi nói: "Đáng lẽ em đến với anh từ lâu, anh biết không, chỉ một tháng sau ngày cưới là em đă quyết định sẽ đến với anh. Em đă thua, anh yêu, em muốn kiêu hănh mà không được". Nàng nghĩ ngợi, nói tiếp: "Em sẽ không có con với Thục đâu, không bao giờ!".
Dạo đó, Thục đă rời chức giám đốc xí nghiệp để nhận một chức vụ cao hơn trong thành phố, mọi người sửng sốt v́ bất ngờ và thèm muốn.
Thảo quyết định gặp Thục. Tự do của Huy đang là chuyện hệ trọng đối với anh. Thực ra, có lẽ việc quan trọng nhất là phải viết xong cuốn sách. Nhưng cuốn tiểu thuyết dù có được hoàn thành đúng thời gian anh đă hứa với nhà xuất bản cũng chẳng có ư nghĩa hay đưa lại lợi ích cụ thể bằng việc của Huy. Thảo tự hỏi: anh t́m mọi cách để cứu Huy là đúng hai sai? Câu hỏi đơn giản nhưng chẳng thể dễ dàng trả lời, nếu t́m câu giải đáp trên b́nh diện xă hội. Chỉ có một lư lẽ thuyết phục nhất đó là, nếu anh bị bắt giam v́ một lư do nào đó th́ Huy và Tuấn sẽ làm tất cả những việc có thể làm để cứu anh. Anh tin là Huy sẽ không đặt ra câu hỏi đó và anh thấy xấu hổ v́ cái tính hay phân tích, biện minh của ḿnh.
Huy sẽ chạy vạy đủ cách để cứu ḿnh mà không bao giờ tự hỏi việc nó làm đúng hay sai. - Anh tự nhủ.
Anh gạt bỏ những ấn tượng nặng nề sau bữa cơm tối ở nhà Bích, đạp xe đến nhà Thục. Thục không ở nhà. Chi cho biết là vài tuần nay anh không ngủ ở nhà. Anh có tạt qua nhà vài ngày một lần, hỏi han mẹ mấy câu, vuốt ve con Bốp, đưa tiền cho Chi rồi lên xe đi. Anh nói với Chi là công việc ngập đầu, anh không về nhà ngủ được. Thảo biết là Thục đă bắt đầu ly thân trong vẻ nhă nhặn muôn thuở nhưng rất quyết liệt đúng như tính cách của Thục. Đành chờ sáng mai đến cơ quan vậy.
Thảo gửi xe ở góc đường, đi bộ lại cơ quan. Người gác cổng không hỏi giấy khi Thảo đ̣i vào gặp "anh Thục". Thảo thấy tự tin hơn. ở chốn công đường, những người bạn cũ vẫn thấy khó xử trong thái độ và cách xưng hô với người bạn thành đạt của ḿnh. Nhưng Thục đă gỡ rối cho anh. Như không hề có bữa cơm tối nặng nề hôm nọ, Thục ôm lấy vai Thảo mà lắc:
- Sao không gọi điện cho tớ? Chúng ḿnh phải gặp nhau ở quán bia mới được. Cậu đến đây làm ǵ. ở đây chỉ có chính trị, kiện cáo, làm ăn, áp phe, không khí đặc sệt lên rồi, không phải chỗ của bạn bè đâu.
Thảo t́m được lối thoát trong xưng hô:
- Tôi có chút việc. Hôm ở nhà Bích tôi bị sốc dữ quá.
-Cậu cả nghĩ làm ǵ - Thục rót nước vào chén, tay anh run run, một cô phục vụ trẻ măng bước vào, đỡ cái ấm trong tay anh - ḿnh không sốc th́ thôi chứ cậu ăn nhằm ǵ - anh nói với cô gái đang đứng ngây ra vẻ hối lỗi v́ chậm chạp - em để đấy tất cả cho chúng tôi. Bảo cậu Thành chuẩn bị xe cho tôi. Tôi đi một ḿnh, cho cậu ấy về nhà nhé.
Thục đứng dậy, mặc thêm chiếc bơludông mùa hè bên ngoài chiếc áo pun Thái Lan. Thục mặc ǵ cũng đẹp, cũng hợp. Chiếc bơludông làm anh biến hẳn từ một quan chức thành một người thành thị sang trọng, trẻ trung.
Trong lúc Thục mặc thêm áo, Thảo ngồi nhấp chén nước tự hỏi xem ḿnh nhắc lại chuyện hôm trước có sỗ sàng và gây khó cho Thục không. Anh thấy ḿnh đúng. Nếu anh không nhắc lại chuyện đó th́ Thục sẽ nghĩ là anh thiếu trung thực và khách sáo.
Thảo bước vào chiếc Toyota Thục lái lấy. Anh là thủ trưởng duy nhất thỉnh thoảng vẫn tự lái lấy xe trong thành phố này. Chiếc xe của anh làm nhiều người ghen tỵ v́ màu sơn cánh gián sang trọng và hệ thống điều ḥa nhiệt độ hoàn hảo. Nghe nói anh tự bỏ thêm vàng để mua đô la cho vay góp vào tiền mua xe v́ cơ quan không đủ tiền.
Chiếc xe bon trên đường ra bờ biển. Trước mặt họ là con đường nhựa bóng loáng như đổ nước. Dân tắm biển và tài xế các nơi ca ngợi con đường đạt tiêu chuẩn quốc tế này. Thục là người khởi xướng và tích cực đấu tranh để nâng cấp con đường này mấy năm trước.
- Cũng nhân có cậu mà ra biển một chút - Thục giảm dần tốc độ để nói chuyện với Thảo - từ hôm ở nhà Bích đến nay ḿnh muốn gặp các cậu quá, nhưng không hở ra được chút nào. Ḿnh muốn có một cuộc nói chuyện giữa đàn ông với nhau.
Thảo im lặng. Anh đang nghĩ không biết bắt đầu câu chuyện của Huy như thế nào cho phải.
- Vậy là giữa chúng ḿnh lại diễn ra vở bi kịch muôn thuở. Cậu nói với Tuấn là ḿnh không giận cậu ấy. Ḿnh cũng không giận cả cậu nữa, cậu biết tất cả nhưng giấu ḿnh. Bởi v́ yêu ai là quyền của Chi. Ḿnh không có ư định hại Tuấn. Ḿnh có viết cho Bích như vậy thật, nhưng đó là ư nghĩ mà thôi. Lẽ ra, sau khi Tuấn bị bắt ḿnh có thể giúp đỡ cậu ấy. Nhưng cậu hiểu cho, chúng ta là những con người.
Thảo thấy im lặng là đúng nhất. Vả lại chiếc xe vẫn bon đi rất nhanh, tuy máy móc mới tinh nhưng ngồi trong xe vẫn phải chịu đựng tiếng động và khung cảnh này hoàn toàn không phù hợp để nói những chuyện như thế.
- Ḿnh nói với cậu nhiều lần rồi. Bọn chúng ḿnh phải có ư thức về thời đại. Thời đại này là của thế hệ chúng ta. Chúng ta không thể làm trẻ con măi mà cũng không thể để cho người ta coi ḿnh là trẻ con măi. Học hành chu đáo, có khả năng, đang độ tuổi sung sức, chúng ta chứ không ai khác phải nắm lấy cơ hội này. Các ông già th́ huy hoàng đấy, nhưng mỏi mệt, quá khứ vinh quang không cứu nổi hiện tại. Họ giữ chặt vị trí của họ và họ sợ chúng ḿnh. Phải có phương pháp, Thảo ạ, là nhà văn cậu chẳng lạ ǵ, lịch sử chỉ lựa chọn những người có phương pháp. Đừng lên án ḿnh v́ ḿnh có phương pháp tối ưu hơn các cậu, hăy thông cảm với mục đích của ḿnh... mà bỏ qua phương tiện đi.
Thục đỗ xe dưới một rặng dừa. Một vài người đi tắm biển chào Thục khi thấy anh mở cửa xe bước xuống. Anh chào lại họ, nụ cười độ lượng, ban phát. Thục lấy trong cốp xe chiếc túi chuyên dùng đi tắm biển có in h́nh con mèo của Canada. Anh rút từ trong túi hai chiếc quần tắm. Một bộ Bikini đắt tiền dính theo. Thục cầm lấy, vo tṛn bộ quần áo tắm phụ nữ, đỏ mặt lên. Họ thay quần áo ngay trong xe, lội xuống biển. Hai người nằm trên băi, chỗ chân sóng. Thỉnh thoảng sóng ào lên người để lại một lớp bọt vàng vàng. Không gian tràn ngập hương vị phóng đăng của biển.
- Ḿnh muốn cậu giúp đỡ một thằng em - Thảo nói, tự tin v́ t́nh cảm của Thục, anh đổi cách xưng hô - nó bị bắt, thằng em vợ của ḿnh.
- Chuyện ǵ thế? - Thục hỏi.
- Nó đánh nhau, đâm một thằng vào bả vai bằng con dao nhíp nhưng không có án mạng. Mất một ít máu thôi. Chỉ hiềm là... thằng kia là con ông...
- à - Thục ngồi dậy, người anh đầy cát. Cát ẩm len đầy bộ ngực lông lá của anh - ḿnh biết vụ này rồi. Cũng may, ông Nựu phó chủ tịch là người tử tế.
- Ḿnh nghĩ thằng em ḿnh không đến nỗi.
- Nó làm ǵ?
- Đi lính về, không có việc. Buôn lậu.
- Phụ tùng xe đạp à?
- To hơn thế. Nó chỉ là tay sai. Nhưng nó vẫn dính vào những dây to. Cậu không lạ ǵ những dây buôn lậu ở thành phố này.
- Thuốc phiện à?
- Hơn thế.
Đôi mắt Thục sáng lên, ṭ ṃ. Có lẽ những chuyến ca-nô từ buổi hàn vi đang sống lại trong kư ức. Anh đứng dậy, đi vài bước trên băi rồi quay ngoắt lại. Anh nh́n Thảo, rơ ràng anh nóng ḷng muốn biết thằng em của Thảo vẫn thường dính vào những công chuyện ǵ.
- C̣n ǵ hơn thế? - Anh hỏi.
Thảo đắn đo. Nhưng một phép tính đơn giản lóe lên trong đầu Thảo. Nếu cái linh tính xưa nay của Thảo đúng th́ cần cho Thục biết anh không ngu, một thằng ngốc như anh cũng biết người ta đang làm ăn như thế nào trong bóng tối. Anh phải có một quyết định:
- Mật người - Thảo nói, hoặc Huy sẽ được cứu ra hoặc tất cả sẽ sụp đổ, anh nghĩ.
Thục ngồi xuống như anh vừa bị đốn ngă. Hai tay bám vào cát, anh bốc lên hai nắm cát lẫn nước biển rồi quẳng ra xa, cười ngất:
- Sức tưởng tượng kỳ tài! óc tưởng tượng của cậu phi thường thật. Rồi cậu sẽ đi xa trong nghề văn.
Thảo nghiêm giọng:
- Ḿnh không tưởng tượng đâu. Mật của con em dân tộc này đang bán trên thị trường thế giới.
Có lẽ thấy câu chuyện chuyển hướng quá nặng nề, Thục lặng đi một lúc rồi đổi hướng:
- Giá có thế th́ cũng không sao. Thị trường hiện đại có bán đủ thứ. Máu người, mắt, tim và các loại gien... Có thêm mật nữa cũng chẳng là ǵ. Nhưng thằng em cậu cũng chẳng phải tay vừa. Bây giờ cậu muốn ǵ, tớ sẽ giúp.
- Ḿnh muốn nó được ra. Một cuộc ẩu đả giữa bạn bè, cảnh cáo hay phạt vi cảnh là xong. Nhốt nó làm ǵ.
- Để ḿnh thử xem. Nhưng cậu hiểu cho, không phải việc ǵ tớ cũng làm được.
Xe quay về cơ quan Thục th́ thành phố đă lên đèn. Thảo bước xuống, nh́n thấy Hương đứng ở cổng.
- Hương! - Thục bối rối - em đến t́m bọn anh phải không?
- Em chào hai anh - Hương nói - em đợi các anh đă lâu.
- Mời vào! - Thục đánh xe vào gara, tắt máy, loay hoay với tấm cửa sắt.
Thảo hỏi Hương:
- Em đến gặp anh Thục hay t́m anh?
- Em t́m anh Thục. Bạn anh Huy bảo em hăy đến lạy van anh Thục, anh ấy có thể cứu anh Huy.
- Anh vừa nói chuyện với anh ấy xong. H́nh như sự việc không phụ thuộc hoàn toàn vào anh ấy.
- Không phải thế - Hương có vẻ tự tin - bạn anh Huy bảo anh Thục gỡ vụ này được. Phải gỡ từ đầu, anh ạ.
Thảo nh́n cô gái đang yêu say đắm, lo sợ. Anh biết Hương dám làm mọi thứ để đưa Huy ra. Thục đến, ư nghĩ bị ngắt quăng, Thảo đưa tay cho Thục:
- Ḿnh về - anh nhắc lại - cậu lưu ư hộ ḿnh.
Anh quay sang Hương:
- Em nói với anh Thục mọi chuyện đi. Chúc em thành công.
Thảo trở về nhà. Căn pḥng trống đến lạnh lẽo. Tuấn vẫn chưa về, không biết lặn đi đâu. Thế là cuối cùng Tuấn đă biết con người đă đạp lúc anh ngă là ai. May mắn người đó lại là Thục. Tuấn sẽ không c̣n hào hứng để trả thù. Chỉ có thể khinh bỉ chứ không cần phục thù. Chắc Tuấn sẽ t́m cách cho Chi biết chuyện đó. Đây là thời điểm cuối cùng của cuộc chung đụng giả dối với Thục. Điểm chót của cuộc tồn tại của một gia đ́nh bất hạnh.
Tuấn trở về trong trạng thái tinh thần ổn định, vui vẻ. Thảo đă dự kiến điều đó.
- Mọi việc đă xong - Tuấn nói - Thượng đế đă an bài.
- Cậu lặn đi đâu?
- Tớ đi với Chi. Lần đầu tiên bọn tớ lang thang với nhau trên đường phố. Tớ kể lại cho Chi nghe buổi tối hôm ở nhà Bích.
Tuấn châm thuốc hút.
- Thằng Lanh th́ vô vọng. Nó gàn quá, quân tử Tàu. Làm thế nào hả Thảo?
- Nó tôn trọng luật chơi - Thảo nói.
- Hồi hai đứa c̣n bị giam chung, nó nói với ḿnh: "Thằng Tuyên muốn giúp em, em không nỡ!". Nó nhất định không chịu khai thằng Tuyên ra.
Tuấn ủ rũ, châm thuốc hút. Thảo nói:
- Cậu định đi thật à?
- Chắc chắn.
- Không có cách ǵ khác nữa ư?
- Không.
- Họ sẽ phải hối hận v́ mất một người như cậu.
- Họ không cần nhà phát minh, không cần nghệ sĩ. Họ chỉ cần đầy tớ.
- Vừa rồi cũng rất nhiều người giúp đỡ cậu, muốn cứu cậu ra đấy thôi. Và cậu đă ra.
- Ḿnh cầu mong có ngày những người như thế làm được nhiều việc có ích hơn là cứu một thằng kỹ sư vô tội ra khỏi nhà giam.
- Rồi sẽ tới ngày đó. Tuấn, cậu hăy tin đi. - Thảo nói.
- Tớ tin. Nhưng sự ngu dốt và tha hóa không bao giờ tạm thời. Nó trường cửu như cái ác, cái thiện, trường cửu. - Tuấn nói.
- Th́ đấu tranh với nó, cuộc đấu trường cửu.
- Có nhiều cách để chống lại nó, cái ác, Thảo ạ. Cậu nhớ cho điều đó. Có nhiều cách.
- Trừ việc đi đăi vàng.
- Không - Tuấn nói - kể cả việc đi đăi vàng. Rồi cậu sẽ thấy ḿnh đúng. Ḿnh sẽ tồn tại xứng đáng với ḿnh, với Chi và với cậu.
Thảo sẽ làm ǵ? Lần đầu tiên trong ngày anh nghĩ về cuốn sách viết dở. Anh muốn đấu tranh với cái ác trên từng trang sách. Nhưng anh đă làm ǵ được đâu. Sự thật hiện ra nhợt nhạt, chữ nghĩa nhợt nhạt, và cái ác ở ngoài đời mỗi ngày một trầm trọng thêm. Dù có viết cho xong - anh nghĩ - rồi cũng là một cây nến nham nhở, không được thắp đến tận cùng.
Hương gơ cửa pḥng vào lúc một giờ sáng. Thảo đang viết ḍng cuối cùng chương 13 cuốn sách của anh, về một người hát rong có số phận đắng cay. Khi viết chương này anh thường nghĩ đến Hương, mặc dù Hương không phải là một cô gái hát rong hay ca sĩ. Nhưng giọng hát của Hương ám ảnh anh cùng với vẻ hồn nhiên có chiều sâu ở đôi mắt, nụ cười. Có lẽ câu chuyện bên bờ vực thẳm hôm đó đă khắc sâu vào kư ức Thảo. Một lần Hương đă thắng được sự quyến rũ của vực thẳm. Hương chới với và đứng trụ lại bên bờ.
Cũng như Tuấn, Thảo không ngờ Thục lại đeo đuổi Hương dai dẳng đến thế. Anh đâu có ngờ một anh chàng bạt thiệp, từng trải, từng ở Đức năm năm, hiện đang có trong tay một người vợ đẹp và hàng tá nhân viên hấp dẫn lại có thể say mê một cô gái như Hương. Có t́nh yêu ở đây không? Có - Thảo tự trả lời và anh cũng không băn khoăn nếu như điều đó là có thật.
Hương bước vào như một kẻ không nhà không cửa đi t́m chỗ trú. Mái tóc nhàu nát, chiếc áo thun rộng chảy xuống làm lộ một cái cổ cao, hơi xanh, bí ẩn nhờ những mạch đập khe khẽ. Hương ngồi lên chiếc ghế xa lông cạnh Thảo. ở góc nhà, Tuấn quay người vào vách. Anh chưa ngủ, nhưng không muốn dậy lúc Hương bước vào. Thảo đặt bút:
- Sao em về khuya thế? - anh hỏi.
- V́ phải thế - Hương nói, b́nh thản - Cho em cốc nước, anh. Em khát quá.
- Anh Thục nói sao?
- Anh ấy đồng ư rồi. Anh ấy đă hứa.
Thảo lặng đi. Anh lấy chai nước nguội rót cho Hương một cốc đầy. Tay anh run run. Hương uống ừng ực như hàng năm nay không được uống.
- Anh đưa em về, anh Thảo. Em sợ. Em phải đi xích lô đến đây, em đến cho anh biết là anh Thục đă nhận lời để anh yên tâm. Anh ấy nói là v́ anh và v́ cả em nữa.
Thảo khóa cửa bên ngoài, dắt xe cùng Hương ra đi. Đường phố vào lúc khuya khoắt thế này không an toàn lắm. Nhưng Thảo biết anh đă không bảo vệ được Hương dù anh đă lường trước mọi chuyện xẩy ra. Bây giờ th́ anh mong ḿnh đă nhầm lẫn và cổ anh nghẹn lại.
Thế là Tuấn đă biến mất. Thảo đi họp ở du lịch vừa bước vào nhà đă có cảm giác Tuấn không c̣n ở đây nữa. Anh đă mất Tuấn, Chi đă mất Tuấn và thành phố này đă mất Tuấn.
Anh không thấy chiếc ba lô con cóc lộn ngược vẫn để ở góc nhà. Chiếc bàn chải đánh răng Tuấn đặt trên bậu cửa sổ cũng không c̣n nữa. Và căn pḥng rỗng, như con chim đẹp nhất đă bay mất khỏi chuồng. Khi Tuấn bị bắt, Thảo chỉ giận chứ không buồn. Sự bất công kích thích ư thức phản kháng của anh. Anh dấn thân vật lộn để chứng minh Tuấn vô tội. Anh tin là mai, chậm nhất là ngày kia, Tuấn sẽ được tự do. Trước khi ngủ, bao giờ anh cũng tin như vậy. Mai hoặc ngày kia, Tuấn sẽ về. C̣n bây giờ anh biết là Tuấn sẽ không trở về căn pḥng này nữa. Tuấn sẽ không trở lại. Tuấn đi, không lời từ biệt, không để lại địa chỉ, cũng không một chén rượu ly biệt, cung cách chia tay giữa đàn ông với nhau, như Tuấn vẫn thường nói thế.
Thảo không giận mà chỉ thấy buồn da diết.
Tuấn đă chọn được thời điểm thích hợp. Chi cùng nhóm thiết kế lên Bộ duyệt đồ án một siêu thị. Như vậy là Tuấn đă không từ biệt Chi. Tuấn nhảy xuống vực sâu, lặn một mạch.
Thảo ngồi vào bàn. Mới vài ngày trước đây, khi Tuấn được tha, Thảo chỉ mong có vài tiếng rỗi răi để trở lại với cuốn sách. Nhưng khoảng trống Tuấn để lại quá lớn. Cảm hứng chưa đến dù trước đây nó vẫn đến khó khăn và bất thường. Tập bản thảo viết dở ngổn ngang trên bàn phủ một lớp bụi. Thảo cầm bút và ngay lập tức một câu hỏi cay nghiệt hiện ra: cái này sẽ có ích cho ai? Nhiều lần câu hỏi ấy hiện ra khi anh ngồi vào bàn viết. Thay v́ suy nghĩ về câu trả lời, Thảo đă hoăn binh bằng cách chộp lấy bất kỳ việc ǵ miễn là chạy trốn khỏi những trang viết. Khi th́ viết trong mười lăm phút một mẩu tin, một bài báo nhỏ cho ṭa soạn. Khi th́ ra cửa hàng mua một miếng xà pḥng. Tháng đầu sau ngày Tuấn bị bắt, anh bỏ viết hoàn toàn, khó khăn lắm mới trở lại được. Anh nhận ra, hành động như vậy tức là anh đă có câu trả lời cho vấn đề anh tự đặt ra trên bàn viết. Những việc chạy vặt ấy ít nhất cũng không vô ích như khi anh cặm cụi trên mặt bàn.
Không c̣n việc ǵ để làm nữa rồi. Hy vọng Huy được tha thật mong manh. Chi chưa về. Bích cũng không cho thím Vọng lại báo tin là lúc nào anh có thể đến thăm nàng được. Theo thói quen nhiều năm mà cũng thích hợp với phong cách tiếp khách của Bích, anh chỉ đến thăm nàng khi được mời. Ăn cơm, uống cà phê khi có ai đó tặng nàng một ít cà phê ngon. Và thi thoảng Bích van nài Thảo đến xua hộ một vài nhà văn, nhà báo ở thủ đô ghé qua. Họ tháp tùng một ông nào đó, cùng với ông ta đến nhà nàng. Quên trong chốc lát thân phận của ḿnh, họ qua mặt ông chủ, tán tỉnh nàng giữa chầu rượu mạnh uống thả cửa mà không phải trả tiền. Những lúc đó Thảo thật có ích cho Bích. Anh gợi ra những vấn đề muôn thuở về văn học, về quan điểm thẩm mỹ. Các vị khách lao vào như bầy thiêu thân để ḷe thiên hạ về mớ kiến thức thủ đô, thông tin thủ đô nếu đưa bán chỉ ngang giá với vài cốc nước chè, họ quên ngay vẻ kiều diễm và quyến rũ của bà chủ như đă từng hơn một lần họ quên bà vợ béo hay gầy của họ ở nhà. Bích khoan khoái được Thảo giải phóng khỏi những người mà nàng gọi là "bầy dê cỏn buồn sừng và háu đói". Nàng cám ơn anh rất nhiều về những công trạng như vậy. Khi khách đă lảo đảo ra về, hai anh em ngồi lại nói với nhau với giọng tự hào. Trí thông minh tỉnh lẻ đă cho mấy thằng si t́nh và bủn xỉn leo cây. Rồi họ cười thích thú, hồn nhiên như hai chú binh nh́ sau một trận đánh thắng.
Giờ đây, trước bàn viết, cả những mảng sống ấy cũng không c̣n nữa. Thảo ngồi vặn cằm, thử cột ḿnh vào bàn xem cảm hứng có đến với anh không. Nhưng đầu óc anh tan ră, trống rỗng và tŕ độn. Dù chưa ăn trưa nhưng Thảo không thể ngồi lại trong pḥng được nữa.
Anh dắt xe đạp đến nhà Hương. Thành lệ, mỗi lần đến Hương anh dừng mua một lạng chả cho bà mẹ. Khu nhà một tầng, xóm Hương ở, xây trên băi cát, bụi như khói bốc lên giữa những cây thầu dầu dại ngai ngái mùi thuốc giun. Trước đây là một khu đầm lầy. Thời khai sinh hào hứng của nền công nghiệp hóa xă hội chủ nghĩa, người ta chở cát về lấp thành mặt bằng xây nhà máy làm đồ hộp và khu tập thể công nhân. Chiến tranh đă lướt lưỡi hái tàn phá qua nơi này nhiều lần, trong nhiều năm, một nơi nếu không có hố hom và rốc két th́ cũng đă có một bộ mặt quá xô bồ và nhem nhuốc. Những gian nhà làm từ thập kỷ năm mươi, ngói đă mốc rêu và mủn ra từng hàng, đến mùa mưa băo, nước tràn vào sân, vào bếp, khắp nơi trôi nổi những túm lông gà và những miếng gỗ tạp. Nhưng nhờ cát mà không có śnh lầy, nước đọng, cát hút vào ḷng nó đủ thứ phế thải của người và súc vật được vứt ra xung quanh nhà. Chỉ c̣n mùi tanh nồng nàn, mạnh mẽ của cá biển từ nhà máy phả ra.
Khá nhiều ngôi nhà mới mọc lên, lác đác như xôi đỗ giữa khu tập thể ít được sửa chữa đang ph́nh ra những bếp, những chuồng lợn, chuồng gà và buồng xép bằng đủ thứ vật liệu tùy theo ư thích mỗi người. Đó là nhà những kẻ khôn ngoan, láu cá hoặc chăm chỉ và ăn tiêu tiết kiệm hơn mọi người. Những kẻ giàu có hoặc chức quyền đă lần lượt t́m cách vào trung tâm thành phố. Tuy vậy, nh́n qua Thảo vẫn có cảm giác như những ngôi nhà một hoặc hai tầng có mặt tiền bằng đá rửa ấy được xây bằng cách rỉa rói vào bộ phận nhân loại hiền lành, chân chỉ hạt bột và nói chung tăm tối nữa, đang chui rúc trong những dẫy nhà xây từ những ngày hào hứng kia. Một giấc mơ đang tàn lụi dần, một mảng đời đang phân ră khốc liệt. Trong giấc mơ ngày xưa ấy người ta đă mường tượng những chung cư to đẹp xây trên móng cát.
Thảo chưa dựng xong chiếc xe vào hàng rào đại bi th́ đă nghe tiếng Hương gọi, vừa mừng vừa thảng thốt:
- Anh Huy ơi, anh Thảo đến.
Hương làm như Thảo là ông Bụt đang hiện ra cứu cô thoát một cảnh hiểm nghèo.
Huy ngồi trên chiếc niễng thấp mấy mẹ con Hương vẫn ngồi ăn cơm. Vậy là Huy đă được ra, mừng quá. Nhưng sao mặt nó như bánh đa nhúng nước thế kia? Huy cúi gầm, mặt tái xanh. Đôi mắt nó vừa dữ dằn vừa buồn khủng khiếp.
- Anh! Huy chào, không nh́n Thảo.
Thảo ngồi lên chiếc ghế đối diện với Huy qua một cái bàn thấp để ấm chén. Anh mừng v́ Thục đă giữ lời hứa, Thục đă dùng những quan hệ t́nh cảm hoặc can thiệp để người ta kư giấy tạm tha Huy. Nhưng chắc chắn đă có chuyện nghiêm trọng xẩy ra sau khi Huy về nhà. Hôm đưa Hương về khu tập thể vào lúc hai giờ sáng, Thảo đă linh cảm được chuyện đó. Rồi anh lại xua nó đi, cho là ḿnh tưởng tượng quá xa. Nhưng anh vẫn phập phồng lo sợ.
Có phải chuyện đó đang vỡ lở trong một ngày vui vẻ như thế này không? Tự do, Huy c̣n đ̣i ǵ hơn thế nữa? Thảo cầm chén uống, tay run run. Anh nói:
- Cậu về sáng nay phải không? Sao không về nhà?
- Em định chiều nay về dưới đó - Huy đáp.
- Anh rất mừng. Vậy là anh Thục đă giữ lời hứa với anh.
Huy đặt mạnh nắm đấm lên mặt bàn:
- Em sẽ giết nó!
- Chuyện ǵ vậy Huy? - Thảo hỏi, cảm thấy ngay câu hỏi của ḿnh có vẻ giả vờ thảm hại.
- Để rồi em sẽ nói với anh.
Hương xách ấm nước sôi từ dưới bếp lên. Cô rót nước vào phích, ṿi nước lệch cả ra ngoài. Hương cúi gập người xuống không phải do sức nặng của ấm nước mà v́ cô muốn tránh những cái nh́n phán xét đang chĩa vào ḿnh.
Thảo lấy gói chả đưa cho Hương:
- Anh biếu bà. Bà khỏe không?
- Em xin anh - Hương đặt chiếc ấm xuống đất, đỡ gói chả - mẹ em vẫn khỏe.
Cô quầy quả vào buồng trong, căn buồng ngăn bằng cót dán giấy báo và những tấm giấy khen hội diễn. Bà mẹ mù đau ốm nằm như một con rắn ngủ đông sau những miếng giấy ḷe loẹt ấy.
- Anh Thảo - Huy nói khi Hương đă xuống bếp - Sao lại có thứ người khốn nạn như vậy hả anh? Em không tha nó đâu. Anh biết đó, em là thằng đủ gan làm mọi chuyện. Em sẽ giết nó.
- Nhưng anh ấy đă đưa em ra. Em hăy b́nh tĩnh, Huy.
- Anh cổ lắm, lễ nghĩa lắm. Mất hết danh dự, th́ tự do mà làm ǵ?
Huy đứng lên, mặc vào chiếc Lewis mới nhất. Hương từ dưới bếp chạy lên. Cô nắm chặt tay Huy, hốt hoảng:
- Em van anh, em van anh, anh Thảo, anh cứu anh ấy với!
Hương nh́n Thảo. Đối với Hương, Huy là tất cả, Huy là trên hết, trên cả trinh tiết, trên cả danh dự đời cô. Hương đă hy sinh để cứu Huy ra. Huy đă được ra tù, đă được tự do, dù chỉ một giây, một ngày, một tháng, miễn là giờ đây Huy đă ở bên cạnh cô. Hương đang sung sướng, đang hạnh phúc.
Bất ngờ như một tia chớp, Huy vùng ra khỏi tay Hương. Nó vung tay tát một cái như trời giáng vào má cô rồi chạy ra ngoài. Thảo nh́n theo, trên lối ra ngơ chỉ c̣n lại những hố bàn chân Huy lún sâu xuống cát.
- Em lạy anh - Hương lấy tay xoa má, cam chịu - hôm nọ em không dám nói với anh. Đầu tiên anh Thục chỉ hứa lững lờ, không dứt khoát. Em lo cho anh Huy quá, em sợ cho anh ấy và em đă...
Thảo nói, giọng anh run lên:
- Đừng kể nữa, em. Anh biết rồi. Con người ấy muốn đoạt vào tay ḿnh cả thế giới. Em lau nước mắt đi!
Hai hôm sau, vào khoảng cuối giờ làm việc, Huy cùng một thằng bạn bị bắt ngay trong cơ quan Thục. Đội bảo vệ đă kịp thời giữ được tay nó với một quả lựu đạn đă rút chốt an toàn nhưng may là nó đă thối. Hai đứa bị trói cánh khuỷu bằng một sợi dây dù sau khi đă kư vào biên bản nhận phạm tội hành hung có vũ khí một cán bộ lănh đạo. V́ không có xe nào khác, người ta đành quẳng cả hai lên chiếc Toyota sang trọng của Thục, chở đến đồn công an quận, đúng nơi Huy đă bị dẫn tới lần trước.
Thảo lại ngồi vào bàn.
Nhưng anh không thể trở lại với cuốn tiểu thuyết viết dở. Tuấn ra đi, Huy bị bắt. Anh trở thành người chủ nhà không có hộ khẩu. Lần này th́ không thể làm ǵ cho Huy được nữa. Sáng nay Thục gọi điện đến chỗ ṭa soạn báo, kể lại ngắn gọn những chuyện Thảo đă biết rồi. Thục nói anh rất buồn v́ câu chuyện lại xảy ra như vậy, anh là người làm ơn được trả oán và hứa là sẽ sử dụng tối đa quyền lợi nạn nhân để xin cho Huy được hưởng trường hợp khinh giảm. Nhưng ngay sau đó, anh nhắc lại với vẻ lạnh lùng: "Chắc cậu biết, khi một tên côn đồ đụng vào những người như tớ th́ sự việc trở nên phức tạp và thằng em cậu chỉ có t́nh tiết tăng nặng mà thôi. Nhưng tớ sẽ làm hết sức ḿnh v́ cậu và v́ cô gái đáng thương đó". Thảo suy nghĩ, nhắc: "Cậu không tính đến chuyện nó có thể nói ra lư do hành hung cậu sao? Có cách ǵ tốt hơn là đưa nó ra ṭa không hả Thục?". Thục ậm ừ, rồi anh đáp: "Không, không có ǵ cả. Chỉ là sự hiểu lầm tai hại và rất đáng buồn, Thảo ạ!". Anh gác máy.
Giọng Thục nghe trong máy rắn rỏi, đanh thép, ngược với nội dung những từ ngữ nhân đạo, mềm mỏng. Thảo tưởng như anh đang vỗ về đám nhân viên của anh. Thảo biết Thục sẽ xoay xở dễ như rút chiếc bút trong túi để khỏi bị lôi vào những t́nh tiết bất lợi cho anh trước ṭa. Vả lại, nếu chuyện đó được xác định cũng không phải là hành vi phạm tội. Hương đă tự nguyện dâng hiến.
Như vậy là, kể từ hôm đó, trước mắt xă hội loài người Huy đă là một tên trọng phạm. Dù nó bị tù mấy năm th́ cái án ấy vẫn đeo đẳng nó suốt đời. Và khi nó chết, chết già hay chết theo cách nào đó, nhân loại sẽ thở phào v́ đă hết đời một tên trọng phạm. Ôi, quả lựu đạn thối của một tuổi trẻ cùng đường, bất cẩn và đáng thương!
Con người sẽ cứ trong sạch, tử tế và được phong thánh nữa, chỉ cần chưa từng bị pháp luật tóm được. Nếu đầu óc châm biếm của Bích không bị lạm dụng và nàng không bịa ra những câu chuyện về cha Kính th́ có lẽ vị linh mục này có lư. Bích nói rằng cha Kính đang nghiền ngẫm để viết lại ba điều răn về tội ngoại t́nh. Theo cha, một là, các con đừng nhong nhong ngoài đường phố, hai là, các con không được để lại vật lạ trong người nữ. Và điều răn thứ ba, các con hăy biết chối bỏ như thánh Pi-e, Chúa sẽ tha thứ cho các con như Người đă tha thứ Pi-e sau ngày sống lại. - Thảo chua chát nghĩ, trong đầu anh không có ư tưởng hài hước nào.
Hệ thống pháp luật - Thảo suy tư tiếp - dù hoàn hảo đến dâu cũng không thể làm được điều nhân loại đ̣i hỏi ở nó tức là phân biệt và cách ly người ngay kẻ gian. Kể ra nó cũng làm được một phần nhiệm vụ ấy và đó là lư do để nó tồn tại trong mọi thể chế xưa nay. Nhưng pháp luật đă bất lực thảm hại biết bao trong vùng tranh tối tranh sáng, vùng mờ mờ, vùng cấm địa của những kẻ giơ cao ngọn đuốc pháp luật để giành cho ḿnh một chỗ khuất ngay dưới ngọn đuốc ấy. Nó bất lực trong lănh địa của những kẻ đặc quyền đặc lợi, những kẻ có thể mua được mọi thứ trên đời bằng những đồng tiền kiếm dễ dàng trên mồ hôi nước mắt của những người lương thiện, những người ngây thơ tin ở Chúa và tin luôn cả cha cố. Thảo quen một vị linh mục trẻ. Có lần ông nói với Thảo rằng Đức Tin thiêng liêng buồn thay thường được rao giảng bởi những người không đáng tin chút nào.
Vậy th́, pháp luật, thành tựu của các nền văn minh sau khi con người thoát ra khỏi luật rừng rú, nó được hoàn chỉnh từ Xêda, Alếchxan Đại Đế đến Napôléông, từ Tần Thủy Hoàng đến Mao Trạch Đông. Nhưng Xêda đă lên giường cưới với nữ hoàng Clê-ô-pát mà không cần một bản án quyết ly hôn của pháp quan La Mă. Alếchxan Đại Đế đă dùng gươm chặt đứt cái nút Goóc-điuưt, không thèm đếm xỉa đến luật chơi. Napôléông tùy tiện vẽ lại bản đồ Âu châu và cười cợt trên số phận của các dân tộc. Xtalin, người tự xưng kế tục Lênin vĩ đại để xây dựng một thế giới văn minh chưa từng có trên trái đất, người dắt dẫn nhân dân ḿnh chiến thắng chủ nghĩa phát xít dă man, chính con người đó đă ra lệnh bắn bỏ từ người nghệ sĩ đến vị nguyên soái, đầy ải hàng triệu người trên băng tuyết Xibêri mà không cần xét xử. Hoặc xét xử bằng những phiên ṭa được lập ra chỉ để thỏa măn ư chí của ông. Mao Trạch Đông, người đề cao phái pháp gia nhưng chính ông đă xua trẻ con xuống đường và lập ra khắp nơi những ṭa án (ít ỏi lắm thay) để phán xử những nguyên soái của Vạn lư trường chinh, đội mũ con lừa lên đầu Lăo Xá và những đại diện hàng đầu của nền văn minh Trung Hoa vĩ đại.
Thảo chập chờn trong những ư nghĩ không mới mẻ ǵ đối với mọi người nhưng với anh, là sự thức tỉnh dần dà của một lương tri đang ngập ngừng trước ngưỡng cửa của vực thẳm. Anh vặn vẹo cây bút trong tay, đặt bút lên trang giấy nhưng chỉ làm ra những cái chấm bằng mực Cửu Long nhạt mờ. Sự thức tỉnh ấy không bất chợt nhưng bỗng trở nên sáng rơ lạ lùng. Anh đang muốn nhận diện pháp luật, một lĩnh vực anh vốn dốt nát và ít quan tâm. Anh hiểu ngay rằng chính từ sự bất lực của bản thân để cứu giúp Huy sau lần phạm tội vô phương cứu chữa này đă dẫn anh tới sự phán xét ấy.
Vậy th́ sự bất lực ấy là tạm thời hay vĩnh viễn? Ḷng tin vào công lư của ḿnh đă bị lung lay đến nỗi này rồi sao? Không, ḿnh vẫn tin, ḿnh biết sự cướp đoạt và tha hóa là thường trực trong mọi xă hội loài người, nhưng ư thức vươn tới cái Đẹp, cũng không một phút giây chịu khuất phục và nín lặng. Nó lên tiếng, nó kêu gọi, nó đấu tranh. Nó biết hội tụ những con người lương thiện và can đảm. Loài người đă có ư thức cảnh giác hơn đối với những ai dù người đó là Alếchxan Đại đế sống lại chăng nữa, mon men đến ngôi đền của pháp luật mà có mang theo bên ḿnh lưỡi kiếm thép.
Thảo bỗng tin hơn bao giờ hết rằng, ở vùng tranh tối tranh sáng, ở vùng cấm, ở chân đèn của pháp quan và phía sau những chiếc huân chương, tóm lại ở nơi nào lúc nào, pháp luật lường gạt và bất lực th́ văn chương nghệ thuật thức tỉnh và phân biệt, phán xét. Không có Chúa nào cả để phán xét mà chính là cái Đẹp. Anh cũng chua chát hiểu ra rằng việc lựa chọn đỗ đen đỗ trắng ở những vùng cấm địa này chẳng dễ dàng suôn chảy ǵ, nhưng nó chính xác và công bằng hơn hẳn những thứ pháp luật đang trong quá tŕnh hoàn chỉnh và thử nghiệm. Thảo chợt hiểu thêm một sứ mệnh nữa của nhà văn: phân biệt và phán xét ở những vùng cấm. Tác phẩm của những con người bền bỉ, tâm huyết và can đảm, là cây đèn Alađanh, nó rọi chiếu Sự Thật. Sứ mệnh cao cả đến chừng nào!
Cảm hứng đến làm tay anh run rẩy. Mồ hôi lấm tấm trán anh và tim anh đau nhói, cổ anh nghẹn ngào. Anh nh́n cái bồ chứa giấy vụn ở góc nhà. Mắt anh bất đọng trong cái nh́n chảy máu. Anh đă vứt vào đó nửa đời anh. Có những thứ nhảm nhí, bất tài và nhạt thếch, những tṛ bắt chước thảm hại. Nhưng anh cũng đă vứt vào đó không ít sự thật. Không ít những đau khổ của bản thân anh, của những người anh đă gặp trong cuộc đời lăn lóc của anh, những đau khổ anh đă từng sờ mó được làm anh bỏng tay và đau rát như sờ phải lửa. Nhưng tại sao anh vứt chúng đi?
Anh đă từng thử sức, đă viết khá đều tay, vậy mà anh đă đưa đến cho độc giả của anh những ǵ? Điều dễ thấy nhất là anh đă làm tiêu tan hàng tấn giấy được làm bằng mồ hôi, nước mắt của họ. Kết quả là đau khổ của họ thêm nhức nhối, thêm nặng nề lên mà thôi. Anh đă xát vào vết thương không phải chất i-ốt bỏng rát để ngăn chặn vi trùng mà là một thứ nước ngọt làm nấm mốc lăng mạn phát triển. Thảo cầm tập bản thảo lên, anh không dám nh́n thẳng vào cái giá sách trong đó có hơn chục cuốn sách của anh được đóng lại và bọc vải cẩn thận. Anh cảm thấy ḿnh là một mẩu phấn, một miếng giẻ, một chiếc lông rụng khỏi đôi cánh của con ngựa thần đă có nhiều lần đến với anh. Anh đă vứt nó vào bồ giấy lộn. Anh đọc lại vài trang bản thảo và nhận ra trên tay ḿnh chỉ là một lớp váng, một thứ bọt bèo vô nghĩa nổi trôi trên lớp bề mặt của sông đời. Tại sao anh để chúng lại mà vứt những trang viết kia đi? V́ tiền ư? V́ muốn được ít nhiều, muốn được nổi tiếng? Hay là v́ anh sợ hăi?
Anh hiểu được thế nào là sự nguy hiểm của sáng tạo.
Thảo bàng hoàng đứng dậy, mệt mỏi ră rời. Anh chưa thể b́nh tâm. Một lần nữa anh mất cảm hứng vừa chợt tới, Anh rời khỏi bàn.
Như rơi từ ṿm trời suy tư đầy ảo giác, Thảo chợt nhớ ḿnh chưa ăn trưa. Không c̣n Huy và Tuấn cùng ăn, bữa cơm thành một nhục h́nh. Anh phải nhai, phải nuốt cực nhọc vừa ăn vừa đọc một cuốn sách ǵ đó chờ cho những hạt gạo ngọt dần lên trong miệng. Chỉ có bằng cách ấy anh mới nuốt trôi nổi bữa cơm. Anh cần phải ăn để sống, để có sức mà làm việc. Anh biết rơ viết trở lại là rất khó v́ anh đă bóc dần những lớp ư nghĩ trong đầu như bóc một củ hành để chạm được vào cái lơi của chính anh. Vậy ra cái bản ngă ấy khác quá, xa lạ quá làm anh bỡ ngỡ.
Đến chiều, thím Vọng gơ cửa khi Thảo vừa chợp mắt một chút trên chiếc ghế xa lông. Người anh đau nhừ.
- Cô đi tờ ba ngài nai mà không biết đi đâu tôi lo quá ông Thảo à - Thím nói, càng ngọng nghịu v́ thím đang lo lắng thật.
- Thế cô có dặn ǵ không? - Thảo hỏi.
- Cô chỉ pảo lếu ba ngài nữa mà cô không về th́ đến páo cho ôong, thế thôi.
- ở cơ quan có ai hỏi cô không?
- Có. Mấy ngời đến nhưng tui lói không pết.
Sự lo lắng của thím Vọng truyền qua Thảo làm tim anh loạn nhịp. Anh nói:
- Được rồi, thím về trước đi, lát nữa tôi đến xem sao.
- Ông đến nhé, chào oông.
- Thím về, đừng lo, thím.
Thím Vọng về được một lúc, Thảo vừa chạm tay vào xe đạp th́ anh bị một cơn đau đầu như búa bổ. Dây thần kinh giật giật ở quanh gáy, c̣n ṿm năo đang nứt ra. Thảo lên giường nằm. Sốt. Cơn sốt đưa anh vào cơi mê cung. Những giây chợt tỉnh, chợt sáng suốt, anh hiểu là cơ thể anh, xác thịt anh đang phải chịu đựng cơn cớ của một linh hồn nổi loạn. Nhưng anh thăng bằng trở lại nhờ cơn sốt. Trận ốm bất ngờ, những cơn mê chập chờn nửa hư nửa thực, căn buồng vắng vẻ, cô đơn đă đưa anh đến với một thế giới khác, hoàn toàn không có ǵ giống với cuộc đời thực, với những điều anh bất lực không lư giải nổi. Trong cơn mê anh tự tin hơn, sáng suốt hơn. Bởi v́ anh đă giải thoát khỏi những mâu thuẫn đă giằng xé tâm tư anh lâu nay, giữa hai bờ vực của những khát vọng bị tan vỡ. Trong cơn mơ anh không giận Huy như hai ngày trước đây khi anh nghe tin nó phạm tội. Hai ngày trước đây anh muốn tóm lấy cổ nó, bóp cho đến chết, anh muốn giết chết sự ngu ngốc, điên rồ, vô học và du đăng trong con người đáng lẽ ra có thể trở thành hữu ích và tốt đẹp. Anh giận nó v́ anh biết Hương đă hy sinh, đă chịu nhục nhă mà không được ǵ. Cả một lời an ủi cũng không! Chính v́ Huy đă phản bội tấm ḷng vàng của cô gái ḿnh yêu bằng một t́nh yêu bản năng, trịch thượng và khinh bạc. Huy không xứng đáng với Hương. Thục cũng không xưng đáng với Hương dù Thục ở một cực đối lập. Thục giàu có, có địa vị xă hội cao, lọc lơi và nhiều tham vọng. T́nh yêu của Thục chưa bao giờ có vị trí cao hơn những thứ đó. V́ thế mà Thục không xưng đáng với Hương. Hương không yêu Thục, ghê tởm khi trao thân cho Thục để đổi lấy tự do cho người ḿnh yêu cũng phải. Hương biết đăi cát lấy vàng, t́m thấy trong Huy người đàn ông của ḿnh, trong cái bề ngoài nửa lưu manh nửa bất cần đời của Huy là cái bản ngă tốt đẹp bị che mờ, chính cái bản ngă ấy gần gũi, đáng thương đă làm Hương rung động. Hương thấy Thục lạ hoắc c̣n Huy chính là một nửa của bản thân ḿnh.
Trong cơn mê, mắt nổi đom đóm lửa, ngực Thảo đau nhói với trái tim dập loạn nhịp, ḍng ư thức bị ngắt quăng như con suối đóng băng đột ngột rồi lại tan chảy dưới ánh mặt trời cũng chói lên đột ngột. Trong cơn mê đó, Thảo thấy con người trần tục của ḿnh bị tước đoạt hết quyền lực cùng với sự tan ră của thể xác. Và con người thứ hai trong anh, con người trước đây vẫn rụt rè, e sợ, lẩn khuất đâu đó trong tiềm thức bỗng đến chiếm chỗ. Giờ đây, chính con người ấy đang suy nghĩ và phán xét mọi chuyện thay anh, cái anh nhà văn nửa đời nửa đoạn trước đây. Con người ấy nói: ḷng tin đă bị mất v́ dối trá. Đừng trách ai mất ḷng tin. Chính con người đă bị tước đoạt mất ḷng tin ngây thơ v́ sự ham hố của những kẻ ham quyền và ích kỷ. Mi có tử tế ǵ hơn thằng em của mi? Mi đă dối trá bằng những lời thuyết giáo đầy rẫy trong tác phẩm của mi, bao nhiêu người đă ngốn ngấu thứ thức ăn tinh thần dỏm của mi mà cứ tưởng là thuốc thánh. Thằng Lanh, thằng Huy và bao nhiêu những thanh niên khác đă bị những kẻ như mi dẫn vào sa mạc, chỉ cho thấy một ốc đảo mơ hồ ở tít chân trời rồi phải tự xoay sở lấy với mặt trời chói chang. Chúng nó không phải mất nhiều thời gian để biết là ḿnh đă bị lừa. Và hăy coi chừng sự cuồng dại của những kẻ bị lừa.
Thảo gượng dậy vào sáng hôm sau. Lần đầu tiên anh ốm từ ngày ra khỏi nhà. Bác sĩ Hổ, bạn anh có lần bảo rằng những cơn sốt phản ứng có ích cho sự lành mạnh của cơ thể. Cơn sốt này làm sức khỏe anh suy sụp nhiều, bù lại, nó đang lành mạnh hóa tinh thần của anh, tư duy của anh. Anh cho là thế.
Anh ghé qua cơ quan rồi đạp xe ra phố Bờ Sông đến nhà Bích. Anh chưa hoàn toàn b́nh thường nhưng thấy tự tin hơn dù cái tin Bích vắng nhà do thím Vọng cho biết làm anh lo lắng.
- Thưa ông, cô pảo cô đi Hà Nội nhưng tôi cho là cô nói dối.
Thảo đưa mắt nh́n gian pḥng vắng, hẫng hụt. Anh hỏi:
- Sao thím biết cô không đi Hà Nội?
- V́ đi Hà Nội th́ cô không đi vào lúc nửa đêm. Cô đánh thớc tui dậy, cho tui tền rồi tôi nghe chuông đồng hồ đánh mời hai tiếng.
Thảo tưởng đang ốm trở lại. Anh ngồi xuống chiếc ghế xa lông trước đây thường nhộn nhịp tiếng cười và những câu pha tṛ của đủ kiểu thực khách. Bây giờ chỉ c̣n là một miếng gỗ buồn. Có một luồng gió băng lạnh thổi qua làm mọi vật đông cứng lại. Anh nh́n cái tủ ly, cánh cửa phía trái đóng hờ như cố ư. Anh gọi thím Vọng đến cạnh ḿnh, nói:
- Thím với tôi hẵng mở cánh cửa tủ này xem.
- Dâng - thím nói.
Trong ngăn trên khung tủ ly chỉ có một tập giấy đựng trong bao ny lông mỏng. Thảo rút tập giấy ra. Trên cùng là một lá thư bỏ ngỏ. Anh ngồi xuống chiếc ghế xa lông, đọc lướt qua thư Bích viết cho chính anh, nét chữ xô lệch, nḥe nước mắt. Căn pḥng im ắng. Như cuộc sống đang ngừng lại hoặc trong nhà có ai đó vừa chết chưa phát tang. Thảo đọc xong bức thư. Anh gấp đôi, đút vào chiếc phong b́ ni lông.
- Cô Bích đi di tản rồi - anh nói với thím Vọng chậm răi - Đây là các thứ giấy má cô ấy để lại cho tôi.
Thím Vọng giàn giụa nước mắt. Thảo nghĩ là anh chỉ vừa nói lên điều thím đă biết. Cho đến phút này thím vẫn là một người giúp việc nghiêm chỉnh và trung thành, không ṭ ṃ, thóc mách vào công việc của bà chủ. Nhưng Thảo chắc thím c̣n đau buồn hơn anh. Trước nay Bích là cái phao nâng đỡ cuộc đời bất hạnh của thím. Bích là bà chủ, là con gái, là người thân duy nhất của thím c̣n lại trên đời. Thím ̣a lên khóc:
- Cô Bích ơi, tôi đă pết mà, tôi đă pết mà. Nhưng sao cô không cho tui đi với, cô Bích? Tui pết sống với ai bây dừ cô Bích?
- Thế này nhé - Thảo nói - thím không được khóc. Từ bây giờ trở đi thím phải khóa cổng lại, không cho ai vào nếu không có tôi. Thím nhớ chưa? Tôi sẽ tới công an mời người ta đến lập biên bản. Thím đừng buồn, mà cũng đừng lo. Bây giờ thím đi với tôi lên xem qua trên lầu một chút.
Thảo ít khi lên lầu, nơi Bích kê một cái giường ngủ mét tư bằng gỗ cẩm lai, tủ áo, một chiếc bàn nữ trang có mặt bàn h́nh tam giác nằm giữa hai chiếc gương đứng có khắc dây hoa ṿng quanh. Mọi thứ vẫn y nguyên. Trước lúc ra đi chắc là Bích đă trằn trọc không ngủ trên giường, một vết lơm h́nh người lún xuống tấm đệm, ảm đạm và nhức nhối. Anh bảo thím Vọng không đụng vào bất kỳ vật ǵ trong căn pḥng và kéo thím cùng xuống.
Thảo ngồi lại ghế xa lông xem lướt qua toàn bộ giấy tờ Bích để lại. Ngoài bức thư c̣n vài cuốn sổ tiết kiệm mang tên nhiều người trong đó có thím Vọng và Thảo. Số tiền tổng cộng khá lớn. Một tờ "di chúc" viết cho bạn bè và người anh cả ghi rơ cho ai những tài sản ǵ, "nếu những tài sản đó không bị chính quyền tịch biên. Riêng về cái nhà, Bích viết trong thư cho Thảo là rất tiếc đă không thực hiện được ư định mong muốn. Lá thư của Bích như sau:
Anh Thảo thân quư,
Sau khi anh Tuấn đi rồi, em thành người lạc trên hoang đảo và chỉ c̣n biết tâm sự với người em tin yêu và thân quư nhất giữa thành phố này. Người đó là anh. Khi anh đọc thư này th́ bọn em đă đến Hồng Kông, đó là theo tính toán của người tổ chức chuyến vượt biển này.
Dưới con mắt mọi người, bọn em là những đứa phản bội Tổ quốc đi t́m một cuộc sống giàu sang. Em đành chịu vậy. Theo em, măi măi về sau đất nước ḿnh sẽ c̣n nhức nhối v́ đợt di cư cuối cùng này. Những con người mù quáng, đủ các loại, đủ các lứa tuổi, nhảy ra biển đùa với số phận như một bầy chuột khuy. Người ta đi t́m cái chết hay cuộc sống? Không biết nữa. Riêng em, em cũng không tự giải thích được cặn kẽ v́ sao ḿnh lại ra đi. Em thấy cần phải ra đi, bầu không khí này không làm em thở được nữa, căn nhà này không chứa được em nữa.
Em xin lỗi anh, anh Tuấn và bạn bè. V́ phải ra đi bí mật nên không thể thổ lộ với các anh được. Hôm đó, em chỉ c̣n biết gặp hai anh một lần cuối, anh em ḿnh ăn với nhau một bữa cơm, để nhớ nhau măi. Em muốn bàn anh Tuấn chuyển hộ khẩu về chỗ em, em sẽ làm ngay thủ tục sang tên cái nhà cho anh Tuấn để nó không bị tịch biên sau khi em đi. Một âm mưu chân thành và ngây thơ. Em nghĩ nếu anh Tuấn có một chỗ ở như chỗ em, cưới một người vợ hiền từ th́ chắc là anh ấy sẽ làm được nhiều việc có ích. Em biết là hiện nay có những người quyền cao chức trọng cố chiếm lấy một căn nhà mặt đường chỉ để sau khi về hưu bán nịt vú và son môi Thái Lan. Em không thể nói thẳng với anh Tuấn toan tính đó mà anh Tuấn lại là người quá ư kiêu hănh. Thành ra mọi việc hỏng bét. Bữa tiệc ly của chúng ḿnh cũng bị hỏng v́ ông già lẳng lơ, cũng v́ có ông ta mà Thục đến, rồi v́ có Thục mà em đă mất tự chủ, nói ra hết những điều định sống để dạ, chết mang đi. Em rất hối tiếc là cuộc gặp mặt cuối cùng giữa hai anh và em đă bị đầu độc bởi cái tính nết bất thường của chính em. Hai anh tha thứ cho em vậy.
Các anh là những người đă biết hết bí mật đời em. Em có nhiều lầm lạc, nhiều lúc điên rồ và cạn nghĩ, thậm chí yếu đuối nữa, như các anh đă biết. Nhưng chưa bao giờ em làm điều ác bạc. Các anh tin em chứ? Có lẽ sai lầm lớn nhất đời em sẽ là cuộc đi này cũng nên. Đi hay là chạy trốn? Nhưng em không thể làm khác được. Có một mệnh lệnh nào đó cứ thầm th́ trong em bảo em phải ra đi. Em không làm thế nào khác được. Đă bao lần em t́m đến cái chết, em đă không gặp nó. V́ cháu B́nh cột giữ em với nhiệm vụ người mẹ. Em phải nuôi cháu nên người, tự ḿnh em, nó phải lớn lên theo những nguyên tắc của em chứ không phải của người bố vô thừa nhận của nó.
Đừng trách em tin vào cái tương lai xa mờ bên kia đại dương hơn là ở xứ sở quá nhiều bất hạnh này. Em yêu nó lắm, yêu nơi ḿnh đă sinh ra, lớn lên thành người. Nhưng nhiều buổi sáng thức dậy em bỗng kinh hoàng khi nh́n thấy đường phố cứ dâng măi lên, cả thành phố trước kia sâu thẳm trong kư ức bỗng cạn trợt, phơi bày ra như cái giếng đă bị múc hết nước. Nếu các anh cũng phải chịu đựng cảm giác ấy hàng ngày như em! Sợ hăi lắm, anh Thảo ạ. Em sợ lắm. Cuộc đời bao bọc em đầy bất trắc, phấp phỏng. Em không dám mong các anh tha thứ, em chỉ mong các anh hiểu cho em. Đời em sắp hết rồi mà em đă làm được ǵ đâu? Đă có lần em nói với anh Tuấn, em là khúc mía giữa cái che ép mật. Em chỉ muốn tự ḿnh thoát ra khỏi cái che trước khi thành bă. Em không lên án ai, em lên án bản thân ḿnh, quả thật quăng đời vừa qua của em ở ngân hàng là tồi tệ. ở đây muốn làm người tử tế khó khăn lắm anh. Thôi, về trường hợp ra đi của em anh và mọi người nghĩ ǵ th́ nghĩ. Nói như cha Kính, hăy để Chúa phán xét.
Em để lại cho anh Tuấn, anh và một vài người bà con, thím Vọng ít tiền. Em đă chuyển sổ để cho tiện. Anh và anh Tuấn hăy yên tâm dùng số tiền đó. Không phải là của phi nghĩa đâu. Những thứ giật được em đă tiêu hết ngay trong cung cách sống mà các anh đă biết. Bây giờ đă đến lúc em trả giá. Anh đừng gặp Thục và nói chuyện về em. Em không căm thù anh ấy nữa, cũng không khinh anh ấy làm ǵ. Bây giờ em thanh thản hơn, em chỉ muốn quên anh ấy đi, người đă dắt em vào một quăng đời tồi tệ. Em muốn quên đi để may ra t́m thấy cái ǵ đó ở cuộc đời mới. Vĩnh biệt anh Tuấn, vĩnh biệt anh. Em cầu mong có ngày gặp lại các anh trong cuộc đời không phải như thế này.
Bích
Chi nghe một anh bạn báo tin là Thục bị hành hung lúc nàng c̣n ở Hà Nội. Nàng bỏ dở buổi làm việc cuối cùng, lên tàu nhanh về thành phố.
Nàng ngồi thu ḿnh vào góc, nh́n những cánh đồng lúa mùa đang gặt dở hiện ra rồi mất hút ngoài cửa sổ. Những con chèo bẻo đầu tiên đă bay qua khoảng trời không một gợn mây. Chúng nó bay về đâu, những con chim đen? Sao chúng nó đen nhức đến thế?
- Xin lỗi, chị không được khỏe?
Người đàn ông ngồi đối diện với nàng hỏi giọng thân ái, một tay đặt lên cái túi xách như sẵn sàng đưa ra một lọ dầu cao.
- Cám ơn anh,tôi vẫn b́nh thường.
Chi đáp chân thành, không khách sáo. ở đâu nàng cũng được chăm sóc, hỏi han và chiều chuộng. Nàng ít khi lạm dụng số phận may mắn đó, cũng không nghĩ xem v́ sao được như thế. Nhưng không có cái t́nh người thoáng qua ấy, nàng không sống nổi. Chi nhớ lại buổi tối ở nhà Bích mà Tuấn đă kể lại tỉ mỉ. Tuấn kể lại v́ phải thi hành một điều khoản nghiêm ngặt là không giấu nhau bất cứ chuyện ǵ. Nhưng lần đó hai người vẫn căi nhau. Chi làm giận v́ cớ ǵ nàng không hiểu nổi. Nàng bảo Tuấn nhu nhược, v́ sao Tuấn lại đến nhà Bích để phải chịu trận? Cho đến nay nàng vẫn ân hận v́ làm mặt giận với Tuấn. Đúng là nàng đă ghen. Ḿnh ghen, nàng nghĩ, dù ḿnh nghĩ là tối hôm đó Tuấn đă xử sự như một người đàn ông có tư cách, đúng đắn. Vậy th́ sao lại giận anh ấy cơ chứ? Nàng bứt rứt trên ghế ngồi.
Chuyến tàu về ga đúng giờ. Không khí nức mùi gió biển. Chi chào người đàn ông vẫn đi sau ḿnh, khẽ nói cám ơn rồi thuê một chiếc xích lô về chỗ Thảo. Ngồi trên xích lô nàng nóng ruột v́ sau ḿnh làmột ông già đang h́ hục đạp. Nếu thuê xích lô bao giờ Chi cũng thuê những ông già để t́m việc cho họ dù nàng nhức nhối v́ những ông già đó. Chi hồi hộp v́ chỉ chút nữa nàng sẽ gặp lại Tuấn. Nàng sẽ gục vào ngực anh mà khóc, mà xin lỗi. Nàng sẽ khôngbao giờ giận anh nữa. Nàng nghĩ thế. Miễn là Tuấn không dính dáng ǵ đến chuyện hành hung kia. Chi đă biết là Thục b́nh an vô sự. Nàng phải về ngay v́ sau câu chuyện giật gân ở nhà Bích, nàng nơm nớp có cái ǵ đó xảy ra. Bây giờ nàng chỉ mong có Tuấn, có ngay Tuấn nguyên vẹn, Tuấn của nàng.
Chi không gặp ai. Cửa đóng then cài.
Đành phải về nhà vậy, dù sao nàng cũng c̣n có một cái nhà để về. Bà Nhàn vẫn như mọi lần, niềm nở đón con dâu, cho thêm gạo vào rá, thêm vào bữa tối món nộm rau câu mà bà biết là Chi rất thích ăn. Bà vui vẻ thực ḷng v́ có Chi ở nhà, bà không phải một ḿnh đối mặt với con Bốp. Mỗi ngày bà càng ngán ngẩm, càng sợ con chó. Mỗi ngày nó đối với bà càng quá thể. Ngày hôm qua, bà chợt thấy cây hồng trồng trong cái chậu Thục đặt gần lối đi xuống bếp heo héo, bà múc một chậu nước định tưới cho nó. Nhưng con Bốp không chỉ nhay nhay vào ống quần bà, lôi bà ra khỏi cái chậu như mọi khi mà nó dựng lên trước mặt bà, sủa một tràng vang xa nửa dăy phố làm bà suưt ngất đi v́ sợ. Lần đầu tiên bà nghĩ, bà phải giết nó hoặc nó sẽ cắn chết bà.
Tắm rửa, ăn cơm xong, Chi chuẩn bị đến nhà Thảo. Nhưng Thục về. Thục không đi Honđa như mọi hôm mà đưa chiếc Toyota về. Anh ít khi cho xe về nhà v́ chiếc xe bóng lộn có thể làm dăy phố chú ư, Chi nhớ đến vụ hành hung và nàng mỉm cười châm biếm tính can đảm của chồng. Chi chào anh, dắt xe ra cổng.
- Anh ở nhà với mẹ, em đi đằng này chút - nàng nói.
Con Bốp chạy theo. Nó vẫn thường tiễn Chi khi nàng ra khỏi nhà.
- Chi! Anh có chuyện muốn nói với em! - Thục đứng trên thềm gọi.
- Có việc ǵ thế anh? - Chi dắt xe quay lại nhưng vẫn đứng dưới sân nh́n Thục đang bứt rứt kéo lên kéo xuống cái phecmơtuya chiếc áo gió màu nước biển - Có lâu không anh?
- Em lên đây. Anh muốn gặp em khoảng mười lăm phút.
Hai vợ chồng ngồi đối mặt qua chiếc bàn thấp phủ kính, đỏ ửng lên dưới một tia nắng cuối ngày chợt chiếu qua cửa sổ.
- Em đi đâu? Thục hỏi.
- Em chưa hề hỏi cung anh về chuyện anh đi đâu - Chi nói - Em đă ngán tận cổ cái đức lạnh lùng răn dạy của anh rồi.
- Em biết là anh chưa bao giờ lạnh nhạt với em. Nhưng không nói chuyện đó nữa. Em đến chỗ Tuấn phải không?
Đây là lần đầu tiên Tuấn được Thục nhắc đến mặc dù anh biết rất rơ mọi chuyện. Thục không phải là người chồng b́nh thường chỉ biết vợ ngoại t́nh sau tất cả mọi người. Anh là một người chồng đặc biệt. Anh lặng lẽ quan sát mặt vợ, trong thâm tâm anh mong Chi phủ nhận sự thật, không phải v́ anh không chịu đựng nổi mà v́ sự cần thiết cho những suy tính của anh.
- Vâng - Chi nói.
- Cách đây mấy hôm anh và Tuấn đă có dịp gặp nhau.
- Anh không giết anh ấy chứ? - Chi nói.
- Em tự cho ḿnh cái quyền ăn nói với anh như vậy từ bao giờ?
- Em thích nói thật.
- Vậy mà bao lâu nay em vẫn dối trá. Em dối anh, dối mọi người.
Chi nh́n thẳng vào mắt chồng. Nàng biết là ḿnh phải có một quyết định, ngay bây giờ hoặc sẽ không bao giờ nữa.
- Anh Thục, anh biết rất rơ là tôi đă yêu Tuấn từ trước khi tôi lấy anh. Sự thật ấy đơn giản và quá cũ.
Chi đứng dậy. Nàng bước ra cửa, xuống sân. Nàng khoan thai đạp chiếc mini hai gióng của Nhật trên đường phố đă bắt đầu lên đèn. Nhẹ nhàng, thanh thản, như là nàng vừa vứt được một ḥn đá tảng trong lồng ngực vẫn hàng năm nay đè chẹn lên mạch máu, hệ thần kinh của nàng.
Vừa lơ đễnh ngắm đường phố và ḍng người với đôi mắt mới mẻ, nàng ôn lại rất nhanh trong đầu cuộc sống chung với Thục trong thời gian qua. Thục là người thuộc một thế giới bất trắc mà nàng không hiểu nổi. Những hoạt động năng nổ có màu sắc chính trị của Thục, theo chỗ nàng biết, đó là cuộc đua không mệt mỏi từng ngày, rộ lên trong dịp đặc biệt nào đó, để mỗi ngày có thêm ít quyền lực tức là thêm một tín nhiệm mới của cấp trên, thêm một chức vụ mới trên cái thang dài vô tận. Thục có lư hay không? Hơn một lần Chi muốn trả lời câu hỏi đó. Thục có lư bởi v́ Thục sinh ra như là để dành sẵn cho cuộc đua ấy. Cũng như Ben Giônxơn sinh ra là để chạy, Taixơn để đấm bốc, Cácpốp để chơi cờ. Đặng Thái Sơn để đánh đàn pianô. Lúc cần thiết để đạt mục đích, Thục cũng dùng đôping như Ben dă dùng, sự khốc liệt và cay cú trên trường đua là không giới hạn. Nàng và bố nàng, ông bố vợ có nhiều quyền lực đă là thứ đôping Thục dùng để bứt lên đối thủ. Nếu Thục không say mê trong công việc đó th́ anh dùng cuộc đời anh để làm ǵ? Anh đă bắt đầu chạy đua ngay từ ngày bỏ trường Tổng hợp để về học lại phổ thông, trong những năm tháng mà Tuấn và Thảo, cả Chi nữa hí hửng v́ đọc thêm được một cuốn sách, căi nhau v́ một bộ phim và tự ru ḿnh trong những giấc mộng có tính khoa học viễn tưởng. Tóm lại, trong lúc hai người bạn mơ mộng kia trau dồi kiến thức và chạy theo vẻ đẹp huyền ảo của khoa học và nghệ thuật th́ Thục sống, vật lộn và mạo hiểm, làm sao có được trong tay cái phương tiện hữu hiệu của muôn đời: Tiền và vị trí.
- Em biết không? - Thục đă giảng giải cho Chi một cách say sưa trong một lần đi tắm biển - Đó là hai điều quan trọng để nên người. Thế và lực. Tiền là lực, vị trí xă hội là thế. Làm người mà không có hai thứ đó th́ ngay lập tức thiên hạ sẽ xéo ḿnh dưới chân.
Vốn là người sẵn có đầu óc phóng túng và thích tôn trọng quyền sống của mỗi con người, Chi đă sai lầm khi đặt ra một bên là mục đích sống của Thục với cuộc hôn nhân tuy không làm nàng thỏa măn nhưng cũng gọi là tạm được. Lúc đó, nàng quá thất vọng, quá mất tự tin v́ sự lạnh nhạt của Tuấn, nàng chỉ muốn có một người chồng, tưởng rằng làm mhư thế đời nàng sẽ yên ổn hơn. Nhưng chỉ một thời gian ngắn nàng bỗng kinh hăi nhận ra điều cay đắng là chính cái mục đích tưởng là không ăn nhằm ǵ ấy đă làm hỏng đời nàng. Nó đầu độc mỗi giây phút cuộc sống của nàng. Đó là nguyên nhân v́ sao từ ngày lấy nhau đến nay chưa bao giờ nàng biết được thế nào là sự ḥa hợp tuyệt vời của hai tâm hồn và hai xác thịt. Hoàn toàn không phải như với Tuấn sau này. Nàng chỉ được cái đó với Tuấn, duy nhất với Tuấn mà thôi. Cả anh họa sĩ, cả người kiến trúc sư, không ai đưa lại cho nàng một phần những thứ Tuấn cho nàng.
Một lần, Chi vừa chợp mắt sau khi đọc xong truyện ngắn Tuyết trên đỉnh Kilimanjarô của Hemingwey, mơ màng nghĩ tới châu Phi và đồng cỏ, đàn ḅ tót, bầy chim kên kên, cái chết và sự sống. Sự thật được phơi bày không chút ngập ngừng, do dự. Nàng nhận ra đời nàng c̣n nhiều khoảng trống xa vời, nàng chưa đặt chân đến, như là đỉnh núi quanh năm tuyết phủ ở châu Phi kia. Nàng muốn được yêu, muốn được tàn phá, muốn được sống.
Thục bước vào nhà, hoan hỉ, đầy sức sống. Anh vào nhà tắm, dội nước ào ào, pha cà phê, mở một bao thuốc thơm và nài nỉ dựng Chi dậy để mời nàng cùng uống. Chi miễn cưỡng rời những tưởng tượng đang nâng hồn nàng bay bổng, ngồi uống chút cà phê với chồng vào lúc nửa đêm. Nàng biết, nếu không có cà phê đêm, Thục sẽ nằm lăn ra bên cạnh nàng, nói vài câu chán ngắt rồi ngủ li b́ như một con ếch mùa đông lười biếng. Cà phê, chỗ dựa của t́nh yêu giữa vợ chồng nàng - Chi nhiều lần chua chát nghĩ.
- Này em, em phải vui với anh mới được. Sau cuộc họp tối nay cụ Thiềm đă chịu về hưu rồi!
- Giá ông ấy về hưu mà thịt ḅ hạ giá vào ngày mai th́ em sẽ nâng cốc mừng anh - Chi nói.
Thục không để ư đến vẻ châm chọc của Chi, vẫn hào hứng:
- Đâu phải chuyện vặt ấy. Mà là một cây đề nữa bị anh đốn ngă rồi. Em biết không, đó là một ông già tốt bụng nhưng v́ không đi được nhiều nên hay nghe mà đă nghe ai th́ nhớ dai vô kể. Nhiều người chỉ c̣n hy vọng vào yếu tố thời gian. Nhưng chỉ một cái mẹo nhỏ, anh đẩy nhanh lịch sử tiến lên mấy năm trời. Mừng cho anh đi, quả núi án ngữ đă biến mất và trước mắt anh là chân trời. Cuộc họp đáng giá quá.
Tôi đang cần yêu, tôi muốn được tàn phá như Hemingwey viết về người đàn bà kia, tôi không muốn đẵn ai ngă, tôi chẳng cần chân trời nào. Chân trời của tôi là cuộc sống thường nhật nồng nàn, hạnh phúc. Tôi muốn được sống một đêm đáng giá chứ không phải một cuộc họp đáng giá. Chi suy nghĩ, tay vẫy xoay xoay ly cà phê.
- Anh không ngờ lại có thể suôn chảy đến thế. Những người già ngoan cố thật đấy, nhưng họ có nhiều gót chân A-sin, nhiều chứ không chỉ một. Họ rất thích ḿnh biết lễ phép với họ, có thể phê b́nh họ thẳng thừng nếu biết vừa nói vừa xoa hai bàn tay vào nhau. Rồi hăy làm rối vấn đề lên bằng những thuật ngữ vô tận của khoa học kỹ thuật hiện đại th́ họ sợ. Đúng thế, cần làm họ sợ bằng những tiếng thanh la inh ỏi thế là họ nhả con mồi ra...
Chi uống một hớp nhỏ cà phê đắng ngoét để nuốt cho trôi "cái mẹo nhỏ" của Thục rồi lên giường. Nàng muốn trở lại châu Phi với những con kên kên và người đàn bà đang níu giữ cái chết của người đàn ông nọ.
Thục lên giường nằm cạnh vợ. Trong bộ đồ pijama mặc trong nhà, anh bóng chuốt và thỏa măn. Anh nằm nh́n lên trần màn, không cần chú ư xem Chi ngủ hay thức, bắp thịt tay chân anh đang được buông thả sau buổi họp gay cấn. "Tuyệt, tuyệt thật! Cuộc họp đáng giá quá!" anh lắp bắp như th́ thầm. Chi quay mặt vào tường và lưng nàng chạm phải một cái ǵ mềm mềm, ẽo ợt. Nàng tưởng tượng ra ngay cái bụng đang chảy xuống và mềm nhăo của Thục. Sự đụng chạm đó làm Thục nhớ ra một việc phải làm. Anh tắt đèn ngủ, lặng lẽ co người lên để cởi quần áo. Rồi quay người kéo Chi về phía ḿnh.
Bản song tấu khập khiễng, nửa đời nửa đoạn với những nhạc công buồn ngủ, lơ đễnh, người kéo vĩ cầm đang nghĩ tới châu Phi và những con kên kên c̣n nghệ sĩ pianô th́ nhớ lại cuộc họp đáng giá. Bản ḥa tấu bắt đầu, tắt ngấm. Chi cảm thấy bị trượt ngă, chới với làm nàng muốn khóc.
- Tại sao thế anh? Tại sao thế? - Chi hỏi Thục trong nỗi buồn và chán ngán mênh mông.
- Không, không sao cả, anh vẫn b́nh thường... em giúp đỡ anh một chút.
Thục căng thẳng trong một cố gắng cuối cùng, nhưng Chi biết là vô ích. Nàng rời khỏi giường, mặc quần áo và ngồi vào bàn nước. Dưới ánh đèn ngủ vừa được bật lên, mặt Thục thay đổi hẳn, nhăn nhó như anh bị nhọt ở đâu đó. Chi biết Thục là người đàn ông nổi tiếng trên những cái giường khác, với những cô gái khác, nhưng đêm nay với nàng Thục đă bị những cái mẹo nhỏ và sự hưng phấn chính trị làm hỏng hẳn. Đó là nguyên nhân của những năm tháng làm vợ đau khổ của nàng.
Thảo vui mừng khi nh́n thấy Chi. Anh gầy ốm như qua hàng tuần ép xác, ngượng nghịu trong bộ quần áo thể thao mặc trong nhà.
- Tuấn đi rồi - anh nói.
Chi đă quên hẳn kư ức về những con kên kên, về người đàn ông đang thối rữa, về đỉnh núi Kalimanjaro, về bản ḥa tấu loạc choạc không phải chỉ được tấu lên một lần trên cái giường gỗ cẩm lai rất đẹp của vợ chồng nàng. Chi đi t́m đỉnh núi nhưng dưới chân nàng chỉ là vực thẳm. Nàng ngồi ôm lấy mặt và khóc.
- Em khát quá! - Chi nói.
- Để anh đi mua. Em uống bia hay cà phê?
- Không, em muốn ra quán.
- Đồng ư. Nền công nghiệp ăn nhậu xứ này đủ phục vụ mọi người. Chúng ḿnh sẽ đến quán Cây Táo để quan sát công cuộc phục hưng. Anh đoán chỉ vài năm nữa ở đó sẽ có bia ôm mà chắc chắn là c̣n "ôm" hơn cả Sài G̣n nữa kia.
Chi chải lại tóc, mái tóc ốp của nàng làm khuôn mặt đài các trở nên dễ thương. Từ nay, nàng không dễ thương cho ai nữa, chẳng c̣n ai đặt tay lên tóc nàng và nói như Tuấn vẫn thường nói: "Em", một tiếng em dịu dàng. Nỗi đau khổ cố che giấu vẫn phảng phất trong cái nh́n chợt lạc lơng, bơ vơ, cái nh́n của kẻ lạc đường, của đứa trẻ cả tin bị bố mẹ dắt thả vào rừng sâu trong chuyện cổ tích. Thảo biết Chi phải cố gắng lắm mới đứng vững và anh muốn làm hết sức ḿnh để chiều chuộng, an ủi Chi.
Về đêm, đường phố có dung mạo khác hẳn ban ngày. Mẹt thuốc lá rải dọc hai bên vỉa hè như sao sa. Những cô gái làm tiền ngồi túm tụm hút thuốc lá, nói tục chờ khứa. Ḍng xe dạp cũng khác, sang trọng, thơm tho hơn với những chiếc xe Nhật đủ kiểu. Thành phố tần tiện vào ban ngày, xa xỉ vào ban đêm, thứ ăn chơi làm lương tâm áy náy th́ cần bóng tối.
Chi và Thảo đạp xe cạnh nhau, lách giữa đám người đi xe đạp không có niêm luật, những chú choai choai đèo nhau trổ tài lách xe giữa đám đông. Cuộc tập dượt để vào đời từ bệ phóng thất nghiệp, lêu lổng và mất phương hướng. Dấu ấn phá phách, tao loạn vẫn c̣n chập chờn trong tiềm thức và những khuôn mặt trẻ.
Bà chủ quán Cây Táo lặng lẽ lau một cái bàn thật sạch, đặt xuống chiếc gạt tàn từ thời Pháp để lại có hàng chữ nổi: VIN DE BORDEAUX ôm ṿng quanh. Nghe nói một công ty Pháp sắp đến khoan dầu, bà chủ quán vội lôi từ đống chè chai trong nhà ra những chiếc dao mở hộp và gạt tàn trước đây phải cất đi v́ nó to, nặng nề quá cỡ, phong cách cổ điển không được đám thanh niên ưa chuộng, người ta thích nhạc nhẹ cơ. Thảo biết bà Cây Táo hay như chú Ni-cô-lai thường nói, mađam Cây Táo không chỉ bán cà phê mà c̣n là một tay buôn có hạng. Thời thế nào bà cũng phất. Chiến tranh bà mua nhà ngay khu trọng điểm bị bắn phá, ḥa b́nh lập lại bà mở ngay quán cà phê, đầu tư vốn cho một ông bồ buôn bán sắt vụn. Bà gọi đó là chiến dịch kinh doanh thời hậu chiến. Cà phê lẫn sắt vụn đều là những thứ giúp người ta tẩy rửa kư ức nặng nề của chiến tranh. Ngày giải phóng Đà Nẵng, có người em ở quân đội hành quân vào với tốc độ thần tốc, bà đóng gói hàng ngàn tấm ảnh cờ đỏ sao vàng và cột cờ Hà Nội mua ở hiệu sách để ông em dỡ từ xe tăng xuống bán ngay trong những ngày đầu tiên khi thành phố mới giải phóng. Người Hoa ra đi bà mua đồng hồ, cátxét, một vốn bốn lời. Người Hoa đi rồi bà bảo ông bồ bỏ cửa hiệu sắt vụn chuyển sang hàng đặc sản bán món ăn Tàu thứ thiệt và giả cầy, bà đă đánh hơi thấy chiến tranh biên giới, người ta rủ nhau đi đặc sản để sống gấp.
Thảo xoay xoay cái gạt tàn, biểu tượng sự nhanh nhạy và thính mũi con buôn có từ thời Lă Bất Vi.
- Nh́n cái gạt tàn ở nhà bà tôi biết ngay là người Pháp sắp vào khoan dầu hỏa - Thảo nói với bà chủ quán.
- Dạ, em đang tính sửa sang lại cái quán, ông ạ. Phải nhanh nhẹn chứ ông. Khi các ông họp th́ bọn em đă tính vốn liếng để đáp ứng rồi. Như vụ người Hoa dạo nọ, em tính toán cũng không đến nỗi tồi lắm.
- Chúc bà kiếm khá nữa với người Pháp.
- Cám ơn ông. Em sẽ sửa cái quán, cho nó thật mốt Pa-di. Ông Thảo, ông quen nhiều họa sĩ, ông mua hộ em mấy bức tranh lụa, em treo.
- Bà mà làm chuyên gia cho bộ kinh tế đối ngoại th́ tuyệt lắm, Chi, em uống ǵ?
Chi chợt tỉnh. Nàng đang nghĩ đến Tuấn, từ nay sẽ không có ai đặt tay lên tóc nàng và nói em, một từ không đưa lại lợi lộc ǵ, thuần túy nhân loại. Nàng chỉ nghe bà chủ quán và Thảo lời đi tiếng lại mà không hiểu ǵ.
- Cho em một cốc ca-cao.
- Bà chị ơi, hai cốc ca-cao nhé - Thảo gọi bà chủ lúc này đă đứng bên quầy.
- Dạ.
Chi đưa tay đỡ hai cốc ca-cao từ tay bà chủ quán. Nàng úp bàn tay lên cốc của ḿnh, đẩy cốc kia về phía Thảo. Hơi nóng làm bàn tay nàng ửng đỏ dưới ánh đèn nê ông sáng như ban ngày. Thảo đứng dậy:
- Chúng ḿnh ra dưới cành táo kia đi. Ngồi đây sáng quá.
Anh phủi những cái lá táo rụng xuống mặt bàn. Bóng cành táo quét đi quét lại mỗi lần có gió. Chiếc loa thùng giấu ở đâu đó đang rên rỉ chuyển sang bài Diễm xưa do Khánh Ly. Giọng Khánh Ly thời trẻ chứ không phải từ hải ngoại, thấm nỗi buồn bơ vơ lạc loài thời chiến.
- Giờ mới biết Khánh Ly cũng là một cô gái nghèo, đă có thời kỳ đi bụi. Nỗi đau nào cũng sinh sản ra được một cái ǵ, kể cả giọng hát.
- Chẳng thà em nghe con bắt cô trói cột khắc khoải trong rừng c̣n hơn là tiếng con khướu nhốt trong lồng. Anh viết chưa hay v́ anh không đau. Anh không có nỗi đau nào cả - Chi nói.
Giá như Chi nói điều ấy cách đây một tuần, trước trận ốm - Thảo nghĩ - có lẽ đúng phần nào.
Chi vẫn đeo đuổi ư nghĩ bao giờ cũng vũ đoán của ḿnh:
- Anh có tin là đất nước sẽ có nhà văn lớn không? Nhà văn lớn đích thực chứ không phải nổi tiếng nhờ báo và đài.
- Nếu chưa có th́ sẽ có.
- C̣n chờ họ đến bao giờ nữa? Những nhà văn có thể dẫn dắt linh hồn một thế hệ.
- Em để ca-cao nguội mất rồi - Thảo nhắc.
- Thời đại này thiếu những nhà nhân bản lớn. Có phải là đặc điểm của thế kỷ hai mươi không? Anh Tuấn, Huy rồi Bích và chúng ta, là những linh hồn bơ vơ. Cha anh chúng ta họ không bơ vơ như thế. ít nhất th́ họ cũng tin vào một cái ǵ. Ai dắt dẫn linh hồn chúng ta đây?
- Đă có đài phát thanh.
- Cám ơn là anh đă nhắc em. C̣n vô tuyến truyền h́nh nữa chứ. Tại sao Tuấn lại ra đi như một thằng rồ như thế. Không một lời từ biệt.
Bóng tối nhún nhẩy trên mặt bàn. Thảo nh́n những cành táo hư ảo lướt qua trên miệng cốc ca-cao. Thời nào cũng có cuộc ra đi. Vô t́nh chiếc loa thùng chuyển qua bài hát Cuộc chia ly màu đỏ.
Thảo không nhận ra giọng hát ca sĩ nào. Có phải Thanh Hoa? Tàu anh qua núi... những bài hát của Phan Lạc Hoa, nỗi đau, giọng hát không lẫn được của người ca sĩ ít may mắn nhưng rất đáng nhớ. Thảo vẫn không thể nào h́nh dung được cuộc chia ly màu ǵ. Những nhà thơ nhạy cảm hơn anh chăng? Với Tuấn, với Bích, không có cuộc chia ly nào cả. Không phải biệt ly, không phải chạy trốn mà từ bỏ. Huy là tự sát.
- Ba em kể rằng thời trẻ, lớp người như cụ đều đọc văn thơ Phan Bội Châu. Những bài thơ thức tỉnh, dẫn đường. Thơ cụ Phan dẫn ba em đến với những bài báo của Nguyễn ái Quốc. ở trong tù Sơn La ba em học thuộc truyện Kiều. Chủ nghĩa Mác dạy chúng ta xây dựng một thế giới mới. Chủ nghĩa nào, đảng chính trị nào cũng chỉ có thể dắt dẫn con người về mặt lư trí mà thôi. Sự say mê của lư trí thường dẫn tới sai lầm cũng như sự thông minh của trái tim vậy. Anh Thảo, có bao giờ em kể cho anh nghe chuyện nhà em chưa nhỉ?
- Chưa.
- Bởi v́ cũng chẳng để làm ǵ. Anh Tuấn cũng chưa bao giờ hỏi em về những chuyện em đă trải qua. Như vậy th́ em phải kể lại cả những cuộc t́nh nữa. Nặng nề quá. Anh ấy cũng biết ghen như ai. Chỗ này kư ức giúp con người vững nh́n về tương lai. Nhưng chỗ khác th́ kư ức thật tai hại. Em không chịu nổi kư ức về thời thơ ấu của em. Bởi v́ có cái ǵ đó không ổn. Không đúng quy luật. Em lớn lên trong một hoàn cảnh không đúng quy luật. Như cái cây bị bẻ cong vào phía thánh đường cứ nhoai hoài ra đường phố. Để em nói anh nghe, không phải một ḿnh em mà cả ba đứa, anh trai, em và đứa em út đều được nuôi dạy không đúng quy luật. Không biết có thật chính xác không, nhưng có cái ǵ giống như vậy. Anh uống đi.
Chi uống. Mùi ca-cao-sữa của Chúa - lẫn với mùi dạ hương lan tỏa không gian bé nhỏ nơi họ ngồi. Thảo nh́n cô bạn gái lạ kỳ, nhạy cảm như một sợi dây đàn và anh hiểu việc Tuấn ra đi đă làm sợi dây đàn ấy lên tiếng. Nó bị tổn thương, nó đang khóc với tất cả cung bực mà nó có thể ngân lên được.
- Mẹ em có số hẩm hiu, bà chết vào thời kỳ bố em lên đến đỉnh danh vọng. Người này nói mẹ em vô phước, không được hưởng lộc chồng, người khác nói mẹ tốt phúc, đi sớm nên không phải trả nợ. Nhưng chuyện ấy chẳng quan trọng ǵ. Điều quan trọng là mẹ em đă chết, mẹ, người dắt dẫn đời sống tinh thần của bọn em. Mẹ chết lúc anh Nhất em mười hai, em lên chín và thằng em út lên sáu. Dù anh có cả một đế quốc mênh mông để trị v́ anh vẫn chưa có ǵ hết nếu anh thiếu một tâm hồn người mẹ dắt dẫn. Ba em bắt đầu phải làm một việc không hề quen thuộc với ông. Đó là dạy dỗ con cái, làm người dắt dẫn tâm hồn. Cụ đă dạy dỗ bọn em theo phương pháp đào tạo cán bộ. Đúng thế, ba chỉ có kinh nghiệm đó thôi, cụ ngơ ngác không biết đối xử với ba đứa con bướng bỉnh mồ côi như thế nào. Ba chỉ có một nghề: làm cách mạng chuyên nghiệp. Nghĩa là người cải tạo thế giới bằng nghệ thuật chính trị. Cái nghề ấy không thi thố được trong gia đ́nh. Trong gia đ́nh không cần thủ đoạn mà chỉ cần sự mềm mỏng của trái tim. Tất cả những ǵ ba em có thể làm được cho bọn em chỉ là một nếp sống gương mẫu.Ba em vốn có một cuộc sống mẫu mực. Em dùng từ mẫu mực có đúng không? Có thể đúng với lớp người này nhưng không đúng với lớp người khác. Cách sống của ba em khó mà làm mẫu cho thế hệ sau được. Cũng như hiếm người có thể rửa chân cho cả Giu-đa trước khi lên đồi Sọ như chúa Giê-su. Cái đó đẹp nhưng không làm mẫu được. Cuộc sống khắc kỷ của ba em được bọn em quan niệm như là gông cùm. Nếu là mẫu mực th́ ở chỗ liêm khiết. Quả thực cụ có những chuẩn mực đáng phục về cách sống liêm khiết, tuân theo nguyên tắc của Đảng, của tập thể, những điều cụ vẫn tin theo. Đó là một nhân cách. Chúng em chấp nhận nhân cách lớn này của ba em. Chính v́ thế mà sau này em rất xấu hổ khi thấy anh Thục hút thuốc lá của khách mỗi lần họ đến nhà. Em không bao giờ quên đặt một bao thuốc lá thơm trên bàn cho mọi loại khách kể cả những người đến cầu cạnh anh Thục là v́ thế. Đừng có ai ḥng lo lót, xin xỏ cụ được cái ǵ. Em không kể trường hợp Thục. Anh ấy là người duy nhất được cụ đặc ân che chở. V́ cụ tin anh ấy, đặt vào anh ấy bao hy vọng về tài năng, phẩm chất của thế hệ trẻ. Nhiều anh em trẻ khác đă làm cụ thất vọng từ cách ăn mặc, nói năng. Họ lư thuyết nhiều, hứa hẹn nhiều nhưng không mảy may có khả năng giữ được phẩm chất chính trị tức là củng cố được vị trí và quyền lực. Họ chỉ là những thứ giẻ cùi tốt mă, sa đà vào lư luận suông và khoa học ngụy biện, ba em quan niệm thế. Tiến sĩ Miên là người rất có tŕnh độ tổ chức, quản lư nhưng mải chơi, cuối cùng bị một tay hạ sĩ chuyển ngành đốn ngă v́ một cô tiếp nước pḥng khách. Ba em b́nh luận chuyện đó và nói rằng nếu thằng hạ sĩ lính thủy chuyển ngành kia mà có ghế viện trưởng như tiến sĩ Miên th́ hắn ta sẽ giữ chức đó vài năm là ít v́ hắn có thủ thuật chính trị.
Thục có những phẩm chất làm vừa ḷng ba em. Anh ấy có thủ thuật chính trị, biết làm nhiều hơn nói, biết chiếm lĩnh vị trí để có thành công và khi chiếm được rồi th́ biết củng cố nó vững chắc để có bàn đạp nhảy lên vị trí khác trên đó. Thục biết nhịn ăn, nhịn chơi khi cần thiết mà cũng biết ăn biết chơi lúc cần thiết. Khi nào im lặng là vàng th́ anh ấy im lặng. Khi im lặng là đất thó th́ anh ấy nói. Trường hợp Thục là ba em nhầm lẫn. Cụ nhầm lẫn chứ không vụ lợi. Cũng không phải cụ muốn bao bọc con rể ḿnh để xây dựng phe cánh ǵ.
- Cũng có thể v́ cụ thương Chi - Thảo nói.
- Không phải thế. Thục đă làm ba em tin ở bọn trẻ hơn. Thực ra Thục chính là tuổi già được trẻ hóa, một tuổi già khỏe mạnh và c̣n sống lâu, một cái vĩ thanh của thế hệ đang lần lượt ra đi. Em mơ ước những người dắt dẫn chính trị có phẩm chất của lớp cha anh ưu tú chứ không phải người kéo dài tuổi thọ của họ. Lănh tụ của tương lai cũng phải là những người dám tạo dựng một thế giới mới hoặc cải tạo và nâng cấp thế giới cũ. Đằng này ba em chỉ mong làm sao thế hệ trẻ chịu ép ḿnh vào những khuôn mực có sẵn của thế hệ cha anh.
Chiếc loa thùng trở lại bài hát nào đó của ban nhạc ABBA. Không khí trong quán như bị bản nhạc cuốn hút. Một thanh niên đẹp trai, có ria mép ngồi với người yêu đang gơ gơ điếu thuốc lá chưa châm lửa xuống bàn theo nhịp điệu bài hát. Thế đấy - Thảo nghĩ bụng - các cụ lo xây chủng viện và thánh đường trong khi trẻ con rong chơi trên đường phố và gơ theo những bài hát của đường phố.
- Ca-cao nguội mất rồi, em uống đi.
Chi uống một hớp ca-cao. Mép nàng thấm hai vết nâu cắn chỉ.
- Nỗi lo lớn nhất của ba em hóa ra lại là bọn em. V́ mỗi ngày cụ càng thấy rơ con của cụ không ngoan như mấy ông cấp dưới. Chỉ riêng ông anh cả em cũng đủ giết chết cụ rồi. Độc tố của thế hệ nổi loạn mà không được cha anh tính đến. Anh tên là Nhất. Em là Chi. Đứa em út là Mai. Nhất Chi Mai. ư ông cụ là những đứa con cụ đẻ ra, nuôi dạy chỉ phải là một cái cành duy nhất trên cây mai truyền thống gia đ́nh. Nhưng cái cành mai ấy lại trổ ra một nhánh trúc đào chết người. Em không biết anh Nhất em hư hỏng từ lúc nào. Thôi th́ đủ tṛ, rượu chè, trai gái, thỉnh thoảng chích x́ ke, cuối cùng là buôn lậu hay chôm đồ nhà để trang trải những thứ đó. Một lần anh ấy nhét trộm vào va ly hộ chiếu đỏ của ba em một gói đồng hồ điện tử gửi cho thằng bạn anh ấy ở Mátxcơva, may mà cụ em phát hiện được. Anh Nhất vốn thông minh, đẹp trai, cái ǵ cũng biết làm, được mẹ em nuông chiều như mọi bà mẹ vẫn nuông chiều đứa con trai cả. Sự nuông chiều ấy có thể nâng anh trai em lên nếu mẹ em c̣n sống. Nhưng sự đời đă không diễn ra thuận chiều như vậy. Em c̣n nhớ, hồi đó anh ấy học năm cấp ba cuối cùng một cách khó khăn, thành tích bất hảo đă được nhà trường ghi một chuỗi dài trong sổ liên lạc. Thế rồi anh ấy lăn đùng ra xin đi bộ đội. Ba em bảo: "Tao không thể cống hiến cho quân đội một đứa con hư hỏng như mày!". Anh Nhất nói: "Hổ phụ sinh hổ tử, tôi muốn làm cọp con không được th́ tôi làm con chó lài! Tôi chán cái nhà này lắm rồi!". Hôm ấy ba bố con ngồi uống nước quanh bộ xa lông. Ba em cầm lấy cái gạt tàn, ông bóp chặt nó trong tay. Em tưởng ông sẽ ném vào mặt anh Nhất nhưng ông chỉ đập mạnh xuống mặt bàn làm vỡ oan miếng kính. Sau hôm đó th́ mọi biện pháp đều được ba em dùng đến. "Phải chuyên chính với thằng này mới được" - ba em bảo. Cụ có thể gửi anh ấy đến trại cải tạo bất kỳ lúc nào và rút anh ấy về bất kỳ lúc nào cũng được. Ba em cũng có thể xin cho anh ấy bất kỳ việc ǵ hợp với cái bằng kỹ sư cầu đường của anh. Nhưng từ lâu em linh cảm rằng có lẽ chỉ cái chết mới kết thúc được mọi ưu phiền trần thế...
Chi châm thuốc, lặng lẽ hút.
- Vâng, anh Thảo ạ, quả thật chỉ có cái chết. Cái chết đă chấm dứt mọi khổ đau cho anh ấy và mọi người thân. Anh Nhất uống rượu liền một tuần lễ, chỉ ăn qua quưt rồi vào pḥng ḿnh, đóng cửa lại. Nhà em được yên một tuần lễ. Không có ai đến đ̣i nợ, đến gây gổ. Chiếc Honđa 67 của anh ấy bị vặt trụi hết đèn đóm, bẩn như ma vùi bị bỏ quên ở ga ra. Em và thằng Mai không biết làm thế nào, chỉ mong ngóng bố về. Cụ đi công tác ở Cu-ba, cách nửa ṿng trái đất. H́nh như anh Nhất đă chọn đúng thời điểm ấy. Vào ngày cuối tuần th́ anh ấy chết. Anh ấy tự tử bằng rượu. Kết thúc là mười viên gác-đê-nan. Mười viên đủ chấm dứt một cơ thể đă ră rời búng ra cồn và một linh hồn không nơi bấu víu. Một cuộc đời không có lối ra. Có ba người con gái trẻ đưa hoa đến. Em chưa hề gặp họ. Nhưng cả ba đều có vẻ nết na. Nh́n họ em biết họ đă yêu anh ấy đến chừng nào. Người nào cũng kể cho em nghe về mối t́nh của họ với anh ấy và khen anh ấy là người đàn ông tốt nhất trần gian. Em tin họ thành thật v́ không ai trông mong ǵ sau cái chết. Em lắng nghe họ, cố hiểu, cố h́nh dung ra những điều chưa biết, những khoảng trống trong tiểu sử ngắn ngủi của một con người. Em cũng an ủi họ mặc dù em c̣n đau đớn hơn họ nhiều v́ tận tâm can, em xót xa cho anh trai ḿnh. Em đă từng nghĩ anh ấy có thể không phải như ḿnh tưởng. Ba cô gái, từ ba góc độ khác nhau đă rọi chiếu lên tấm màn hư ảo của đời thực h́nh ảnh của anh Nhất. Họ đă vây bọc anh ấy bằng t́nh yêu của họ, thứ t́nh cảm tự nhiên của con người và đă kéo anh ấy ra khỏi vùng ảnh hưởng của một gia đ́nh nghiêm khắc và không ai hiểu ǵ anh ấy cả. Em hiểu như vậy có đúng không anh?
- Nhưng họ đă không đủ sức níu anh ấy lại - Thảo nói.
- Có lẽ đúng thế. Sau khi anh Nhất chết, ba em suy sụp rất nhanh. Điều em nhận thấy rơ nhất là ông mất hẳn tự tin, có lẽ không có vụ thất bại nào trong chính trường lại làm ông quỵ ngă đến thế. C̣n em, em mỗi ngày một nhận ra nguy cơ đang đến gần. Em không thể làm ba em hiểu rằng, tuy là con của ba nhưng em không thể thoát ra khỏi số phận của lứa tuổi. Có tấm gương tầy đ́nh của anh Nhất, ba em rút kinh nghiệm và ḱm kẹp cô con gái trong ṿng kỷ luật. Thành ra em lănh đủ mọi sự nghiêm khắc và h́nh phạt đáng lẽ ra đă được áp dụng đối với anh trai em. Thật đau buồn, cụ vẫn nghĩ rằng sở dĩ xẩy ra bi kịch đối với anh Nhất chính là v́ cụ chưa chuyên chính! Không làm sao để cụ hiểu ngược lại cho đúng sự thật. Có thể ngày nào đó em sẽ kết thúc cuộc đời như anh Nhất nếu em c̣n ở lại trong nhà. Đêm nào em cũng nằm mơ thấy anh Nhất và anh ấy cứ cầm tay em dắt đi. Có đêm em đi theo anh ấy như người mộng du, lúc tỉnh dậy mới biết là ḿnh đă ra đường phố vào ba giờ sáng. Em quyết định làm mọi cách để rời Hà Nội nhưng cái chính là rời khỏi ba em. Cuộc chia tay ấy nhất định sẽ đến, vậy th́ tại sao em không làm cho nó đến sớm hơn? Em phải cứu lấy đời em. Đành để lại ba em cô đơn với thằng Mai vô tích sự không bao giờ rời được cái bể cá cảnh mấy trăm con của nó. Em thương ba em vô cùng, em vẫn kính trọng nhân cách của ba. Nhưng em biết làm thế nào được? Giữa lúc đó th́ Thục xuất hiện như là chàng rể quư trong nhà. Anh tưởng tượng ba em sung sướng đến chừng nào. Ba em vẫn tưởng em sẽ tha về cho ba một thằng rể có bộ ria mép như cái ghi đông xe đạp và gọi bố vợ là ông bô. Thục tuyệt vời, có địa vị, có gia tài, có triển vọng lớn. Chắc ba em nghĩ là những bản tự kiểm điểm cụ bắt em viết hồi nào đă có tác dụng v́ em đă t́m cho cụ một chàng rể như thế. Dần dần, Thục làm sống lại trong ba em niềm tin vào thế hệ trẻ. Ba em, một con người tốt nhưng không tin là con cháu cũng có thể tốt được như ḿnh. Đó là sai lầm lớn nhất đời của ba em.
Chiếc loa thùng vẫn hát. Đêm dịu dàng với mùi ca-cao say đắm. Những bài ca trong quán giải khát đều có mùi cà phê, mùi sữa và Thảo đang nghe một bài nhạc vàng có mùi ca-cao.
- Nhớ ba cô gái ấy - Chi nói tiếp - Người nào cũng trạc tuổi em, người nào cũng đàng hoàng. Họ đều biết mọi tṛ hư đốn của anh Nhất, nhưng cả ba đều bỏ qua hết. Chỉ có họ mới nh́n thấu được những "phẩm chất người" tốt đẹp ẩn giấu dưới những hành vi bất hảo của anh trai em. Cô thứ nhất là một phó tiến sĩ ngữ văn, nói với em: "Chị yêu anh ấy v́ anh ấy biết phản kháng chứ không cam chịu". Cô thứ hai làm nghề uốn tóc, bảo: "Anh ấy con nhà, ông cụ làm to nhưng anh ấy không sung sướng. Chính v́ anh ấy khổ mọi mặt mà chị yêu". Cô thứ ba, một cô gái đẹp tuyệt vời đến làm em phát ghen lên, tốt nghiệp phổ thông, nhờ có sắc đẹp được người đời che chở nên xin việc ǵ cũng dễ tuy việc nào cũng tạm thời. Cô ấy bảo: "Ḿnh yêu anh trai cậu v́ anh ấy không quỵ lụy ḿnh như những thằng khác!". Không ai yêu anh ấy v́ tiền hay v́ anh là con trai thừa tự của một gia đ́nh nổi tiếng. Nghĩa là không ai vụ lợi. Họ là hiện thân cho cái Đẹp, chính vẻ đẹp đích thực của t́nh yêu đă làm sống lại trong kư ức em một người anh trai khác tuy rằng em vẫn không bao giờ nguôi xót xa.
Cả hai cùng ngồi trầm ngâm một lúc.
- Em muốn về rồi. Nhưng em không về nhà em. Anh cho em ngủ lại chỗ anh - Chi nói.
- Tùy Chi.
- Suy cho cùng, Tuấn chỉ là một người ích kỷ - Chi tiếp tục nói vẻ đăm chiêu.
- Chi định thế nào?
- Em muốn về chỗ anh ngủ một giấc - Chi lảng tránh.
Thảo rũ chiếu, căng lại dây màn, lấy một chiếc khăn mặt mới lót lên chiếc gối bốc mùi mồ hôi chung chạ của ba anh em. Anh cũng dọn một góc nhà cho ḿnh, gom nhặt những miếng thảm cói làm nền rồi trải lên một tấm chiếu sạch. Anh dọn tiếp các thứ giấy má trên bàn, sợ Chi nhắc tới cuốn tiểu thuyết. Ngay bản thân anh cũng ngại khi nh́n thấy đống bản thảo hoặc nhớ tới nó. Chi thường chân thành khuyến khích Thảo, nàng ảnh hưởng nhiều tới anh như lệ thường nhà văn vẫn có một người đẹp đỡ đần. Nhưng Thảo không chịu nổi những ư kiến thẳng thừng của Chi về văn chương. Chi không hiểu nàng phải tuân theo không ít luật lệ nếu nàng là nhà văn.
Nhưng Chi không thể không nhắc tới cuốn sách. Bởi v́ nàng không ngớt nghĩ về Tuấn mà theo nàng hiểu, những chương đầu nàng được đọc là Thảo viết về Tuấn, lấy Tuấn làm nguyên mẫu.
- Trong sách của anh, Tuấn bị méo mó đi nhiều. Tuấn ở ngoài đời không thế, không cuồng tín như thế. Các nhà khoa học ngày nay không cuồng tín nữa đâu, họ đang chờ một Anhxtanh mới ra đời. Kiến trúc sư bọn em đâu có vẽ đồ án nhà thờ. Mà là các cửa hàng đặc sản, quán nhậu, anh hiểu chưa?
- Nhưng cái ǵ sẽ dẫn dắt mọi người về mặt t́nh cảm như cô yêu cầu bây giờ? Cộng đồng nào cũng cần có ḷng tin vào một cái ǵ đó. Tôi thèm xă hội loài ong. Nghe nói sức khỏe của con ong chúa ảnh hưởng ngay lập tức đến tần số vỗ cánh của các loại ong trong đơ.
Chi ngồi bật dậy:
- Loài người chứ không phải loài ong. Suy cho cùng loài người không cần tín ngưỡng. Nó cần có niềm tin vào tương lai, nhưng là niềm tin vào bản thân nó, sức mạnh hướng thiện của chính nó chứ không phải ḷng tin vào bất kỳ thần thánh nào.
- Sức mạnh hướng thiện theo cô là cái ǵ?
- Là t́nh yêu. Một nền chính trị lành mạnh và t́nh yêu được tôn thờ thế là đủ cho một xă hội lư tưởng, từ hai yếu tố đó con người sẽ sáng tạo ra các nền văn minh. Các thứ tôn giáo rắc rối và phiền toái quá. Chúng không tự nhiên như t́nh yêu, chúng phải lừa lọc, mị dân để truyền giáo với đội ngũ cha cố quá cồng kềnh. T́nh yêu không cần thuyết giáo, không cần thánh đường, lễ lạt. Nó vừa túi tiền của mọi lớp người và ai cũng được hưởng hạnh phúc như nhau. Nó không dẫn tới những cuộc tự sát tập thể như những giáo phái cuồng tín mà nó sinh con đẻ cái. Chính nhờ vậy mà nó cứu thế giới.
Thảo mỉm cười:
- Tôi sẽ chấp nhận lư thuyết của cô trên phương diện ít tốn kém của thứ tôn giáo t́nh yêu ấy. Không cần giáo đường, chủng viện mà chỉ cần một cái giường, manh chiếu hay một vạt cỏ. Và những chiếc loa stéreo của thời hiện đại với những bài t́nh ca trong các quán cà phê.
- Em không muốn đùa. Anh thử nghĩ lại mà xem, hàng ngàn năm nay loài người cứ bé măi cái nhầm là dại dột lập ra đủ thứ tôn giáo. Em nói thật, tác phẩm nào của anh cũng muốn truyền giáo và anh dè bỉu t́nh yêu, bằng cách mô tả nó hời hợt và lảng tránh khía cạnh tự nhiên nhi nhiên tuyệt mỹ của nó là t́nh dục. Anh sợ thanh niên hư hỏng, thác loạn, đâm chém nhau v́ t́nh yêu phải không? Nhưng có bằng chiến tranh không? Hay là anh sợ người ta say mê nhau th́ sẽ lơ là trách nhiệm xă hội? Tóm lại, anh coi trọng xă hội nhưng lại coi khinh từng đơn vị con người. Có phải thế không?
Không thể tranh luận với Chi mà anh cũng không muốn tranh luận. Thảo duỗi chân, đặt hai bàn tay đan chéo lên bụng và bắt đầu thở yoga.
Sau khi Chi bỏ đi, Thục ngồi lại một lúc ở pḥng khách. Anh điểm lại rất nhanh mọi chuyện trong thời gian qua. Cũng như những người chồng bất hạnh khác, anh đau khổ. Sự thật đă được phơi bày, đă được xác nhận. Anh đă bị cắm sừng, đă bị phản bội. Nhưng vốn là một người thực tế, không ảo tưởng ǵ lắm về ḷng chung thủy hiện đại, anh đă nhanh chóng đặt nỗi đau của anh trong cái biển đời khổ ải và anh được xoa dịu bởi ư tưởng muôn đời: đời là thế. Anh tự đánh giá ḿnh đă được khá nhiều trong suốt canh bạc th́ cũng có lúc phải chấp nhận thua một ván bài. Anh vẫn thường gộp những thăng trầm chính trị và hạnh phúc riêng của anh làm một, anh tính sổ và cho rằng nói chung th́ anh vẫn là người chiến thắng.
Anh dặn ḍ mẹ mấy câu, đưa tiền cho bà rộng răi, không hề nhắc đến Chi, làm như chưa hề có chuyện ǵ xảy ra giữa hai vợ chồng rồi ra xe. Từ lúc nào, con Bốp trung thành đă nằm phục bên cạnh chiếc xe của chủ đỗ bên cổng. Thục đút cho nó mấy cái kẹo thường mua sẵn mỗi lúc về nhà, vỗ vỗ mấy cái vào đầu nó, bắt tay nó lần cuối cùng khi nó dựng mơm lên ngang tầm tay anh rồi lên xe.
Chiếc xe tuy không thuộc đời mới nhất nhưng khá tối tân, trở nên nhẹ nhàng rồi lao vút vào con đường vắng mới được nâng cấp từ mùa hè vừa qua. Anh biết tay giám đốc công ty cầu đường cho rải bê tông nhựa đoạn này là v́ anh. Ông ta đang nhờ anh tác động để được chuyển đến công ty xuất khẩu ốc ếch ǵ đấy và xin một chân chạy vật tư rất thơm cho thằng em ruột sở Sở nọ. Anh sẽ giúp thằng em nhưng hăy xếp lại việc thuyên chuyển của cha giám đốc công ty cầu đường. Đoạn đường này lộ liễu quá, thật thô lỗ, vụng về trong việc chiều nịnh cấp trên. Không dại ǵ mà nâng đỡ một thằng ngu, nó sẽ lôi ḿnh chết ch́m với những tṛ ngu xuẩn của nó.
Bà Nhàn ra đóng cổng, nh́n theo chiếc xe của con trai với vẻ sung sướng dịu dàng. Bà vào nhà quét tước, thu dọn các thứ. Thục không ăn cơm, bà lo lắng nhưng không dám nài nỉ. Bà vẫn không biết Thục ăn uống những đâu, có nhà, có vợ mà như người ở chùa. Bà không hiểu nổi v́ sao người ta lại thấy sung sướng khi sống ở thành phố. Ngôi nhà to rộng này, dăy phố ầm ĩ quanh năm suốt tháng và cả cái thành phố mênh mông với tiếng xe cộ ầm ĩ ngày đêm như sấm như sét này chỉ là một giấc mơ hăi hùng. Cũng như trong cơn ác mộng, bà lo sợ một kết thúc khôn lường, khổ thay, không biết bao giờ tỉnh được để biết đây chỉ là một cơn mê sảng. Bà đă từng mơ thấy cháy nhà, mất trâu, đứa cháu ngoại rơi xuống ao chết đuối... và bà vui mừng khôn xiết khi tỉnh dậy biết những chuyện khủng khiếp ấy chỉ xảy ra trong giấc mơ. Đây là mơ hay thực? Dinh cơ này, đứa con trai giàu có, sang trọng, quyền uy này là thực hay mơ? Làm sao con trai bà lại có thể có được những thứ đó? Bà luôn có cảm giác như từ cái làng Trùa nghèo khổ bay lên cơi tiên, cơi Phật, cái làng Trùa vẫn không nguôi nhớ nguôi thương của bà. Từ ngày rời làng ra ở với con trai bà chỉ mới được Thục đưa về thăm một lần. Chuyến đó Thục có công việc ở tỉnh nhà, giá không phụ thuộc vào xe của con trai th́ có lẽ bà sẽ ở lại cho qua mùa gặt.
Bà ăn qua quưt hai bát cơm, sửa soạn đi ngủ. Bà đă nghe hết chuyện giữa con trai và con dâu. Bà biết chắc là đêm nay Chi sẽ không về. Bà không trách cứ Chi. Thời buổi này những chuyện như thế nhà nào cũng có. Miễn làm sao đừng tóe loe ầm ĩ ra và ở nhà quê người ta không hay biết ǵ là được. ở quê mọi người chỉ biết là bà đă trở thành sui gia với một gia đ́nh quyền cao chức trọng, danh giá. Kỳ thực bà không quan tâm đến điều đó, bà chưa thấy mặt ông sui gia và cũng đă đặt chân đến nhà ông ta lần nào đâu. Bà cũng không sung sướng, tự hào, cũng không tủi thân v́ lép vế. Chỉ có Thục mới làm bà bận tâm. Đối với bà, Thục vẫn chỉ là cái thằng Thục cởi truồng tắm với trâu ở cầu ống ngày nào. Nhưng bà buồn là cũng chẳng ăn nhằm ǵ chuyện đó, con trai bà bây giờ không của bà nữa. Nó đă là người của thiên hạ. Nó được người đời quỵ lụy, nể v́, sợ sệt nữa. Nhưng nó cũng vất vả, bon chen, đau khổ v́ những chuyện bà không thể nào hiểu nổi. Nó đang là thân cây mạnh mẽ vươn lên trời, bà chỉ là một chiếc lá sắp rụng bám hờ vào. Bà thương Chi v́ bà nghĩ thân phận Chi cũng không khác ǵ hơn chiếc lá ấy. Chi là cái lá héo v́ không hút được nhựa từ cây, nó cũng sắp rụng không phải do già cỗi như bà mà v́ nó không gắn bó với cái cây ấy nữa. Bà biết Chi không hợp với Thục, không yêu Thục, Chi đang yêu ai đó, nh́n nét mặt Chi bà biết là Chi đang yêu ai đó, chuyện ấy không che giấu ai được. Người đó có thể là Tuấn - bà đoán vậy - nhưng dù thế đi nữa th́ bà cũng không thể ghét Chi. Chi không làm người ta ghét bỏ được.Bà chỉ rầu ḷng cho gia cảnh con trai, cho gia cảnh nhà bà. Nhưng bà không ghét Chi được. Đó là một t́nh cảm tự bà cũng thấy lạ lùng. Một sự cảm thông bao dung và rộng lượng giữa những người bị bỏ rơi. Phải, bà cảm thấy ḿnh bị Thục dẫn ra giữa chợ rồi bỏ rơi bà với cảnh sống chợ búa, thị thành, bà lạc trong mớ rác rưởi thị thành ấy. Chi cũng thế. Chi cũng côi cút như bà, cũng lay lắt sống như bà. Cái ǵ cũng có, nhà cao cửa rộng, tiền này, vàng này, nhưng bà vẫn thấy Chi ngồi hàng giờ như một đứa ăn mày không c̣n chỗ xin ăn. Trong nhà chỉ c̣n con chó Bốp là sống ḥa nhập với nhà cửa, đồ đạc và công việc giữ nhà của nó. Như chỉ có nó là sống thực trong nhà này chứ không phải sống hờ như bà, như Chi. Nó là chủ, hai mẹ con bà chỉ là khách. Quả thực, chưa bao giờ bà nghĩ là sẽ ăn đời ở kiếp trong cái nhà to rộng, sang trọng này. Ḷng bà quây quả hướng về quê hương, nơi con gái bà đang mong ngóng bà về.
Hai hôm nay bà bỗng dưng máy mắt. Chắc là con gái bà đang mong. Chiều qua, một con bướm ma to và đen như bàn tay thợ mỏ, bay vào nhà, bám vào chỗ tường vôi cạnh giường bà. Người ta thường bảo con bướm ma chính là hồn người chết, khéo đó là hồn bà Phúc, người bạn từ thời chài thẻ của bà chết cách đây hai năm cũng nên. Con bướm vào thăm bà hay rủ bà đi chơi nơi suối vàng với bà bạn? Chưa hết, trưa nay một con nhện đen sa xuống trước mặt bà rồi một con chim sẻ bỗng dưng rơi vào miệng con chó Bốp. Chỉ một cái tợp con chó nuốt chửng con chim. Điềm gở đă ứng nghiệm. Tối nay hai vợ chồng căi nhau, Chi bỏ nhà đi đâu không về c̣n bà th́ thao thức không ngủ. Không biết c̣n chuyện ǵ sẽ xảy ra nữa đây?
Sao Thục không sống như mọi người? Sao Thục không chọn một công việc nhàn hạ hơn, đỡ tất bật hơn để có th́ giờ mà vui vầy với vợ, với mẹ, đẻ cho bà một đứa cháu trai đích tôn có phải hơn không? Nó giỏi giang, nó hiếu thảo với mẹ, chưa bao giờ nó làm bà phật ḷng, nhưng nó tự đày ải thân ḿnh quá thể. Bà nhớ ngày nó bỏ đại học để ra trường anh Thị học lại phổ thông, nó tỉ tê với bà: "Mẹ ơi, đă nghèo th́ hèn, con không chịu hèn, chịu nghèo được. Mẹ bán con lợn cho con. Rồi con sẽ cho thằng hàng xóm chuyên hiếp đáp người ta biết con trai họ Nguyễn nhà này sinh ra không phải để làm đầy tớ chúng nó!". Lúc đó máu bà cũng sôi lên, bà cũng hào hứng tột cùng không kém ǵ Thục. Bà cảm phục thằng con tuổi nhỏ chí lớn. Bà bán con lợn một tạ, vay hàng xóm mấy ngàn nữa, sắm sửa cho con đi. Sau đó bà sống để đợi con trai bà thành đạt. Quả nhiên, nó đă thành đạt không ai ngờ. Thế mà bây giờ chính bà lại hối tiếc. Bản thân bà và cả Thục nữa, có sướng hơn ai đâu?
Buổi sáng như mọi buổi sáng nào. Vừa chợp mắt một chút đă nghe chuyến tàu hỏa bốn giờ sáng kéo c̣i, ngoài bến cảng. C̣i tàu thủy hụ lên như con trâu động đực, tiếng phố xá thức giấc và nước chảy ngoài ṿi nước công cộng. Bà Nhàn lại chong chong con mắt.
Khi nắng tràn ngập mảnh sân hẹp sau nhà th́ bà đă quét dọn xong nhà cửa. Bà chuyển cái chổi ra sân, bắt đầu quét từ bậc tam cấp lát gạch hoa lối xuống bếp. Xung quanh bà mọi thứ đều lát gạch, đều láng xi măng. Chỉ nh́n thấy màu nâu của đất trong những chậu trồng hoa. Mà đất cũng bị gốc và lá cây che kín, phải nh́n kỹ mới thấy. Chao ơi, đất mà cũng hiếm vậy sao? Bà Nhàn thở dài, đưa đẩy cán chổi. Bà nhớ sao, thèm khát sao được cởi đôi dép nhựa để giẫm chân lên một miếng đất, mát lạnh như cái thứ đất ở ngơ nhà bà vào buổi sáng. Thứ đất phơn phớt một lớp rêu xanh mịn như nhung. Đi chợ, đi làm đồng về dưới nắng trời bỏng rát, đặt chân vào ngơ là tự khắc bao mệt nhọc cay đắng rơi đâu mất. Bà ḥa nhập ngay vào đất cát, vào vườn cây bóng lá xung quanh bà. Lúc rỗi răi, cắm một cái cành xuống đất là có cái để trông chờ, để hy vọng quanh năm. C̣n như ở đây, bà như chiếc lá rơi lên đám sỏi, chờ ngày khô héo trên đám sỏi, dưới ánh nắng gay gắt phố phường. Không, bà không muốn thế, đừng bắt bà phải thế, bà muốn ngập ḿnh trong đất. Rồi thế nào cũng có ngày, có lẽ cái ngày bà được trở về với đất là lúc bà nhắm mắt xuôi tay. Nhưng liệu khi bà chết, người ta có cho bà nằm xuống đất không?
Bà ngồi xuống bậc tam cấp để thở. Con Bốp vẫn theo sát phía sau hoặc bên cạnh bà. Con quỷ trời tha ma bắt! Nó đầu độc đời bà như oan khiên nghiệp chướng. Bà nghe tiếng nó thở, ngửi thấy mùi mồ hôi nồng nặc của bộ lông xám như lông chó sói và đôi mắt nó không hề toát lên một chút t́nh thương như con Mực của bà. Hôm Thục đưa xe về đón bà ra đây, nó chạy đứt hơi theo chiếc xe khỏi làng hai cây số. Lúc bà quay lại nh́n thấy nó, bà hét lên. Thục đành bảo anh lái xe bế nó đưa về nhà xích lại nó mới chịu. Không biết bà có gặp lại nó nữa không, nó cũng già lắm rồi, con Mực của bà.
- Con quỷ! Con vật trời đánh, mày có tha tao ra hay không hở mày?
Bà nói như hét với con chó, tiện tay cầm chổi bà đă giơ lên định phang cho nó một nhát vào đầu để nó biến đi rồi. Nhưng bà tỉnh lại được. Đôi mắt lạnh như băng của nó nh́n bà: "Tôi có việc của tôi, việc của tôi là phải canh chừng những mụ nhà quê khả nghi như bà!".
Một con mèo đen đi hoang nhảy từ mái nhà hàng xóm xuống mảnh sân. Con Bốp chồm lên đuổi theo con mèo ra lối cổng. Bà Nhàn nhẹ ḿnh, đứng dậy. Bà chỉ mong nó buông tha bà ra dăm phút để sửa sang lại chậu hồng, tưới cho nó gáo nước. Ai lại nước chảy suốt ngày bên cạnh mà để cây chết héo bao giờ. Bà phải làm ngay trước khi con chó quay lại.
Bà múc nước trong bể đổ vào chậu cây. Nước rin rít thấm vào đất. Rồi bà dùng tay tỉa mấy cái mầm héo, quấn mấy tay hồng vào nhau cho thêm vững. Bà nghĩ với nỗi oán hận khôn cùng: "Không biết mả tổ con chó chôn ở dưới gốc hồng này sao mà nó không cho ḿnh đụng đến bao giờ!". Bà run tay v́ giận. Bà quay đi. Nhưng một tay hồng có gai cào chặt vào lưng áo bà lúc nào không hay. Bà bước đi, kéo đổ cái chậu.
Con Bốp đuổi hụt con m èo nhanh như cái bóng chạy dọc đầu tường ngăn hai nhà hàng xóm. Bốp dựng lên, nhưng con mèo ranh ma vẫn ngoài tầm với của nó. Giá nó nhảy lên được và táp con mèo một miếng gọn. Nó thèm được xé xác con mèo, hút vào cổ họng khô khát những tia máu nóng ấm. Nó đang thèm một tia máu nóng ấm. Nhưng nó đành bỏ cuộc. Bốp trở lại sân sau. Nó nh́n thấy bà Nhàn đang vật vă với cái chậu, một tay hồng cào chặt vào áo bà.
Bốp thu ḿnh, gầm lên một tiếng man dại rồi nhảy lên vai người đàn bà, tợp một miếng lên cái cổ gầy nhẳng. Mùi bùn, mùi mồ hôi đồng ruộng, mùi máu kích thích hệ thần kinh của một con chó ṇi có ông nội là một hạ sĩ chó trong quân đội Pháp và được huấn luyện chu đáo bởi một nhà dạy chó tài ba.
Thục giải quyết nhanh một vài công việc ở cơ quan rồi bảo tài xế đánh xe về nhà. Anh muốn được một ngày yên tĩnh để suy nghĩ. Trước sau rồi cũng phải giải quyết chuyện nhà cho xong. Có hai sự kiện gây ra bước ngoặt ấy. Anh vừa hay tin Bích đă di tản. Anh có lặng người đi một lúc v́ đột ngột, sau đó một nỗi buồn làm anh đờ đẫn người. Kỷ niệm ái ân sống lại, đứa con rồi đây sẽ không bao giờ anh được gặp nữa. Bích và con bay biến vào khoảng trời biển bao la như chiếc lá trong cơn dông. Anh tự vấn xem ḿnh có trách nhiệm đến đâu đối với Bích và con. Bé B́nh (tuy nó ghét anh, không cho anh gần gũi, xa lạ với anh c̣n hơn cả những đứa trẻ hàng xóm) đă làm anh choáng váng v́ anh không c̣n điều kiện để làm những việc anh định làm cho nó nữa. Nhưng cơn đau qua rất nhanh, tính năng động làm Thục xa lạ với mẫu người t́nh cảm ủy mị. Việc Bích ra đi đă đẩy Thục đến một quyết định dứt khoát. Từ trước đến nay anh do dự trong việc ly dị với Chi v́ hai lẽ: anh chờ đợi số phận chính trị của ông bố vợ và thái độ của Bích. Thứ nhất, anh vẫn muốn gắn bó với cái phao nếu nó chưa bị ch́m. Thứ hai, nếu ly dị Chi, anh sẽ khó mà chạy trốn khỏi Bích và phải cưới Bích th́ uy tín chính trị của anh trong thành phố sẽ bị lung lay khó lường. Đối thủ của anh sẽ không lỡ dịp khai thác lợi thế nếu anh lấy một cô vợ nhiều tai tiếng như Bích. Cuộc t́nh sáu năm sẽ vỡ lở, Bích sẽ là đầu mối để người ta lần ra nhiều điều ẩn khúc trong quá tŕnh vọt tiến của anh trên bực thang danh vọng. Không lấy Bích th́ hậu quả càng khó lường hơn. Phản ứng của một người đàn bà bị lừa dối hoặc tự coi là bị lừa dối sẽ không có giới hạn. Thật là cảnh trên đe dưới búa!
Bây giờ Bích đă ra đi, vĩnh viễn. Chi đă thẳng thừng thú nhận tội lỗi của nàng. Đă có thể bàn với Chi về cuộc chia tay. Anh không oán trách Chi, cũng không ghen tuông, dày ṿ nàng. V́ anh không yêu nàng. Anh đă làm tṛn phận sự người chồng của anh trong khuôn mực đạo đức. Người bố vợ đầy quyền lực đă thành người đỡ đầu chân thành và tin cậy của anh. Anh không có lỗi nếu anh không yêu được Chi hay Chi không trung thành với anh, không làm tṛn nghĩa vụ người vợ mà pháp luật và đạo lư đ̣i hỏi. Anh chỉ là nạn nhân. Anh không có lỗi. Theo tư duy thông thường, anh chỉ là người chồng phải trả giá cho sự xuống cấp về đạo đức của một xă hội rối loạn kỷ cương mà thôi.
Tốc độ chiếc xe êm ru làm tư duy của Thục thêm dứt khoát. Đă có thể tính chuyện lỵ dị được. Sẽ cho Chi ngôi nhà. Anh đủ giàu để cho nàng hơn thế nữa. Miễn là cuộc ly hôn phải êm thấm, anh được thủ vai người chồng đáng thương đă mất hết v́ sự phóng túng không dạy được của vợ ḿnh. Anh là nạn nhân của tự do và lối sống hiện đại. Điều ấy làm anh có giá hơn trên chính trường hiện nay, ít nhất cũng là trong thành phố này.
Ḿnh sẽ không lấy vợ nữa. Không ít nhà chính trị độc thân đă thành công mỹ măn. Bao nhiêu vị anh hùng phải găy lưng v́ có một người vợ trẻ đẹp, găy lưng về chính trị và cả về mặt sinh học. Ḿnh sẽ sống độc thân, sẽ có th́ giờ hơn cho sự nghiệp, sẽ được sống kiểu sống ḿnh mong muốn mà không bị một cô vợ ức chế. Thục nghĩ một cách hào hứng và anh giục người tài xế cho xe tăng nhanh tốc độ.
Nhưng may mắn cho người con trai hiếu thảo là anh c̣n kịp thời gian đưa bà Nhàn đi cấp cứu. Anh hoảng hốt, ngồi khóc trên xe, ḷng dạ rối bơi. Sau khi thu xếp toàn bộ công việc phải làm ở bệnh viện trung tâm để đảm bảo cho mẹ được cấp cứu tốt nhất, anh đi xe về nhà. Anh bảo tài xế đánh xe đi t́m Chi ở vài địa điểm trong thành phố, hẹn cậu ta quay lại sau nửa tiếng nữa để đưa anh trở lại bệnh viện với mẹ. Anh muốn rời bệnh viện sợ các bác sĩ v́ có mặt anh mà mất b́nh tĩnh. Anh cũng không dám nh́n mẹ với những vết thương toang hoác ở cổ. Ḿnh là kẻ giết người. Ḿnh đă giết mẹ, dù là vô ư thức nhưng chính ḿnh đă gây ra chuyện đó.
Ngồi một ḿnh trong ngôi nhà trống vắng đang đầy ắp những ấn tượng khủng khiếp, Thục như phát điên. Anh không c̣n biết ḿnh nên làm ǵ, nghĩ ǵ. Anh thấy sợ và mồ hôi vă đầy trán. Con Bốp không nhớ ǵ đến hành động vừa làm, nằm phục xuống cạnh Thục chờ một chiếc kẹo như thường lệ. Thục không đưa tay cho nó như mọi lần. Anh chăm chú nh́n nó, nh́n hai hàng răng nhọn hoắt khi nó ngáp một cách uể oải, cái lưỡi đỏ chảy ra khỏi miệng con vật như một vệt máu lớn. Thục rùng ḿnh thấy có một sợi dây liên hệ bí ẩn giữa ḿnh với nó, như con người thứ hai của anh vừa thoát ra khỏi anh và biến thành con chó đang nh́n anh. Anh mở chiếc cặp da, lấy một khẩu K.54 lật lên lật xuống trong ḷng bàn tay. Anh rút kẹp đạn ra, kiểm tra những viên đạn bóng loáng có đầu màu đỏ. Rồi anh đút cái kẹp vào, kéo quy lát cho một viên nhảy vào ṇng.
Anh đưa khẩu súng cách trán con Bốp khoảng ba mươi phân. Con vật tưởng là anh đùa với nó, lấy một chân trước gạt nhẹ khẩu súng. Nó liếm bàn tay anh như cám ơn anh đă hạ cố đùa với ḿnh. Con người thứ hai của anh vẫn chưa hiểu anh. Anh đẩy khẩu súng vào sát trán con chó một chút nữa. Thục bóp c̣. Con chó dựng lên nhưng anh đă kịp đứng dậy, lùi ra. Anh bắn một viên nữa. Con vật đổ xuống, uốn cong cái lưng dài, giẫy một lúc rồi nằm yên.
Thục đút súng vào cặp, dửng dưng, không mảy may xúc cảm. Không chút căm thù mà cũng không chút thỏa măn được trả thù. Anh ra sân sau, từ tốn, dùng hai tay vạm vỡ bê cái chậu hồng đặt sang bên cạnh. Một bông hồng sót rụng những cánh đỏ xuống mấy vết máu tím bầm. Anh lấy tay xoa xoa vệt máu rồi dùng con dao nhíp nậy ḥn gạch dưới cái chậu lên. Mày ṃ một lúc anh rút trong cái hốc ra một hộp bọc kẽm nhỏ, đưa lên nhà. Anh xem xét qua loa cái hộp rồi bỏ vào chiếc cặp da to tướng vẫn mang bên ḿnh ít lúc nào rời. Đó là gói vàng lá và một vài hạt xoàn anh tích trữ được từ thời làm ăn trên chiếc ca nô. Anh giấu nó một cách hờ hững ở nơi không ngờ nhất, như tṛ đùa của lũ trẻ trâu hồi nhỏ vẫn "chôn của" ở băi tha ma làng. Sau đó, cũng như một tṛ đùa, với kinh nghiệm của nhà dạy chó tài ba, anh đă dày công tập luyện cho con Bốp có những "phản ứng cấp ba", theo thuật ngữ của nghề dạy chó, với bất kỳ ai đến gần cái chậu.
"Một phản ứng cấp ba!" - Thục ôm mặt, anh thấy ruột gan đang bị nghiền ra từng mảnh nhỏ, anh đang tan ră, dần dần như không cưỡng được, như vừa rồi anh đă bắn vào chính anh chứ không phải con Bốp.
Nó vẫn nằm đó, cái trán dài như trán hươu vỡ toác. Một vạt máu tím bầm đang khô trên nền gạch lát hoa. Thục nhớ đến mẹ, hoảng hốt chạy ra cửa nh́n đường phố. Nhưng xe vẫn chưa đến.
Họ vượt con đê, xuyên qua một xóm nhỏ có nhiều nhà ngói, nhà mái bằng của dân chài và những miếng vườn con con trồng cây chua me và ớt, rào bằng cây sậy khô. Ngôi nhà cuối cùng ở sát băi cát. Một vũng biển nhỏ. Từ làng, băi cát uốn cong thành h́nh cây cung đến cuối làng th́ duỗi ra như một tiếng thở dài.
Họ có ba người. Thảo, Chi và Thành, người anh cả của Bích. Cả ba giống một đoàn nghiên cứu địa mạo. Để tranh thủ thời gian và đỡ vất vả, Chi mượn chiến xe Jeep của cơ quan. Cậu Quân lái xe, chú bé thua Chi bốn năm tuổi nhưng hâm mộ bà chị hết ḿnh đến mức say mê, t́nh nguyện nghỉ phép để đưa họ đến đây. Chiếc xe Jeep đành đậu lại bên kia một cái cầu hỏng cách đây ba bốn cây số. Thảo vẫn nhận xét là Chi nhờ vả ai cũng rất dễ dàng, hay như anh thường nói đùa, Chi có khả năng sai bảo người khác, kể cả anh, một nhà văn có tiếng. Ai cũng sốt sắng giúp nàng mà không vụ lợi. Có lẽ v́ khi người khác cần đến ḿnh Chi cũng đáp lại bằng sự sốt sắng như thế.
Họ đi hàng dọc, không cần người dẫn đường. Thuyền cá chưa về nên băi cũng vắng. Anh công an xă đón họ ở bên kia một cái cầu bảo có lệnh cấm của huyện không cho ai đến vũng biển từ sáng nay. Thảo đưa thẻ nhà báo ra mới xong. Anh công an bảo: "Cái xác đầu tiên dạt vào bờ là sáng hôm qua. Bây giờ xác vẫn tiếp tục vào”.
Một chú bé chạy theo ba người, sốt sắng:
- Các chú đi t́m xác phải không? Để cháu dẫn đi. nhiều lắm, năm sáu người cơ. Người ta bảo ai chết trôi ở đâu đâu cũng trôi về vũng làng em cả cho nên mới gọi là vũng Xác, c̣n làng th́ gọi là làng Chờ. V́ có ḍng nước quẩn phải không chú?
Thảo nói:
- Phải.
Thằng bé nói tiếp:
- Tại sao người đàn ông nào cũng nằm sấp, c̣n đàn bà th́ nằm ngửa, hả chú? Không tin chú đến mà xem, một đoạn nữa thôi mà.
- Tại v́ nó thế - Thảo nói.
Thằng bé nắm tay anh. Nó c̣n đi nhanh hơn anh.
- Cô chú có người nhà phải không?
- Phải - anh Thành nói.
Thành là anh ruột của Bích. Anh ăn mặc như một ông cán bộ thu mua, xanh xao trong bộ quần áo bộ đội bạc màu. Anh bảo lúc ra đi: "Không nên cho người ta biết ḿnh có tiền, biết th́ người ta chặt đẹp". Anh tính toán tiền mua các thứ, đám tang, quà cáp để cám ơn địa phương dù họ nhiệt t́nh hay lạnh nhạt, pḥng xa cả tiền thuê đất nữa. Ngoài ra c̣n dự pḥng một khoản gọi là tiêu cực phí "nếu bị chặt đẹp". Thành nói anh chưa sẵn tiền. Thảo rút hết số tiền trong sổ tiết kiệm mang tên ḿnh do Bích để lại, đưa cho anh. Chi bán một cái nhẫn năm phân. Cuối cùng họ rôm rả tiền.
Thằng bé nói:
- Trước sau rồi cháu cũng biết ai là người nhà. Thấy người nhà đến là người chết đuối ộc máu ra ở mũi ngay.
- Có ai đến đây chưa? - Chi hỏi.
- Có một người đàn ông. Nhưng ông ấy không phải người nhà. Chỉ có anh Đáng ra đây canh chừng mấy cái xác thôi. Anh ấy ḍ xem ai là người nhà đấy.
Thành liếc nh́n Thảo, lo ngại.
- Rồi trước sau người ta cũng biết - Thảo nói không phải với đứa bé mà với Thành và Chi - Nhưng cũng chẳng để làm ǵ.
Trong thành phố có lẽ chỉ có th́m Vọng là chưa biết có một chiếc thuyền di tản bị ch́m chỉ cách bờ non chục cây số, sau ngày Bích đi khỏi nhà có một hôm. Nghe nói có hai người bơi được vào bờ, một người đă đến công an khai báo và từ đó tin lan ra như chớp. Vừa ngủ dậy. Chi và Thảo đă được bà hàng xóm cho biết đă có những cái xác đầu tiên dạt vào vùng biển làng Chờ. Như vậy là hai người đă hay tin quá muộn. Họ nghĩ là Bích đă ra đi trên chiếc thuyền đó, đến ngay nhà Thành và chiều nay đă có mặt ở đây.
C̣n mỗi tia hy vọng làm Thảo thấp thỏm. May ra chiếc thuyền bị ch́m là một chiếc khác. Mẹ con Bích không ở trong chiếc thuyền ấy. Nhưng dù là một chiếc khác th́ cũng chẳng làm anh nhẹ nhơm hơn bao nhiêu. Nếu cần Thảo sẽ đến một vài nơi khác nữa để tận mắt xác minh tin tức mẹ con Bích. Không thể yên tâm ngồi nhà được. Nhưng dù sao th́ vẫn thấp thỏm mong đó là một chiếc thuyền khác.
- Có đứa trẻ con nào không, cháu? - Thảo hỏi thằng bé.
- Không, chú ạ. Chỉ toàn người lớn thôi. Họ đă trương ra, to to là.
- Người đàn ông đi t́m xác c̣n đó không? - Thảo hỏi.
- Cháu không biết. Nhưng sắp tới rồi. Nếu ông ấy c̣n đó th́ chú sẽ gặp thôi.
Nó đứng lại.
- ở chỗ mấy cây dừa ấy. Cô chú đi đi, cháu sợ lắm. Cháu đứng đây thôi.
Mặt nó xanh xám. Bộ ngực trần đen đủi. Cả người thằng bé như được xông khói.
- Ngày hôm nay cháu đến xem hai lần rồi. Cháu hăi lắm. Mẹ cháu bảo xem người chết trôi th́ ma cà rồng nó bắt.
Thảo nh́n Chi. Anh Thành nói:
- Cô Chi ở lại đây với nó. Ḿnh chúng tôi đủ rồi.
- Em không sợ xác chết đâu. - Chi nói.
Họ lại nh́n nhau. Không ai muốn đi lại chỗ đó, chỗ mấy cây dừa. Anh Thành lo ngại:
- Không biết phải làm ǵ nữa. Tôi đau đầu quá, lo quá. Bà cô nào chết trẻ cũng thiêng.
- Tôi không có linh tính là Bích đă chết - Thảo nói ngược ư nghĩ để anh Thành yên tâm, nói để mà nói.
- Tôi không bi quan - Chi nói - nhưng tôi cho chết hay sống th́ cũng thế. Nhà văn chỉ viết ám tả, kiến trúc sư chỉ vẽ kiểu hội trường, chúng tôi có v́ con người đâu. Anh làm nghề ǵ anh Thành?
- Tôi nấu xà pḥng - Thành đáp.
- Chắc là thứ xà pḥng tôi mua phải tuần trước, không có bọt và làm rách mấy cái áo v́ anh cho nhiều xút quá. Ba người này có chết th́ chợ sẽ bớt được ba thứ hàng dỏm.
- Chúng ḿnh đi thôi. - Thảo nói.
Nhưng không ai đi. Cả ba đều nh́n về phía mấy cây dừa. Không ai muốn đến đó cả. Họ chần chừ. Không ai muốn ḿnh là người đầu tiên nh́n thấy thảm cảnh. Nhưng triết lư về cái sống cái chết của Chi cạn trợt rồi. Nàng thở dài. Trước mặt họ là cái chết thực sự. Cái chết xă hội học chứ không phải triết học. Nhưng chẳng ai bước đi được một bước. Kể cả người anh. Thảo thấy máu ngừng chảy. Đó là linh tính. Khi con ngựa chiến đứng một chỗ mà hư không chịu bước đi th́ tức là người kỵ sĩ của nó đă bị đâm chết đâu gần đó rồi. Thảo nghẹn. Thằng bé bảo:
- ở chỗ mấy cây dừa ấy mà, cháu không lừa các chú đâu. Sáng nay người làng ra xem đông lắm. Nhưng họ đi biển cả rồi. Trẻ con th́ đứa nào cũng sợ. Cháu về đây.
Thằng bé bỏ đi. Chi gọi:
- Này cháu. Cô cho cháu tiền ăn quà.
- Đừng cho trẻ con tiền, Chi. - Thảo nói.
- Để mặc em - Chi nói - mà chưa chắc nó đă lấy đâu. Nó giúp em làm quen với không khí chết chóc ở đây v́ nó nói sự thật dù nó cũng rất sợ.
Thằng bé đứng lại, vẻ e thẹn. Nó nói "Cháu không lấy đâu" rồi chạy vù đi.
- Nó tưởng cô trả tiền công. - Thảo nói.
- Không phải tiền công mà là tiền nhuận bút - Chi nói - ta đi thôi.
Nàng bước lên trước. Cả ba đi rất chậm. Cát lún dưới chân họ, trồi lên rồi lại chảy xuống phủ lên lưng bàn chân. Những hạt thạch anh nhỏ lấp lánh. Bầy dă tràng ngây ngô nh́n họ bằng đôi mắt tṛn xoe, trẻ con. Nước thủy triều đang lên. Biển không được trong lắm, biển màu xám nhạt. Rất xa, trong lớp bụi mù trên mặt biển vàng óng nắng chiều, con thuyền đầu tiên đă nhú ra, trở vào bờ. Cuộc sống thật đáng giá - Thảo nghĩ bụng - giá như ḿnh biết trước cuộc đi, ḿnh sẽ khuyên can Bích, ḿnh sẽ cố làm cho Bích thấy cuộc sống là đáng giá. Nhưng liệu Bích có nghe không?
- Ḱa, anh Thảo!
Chi chỉ một cái xác nằm hẳn trên cát, sát mép nước. Một người đàn ông nằm sấp, mặc quần JEAN, căng phồng. Chiếc áo pun không ra màu ǵ nữa, căng như được thổi hơi từ bên trong. Hai cái ống quần cũng vậy. Thảo không nh́n thấy mặt anh ta. Mặt anh ta úp xuống cát. Cũng như bất kỳ thứ ǵ, cát trồi lên, lấp đến chân tai. Đất cát là trợ thủ cho lăng quên, chôn vùi và trở lại. Cát nhận lại bản thân lầm lỡ, mù quáng của ḿnh sau khi đă làm một chuyến viễn du ngu ngốc dưới dạng con người. Cát bụi lại trở về cát bụi.
Chắc là để pḥng xa nước và sóng có thể cuốn người đàn ông đi mất, ai đó đă cột vào tay anh ta một cái dây thừng nhỏ. Đầu này dây là một gốc dứa biển um tùm. Có lẽ chính quyền xă đă làm chuyện đó. Cát yên tâm, từng hạt trồi lên, thu nhận lại người đàn ông nằm sấp.
Họ đi qua xác người đàn ông. Không c̣n mùi hôi nữa. Có nhiều dấu chân trên băi biển, gần và quanh cái xác. Tiếng ŕ rầm là của biển chứ không phải ruồi. Chi nhớ tới bầy kên kên châu Phi trong truyện của Hemingwey. Xứ này không có kên kên. Quạ và diều hâu cũng biến mất nhiều năm nay. Với xác chết th́ có nắng. Nắng cũng làm xác thối rữa rồi sau đó là khô quắt. Nắng rỉa thịt người nhanh hơn bầy kên kên nào. Với Prométhé th́ đă có những con người t́nh nguyện thay quạ, giỏi giang hơn quạ nhiều.
Một người đàn bà nằm ngửa, cát đă kịp trồi lên vùi gần kín cái mông. Chị nằm sát mép nước, Chi đứng lại một chút như muốn chào chị ta. Quả thực chị ta vẫn gợi lên một lời chào. Chị chưa bị quắt lại, đen cháy như người đàn ông.
Linh tính của Thảo không sai. Cái xác cách người đàn bà này, đang rập rờn trên sóng là Bích. Thảo ôm mặt khi nhận ra nàng. Suưt nữa anh hét lên một tiếng khủng khiếp. Bích là người đang nằm kia ư? Bích đấy ư? Bích sinh động, yêu đời, đầy óc châm biến, ăn hối lộ ở quầy tiền mặt, yêu một người nhưng lại đẻ con với một người khác, coi thường bọn dê cỏn buồn sừng và háu đói, kẻ phản bội Tổ quốc theo định nghĩa của luật lệ hiện hành, Bích đấy ư? C̣n đâu những chai vang long lanh ánh mặt trời xứ ư của Giáo hoàng La Mă?
Anh Thành đă chuẩn bị cho cuộc gặp bi thảm này từ lúc c̣n ngồi trên xe. Từ xa, anh đă nhận ra em gái. Nhưng anh không dám bước lên v́ anh biết nếu anh đến gần th́ anh phải nhận ra Bích ngay. Anh đang hy vọng ḿnh nhầm. Anh để Chi bước lên, lặng lẽ đến cạnh Bích. Nàng quỳ xuống. Chiếc quần ḅ quá chật làm Chi vướng víu. Nhưng rồi nàng cũng quỳ xuống được. Nàng vẫy tay với Thảo:
- Lại đây anh.
Thảo cùng với Chi kéo Bích vào, cho nàng nằm dựa lên cát. Nàng đă gặp cát. Cát đă nhận lại nàng, đứa con đáng thương. Chi nắm bàn tay nhợt nhạt của Bích, phần trên đen xám, phần dưới trắng bệch. "Bích ơi - Chi thầm th́ - tôi đến với Bích đây. Tôi vẫn nghĩ về Bích như trước đây vẫn nghĩ. Tôi đă biết hết những ǵ liên quan đến Bích, đến tôi. Tôi không ghen với Bích đâu. Cũng như tôi chưa từng ghen với những cô gái mà tôi biết họ đă làm t́nh với chồng tôi ngay trên giường của tôi. Bây giờ tôi đến với bạn đây. Bích đi t́m xứ sở nào? Miền đất hứa của Bích ở đâu? Nhưng Bích đă trở lại rồi, trở lại như thế này đây". Nàng sửa sang chân tay Bích, dém mớ tóc bết lại và nắng đă làm nó hung đỏ. Thảo lấy nén hương trong túi mang theo, châm hương bằng chiếc bật lửa ga của Huy có h́nh người vũ nữ cởi truồng. Xin lỗi Bích, anh nghĩ chua chát, người Nhật bán kèm t́nh dục, đá lửa và máy manhitô tí hon. Mà suy cho cùng nén hương thắp bằng cái bật lửa này đâu có bớt linh thiêng. Anh cắm hương xuống cát. Từ xa, dưới gốc cây dừa cằn như đă chết khô, anh Thành vẫn đứng nh́n. Lưng anh c̣ng xuống. Anh không c̣n hy vọng ǵ nữa khi thấy Thảo thắp hương. Nước mắt ứa đầy, anh bước lại. Rồi anh ôm mặt khóc hu hu.
Từ hai lỗ mũi xinh xắn của Bích, một ḍng máu tím đặc ứa ra, chậm chạp, khó nhọc chảy xuống nhân trung.
Sau bụi dứa dại, một người đàn ông bước ra, đến cạnh Thành.
- Xin lỗi hai chư ông, ông đây là người nhà?
- Vâng - Thảo đáp - Anh cần ǵ?
- Tôi có thể giúp các ông trong việc chôn cất như mua bán quan tài, hương nến, xem ngày xem giờ, nếu cô nhà là người bên đạo th́ chắc là phải mời cha bề trên?
Anh Thành không nghe người đàn ông nói ǵ. Anh vẫn khóc. Anh bỗng nhớ lại là hồi nhỏ đă ăn dỗ em gái, ôi đứa em gái nhẹ dạ và rất hào phóng của anh, rất nhiều miếng bích quy, anh hối là đă không cho Bích cái xuyến của mẹ để lại, Bích rất thích cái xuyến ấy nhưng anh không cho Bích v́ ông cụ đă ghi trong di chúc là cho vợ chồng anh, trong chuyện này anh đă dại dột nghe lời vợ, anh cũng đă trách cứ, dày ṿ Bích nhiều v́ Bích đă làm anh mang tai mang tiếng, anh đă hơn một lần đánh thằng B́nh... Giá như anh đừng làm tất cả những việc đó th́ bây giờ anh đỡ ân hận bao nhiêu!
Bây giờ th́ tất cả những chuyện đó chẳng có ư nghĩa ǵ nữa. Nếu Bích sống lại anh sẽ cho Bích rất nhiều bánh bích quy, anh sẽ cho Bích cái xuyến, anh sẽ không trách mắng và dạy dỗ Bích về đức hạnh, Bích muốn làm ǵ th́ làm...
- Này, ông xă - Chi nói với người đàn ông - Ông có biết Tênácđiê là ai không?
- Cô bảo thế nào ạ? - Người đàn ông ngơ ngác.
- Anh tên ǵ? - Thảo hỏi.
- Dạ em tên là Đáng ạ.
- Kiếm khá lắm hả? - Giọng Chi bớt gay gắt hơn.
Măi rồi người đàn ông cũng hiểu ra. Y mỉm cười, vẻ cam chịu, liếc xéo cái cổ tay đeo đồng hồ của Bích, một cái ṿng trắng do quai đồng hồ để lại trên da bợt bạt.
Anh Thành bảo y:
- Anh Đáng, anh chạy vù đi mua cho tôi một đôi chiếu.
- Vâng ạ.
Thành đưa tiền. Người đàn ông chạy đi. Ba người nh́n theo y. Chi lắc đầu:
- ở đâu cũng có kên kên.
Không ai hiểu Chi nói ǵ. Một lát, người đàn ông trở về. Anh ta đưa Thành hai cái chiếu mới.
- Từ bây giờ anh giúp chúng tôi.
- Vâng.
- Bây giờ chúng ḿnh khiêng cô ấy lên gốc dừa kia cho đỡ nắng.
Thành tỏ ra thành thạo. Anh đă từng làm ba đám tang: mẹ, rồi bố và một cô nhân t́nh. Anh đưa cô ấy đi tắm biển ở Sầm Sơn. Cô ấy cũng chết đuối. Anh biết rơ phải làm ǵ để chôn cất một người chết đuối.
Bích nằm trên tấm chiếu mới. Nàng không nh́n ai cả dù chỉ khép hờ mắt. Tưởng như nàng chỉ đùa, chỉ giả chết để dọa bạn bè và người anh, như tính nàng vẫn thích đùa dai và châm biếm vậy.
Thành đắp lên người em gái chiếc chiếu c̣n lại. Anh đă lau khô nước mắt.
Anh đứng nh́n em gái. Có quá nhiều điều để hối tiếc, để ân hận. Anh nhớ lần anh ăn dỗ Bích cái ǵ đó, cũng là một miếng bánh quy, Bích khóc, anh đánh Bích một trận rất đau, cuối cùng anh bị bố đánh một trận đau hơn nữa, anh nhớ lại người nhân t́nh, nàng cũng nằm trên một tấm chiếu ở băi bể Sầm Sơn, dưới chân ḥn Trống Mái, nàng cũng không nh́n ai, không oán trách ai, nàng đă yêu một người có vợ là anh, yêu lén lút, vụng trộm, nhưng đúng là nàng đă yêu, đă được yêu tuy lén lút vụng trộm và nàng đă chết mà không ân hận ǵ, thanh thản, đẹp đến phút cuối cùng cho đến lúc chính tay anh gói nàng vào một tấm vải lụa trắng, chôn xuống đất sắc đẹp làm anh say mê, một người làm anh say mê, người duy nhất làm anh say mê. Anh nhớ là hồi đó anh không muốn ly dị để lấy nàng, anh sợ mất một nửa gia tài mà tài sản của anh th́ rất lớn. Đó là sự phản bội, dù lư do ǵ đi nữa th́ cũng là một sự phản bội. Giá hồi đó anh nghèo th́ anh đă ly dị, anh sẽ lấy nàng, nàng chưa chắc đă chết đuối ở băi bể Sầm Sơn và anh không phải mang măi măi một tảng đá nung đỏ trong ngực.
Thảo hỏi người đàn ông
- Anh có thấy xác trẻ con không, anh Đáng?
- Thưa ông không - Đáng trả lời thật lễ phép - Từ sáng qua đến nay chỉ mới có sáu người dạt vào. Toàn là người lớn. Nhưng trước các ông đă có một người đến đây. Ông ấy bảo gần năm mươi người chết đuối kia, có cả trẻ con nữa. Ông ấy cũng đi t́m xác người nhà mà chưa thấy. Thưa các ông, theo như chúng tôi biết th́ trẻ con chậm nổi hơn người lớn, cha bề trên của chúng tôi bảo rằng thể xác càng nhẹ th́ linh hồn càng nặng...
- Anh là người đi đạo à?
- Dạ vâng, nhà chúng tôi là chân đạo gốc, nhà thờ làng này nghe nói là cũng do cha Sáu xây cùng một thời với nhà thờ Phát Diệm ở Kim Sơn, dạ, lâu lắm rồi.
- Này, anh Đáng - Chi nói, giọng dịu dàng - chúng tôi không tiếc của đâu, nhưng muốn giữ lại kỷ vật của người nhà. Anh có biết ai lấy cái đồng hồ ở tay cô gái kia không? Chúng tôi hứa là sẽ chuộc lại đúng giá.
- Dạ thưa cô, về chuyện đồng hồ th́ tôi không biết, ở làng này chưa ai dám đụng vào cái xác nào, kể cả chính quyền xă cũng vậy. Dạ về chuyện này th́ địa phương chúng tôi nghiêm lắm.
Thảo nói với Thành:
- Tôi chắc thủ tục mai táng không chóng vánh được. Ta hẵng đi t́m cháu B́nh xem sao.
- Tôi hiểu - Thành nói, anh quay sang Đáng - nhờ anh về nhà nấu cho chúng tôi một bát cơm, luộc một quả trứng rồi đưa ra đây.
Thảo gọi Chi. Nàng đang thần người suy nghĩ. Nàng đang tưởng tượng Thục đă ân ái với cô gái này như thế nào. Quả thực Bích đẹp, rất đẹp, chết rồi Bích vẫn đẹp, có lẽ c̣n đẹp hơn cả ḿnh và khi Thục yêu cô ấy th́ cô ấy c̣n đẹp hơn nhiều nữa. Lúc sửa sang lại bàn tay của Bích, Chi nghĩ là trong đời, nàng chưa từng thấy bàn tay nào đẹp như thế dù đă bị ngâm nước và phơi nắng rất lâu. Nhưng sao Bích lại chết có vẻ thanh thản như thế? Trước khi chết cô ấy không vật lộn với sóng biển và đêm tối chăng? Cô ấy không ân hận ǵ về cái chết ít nhất cũng biết trước dăm phút đồng hồ? Đứa con riêng của Thục và Bích làm Chi đau nhói nơi ngực, nàng không ghen và đứng giữa cảnh trời biển này nàng bỗng thấy xót xa cho Thục, nàng thấy như v́ ḿnh mà Thục phải xa con, xa Bích. Nhưng Thục có yêu Bích không? Có yêu không? Có thể Thục có lư. Ḿnh không sinh đẻ cho anh ấy, ḿnh đă một lần đi nạo lén cái thai trong bụng, cái thai ấy là của Thục, lúc đó ḿnh sợ bị cột chặt thêm với người ḿnh không yêu, sợ không gỡ ra được. Nhưng tại sao số phận lại bắt Thục mất thằng B́nh, đứa con trai mà anh ấy và nhất là mẹ anh ấy ngày đêm mong ngóng.
Họ không đợi Đáng đưa trứng và cơm ra, tiếp tục đi dọc bờ biển. Cách chỗ Bích vài chục mét là xác một thanh niên khoảng hai mươi tuổi, mặc quần nhung màu rêu, nằm sấp. Cậu ta nằm đó, sát mép nước, sạch sẽ, b́nh yên như ngủ. Sóng thỉnh thoảng lại dào lên người cậu rồi rút ra, để lại trên lưng chiếc áo pun màu đỏ những cái bọt và ít rêu. Cách người thanh niên vài bước là một cô gái nhỏ nhắn, mặt tṛn, đầu gối lên cát, bộ ngực thanh tân căng phồng nhô lên khỏi mặt nước nhưng từ bụng trở xuống th́ ch́m dưới lớp nước đầy bọt. Nh́n từ xa đôi trai gái như đang nghỉ ngơi ở băi tắm một chiều chủ nhật yên lành. Họ đang dỗi nhau tí chút và chỉ chốc nữa thôi họ sẽ lần đến nhau.
Cuối cùng, ở chỗ tận cùng của vũng biển không xa mấy là một lùm dứa dại với những tàu lá to như lưỡi kiếm màu ngà. Một người đàn ông ăn mặc quần áo sang trọng mốt mới nhất nhàu nát và nhem nhuốc đất cát, đang ngồi như đợi ai. Dưới chân anh ta là xác một người đàn bà, cái xác thứ sáu. Thảo đứng lại.
- Thế là ở đây không có xác cháu B́nh. Nhưng tôi không hy vọng là cháu c̣n sống. - anh nói với Thành.
- Anh bảo c̣n hy vọng ǵ nữa? - Thành nói. - Có điều là chúng ta có nên đợi cháu không?
- Anh đợi ai? - Chi hỏi.
- Đợi cháu B́nh. Nếu không vướng xe của cô th́ tôi sẽ đợi cháu.
- Tôi phải trả xe cho cơ quan trước sáng ngày mai. Anh Thành, anh có biết cháu B́nh con ai không?
- Bích không nói ǵ với tôi cả. Chính tôi đă lo cho cô ấy vụ sinh đẻ này. Nhưng tôi không hỏi Bích là thằng bé con ai. Hồi đó cô ấy c̣n trẻ, tôi sợ cô ấy quẫn trí. Tôi không trách mắng một lời về sự lầm lỡ của Bích, trái lại c̣n t́m mọi cách làm cho cô ấy hài ḷng. Chỉ sau này khi cô ấy quá lắm tôi mới hay rầy la thôi. Cô ấy làm khổ cái gia đ́nh gia giáo chúng tôi quá nhiều nhưng mọi người đều thương và quư trọng cô ấy.
- Cháu B́nh là con anh Thục tôi đấy. Chúng ta sẽ báo cho anh Thục. Anh ấy sẽ can thiệp để mai táng Bích sớm sủa và chu đáo hơn. Anh ấy cũng có điều kiện hơn chúng ta trong việc t́m kiếm cháu B́nh.
- Không! - Thành nói, giọng dằn dữ - Thục không dính dáng ǵ vào chuyện này cả. Tôi cũng không cho phép anh ấy dính vào.
Chi hiểu là Thành đă biết tất cả nhưng anh đă chối là v́ Chi. Nàng thầm cám ơn Thành.
Thảo nói:
- Tôi sợ là không biết làm sao mai táng Bích sớm sủa được. Chắc chắn là phải chờ pháp y. Rồi vệ sinh dịch tễ. Rồi chụp h́nh, lăn tay. Với vụ tự tử nào cũng phải qua những thủ tục như thế. Nhà nước sẽ cử người đến canh giữ và mai táng họ.
- Em tôi có tự tử đâu?
- Cũng vậy thôi.
Người đàn ông đứng dậy từ lúc nào, đi về phía họ. Chi chăm chú nh́n anh ta. Nét mặt anh bớt đau buồn và nặng nề hơn so với lúc năy v́ anh không thấy cô đơn nữa. Thực ra anh ta không già như Chi tưởng. Khỏe mạnh, da ngăm đen, ngực nở và cái trán cương nghị.
- Xin chào các vị - anh ta nói - các vị đi t́m người nhà?
- Vâng - Thành đáp.
- Có gặp không ạ?
- Có thấy. Chúng tôi t́m thấy một trong hai người. C̣n anh? Anh cũng t́m người nhà phải không?
Chi vẫn nh́n người đàn ông chăm chú. Nàng đọc thấy nỗi đau của anh ta có dịu đi nhưng lớn dần, mênh mông trong đôi mắt buồn không tả được.
- Các vị may mắn hơn tôi. Tôi là người bị trời đất trừng phạt.
Anh ta lại ngồi xuống cát.
* * *
Đêm hôm ấy, ba người, thêm người đàn ông bị trời đất trừng phạt, ngồi quanh xác Bích trên bờ biển. Họ vun được một đống lá phi lao và những thứ rác rưởi do biển đưa vào mép nước, đốt một đống lửa âm ỉ cháy. Thành ở lại với Bích cho đến lúc chính quyền cho phép mai táng. Thảo và Chi sẽ ra xe vào quăng ba giờ sáng để kịp ngày mai c̣n trả xe cho cơ quan Chi. Mùi nhang thoảng quanh chỗ họ ngồi.
Khi đống lửa được nhóm lên, băi biển bớt mùi tử khí, Bích như được sống lại. Thảo chợt nhớ trong tích tắc cảnh Bích ốm nằm nghỉ trên giường, anh và Tuấn ngồi cạnh tán gẫu. Bích lắng nghe đủ thứ chuyện nhưng những lúc đó nàng kín miệng lạ lùng và thỉnh thoảng lại mỉm cười. Giờ đây, Bích vẫn bên cạnh anh, trong tấm chiếu màu trắng tinh sạch, nàng đang ốm và đang nghe mọi người chuyện tṛ xung quanh, nghe sóng biển ru ngủ ở ngoài xa.
Người đàn ông lấy một cái que nhỏ, lặng lẽ khều cho lửa to hơn. Y đă bắt đầu quen với ba người bạn mới. Thảo biết là y lấy cớ khều bếp lửa để được ngồi gần Chi. Đám cháy trong mắt y cũng nguội dần. Sự có mặt của Chi thường làm những người xung quanh yên tâm và tiếng nói dịu dàng, vẻ đẹp của nàng, sự quan tâm của nàng với người khác có thể xoa dịu được nỗi đau và hận thù. Tuấn yêu Chi là có lư. Nhiều lúc Thảo nghĩ Chi là người đàn bà duy nhất có thể chế ngự được một trái tim thông minh, nổi loạn nhưng nhiều nhầm lẫn như trái tim của Tuấn. Chi sinh trưởng trong một gia đ́nh quyền quư và giàu sang, lấy một người chồng vừa giàu sang vừa quyền quư như Thục. Vậy mà ít người thấy được vẻ quyền quư và giàu sang trên nét mặt và cử chỉ của nàng. Chi là một homosapien nguyên thủy chưa bị méo mó bởi kỹ thuật và thủ đoạn chính trị hiện đại.
- Các anh chị đă níu giữ được tôi - người đàn ông mở miệng cùng tiếng lửa reo - ở đây về tôi sẽ đi tŕnh diện. Tôi nản đeo đuổi tự tử rồi. Xin thú thực với các vị, tôi là một trong hai người sống sót từ chiếc thuyền bị ch́m.
Giọng y lạc đi giữa những tiếng thở nhẹ hồi hộp của ba người nghe chuyện. Không ai muốn hỏi chuyện y.
- Thuyền chúng tôi có bốn mươi hai người. Tôi không quen biết ai trong số đó ngoài cô người t́nh của tôi. Bốn mươi con người, lên một chiếc thuyền, cùng chung số phận sống chết, vậy mà không ai quen biết ai. Sau khi tập kết xong, tôi chỉ biết tên một hai người, cũng do t́nh cờ mà biết. Nhưng bây giờ tôi không c̣n nhớ tên ai nữa. Xin lỗi ông Thành, em gái ông tên là ǵ?
- Cô ấy tên là Bích. Ông có thấy cô ấy mang theo một đứa trẻ sáu tuổi không?
Người đàn ông im lặng. Trán y căng ra, dưới ánh lửa lập ḷe Thảo nh́n thấy những giọt mồ hôi lấm tấm. Y lắc đầu:
- Không, tôi không nhớ, tôi không quen biết ai có cái tên như thế trên thuyền. C̣n trẻ con th́ có, ít nhất cũng dăm bảy nhóm mang theo trẻ con. Tôi không nhớ. Từng nhóm hai người, ba người biết nhau mà thôi. V́ chúng tôi ra đi vào tám giờ tối, đến hai giờ sáng thuyền đă bị ch́m. Tôi không quen biết cô nhà. Chưa kịp làm quen với ai cả. Chúng tôi đă ra được vài chục hải lư th́ đài báo gió mùa đông bắc trong bản tin đêm. Tài công đ̣i quay mũi vào bờ. Bọn thanh niên ép anh ta phải đi. Họ đánh anh ta. Một số khác cũng đ̣i quay lại. Họ đánh chết tài công vứt xuống biển bấy giờ mới biết là sai lầm. Đành quay thuyền vào bờ nhưng người lái không thạo. Và thế là đến hai giờ sáng thuyền đâm vào cọc đáy.
- V́ sao anh lại ra đi? - Thảo hỏi.
- Mỗi người một lư do và xin đừng nhầm người này với người nọ. Mà cũng không t́m hiểu cặn kẽ làm ǵ. Những người chết sẽ không c̣n dịp để nh́n lại xem ḿnh ra đi như vậy là khôn hay dại, là sai hay đúng. Bây giờ th́ trời đất phân giải cho họ. C̣n người sống, xin các anh chị bỏ qua cho, người sống cũng có lỗi.
Thảo nói:
- Tại sao chúng tôi lại có lỗi?
Chi nói:
- Tôi th́ bao giờ cũng nghĩ là ḿnh có lỗi. Tôi tiếc cho những người ra đi nhưng tôi vẫn thấy ḿnh có lỗi. Như là v́ ḿnh chiếm mất chỗ của họ mà họ phải ra đi vậy. Tôi có lỗi về tất cả những điều xấu và cái ác c̣n tồn tại trên đời này. Tôi thành thật nghĩ như vậy đấy.
- Chị thánh thiện quá - người đàn ông nói - Tôi đă thấy chị thánh thiện ngay khi tôi gặp chị lần đầu. Chị đă cứu tôi. Khi nh́n thấy chị, nghe chị nói tôi thấy ḿnh không c̣n cô đơn nữa. Tôi không hiểu v́ sao lại như thế.
- Anh hơi quá lời - Chi nói.
- Xin chị nhận cho nếu chị biết là sau bảy mươi hai tiếng đồng hồ vừa qua tôi đă quen với cái chết đến nỗi lẫn lộn giữa nó và cuộc sống. Chị và hai anh không hiểu được điều đó đâu. Phải trải qua hoàn cảnh như tôi mấy hôm nay rồi chị sẽ hiểu thế nào là có lúc ta lẫn lộn giữa cái chết và sự sống. Nhưng chị đă làm tôi minh mẫn trở lại. Tôi cám ơn chị về điều đó.
Có tiếng động khẽ. Chi giật ḿnh quay lại v́ nàng tưởng Bích đang cựa ḿnh.
1988-6/1989