Nguyễn quang thân
Ngoài khơi Miền đất hứa
Huy tạt vào một ngôi nhà mới xây, có cổng, có một miếng sân hẹp, cửa xếp bằng sắt lập là. Một con béc-giê dựng lên trước mặt Huy nhưng con chó ve vẩy đuôi, thân mật hít chân nó rồi theo Huy chạy vào nhà. Lát sau, Huy ra. Nó đút một gói nhỏ bằng bao thuốc RUBY nhưng dài gấp đôi vào bụng. Huy phóng xe rất nhanh, vượt qua ngă ba, ngă tư, vút qua mặt công an giao cảnh đứng bên vệ đường.
Họ đến một bờ sông. Con đường rải đá im phắc. Mây sà thấp xuống rừng sú. Huy khóa xăng, ghếch xe dựa theo mái đê.
- Ngồi xuống đây với em - Huy nói.
Cả ba ngồi xuống cỏ. Hơi sương thấm qua quần. Huy rút bao ba số, quẳng xuống trước mặt. Nó đặt lên bao thuốc lá chiếc bật lửa ga có h́nh dáng rất lạ. Tuấn cầm lên xe. Chiếc bật lửa mạ vàng, h́nh vũ nữ cởi truồng dùng manhitô vĩnh cửu thay đá. Lần đầu tiên Tuấn nh́n thấy chiếc bật lửa kiểu mới. Người Nhật quả là có nghệ thuật bán kèm: t́nh dục, hơi ga và máy móc.
- Hai mươi đô la cái bật lửa này - Tuấn nói, ấn nhẹ đầu ngón tay lên đôi vú mạ vàng, ṿi lửa xanh lóe lên - Em đánh cá được - Huy nói tiếp - Một thằng từ miền Trung ra. Nó sắc như dao. Nhưng chịu chơi lắm. Chơi với những đứa sắc sảo dễ chịu lắm. C̣n những con sứa, chạm nhẹ vào một tí đă nhăo ra, chán bỏ mẹ. Thằng cha miền Trung này mang hàng ra cho bọn em. Nó cũng là dân cửu vạn như em. Nhưng sắc sảo lắm. Nó gọi một con bớp. Nó cá với em cái nịt vú của con bé màu ǵ. Em thắng, nó mất toi cái bật lửa này.
Thảo nghe hờ hững. Anh thấy lợm ở cổ. Có một thế giới lạ lùng chảy dưới bề sâu ḍng sông cuộc đời anh chưa hề biết tới. Anh biết ít quá, ít quá chừng. Anh cảm thấy ḿnh chỉ mới hiểu được lớp váng mỏng trên bề mặt cuộc sống. Vậy mà anh đă dám viết ba cuốn tiểu thuyết khá dày.
- Thằng cha chơi được - Huy kể tiếp - Nó đưa em bật lửa, giả tiền cô điếm, cho cô ta đi. Cô ta chần chừ: "Sao, hai anh không làm ǵ à?". Nó nói: "Xong rồi, đi đi!". Cô điếm hiểu ra, chửi rất tục. Bọn điếm đứa nào chửi cũng rất tục. Thằng cha miền Trung im re. Nó nói: "Nó cho là chúng ḿnh làm nhục nó. Nó chửi cho cũng phải. Chúng ḿnh đánh cá nó như đánh cá ngựa. Mà nó có phải là con ngựa đâu!".
Thảo buột mồm:
- Tṛ cặn bă! - anh thấy gai gai sống lưng.
- Nh́n chung thế giới bọn em, các anh gọi là cặn bă ấy mà, nó ṣng phẳng, công bằng lắm. Hơn đứt bọn anh. Ngay cô điếm kia cũng không chịu bị coi là ăn mày. C̣n bọn anh th́ thơm tho nhưng không sạch sẽ. Được ngủ với đàn bà mà không phải trả tiền th́ các anh mừng lắm. Nó lợm lợm thế nào ấy. V́ nó giả dối.
- Huy! - Thảo nói - tao đă dối trá với mày bao giờ chưa?
- Với em th́ chưa. V́ dối được em cũng khó. Nhưng với cô Thủy ở tầng trên nhà ḿnh th́ rồi. Anh viết cho cô gái góa ấy năm lá thư t́nh màu mỡ, sướt mướt, rốt cuộc cũng chỉ để ngủ với cô ấy một hai lần. Rồi anh chán cô ta ngay. Bọn em th́ không thế. Em chưa viết thư cho cô gái nào cả. Nếu cần để làm chuyện đó, em đưa cô ta tiền chứ không phải văn chương. Tiền mồ hôi nước mắt của em, có thể đong gạo được. C̣n văn chương của anh th́ cô Thủy mua được cái ǵ?
Thảo im lặng.
- Bọn các anh thường ngủ với cấp dưới, cô văn thư chẳng hạn, rồi tặng cho cô ta một hai bậc lương. Nghĩa là bắt nhà nước trả tiền. Thế là không ṣng phẳng. Lợm lắm.
Tuấn không nói ǵ. Những chuyện ấy đều có thật. Trong tù bọn thường phạm và các cô điếm c̣n kể những chuyện lợm hơn.
- Làm theo kiểu trao đổi của bọn em th́ trí thức các anh lên án đủ điều - Huy vẫn không tha. Tuấn hiểu là nó trả miếng những lời răn dạy của anh về chuyện cưới xin hồi năy - Các anh cũng làm hệt như vậy th́ bắt Nhà nước trợ cấp. Khéo c̣n được bầu là chiến sĩ thi đua v́ các anh giấu những chuyện đó tài hơn mèo. Chúng em th́... cặn bă. C̣n đám quư tộc ở nhà chị Bích th́ thanh cao trong trắng lắm! C̣n bọn em th́ cặn bă!
Huy im lặng một chút. Nó triết lư:
- Như vậy là không công bằng. Khi bọn các anh tranh cướp của người ta nhiều thứ quá, kể cả những danh hiệu cao sang, th́ người ta cướp lại.
Nói đă thỏa, Huy réo thuốc. Mùi thuốc thơm trong đêm thật quyến rũ. Nhưng nó dập thuốc ngay.
- Đừng hút là hơn. Chó của đồn biên pḥng biết đánh hơi mùi thuốc lá. Đồn 52 ở chỗ ngọn đèn vàng vàng kia.
Băi sú in bóng đen hiền lành trên nền trời. Thủy triều lên từ tốn như đồng lơa, a ṭng, khích lệ. Huy rút trong ngực ra gói giấy nó vừa lấy từ tay ai đó trong căn nhà ở phố.
- Các anh biết cái ǵ đây không?
- Cơm đen à?
- Thứ ấy xưa rồi. Người ta đâu phải dân nhà quê. Cái gói này là một tài sản lớn. Mật người! Các anh lạ lắm phải không? Mật người sấy khô đó.
Người Thảo lại nổi gai. Tuấn không nh́n cái gói.
- Mật người sấy khô - Huy đút gói giấy vuông vắn được gói kỹ trong quan ngoài quách vào ngực ḿnh - Em phải cho các anh biết các anh đang dính vào một vụ như thế nào để liệu mà trả giá cho sự cao hứng của các anh đêm nay. Một vụ buôn bán mật người, mặt hàng ăn khách ở Hồng Kông, Singapo, thế giới dâm đăng. Mật người cũng đăi ra vàng v́ nó làm cho đàn ông cường tráng.
- Mày kiếm ở đâu ra? ở biên giới à? - Tuấn hỏi.
- Hồi ở biên giới em chưa giết ai. Em sống trong một cái hố có đắp ụ. Gọi là giữ chốt. Em chưa bắn phát súng nào. Chỉ đói và rét. Thỉnh thoảng đi vặt trộm hoa hồi, có khi ngả cả cây để hái cho nhanh. Cứ tự hỏi ḿnh lên đây để làm ǵ. Giá có giặc mà đánh xem sao. Nhưng giặc không đến chỗ em. Cái gói này là của ông chủ. Em chỉ có mỗi việc chuyển cái gói từ chỗ này đến chỗ này. Trót lọt th́ người ta thí cho ít tiền. Không xong th́ nằm nhà muỗi. Em đăi vàng kiểu đó, được chứ, anh Tuấn?
- Ông chủ của mày là ai? - Tuấn hỏi.
- Em cũng không biết. Em cũng không cần biết làm ǵ. Biết nhiều là không có lợi. Anh là người biết nhiều nên anh mới vất vả thế.
Thảo không c̣n kiên nhẫn nữa:
- Nhưng mày phải biết thứ hàng mày mang trong người là từ đâu ra chứ.
- Em không biết. Họ giết, họ ăn cắp, họ đào mồ hay bằng cách ǵ đó. Họ đăi vàng từ cơ thể con người. Đó là việc của họ.
Tuấn chua chát:
- Chết rồi, tao bị mổ ruột thừa một lần. Không biết cái mật của tao c̣n không?
- Khỏi lo, anh Tuấn. Hồi anh bị mổ bọn buôn lậu chưa liều mạng và tàn bạo như bây giờ. Nhưng xin hai anh nhớ cho là chuyện đâu hăy để đó. Kia rồi.
Từ phía biển có tiếng nước reo nhẹ. Một chiếc thuyền câu lách giữa khoảng sáng của băi sú phải nh́n kỹ mới thấy. Chiếc thuyền chạm mũi vào bờ đê. Phía lái, một người đàn ông khoảng ba mươi lăm tuổi cầm chèo. Anh ta vạm vỡ, ăn mặc hiện đại, áo chẽn, quần chẽn. ánh sáng mờ từ các con tàu đang neo. Người đàn ông áp sát thuyền. Những động tác thận trọng, căng thẳng nhưng thiện nghệ. Huy dùng tay đỡ nhẹ mũi thuyền. Nó cũng thận trọng không kém. Người đàn ông hất đôi mắt về phía Tuấn và Thảo:
- Ai đó?
- Bạn và anh rể tôi - Huy đáp.
Nó nhảy xuống thuyền bê lên một cái hộp giấy to, mỗi chiều chừng năm mươi phân, vuông vức. Nó đặt cái hộp lên đám cỏ, lấy cái gói trong túi ngực đưa người đàn ông. Anh ta nhét nó vào một trong vô số túi của chiếc áo ḅ. Liếc nh́n hai người lạ lần nữa, áy náy.
- C̣n đây nữa - Huy nói, đưa anh ta một xếp tiền - như đă hẹn, đúng hai mươi b́a, đếm đi.
Người đàn ông đếm. Đếm xong y lấy ra từng tờ, vuốt nhẹ nó giữa ngón tay cái và ngón trỏ. Giấy bạc sột soạt. Tiếng của những đồng đô la có âm sắc gịn và sắc lạnh.
- Bao giờ tàu nhổ neo? - Huy hỏi.
- Gần sáng. Bai! - Người đàn ông chào, đẩy thuyền ra.
Huy nh́n theo chiếc thuyền xa dần, mờ đi trong bóng đen băi sú:
- Nó sẽ đánh đắm cái thuyền, leo thang dây lên tàu như một tên cướp biển. Đồ chó. Anh biết nó vuốt tiền làm ǵ không? - Huy quay sang Thảo - Nó nghi em đưa tiền giả cho nó.
Thảo biết trong bóng tối, chỉ dùng hai ngón tay, Huy có thể lấy ra những tờ đô la giả. Nó đă có lần biểu diễn cho anh xem và nói: "Đây là bài sát hạch nhập hội của bọn em".
Huy trải một tấm ni lông nhỏ xuống cỏ, mở một bao tải xác rắn. Rồi đổ những thứ trong hộp ra. Một đống đen đen kêu lách cách như biết ḅ.
- Ǵ vậy? - Tuấn hỏi.
- Cua Hồng Công - Huy đáp. Nó vơ từng vốc cho vào bao tải.
Tuấn biết đó là đồng hồ điện tử.
- Đưa từ Hồng Công về, chuyển sang Mát cung cấp cho các đồng chí I-van - Huy nói.
Họ quay về, thêm một bao tải đồng hồ. Huy tạt vào một nhà khác, quẳng chiếc bao tải lại. Cả ba ghé vào một quán phở gánh của ông già Bách ăn mỗi người một bát nạm. Phở rất ngon. Bánh gịn, nước dùng nóng, sực mùi hoa hồi.
Huy ăn xong, ghé quán cà phê bên cạnh. Uống xong, nó trả tiền và đưa cho Thảo và Tuấn mỗi người năm ngàn.
- Hai anh cầm lấy.
- Tiền ǵ vậy? - Tuấn hỏi.
- Tiền công. Các anh đi với em trót lọt. Em được hai mươi đô la. Có thể ở tù, có thể bị đâm chết v́ một phản phé rủi ro nào đó. Phần của hai anh là mỗi người một đô la rưỡi. Các anh nhận cho nó ṣng phẳng. Em dựa vào đức kín miệng của hai anh.
Nó nhét tiền vào túi Tuấn và Thảo. Đây là lần đầu tiên Thảo làm ra tiền mà không cần bút mực, chữ nghĩa. Chỉ cần kín miệng.
Đột ngột, Huy lấy một xếp tiền to như đă đếm sẵn, đặt vào bàn tay Tuấn:
- Anh Tuấn, việc công xá như vậy đă xong. C̣n đây là chuyện t́nh nghĩa. Từ hôm anh về em muốn biếu anh một chút quà. Nhưng em chưa có. Em xin ông anh nhận cho toàn bộ số tiền em thắng đêm nay.
Tuấn biết không thể từ chối. Anh lẳng lặng nhét tiền vào túi áo ngực. Anh nghĩ: "Bát cơm phiếu mẫu đây. Hôm nào đào được vàng, ḿnh sẽ đưa nó gấp mười!". Anh thấy vui vui, ấm ḷng. Nhưng mắt anh rơm rớm.
- Anh Thảo, quyển sách anh đưa xuất bản dạo nọ xong chưa?
- Chưa - Thảo duỗi chân, ngắm những tấm lịch tờ treo trên tường của quán cà phê đêm. Những cô gái Thái Lan đang mơ màng, ngái ngủ. Anh đáp, giọng buồn buồn.
- Nghĩa là chưa ai trả tiền cho anh?
- Tất nhiên. Mày định trả hộ à?
- Bọn các anh thật mát tính. Làm việc lụi cụi hai năm trời mà vẫn chưa nhận được tiền công. Vậy ra em bỏ học là đúng. May!
- Huy này, - Tuấn nói – cậu thua anh mấy tuổi nhỉ?
- Em hai mươi bảy. Lứa nghĩa vụ bọn em lên biên giới th́ đối phương chạy xa rồi.
- Anh sắp rời trường đại học vào bộ đội th́ giải phóng miền Nam. Người ta hoăn luôn đến giờ. Anh cũng không được đánh Mỹ.
- Tại sao ai cũng tiếc là không được đánh nhau với nước nào đó? - Huy nói, hồn nhiên - Em th́ không. Em không tiếc. Đi đánh nhau th́ sung sướng cái nỗi ǵ.
Tuấn bần thần uống nốt cốc cà phê.
Không hiểu sao những suy nghĩ của Huy làm Tuấn buồn rầu. Anh nhớ tới cả một thế hệ, những bạn bè cùng lứa, cùng chung một hoàn cảnh nhưng số phận mỗi người một khác nhau. H́nh như thế hệ anh đă không gặp thời. Cả Huy nữa, nó thua anh năm tuổi, bọn chúng nó cũng chẳng may mắn ǵ hơn. Hai ba thế hệ hẩm hiu, tàn lụi như đám cỏ dưới vó ngựa thời gian. Tuấn đă không muốn làm một ngọn cỏ. Anh biết ḿnh không phải là một ngọn cỏ. Nhưng sự kiêu hănh của anh là vô ích. Anh đang là một ngọn cỏ, một hạt sạn, một miếng giẻ rách.
Cũng có những người không cam chịu như thế. Họ dám làm những điều Tuấn không dám làm hoặc không muốn làm. Trước đây anh khinh rẻ sự tiến thân của họ. Sau khi ở tù ra anh vẫn khinh rẻ họ. Nhưng giờ đây anh mới phát hiện ra một điều mà ḷng tự ái, tự tôn của anh trước đây không cho phép anh nh́n ra. Chính anh cũng đang bị bọn họ khinh rẻ trở lại. Anh đang là một thằng tù vừa mới được tạm tha. Anh chưa ḥa nhập trở lại với xă hội, cái xă hội dù có như thế nào th́ cũng được coi là lành mạnh và đáng kính.
Anh muốn xét lại giá trị của ḿnh. Và bao giờ cũng vậy, con người hiện ra trong đầu anh trước tiên vẫn là Thục, mẫu người không cam chịu.
Tuấn quen Thục từ rất lâu, trong một hoàn cảnh oái oăm. Đó là một ngày tựu trường ở trường Đại học Tổng hợp. Mùa thu năm bảy mươi. Nơi trường sơ tán là một vùng đồi Bắc Thái. Thục nhớ măi những mái đồi cây lúp xúp, rừng chẳng phải là rừng, đồng cỏ cũng chẳng ra đồng cỏ. Trên những mái đồi cây khá dốc ấy, thỉnh thoảng lại lóe sáng lên một bông chuối rừng đỏ tươi.
Thục vào khoa Lư, nhưng đi lạc sang khoa Hóa. Tuấn ngạc nhiên v́ anh chàng sinh viên già dặn, có lẽ hơn ḿnh năm sáu tuổi, đến lớp với nét mặt buồn rầu. Ban đầu Tuấn tưởng Thục là một ông giáo.
Tuấn tự nguyện và hăng hái dẫn Thục về khoa, cách mấy quả đồi. Thục co ro trong bộ quần áo mỏng v́ trời chớm lạnh. Tuấn gọi Thục bằng anh, v́ Thục nghiêm nghị và có một cái cằm bạnh, quả quyết.
- Anh ốm à?
- Ḿnh chỉ buồn.
- Anh cũng là dân trong nớ à?
- Hà Tĩnh.
- Thế là đồng hương rồi - Tuấn vui vẻ nói.
- Sao cậu nói đặc sệt Bắc kỳ. Mất gốc à?
- Chuyện ấy c̣n dài, để về sau. Anh buồn v́ nhớ nhà phải không?
- Không. Ḿnh đâu c̣n mặc quần thủng đít nữa.
Từ hôm ấy Tuấn học thêm được một điều là không nên căn vặn một người đang buồn. Niềm vui và nỗi buồn cũng như miếng ăn đều rất khó chia. Nhưng anh vẫn gạn Thục:
- Chưa sắm đủ à?
Dạo đó sinh viên phải mua sắm nhiều thứ, toàn những thứ hàng hiếm và đắt v́ c̣n chiến tranh. Một chiếc bút Trường Sơn cũng phải có phiếu mua hàng. Thấy quá tốn kém v́ Tuấn, ông bố dượng sốt ruột bảo mẹ anh: "Sắm cho nó thứ ǵ rẻ rẻ thôi. Trước sau rồi cũng đi lính!". Mẹ bán cái nhẫn đeo ở tay và thế là Tuấn lên đường với yên cương mũ măng ra dáng một cậu ấm con nhà giàu tuy đă phá sản. Mẹ thường không để Tuấn xúi xo. Mẹ bảo Tuấn giống bố, dáng người cân đối, đàng hoàng, đặc biệt cái miệng rất sang. Không bẩn tướng, hăm tài như ông bố dượng. Chị Liên con d́ bảo Tuấn. "Mẹ mày c̣n cả hạt xoàn, dượng mày ŕnh ṃ măi mà không biết mẹ mày giấu ở đâu đấy". Không biết chị ấy nói có đúng không.
- Tớ không sắm ǵ hết. Tớ bỏ học.
Những chàng trai mười bảy trang lứa với Tuấn vào đại học sau trận Khe Sanh và những cuộc vật lộn kinh hoàng trước đó. Cuộc chiến tranh chống Mỹ không c̣n là một ngày hội lớn như có một nhà thơ hồi đó đă viết. Nghe nói ông ấy làm bộ trưởng và làm thơ từ trước năm 1945 kia. Không biết có đúng thế không. Dù có người làm thơ như vậy, máu ở Khe Sanh và chết chóc, hy sinh ở khắp miền Nam, miền Bắc sau trận Tổng tiến công đă ảnh hưởng đến thế hệ Tuấn. Những bài thơ kiểu "ngày hội lớn", các trang tùy bút đọc trên đài phát thanh không che giấu được máu và những chiếc chân cụt do thương binh mang về làng, về đường phố. Thế hệ Tuấn qua xương máu của lớp đàn anh không trở về, hiểu rơ hơn sự khốc liệt của chiến tranh. Họ nhận thức rơ hơn về ḿnh, về cuộc chiến đấu cứu nước đang được trao cho thế hệ ḿnh v́ lớp cha anh đă ngă xuống quá nhiều. Không c̣n mấy những cậu học sinh rẽ vào nơi tuyển quân để nài van đăng kư vào bộ đội rồi đi thẳng vào chiến trường mà bố mẹ vẫn không hay. ở trường Tuấn có ba anh sinh viên học trước anh hai lớp, một bộ ba ngự lâm pháo thủ được chuyển từ chiến trường ra. Ba người về một trại thương binh gần nơi trường sơ tán. Họ đến thăm thầy học và bạn cũ với hai chân, bốn cái nạng, một chiếc xe đẩy mạ kền sáng bóng của Hội Chữ thập đỏ Cộng ḥa dân chủ Đức. Trong ba người có một anh sắp được phong anh hùng, một anh muốn xin đi học lại, anh thứ ba th́ điên điên, lặng lẽ, không nói ǵ. Nếu không có đôi mắt long lanh th́ tưởng anh là cái bóng. Khi lớp Tuấn tổ chức ca hát, ngâm thơ để chào đón các anh, Tuấn ngồi bên cạnh anh thứ ba. Anh ấy nh́n đi đâu, như không nghe, không thấy ǵ trước mắt. Thỉnh thoảng anh nói: Máu". Bạn bè của Tuấn vẫn ngâm nga "chống Mỹ là một ngày hội lớn", lớp Tuấn chưa có đứa nào trốn nghĩa vụ quân sự. Nhưng kể cả những thằng nghiêm chỉnh nhất đều mừng v́ được vào đại học mà không phải đi lính. Sau Khe Sanh th́ chiến tranh không c̣n là một cuộc diễu hành lăng mạn đối với Tuấn. Anh tự cho ḿnh là người yêu nước nghiêm túc v́ hồi đó anh nhận thức được trách nhiệm nặng nề bi thảm ḿnh phải hoàn thành để giữ được nhân phẩm của chính ḿnh hơn là một tṛ phiêu lưu vô ư thức hay cuồng tín. Vậy th́ c̣n sót lại Thục, một chàng ngự lâm quân chăng?
- Anh tính đi bộ đội à?
- Tao chán cái tṛ ấy rồi. Tao đi học lại.
- Sao?
Thục dừng lại, bẻ một cành cây nhỏ ven đường khều mấy ḥn sỏi giắt trong chiếc dép lốp. Tuấn nh́n thấy một cái sẹo nơi mắt cá chân Thục. Phải rồi, Tuấn đoán Thục đă đi lính, nay về thi lại. Hèn ǵ anh lớn tuổi thế.
- Tao đến khoa làm thủ tục thôi học, lấy lại hồ sơ rồi về nhà.
Tuấn im lặng.
- Tao là học sinh giỏi toán. Từ cấp ba trở đi năm nào tao cũng được giải học sinh giỏi của tỉnh. Nhưng vô phúc nhà tao lại ở kế nhà thằng chủ tịch xă. Nó bắt nạt mẹ góa coi côi, lấn của nhà tao mấy xá đất vườn và một cái ao. Tao quật cho thằng con cả của nó một trận. Thế là năm ấy tao đủ điểm đi nước ngoài nhưng nó d́m mất giấy báo, tống tao vào bộ đội. Tao đánh nhau ở Khe Sanh, được huân chương. Trung đoàn trưởng thấy tao học giỏi, lại bị thương ở mắt cá chân, hễ cất bước là nhức nhối, cho tao về học lại. Tao bập vào kỳ thi năm nay, đủ điểm liền. Nhưng tiếc quá, không đủ điểm đi nước ngoài.
- Th́ học trong nước cũng được chứ sao?
- Dân Nghệ Tĩnh bầy choa không thèm ăn vặt. Tao đáng được đi nước ngoài ăn học th́ tao phải đi. Tao có một ông anh rể làm Hiệu trưởng cấp ba ở Hà Sơn B́nh. Tao sẽ xin học lớp mười ngoài đó. Rồi tao thi đại học lại. Tao sẽ đi nước ngoài cho mày xem. Tao muốn là được mà!
Năm năm sau, Thục ở châu Âu về làm việc ở một nhà máy trong thành phố. Gặp lại Tuấn trong một quán bia. Thục trở thành một người khác hẳn, đẹp trai, năng động, rất tự tin và mặt mũi sáng láng. Anh đăi Tuấn một bữa bia uống chán th́ thôi. Họ nối lại t́nh thân ngắt đoạn từ một chân đồi Bắc Thái.
Ngồi suy ngẫm trước cốc cà phê sau bao nhiêu biến cố rủi ro trong đời, Tuấn luôn nhớ đến Chi với t́nh cảm buồn rầu, dịu ngọt. Giá anh can đảm hơn một chút, liều lĩnh và quyết đoán hơn một chút, anh đă không là anh hôm nay nữa. Biết đâu Chi đă là vợ chứ không phải là người t́nh "lén lút" của anh. Nhưng điều ấy chẳng khác ǵ giả thiết là anh, cái thằng Tuấn vụng dại, nghèo và đầy chất A.Q đă t́m ra châu Mỹ chứ không phải là Kha-luân-bố.
Tuấn quen và thân Chi rất lâu trước Thục, vào những ngày Chi c̣n bỡ ngỡ trong cái thành phố nàng rất yêu v́ không khí lao động, cởi mở, khác hẳn với Hà Nội của nàng, cái Hà Nội mà nàng cảm thấy đang mọc rêu lên ở khắp nơi. Nhưng quê hương mới xa lạ với nàng quá. Phải chăng v́ nó xa lạ mà nàng yêu nó chăng, về với nó chăng? Tuấn đă xuất hiện trước đôi mắt phân vân của nàng rất đúng lúc như số phận đă đẩy anh tới. Anh vượt qua một loạt những người săn đón Chi, cô gái cưng của một nhân vật có thế lực nổi tiếng, anh dần dần đi vào Chi nhờ nàng đánh giá anh không như những chàng trai vụ lợi khác. Và nhờ lực hấp dẫn huyền bí bên trong của trái tim nàng. Tuấn nhớ lại, anh đă được phép mời nàng đi tắm biển, Chi kiên nhẫn ngồi sau chiếc xe đạp khổ của anh trong khi bên cạnh những chiếc cúp vút qua như tia chớp. Rồi nàng đi xem phim với anh trong những cái rạp có giá vé vừa túi tiền và hay mất điện. Trong một buổi xem có mất điện nửa chừng, nàng đă mạnh dạn cầm bàn tay đang run bắn như chim giẽ của anh.
Tuấn vẫn ngu ngốc, vẫn rụt rè và thêm sự bận rộn dành cho nghiên cứu khoa học. Anh đă mất Chi, anh giao nàng cho số phận để rồi tự dằn vặt ḿnh, đau khổ triền miên, thèm khát triền miên như một con thuyền trôi dạt ngoài khơi miền đất hứa mà không thể nào cập bến được.
Nắng ùa qua cửa sổ đánh thức Thảo dậy. Bên cạnh anh, Tuấn vẫn ngủ say. Tuấn ngủ vất vả, nặng nề. Đêm qua một hai lần Tuấn mơ ngủ, ú ớ, có lúc thét lên rồi cười ằng ặc. Chưa đủ thời gian để xóa được dấu vết cuộc sống nhà tù, cuộc sống Thảo dễ dàng tưởng tượng ra được. Thảo chỉ c̣n mỗi khả năng duy nhất để giúp đỡ Tuấn trong những ngày trở về là chạy vạy, lo toan các thủ tục cho Tuấn. Công việc này không dễ dàng ǵ. Chỗ nào anh cũng gặp những người tử tế. Họ ái ngại, trắc ẩn, nể nang và hứa hẹn. Nhưng công việc th́ cứ giẫm chân tại chỗ, không nhích lên được bước nào. Mấy ngày nay, riêng thủ tục để Tuấn được công nhận là một công dân, Thảo đă đến ba nơi và xin bốn, năm con dấu.
Giá như Tuấn không nẩy ra chuyện đi đăi vàng th́ Chi và Thảo, với sự giúp đỡ của Bích có thể lo chỗ ở và điều kiện làm việc cho Tuấn. Tuấn về ở chỗ Bích th́ tiện lợi nhiều bề. Nhưng từ ngoài nh́n vào, vẫn có cái ǵ hơi mất tự nhiên. Bích đă chịu đủ điều tiếng rồi. Thảo đoán biết Bích muốn một lần nữa coi thường dư luận, xem ra nàng cố t́nh khiêu khích thiên hạ cho vui.
C̣n chuyện đăi vàng? Thảo biết đó là một ư đồ nghiêm túc, được Tuấn nghiền ngẫm từ lâu. Tuấn sẽ đi v́ Thảo rơ là anh ít khi nói rồi để đó. Thảo sẽ can ngăn Tuấn thế nào đây? Anh biết Tuấn sẽ không mang về nổi một hạt bụi vàng nào mà chỉ là bệnh sốt rét, vàng da hoặc cụt què v́ đánh lộn. Không ít người bỏ xác quanh những bờ suối có vàng hoặc chết v́ giang mai, quà của các cô gái điếm. Thảo sẽ mất Tuấn, như nh́n thấy anh tự sát mà không dám giữ tay anh lại.
Phải bàn thêm với Chi, Thảo nhẹ nhàng ra cửa, lấy xe ra phố. Thục vẫn chưa về. Bà Nhàn bảo Chi ra đi từ sáng sớm. Thảo đoán thế nào Chi cũng đến chỗ Tuấn. Từ lâu, anh thật sự vui mừng v́ Chi và Tuấn đă gặp nhau. Cả hai đều yêu và được yêu, theo Thảo, đó là niềm hạnh phúc lớn lao nhất trên trần thế. Thảo hoàn toàn không có mặc cảm khi anh tự nguyện làm người bảo trợ cho cuộc t́nh đó. Thảo cũng đă từng là bạn Thục. Nhưng hiện nay không ai xa lạ với anh hơn Thục. Xa hơn cả những người đi đường không quen biết. Xa chứ không thù ghét. Như Thục là người ở một thế giới khác vậy. Trong thâm tâm Thảo chưa bao giờ coi Chi đă phản bội chồng. Đúng ra, chính Thục đă phản bội những lời hứa hẹn với Chi trước khi cưới. Nhốt Chi trong ṿng hôn nhân luẩn quẩn ngay từ tuần trăng mật, bỏ nàng lại đó với những khát vọng tốt đẹp nhưng xa lạ rồi mải mê đuổi theo những mục đích hoàn toàn trái ngược với bản chất cao thượng đến lăng mạn của nàng. Chi ốm o, gầy ṃn như người bị bỏ đói, gầy ṃn, xấu xí đi v́ tinh thần bị tổn thương. Với bản năng tự vệ đặc biệt, Chi tự dồn nén, tự thích nghi, v́ thế nàng càng u uất trong thế giới tinh thần thường xuyên phải chống đỡ của nàng.
Có lẽ c̣n hơn Tuấn, Thảo theo dơi cuộc sống tinh thần đó của người bạn gái, người luôn luôn tin cậy anh. Thảo biết những cuộc t́nh thoáng qua của Chi trước khi nàng quyết định yêu Tuấn. Chi lấy lại sức khỏe thời con gái và sắc đẹp làm mê đắm đàn ông của nàng khi bước vào cuộc t́nh vụng trộm đầu tiên với một anh họa sĩ. Cuộc t́nh tiếp theo với anh kiến trúc sư làm cùng chỗ với nàng. Nó bùng cháy rồi tắt ngấm. Lại một cuộc t́nh khác, lại bùng cháy và tắt ngấm. Cho đến lúc nàng biết rằng ḿnh chỉ có thể yêu người con trai quen biết nàng c̣n trước cả chồng nàng và những người t́nh sau này của nàng. Nàng đă t́m thấy và chắc chắn sẽ dừng lại măi măi.
Nếu Thục là một người chồng khác, biết coi trọng sự cao quư của đời sống tinh thần hơn th́ chắc là nàng đă tự sát rồi. Nhưng mỗi ngày Chi càng đẹp hơn, tươi mát hơn và mạnh khỏe hơn. Những cuộc phiêu lưu mạnh mẽ và ngắn ngủi ấy không làm nàng mảy may đau khổ. Bởi v́, như Chi nói, Thục đă không làm Chi đáng buồn một phút. Thảo lấy làm lạ về điều đó. ở người khác là sự trụy lạc, vô đạo đức và suy đồi. ở Chi, chỉ là những cuộc tắm rửa làm nàng óng chuốt thêm. Không ai trách cứ ǵ về sự phóng túng của nàng. Mọi người h́nh như đều tin là nàng hoàn toàn có lư.
Thục không biết những chuyện đó. ít nhất th́ Thảo tin như vậy, tuy rằng về sau này anh biết là ḿnh đă nhầm. Thục càng leo lên bực thang danh vọng cao bao nhiêu, thu nhặt vào tay ḿnh nhiều vàng bạc, của nả bao nhiêu th́ khoảng cách giữa anh và vợ càng xa vời bấy nhiêu. Sợi dây liên hệ giữa anh và Chi chỉ c̣n trong phạm vi vật chất. Những nghĩa vụ anh phải cáng đáng, những món tiền anh phải cho, những lời nói, ve vuốt, những cuộc làm t́nh anh phải làm.
Cho đến ngày Chi quyết định yêu Tuấn, một đôi lần nàng đă đặt vấn đề ly dị với chồng. Lúc đó Thục vẫn không biết rằng anh đang vọt tiến đến mục tiêu của anh th́ Chi luôn hướng về những mục đích ngược lại. Một véctơ ngược chiều, khác dấu.
Bằng t́nh cảm chân thành, Thảo cho rằng ḿnh đă hiểu Chi. Cũng như Chi, anh không hề nghĩ là ḿnh đă phản bội Thục dù Thục không thuộc loại bạn bè anh cần bảo vệ, tha thứ, dung nạp, bao che. Thục khác rất nhiều, tuy anh vẫn là bạn, không thể nói ǵ khác.
Điều áy náy duy nhất làm Thảo buồn bực là bà Nhàn. Bà mến Thảo, rất thương Tuấn. Có thể bà cũng biết khá nhiều v́ bà ở nhà luôn và những người mẹ thường rất tinh tường nhạy cảm trong chuyện đó. Nhưng bà vẫn rất mến hai người.
Bà Nhàn níu Thảo lại để tṛ chuyện. Ngồi tiếp anh ngay trong nhà con trai ḿnh mà bà vẫn e dè, vụng về. Như bà cảm thấy ḿnh không xứng đáng được ngồi trên chiếc ghế xa lông sang trọng kia.
- Chị Chi vất vả quá - bà nói - tôi th́ vụng tay vụng chân, chữ nghĩa không có, không đỡ đần được. ở nhà này tôi như là người lạ.
Bà nói tiếp khi thấy Thảo vẫn im lặng.
- Phiền nỗi con chó. Hai năm rồi nó vẫn ghét tôi. Nó coi tôi như người ngoài.
Bà kể, đêm đêm con Bốp vẫn nằm dưới chân giường bà. "Nó canh tôi đấy!", bà nói. Ban ngày nó quanh quẩn cạnh bà. Nó nh́n bà đôi mắt long lanh. Khi th́ lạnh lẽo, ghét bỏ. Khi th́ đôi mắt chó ấy tra hỏi, xuyên suốt bà. "Lạ quá, bà nói, đời thuở nhà ai như thế. ở quê có lần đi chợ mua chó to hẳn hoi mà chỉ hai ngày là nó quen tôi ngay".
Bà im lặng một lát. Rồi mắt bà chợt sáng:
- Hay là tôi cúng hả cậu? Tôi xin rước một bát nhang, tôi cúng. Tôi cầu Trời Phật cho con chó nó buông tha tôi ra.
Thấy Thảo vẫn không nói ǵ, chỉ nh́n bà vẻ khó hiểu, bà nói tiếp:
- Hay là kiếp trước nó là bà cô ông mănh nào có thù oán với tôi? Mà đời tôi th́ có thù oán ǵ ai? Tôi phải cúng, cậu ạ, nhất định tôi phải cúng.
Trong khi bà nói chuyện với Thảo, con Bốp vẫn nằm cách bà một quăng vừa một tầm vồ. Thảo nh́n nó, quan sát, thử lượng định với cung cách của một nhà văn xem đôi mắt chó ấy nói ǵ. Quả thực con bốp không hề chú ư đến anh. Nó chăm chăm nh́n bà Nhàn. Như chính bà đang nói chuyện với nó.
Bà Nhàn c̣n kể rằng, ban ngày, lúc bà lúi húi thu xếp bát đĩa, đồ đạc trong bếp hoặc chỗ rửa bát góc sân, nó vẫn đi lại, quanh quẩn quanh bà. Không gần mà cũng không xa quá. Có nhiều lần tưởng như nó muốn nhảy xổ vào bà.
- Hay là nó không chịu nổi mùi mồ hôi dầu của tôi? Trong nhà chỉ có tôi là mồ hôi dầu. Anh Thục mồ hôi muối. Giống bố anh ấy. C̣n chị Chi th́ mồ hôi không có mùi. Như là chị ấy không có mồ hôi ấy. Vả lại, thỉnh thoảng chị ấy có xức chút nước hoa. Tôi cũng nghĩ: hay là nó ghét bộ quần áo nhà quê của tôi? Chị Chi mua cho tôi hai bộ mặc trong nhà. Loại đắt tiền lắm. Tôi mặc vào cứ ngọng nghịu là. Nhưng con chó vẫn thế. Nó vẫn không buông tha tôi. Tôi th́ buông giầm cầm chèo, ngồi yên là không chịu được. Tôi thích tưới cây lắm. Lối từ bếp lên nhà anh Thục có đặt một chậu hồng. Nó khát nước quanh năm. Nhưng khổ thân tôi. Mỗi lần tôi đến gần cái chậu là con bốp hộc lên một tiếng khủng khiếp. Nó lao tới, cắn vào ống quần tôi, rồi kéo tôi ra xa cái chậu liền.
Bà cho một miếng trầu vào miệng. Bà nhai, đôi hàm răng vẫn c̣n nguyên, trông có duyên lắm. Nhưng bà không biết nhổ nước trầu vào đâu. Thảo nghe tiếng bà nuốt nước trầu ừng ực.
- Tôi định xin anh Thục cho tôi về quê, ở với vợ chồng đứa gái út, cậu ạ. ở đây tôi thiếu việc làm. Mà hai đứa ở quê th́ cứ mùa đến là vắt chân lên cổ cũng không xuể. Vả lại, tôi hăi con chó lắm.
Thảo nhớ lại, một lần nào đó Thục có kể cho anh nghe về con chó bốp.
Nó không có gia phả như một số chó Tây sang trọng khác. Nó thuộc loại chó ṇi nhưng pha tạp nhiều và mất gia hệ. Một con chó nhặt được th́ xuống giá rất nhiều. Phải mất rất nhiều công phu Thục mới t́m ra được cái lư lịch phức tạp của nó. Điểm xuất phát để Thục có thể đánh giá cao phẩm chất của con bốp là anh cảm thấy một cách mơ hồ nhưng đầy tin tưởng là trong máu nó, trong tính cách của nó có những giá trị bị vùi lấp. Và anh đă t́m ra cội nguồn món động sản giá trị của anh.
Ông nội bốp, một con béc-giê vùng An-dát có lai thêm khoảng một phần tư ḍng máu béc-giê alơ-măng mũi thính. Những con chó Đức vùng biên giới đặc biệt có cái mũi thính v́ chúng sinh ra ở một nơi tranh chấp có hàng trăm năm thù địch. Nó được gửi gấp bằng đường hàng không cùng vài chục con béc-giê khác với sứ mạng quá nặng nề là cứu văn một đế quốc đang đến điểm suy tàn. Lúc đó, các tướng lĩnh tài ba nhất đă bó tay và đại tướng Na-va c̣n nuôi hy vọng mỏng manh cứu vớt tập đoàn Điện Biên Phủ. Như một con bạc cháy túi đến mụ người, bộ tham mưu quân đội viễn chinh nghe tất cả mọi lời khuyên răn. Người ta hy vọng vào bầy chó béc-giê thuần chủng, được huấn luyện chu đáo sẽ ngăn chặn có kết quả vùng du kích đang lấn vào chỗ trống của các binh đoàn cơ động. Những binh đoàn này bị rút đi để thả vào cái chảo không đáy miền Tây Bắc.
Con chó Tốt được giao cho đơn vị của đại úy Đơ Măng sô. Nó cùng với nhóm biệt kích sục sạo hầm bí mật, bắt du kích vùng Sông Mới. Nhóm biệt kích bị diệt không c̣n một tên, trừ con chó Tốt. Đồn Sông mới đưa Tốt về nuôi bất đắc dĩ. Đó là những ngày tồi tệ nhất của quân viễn chinh. Tên đồn trưởng bỏ ăn, uống rượu suốt tuần lễ rồi bắn một viên ru-lô vào đầu ḿnh. Bọn lính ngụy thường trốn dần vào buổi tối, sau khi nghe đài BBC đưa bản tin tuyệt vọng về Điện Biên Phủ. Không ai nhớ đến con Tốt. Không ai cho nó ăn. Tốt lang thang ngoài băi sông, bắt chuột đồng, đôi lúc ăn cả giun dế. Khi hiệp định Giơ-ne kư kết, đồn Sông Mới rút lẹ, bọn lính bại trận tranh nhau lên xe, quên phắt Tốt.
Con chó cô đơn vẫn ở lại đồn, bắt chuột đồng và những con giữ mồ đuôi vàng, tự nguyện canh giữ mấy cái lô cốt hầm ngầm vẫn sực nức mùi hôi lính đồn trú. Ban đêm nó t́m một chỗ ấm áp ngoài cổng, nằm dài ra, thè lưỡi đánh hơi những người nông dân đă được tự do qua lại trong ṿng bán kính một cây số. Từ hồi c̣n bên Pháp, ở vùng An-dát xa xôi, nó đă được tập luyện để đánh hơi, phát hiện cái mùi Đông Dương (L’deur indochinoise) đó. Nhà binh Pháp gửi về trại nuôi chó trận những bộ quần áo lột ra từ xác chết hoặc ngay trên người tù binh Đông Dương.
Tốt, tên lính cuối cùng vẫn giữ nguyên mặc cảm thù hận.
Trong những ngày đầu chiến thắng chẳng mấy ai qua lại chỗ cái đồn bỏ trống. Lắm việc c̣n phải làm, cái chỗ ấy tanh tưởi, vấp phải ḿn hay lây bệnh giang mai th́ khốn! Nhưng họ ngại nhất vẫn là con chó. Đêm đêm nó không sủa mà tru từng hồi, tiếng vọng một thời chết chóc, tao loạn. Một lần, trong làng có người tên Phó Rận, quần áo rách tổ đỉa, lần ṃ lên bốt mong kiếm được một hộp cá, mẩu bánh ḿ mốc. Chập choạng tối, Tốt đang đói dài, thè lưỡi liếm chiếc vỏ hộp cá xác-đin, bổi hổi nhớ lại thời vàng son, cái thời nó hưởng lương hạ sĩ. Phó Rận ṃ đến không đúng lúc. Tốt nhảy lên cổ ông ta. Một thứ máu nhạt màu, hơi loăng v́ thiếu ăn phun thành ṿi trên cái cổ rách nát của người đàn ông đói khổ. Chiều hôm đó, một anh du kích ḅ toài rất công phu lên đồn hoang, bắn chết con chó. Không ai ăn thịt nó v́ nó đă tong ăn thịt người.
Nhưng con Tốt không biến mất. Nó đă kịp để lại giọt máu của nó. Mấy tháng sau, nhà Dẻo ở xóm Cây Si có một ổ chó lạ. Bầy chó trông khác thường, có những cái tai lá đề, dỏng cao. ổ chó chỉ nuôi được một con đầu đàn. Nó lớn rất nhanh v́ quá no sữa. Người làng cạnh đồn Sông Mới nhận ra con Tốt ăn thịt người trong dáng vóc con chó mới lớn của bà Dẻo. Mấy người hàng xóm bàn với bà: "Thịt nó đi. Thứ này nó rước tai họa vào nhà ḿnh cho mà xem!". Bà Dẻo không nghe. Bà biết hơn ai hết, chính con Mực lẳng lơ của nhà bà đă rước nó về đó thôi. Dạo ngày Tây rút nó vẫn bỏ nhà đi suốt đêm, bà nh́n thấy trên lông nó những vết rách rỉ máu. Đúng là nó đă chui rúc đâu đó ở hàng rào thép gai trên cái đồn bỏ không để t́m của lạ.
Con chó lớn lên, không dữ, không sủa dai nhách như lũ chó Vện, chó Vằn trong xóm. Nó lầm ĺ, nhảy xổ vào bất kỳ người lạ nào đến nhà. Nhà bà Dẻo vắng khách hẳn đi từ ngày nó biết cắn, biết sủa. Nó không ăn cứt, đơn độc, không ḥa nhập được với bầy chó trong xóm. Bà Dẻo không có cơm thịt cho nó ăn, nó ra đồng săn chuột chán rồi ngoan ngoăn về nhà. Có điều lạ là những người trong nhà bà Dẻo không ai thân được với nó. Nó không cắn người nhà, nhưng cũng không vồn vă, không ve vẩy đuôi một cách quá đáng như bầy chó nhách kia.
Rồi một hôm có một ông to béo phục phịch về kiểm tra một vụ tham ô ở hợp tác xă. Ông t́nh cờ nh́n thấy con chó nhà bà Dẻo. Ông hỏi han dân làng gia phả của nó rồi đ̣i mua bằng được. Ông chủ nhiệm đang muốn chiều khách liền cho bắt một con lợn giống đổi cho bà Dẻo lấy con chó. Thế là con chó được ngồi lên chiếc xe sang trọng về thành phố. Nó nhảy cững lên trong xe, không chút buồn phiền v́ phải xa cái làng nghèo nàn chỉ có những con chuột đồng gầy nhom. Mùi thuốc lá thơm, mùi giàu sang trong xe, ngồi trước là một ông chủ sang trọng. Mùi của một cuộc sống quen thuộc đang sống lại trong máu của con chó vốn có bố là một ngài hạ sĩ trong quân đội viễn chinh.
Chủ của nó mỗi ngày một giàu, đủ chức tước. Phó cái này, trưởng cái kia, kiêm cái nọ, phải viết dễ nửa trang giấy mới hết. Của cải theo chức quyền vào nhà ông như nước chảy về chỗ trũng. Nhưng ông vẫn thấy chưa vừa ḷng. Ông muốn tự ḿnh làm ra của cải kia. Bởi v́ một đồng ông làm ra có thể che giấu, bảo vệ cho trăm đồng ông giật được. Ông yết bảng cho lấy giống chó ṇi. Người ta lũ lượt dắt chó đến. Tiền bạc lại chảy vào nhà ông. Ông mua vàng, sắm thêm tiện nghi để làm sang trọng thêm ngôi nhà vốn đă cực kỳ sang trọng. Con chó được gọi bằng cái tên xứng đáng với ḍng dơi: Tốt. Nó được đổi đời. Từ chỗ lủi thủi, bất đắc chí và đơn độc trong ngôi nhà hôi ŕnh như cái lều vịt của bà Dẻo, phải vật lộn sứt đầu mẻ trán suốt tháng bảy may ra mới tranh được một con cái gầy nhách, nay được tung tăng trong cảnh nhà cao cửa rộng và triền miên truy hoan với bầy thê thiếp từ khắp nơi tự dẫn xác đến. Nó cố giữ được dáng vẻ cao ngạo, cố làm cái việc xứng đáng với ông chủ và những quả trứng gà tươi rói người ta đặt vào đĩa cho nó.
Theo lệ thường những người đến lấy giống phải trả lại con chó đầu đàn cho ông chủ của Tốt. Ông thường dùng những con chó con để biếu xén bạn bè và cấp trên v́ họ đang phất. Họ sắm cửa xếp bằng sắt và t́m một hoặc hai con chó Tây để ngăn ăn mày, kẻ trộm và những kẻ chỉ có hai bàn tay không và cái miệng vô duyên đến cầu cạnh, van nài. Tất cả những công việc kinh doanh này, mục đích cao cả nhưng hậu quả là làm lan truyền giống chó béc-giê ở xứ con Tiên cháu Rồng, những con chó dưới mắt người dân là biểu hiện của sự gớm ghiếc, vô đạo tây dương.
Việc kinh doanh phức tạp và có nhiều ư nghĩa tế nhị đó được ông chủ giao cho người thư kư riêng của ḿnh, một viên trợ lư tin cẩn, thông minh, có bằng cấp và đặc biệt trung thành (sau này mới biết là ông chủ đă nhầm về đức tính này). Tóm lại, đó là một vị thư kư riêng "không chê vào đâu được" như ông thường nói. Phải kể thêm một khả năng ngoài chức danh mà người thư kư làm với sự tự nguyện và hào hứng là dạy chó. Anh có cách bắt bầy chó Tây con bú mẹ một cách trật tự, đến hai tháng tuổi đă biết chào, biết ḅ, biết nịnh bợ người cho ăn. Anh dạy chó một cách say mê, tự thể hiện khả năng và tham vọng của một người thích thống trị và điều khiển người khác. Như một tín đồ tử v́ đạo, anh không ngại hôi hám, bẩn thỉu, nhặt nhạnh hay xin ở đâu đó những chiếc nón rách, bị cói, cây gậy tre, cái quần xơ mướp, nghĩa là trang bị của ăn mày hay nông dân. Anh dùng những thứ đó làm giáo cụ để dạy cho đàn chó biết phân biệt được kẻ giàu người nghèo, kẻ hèn người sang. Để chúng biết bảo vệ cái ǵ, chống lại cái ǵ. Tóm lại, để làm vừa ḷng những ai bỏ tiền ra mua chúng, ngày ba bữa cho chúng ăn phổi ḅ, xương lợn, uống nước thịt hầm, thứ thịt phế thải mua hàng rổ từ ḷ sát sinh. Anh tự hào v́ kỹ thuật diệu nghệ của ḿnh trong việc dạy chó.
Người thầy nào cũng mong có học tṛ giỏi. Người thư kư tài ba đă rất sung sướng nhận ra trong những lứa chó nối tiếp nhau ra đời, một con chó thuần chủng. Con Bốp. Qua bao mạo hiểm của chiến tranh rồi sau đó bị các ông chủ lê dương bỏ lại một vùng quê đầy biến động. Qua bao cuộc phiêu lưu t́nh ái, lai tạp có chọn lọc và không chọn lọc. Tốt lại hiện ra. Điều này không có ǵ chống lại học thuyết của Moóc-gan và Men-đen vĩ đại. Như ân huệ của đấng toàn năng, đứa cháu nội của con Tốt ly quê và bất hạnh lại được một chàng thư kư riêng tài ba dạy dỗ, được nuôi dưỡng từ ngày trứng nước trong một gia đ́nh quyền quư. Nó sớm biết phân biệt ăn mày với người thường, người nhà quê với dân thành phố. Bốp chỉ ăn khi chủ bỏ thức ăn vào đĩa, một cái đĩa đẹp có vẽ hoa văn, v́ thế khó có tay đạo chích nào tính chuyện đánh bả nó được.
Thảo đă xa hẳn Thục về mặt t́nh cảm trong thời gian Thục làm thư kư riêng cho ông nọ.
Nhưng hăy quay về con chó Bốp. Nó được chuyển qua tay Thục trong một hoàn cảnh bí ẩn. Việc sang tay này đă đánh dấu một cuộc đổi đời: Thục được đặt vào quỹ đạo của sự nghiệp mỗi ngày một triển vọng. Một buổi chiều sau giờ làm. Lệ thường, ông thủ trưởng về muộn. Ông c̣n bao nhiêu việc, đâu có được như mọi người, cứ đến giờ là dắt xe ra khỏi cơ quan. Chiều hôm ấy, Thục, người thư kư mẫn cán và trung thành không gơ cửa mà xộc vào pḥng ông khi ông cùng một người đàn bà nổi tiếng đang mặc một thứ quần áo không thể nào tả lại được và đang làm những chuyện không thể nào kể lại được. Thục thản nhiên nói hai tiếng xin lỗi, đưa mắt sắc như dao liếc mặt ghế đi văng nhăn nhúm, giả đ̣ ngơ ngác như anh là cậu bé đồng trinh từ bầu trời thanh sạch rơi xuống trần gian. Anh từ từ đi thụt lùi, cẩn thận khép cửa, vặn quả đấm kỹ càng rồi biến mất.
Một tháng sau Thục được cử làm giám đốc một cơ sở được bao nhiêu người thèm thuồng. Chàng kỹ sư nhiều khát vọng được phóng vào quỹ đạo vẫn dành cho những người thư kư riêng biết quá nhiều hơn là tài ba hoặc mẫn cán. Thục vừa là người biết quá nhiều, vừa là người có tài và mẫn cán, không ai ghen tỵ với anh. Bước nhảy này của Thục là một quả số độc đắc mà bạn bè cùng lứa không ai có thể làm nổi. Những người bạn ấy may ra đạt được vị trí của Thục sau mười lăm năm ra trường.
Con chó Bốp là một lạc khoản kèm theo những điều kiện về chức vụ, lương bổng, vân vân đă được hai người - thủ trưởng và thư kư - thương lượng với nhau kỹ càng. Sự im lặng đúng là vàng: một chức vụ thơm tho và con chó quư.
Ông chủ và cả bà chủ nữa rất buồn phiền v́ mất con chó. Sau đó, tai họa dồn dập. Đầu tiên là những tiếng đồn trong giới cận vệ về hưu. Rồi thư từ, đơn tố cáo, một tờ báo e dè đưa tin... Kết thúc là đoàn thanh tra, viện kiểm sát, những cú điện thoại, nghĩa là cái bộ máy tuy chậm chạp, khúc mắc, khi tiến khi lùi nhưng vẫn c̣n hiệu lực, đă giáng búa ŕu xuống số phận đang lên như diều của ông chủ.
Sau đấy vài năm, người ta lại gặp ông trên đường phố, đạo mạo và lầm lỳ như một nhà tư sản trước tiếp quản thủ đô, dắt bên trái đứa cháu bốn tuổi, bên phải một con béc-giê đẹp tuyệt vời. Con người từng có một thời vô vàn sức mạnh nay về hưu, làm chủ một biệt thự do chính vợ chồng ông xây lên hồi đang chức "bằng tiền nuôi lợn và chó nọc" như lời khai với ban thanh tra. Hai ông bà ung dung sống, thanh thản và tự tin trong bước đi ban đầu của thời kỳ quá độ.
Vậy là con Bốp, cháu nội của Tốt, trở thành con chó ṇi của Thục. Dạo đó anh chưa cưới Chi, là thủ trưởng cơ quan, anh sống trong một căn pḥng khiêm tốn, ở và làm việc trong khu trụ sở. Bốp rất hài ḷng được sống với người thầy quen hơi bén tiếng từ nhỏ. Nơi nó ở cũng kín cổng cao tường, cũng nức mùi nước hoa và xà pḥng tắm Pháp. Nó thường phải ở nhà một ḿnh v́ Thục đi họp luôn. Chỉ trong những ngày chủ nhật hay ngày lễ, nó được Thục dẫn ra đường, bịt mơm, một cái mơm chó bằng da hải cẩu mua tận nước Nhật. Nó đi với chủ ra quán cà phê. Đây là một nét mới trên đường phố. Những ông thủ trưởng khác, vốn không lạ ǵ thói thường, vẫn phải hút lén thuốc lá thơm trong nhà, ăn mặc giản dị khi đi ra phố và ít xuất hiện ở chốn ăn chơi. Họ biết rơ, một chút tiếng đồn về tính khiêm nhường và giản dị (dù là giả vờ) lợi hại như thế nào để vượt lên các đối thủ trên cái cột mỡ của sự thăng tiến. Họ chịu nhịn một cuộc căi nhau, nén ḿnh trước một bộ quần áo đẹp, một cô gái mỹ miều hay một cách sống sang trọng hôm nay để có tất cả những thứ đó trong tương lai gần nhất. Họ biết thói đời, chẳng thà không làm việc ǵ hết c̣n hơn hùng hục làm mà thất lễ với cấp trên. Họ ḱm hăm trí tuệ của họ lại để không bao giờ vi phạm một điều tối kỵ là giỏi và thông minh hơn cấp trên trực tiếp của họ. V́ vậy, trí tuệ của họ tŕ độn dần, thoái hóa dần. Bởi, thay v́ dùng đầu óc để sáng tạo trong công việc, họ dồn vào chăm chút đạo đức, tính t́nh, tác phong sinh hoạt hàng ngày, nghĩa là làm sao chường ra được một bản mặt khiêm tốn, chín chắn và biết kính trên nhường dưới.
Họ sản xuất ra những cái quạt không có gió nhưng khi chạy th́ tiếng kêu lại vượt mức yêu cầu, những điếu thuốc lá không cháy c̣n những que diêm an toàn lại quá nhạy, những cốc bia làm đau đầu v́ quá nhiều cồn c̣n những chai rượu mạnh th́ nhạt như bia. Nhưng họ vẫn được khen là những đồng chí giám đốc có đạo đức.
Thục biết hơn ai hết những kiểu giám đốc như thế đă hết thời. Anh xử sự khác hẳn những vị thủ trưởng vẫn chưa gột rửa hết bản tính rụt rè, xét nét của người nông dân nơi quyền quư. Thục biết cuộc sống đang đổi thay và anh cần một bộ mặt khác. Anh hút thuốc lá thơm, ăn mặc thích hợp và lịch lăm, tán tỉnh ngang nhiên các cô gái đẹp trong những cuộc họp nghiêm chỉnh nhất nhưng không dính vào một vụ tai tiếng nào. Và như ta biết, Thục đàng hoàng dắt con Bốp đi chơi rong. Đối trọng cho cách sống lạ mắt đó, Thục dồn trí tuệ linh hoạt của anh vào công việc. Cơ quan anh phụ trách nổi bật lên trong thành phố nhờ những phương thức làm việc mới có kết quả. Chỉ sau một thời gian ngắn, đă có những người nặng kư nói về anh: "Thằng này được thời th́ nó c̣n leo đến sao Hỏa". Thục hơn hẳn cánh giám đốc cũ kỹ kia nhờ cái mũi. Anh đánh hơi được thời thế đang chuyển mùa và biết trước điều không ai ngờ sau vài năm là người ta không thể hy vọng ǵ một ông giám đốc không biết uống bia và hút thuốc lá ba số.
Chính trong một ngày chủ nhật chớm lạnh, cái áo peau de dain màu mận chín giá một chỉ rưỡi vàng trên người, tay dắt con chó Bốp, vừa đi vừa huưt sáo trên vỉa hè một đường phố chính, Thục đă gặp Chi. Hôm đó Chi đi với Tuấn và Thảo. Thảo đă giới thiệu Chi với Thục. C̣n Tuấn đă nhẹ dạ bỏ rơi hạnh phúc thầm kín của đời anh để chuyển thành nỗi bất hạnh cho cả ba người.
Thảo chào bà Nhàn, đi về nhà. Một chiếc Toyota trắng bóng lộn lướt qua. Thục không nh́n thấy anh. Ghế sau có hai người. Thục đăm chiêu nh́n đi đâu vào khoảng không của tương lai như phần lớn những người đang hănh tiến. Một hai năm gần đây Thục nổi lên như một người hùng, nhiều quyền lực và triển vọng. Chưa đến bốn mươi tuổi mà có trong tay quá nhiều sức mạnh, công khai và bí mật, vật chất và tinh thần.
Như vậy là Thục đă về. Không biết sáng nay anh có tạt qua nhà không? Thảo đạp vội, mong gặp lại Chi và Tuấn.
Tất nhiên, giá như ngay bây giờ Thục có nh́n thấy Chi đang trong tay người t́nh rảo bước trên đường phố th́ cũng chẳng sao. Tuấn và Chi không hề đặt ra vấn đề Thục biết hay không biết cuộc t́nh vụng trộm của vợ. "Anh ấy biết cũng hay". Chi bảo Thảo. Nàng đang ở cái ngưỡng cửa sự chịu đựng. Chi vốn là một người đàn bà đàng hoàng.
Khi Thảo bước vào nhà, chắc cuộc tṛ chuyện đang vào lúc gay cấn. Hai người cùng dựa lưng vào tường, chân duỗi thẳng trên tấm chiếu. Hai điếu HERÔ chầu nhau, bốc khói trên cái gạt tàn bằng sứ.
- Ông chủ về rồi. Anh cho bọn này uống cái ǵ đi. Khát quá - Chi nói.
- Sao không pha trà?
- Em muốn một cốc cà phê - Chi ra lệnh. Nàng biết Thảo sẽ chiều ḿnh như chàng lùn chiều cô Bạch Tuyết.
- C̣n Tuấn?
- Cũng cà phê cho tiện.
- Th́ ḿnh cũng cà phê - Thảo bước ra.
Bà chủ đổ ba cốc cà phê sữa vào cái ca tráng men cho Thảo. Buổi sáng, quán vắng người. Bà chủ ngồi ngáp vặt, giữa bầy ruồi vo ve.
Thảo đốt bếp dầu hâm lại cà phê đựng trong ca. Nhà trên Chi và Tuấn vẫn ŕ rầm. Tuấn thường ít nói. Nhưng Thảo đă chứng kiến hai người nói chuyện với nhau suốt đêm. Họ ngồi ríu rít. Thảo ngủ ngay dưới chân họ. Huy th́ kéo gỗ trên cái giường tận đầu kia pḥng. Thỉnh thoảng nó nói mê, hoa chân múa tay. Huy là thằng giỏi thức mà ngủ cũng khỏe. Nó bảo Thảo: "Bọn các anh có cái mốt là trăn trở, thao thức. Già mất rồi, ông anh! Em ấy à? Làm ra tiền th́ thức, không màu mè ǵ th́ ngủ, khỏe!".
Thảo bưng cà phê lên nhà th́ chú Ni-cô-lai đă ngồi hút thuốc lá ở ghế xa lông từ bao giờ. Ông già vẫn đội mũ phớt trên đầu, một cái áo khoác tàng rất mốt ngoài chiếc sơ mi cáu bẩn. Thảo có cảm giác là ông đă quá khô kiệt, ông không biết nóng, không c̣n mồ hôi nữa. Ông gầy, nhưng v́ gầy nên mắt ông càng sáng, cử chỉ càng linh hoạt. Toàn bộ con người ông đượm buồn.
Thảo gọi chú Ni-cô-lai bằng chú họ, bạn con d́ với bố Thảo. Đó là loại người xưa nay hiếm, không chỉ trong họ hàng nội ngoại mà ngay giữa thành phố trẻ trung này. Không biết ông năm nay bao nhiêu tuổi. Nhưng từ bé Thảo đă thấy ông già lắm, già như bây giờ. Ông là người đầu tiên làm ra những cây kem nhiều màu ở thành phố này, hồi đó cửa hiệu của ông có tên là crème couleur, lúc nào cũng có trẻ con túm tụm quanh một cái tủ kem ướt át, ồn ă. Ông cũng là người đầu tiên xuất bản ở thành phố này một tờ tạp chí tạp-pí-lù gồm đủ món văn chương, chính tri, xă hội, quảng cáo v.v. Nghe nói ra được hai ba số ǵ đó th́ đ́nh bản. Đó là chuyện thời Pháp thuộc, thời ông c̣n làm thư kư ở nhà băng Đông Dương. Lúc tản cư, bố Thảo lôi ông đi kháng chiến theo ḿnh. Ông cũng làm cán bộ ngân hàng và về hưu khoảng những năm sáu mươi ǵ đó. Có thể nói từ ngày tiếp quản thành phố năm 1955, đời ông bắt đầu xuống dốc thảm hại. Ông phạm hết sai lầm này đến sai lầm khác. Sai lầm đáng kể nhất làm ông khốn đốn là một ngày nào đó khi cái máu ra tạp chí sống lại trong ông, chú Ni-cô-lai đă cao hứng gửi cho tờ Nhân Văn Giai Phẩm một ít tiền. Bởi một số văn nghệ sĩ trong nhóm này với ông là bạn cũ từ thời ở Việt Bắc. Ông chưa đọc tờ báo, chưa biết họ ra báo để làm ǵ. Nhưng ông thừa biết ra báo là lỗ, là bao nhiêu tiền cũng không đủ nên ông thương, ông gửi cho, thế thôi. Thế là lại chính ông, chú Ni-cô-lai trở thành phần tử Nhân văn đầu tiên của thành phố như trước đây ông đă mở đầu việc làm kem màu. Người ta đang cần một người như thế. Để theo dơi, để phê phán, để giáo dục và để chứng minh cuộc đấu tranh giai cấp trong giai đoạn mới. Nhưng rồi việc ấy cũng qua, tuy ông phải khốn đốn trong nhiều năm liền. Sau đấy, ông luôn phạm những sai lầm lặt vặt. V́ sống độc thân, ông thường chống chếnh như những người độc thân khác. Gặp một cô gái lang thang giữa đêm mưa, ông cho cô ta về nhà ngủ nhờ và để trả ơn, cô ta cuỗm luôn của ông một quư lương hưu trọn vẹn. Một cô gái bụi đời có thể biến một ông già đáng kính thành kẻ ăn mày là như thế. Một lần, lang thang trên đường phố vào lúc nửa đêm, ông gặp một chàng trai bị đâm vào vai nằm gục bên vỉa hè. Ông vét túi gọi xích lô, đưa anh ta vào bệnh viện cấp cứu. Th́ ra, đó là một tên tội phạm đang bị truy nă, nó bị chiến hữu thanh toán ân oán giang hồ. Chú Ni-cô-lai bị hỏi cung mấy tháng trời, lên lên xuống xuống vất vả mới gỡ xong cái án có liên quan đến tội phạm h́nh sự. V́ một kẻ đă từng là phần tử nhân văn giai phẩm ắt có thể dính líu vào những tội lỗi như thế lắm. Ông dạy tiếng Pháp cho bọn trẻ nhưng thường bị chúng quỵt tiền. Người ta đến giúp ông chữa điện, lấy của ông một số tiền công bằng nửa tháng lương. Nhưng điện vẫn không bao giờ sáng. Khó mà kể ra hết những rủi ro chú Ni-cô-lai gặp trên đường đời vào quăng tuổi già.
Đối với xă hội, tuy không ai làm ǵ ông, nhưng ông luôn bị canh chừng như là một kẻ thù công cộng. Hễ ông có thất thố điều ǵ, với kẻ khác th́ không sao, với ông th́ cái sẩy nẩy ngay cái ung liền. Chỉ có con cháu là hiểu ông, thương ông. Nhưng con cháu không có nhiều, lại là những người thấp cổ bé họng và nghèo cả. Lúc Thảo lớn lên đă thấy ông có cái tên Ni-cô-lai rồi. Nghe nói cái tên ấy là do một người em họ đặt cho ông v́ ông rất hay mủi ḷng, hay rơi nước mắt. Chú Ni-cô-lai đờ rưng rưng. Cái tên này rất đạt, đầy gợi cảm và có lư, đă được công nhận rộng răi đến mức mọi người quên hẳn tên thật của ông. Đối với Thảo, ông thương quư đặc biệt v́ ông thuộc lớp người hiếm hoi c̣n biết ái mộ nhà văn và không coi nhà văn như đầy tớ, có thể gọi đến bất kỳ lúc nào để viết điếu văn hay báo cáo thành tích. Nhưng hai chú cháu ít khi gặp nhau. Thường Thảo chỉ gặp ông ngoài đường với cái mũ phớt đen, đôi giày xăng đá cũng đen. Hai chú cháu rủ nhau vào quán cà phê gần nhất, ngồi với nhau một lúc, cả hai đều rất ít nói. Thảo tránh kể những chuyện thương cảm v́ sợ chú Ni-cô-lai rút khăn mù-soa lau nước mắt, c̣n ông th́ chỉ nh́n đứa cháu với đôi mắt buồn rầu. Ông biết hơn ai hết thân phận nhà văn xứ này, nhất là những người cầm bút có nhân cách như Thảo. Khi ngồi với ông, Thảo không dám hỏi ông sống ra sao, v́ anh biết ḿnh không thể cứu ông được nếu ông gặp khó khăn về tài chính. Anh trả tiền cà phê, rủng rỉnh th́ đưa ông một ít tiền mà không nói lư do. Nhưng ít khi ông chịu nhận.
- Lâu ngày quá không gặp chú - Thảo san chỗ cà phê ra bốn chén nhỏ - chú có mạnh khỏe không ạ?
- Tôi nghe anh Tuấn được libéré, đến thăm anh ấy.
- Ai cho chú biết ạ?
- Mađam cây Táo. Bà ta khoe với tôi chiều hôm qua.
Chú Ni-cô-lai cũng rất quư Tuấn. V́ là người đầu tiên làm ra kem màu ở thành phố này nên ông biết quư trọng những người phát minh. Khi nghe Thảo nói bạn anh ta có ba phát minh (tạm gọi như thế) mà không được lĩnh một xu tiền thưởng, ông khóc. Khi biết Tuấn nắm được công thức pha chế sơn màu có chất lượng không thua sơn Nhật Bản, v́ căi nhau với giám đốc mà bị thả ra vỉa hè, ông lại rút mùi-soa ra lau mắt. Ông gần như phát điên lên khi nghe tin Tuấn bị bắt v́ một tội vớ vẩn đại loại như tội ông đưa cấp cứu một tên cướp vượt ngục hồi nào. Và bây giờ ông đang nh́n Tuấn, bên cạnh Chi, niềm hạnh phúc của Tuấn mà ông biết khá rơ, đôi mắt ông rưng rưng. Ông đang nghĩ tới người đầu tiên ở xứ này làm ra những tấm phoócmica tuyệt đẹp, như trước đây ông đă nghĩ cách làm ra những chiếc kem que nhiều màu sắc và tuyệt đẹp, ngang với sự kiện chiếu phim màu trong các rạp.
- Chú Ni-cô-lai c̣n cho anh Tuấn tiền nữa đấy - Chi nói với Thảo.
- Lạy Chúa! - Thảo nói - chú nhặt được ở đâu đấy?
- Không lo, không lo - ông ngượng ngùng nói.
Chi mỉm cười, nàng cười rất dễ thương như muốn chia đều tâm trạng xao xuyến của ḿnh trước hành động cảm động của chú Ni-cô-lai cho mọi người. Chi bước tới, dúi xếp tiền có lẽ của chú cho Tuấn lúc Thảo c̣n ở dưới bếp vào túi ông già. Thảo chắc chắn là Chi tốt bụng đă kịp thêm vào đó những đồng tiền nàng kiếm được sau những đêm thức trắng trên bản vẽ.
Chú Ni-cô-lai đă ra về, sau khi nhất định từ chối không chịu ở lại ăn cơm. Mọi người lặng đi. Thảo nhớ lời trách cứ của Huy. "Các anh có cái thói hay trăn trở, thao thức...". Làm sao lại không thể trăn trở, thao thức được? Mỗi thế hệ đều có những tiếng thở dài riêng, một bài hát riêng của thế hệ ḿnh. Huy thường nghêu ngao trước khi ngủ, cả những lúc nó buồn và những lúc nó vui. "Sao anh Thảo? Anh suy nghĩ ǵ thế? Anh đang thèm đàn bà phải không? Em mà thèm là em đi kiếm liền, không thở dài và nghệt mặt ra như anh đâu!". Rồi nó hát, hai ngón tay bật tanh tách điểm nhịp: "Một thế hệ không buồn - Một thế hệ không vui - Không phải đánh ai - Không phải làm anh hùng - Nhưng cũng chán la la la cũng chán". Một lần Thảo rủ Huy đi nghe nhạc Văn Cao. Nó hỏi: "Văn Cao là ai thế?". Nghe chưa hết bài Thiên Thai nó bỏ về. "Cứ như vọng cổ, chán bỏ mẹ!". Thảo suỵt nó: "Vậy mà có người khóc kia ḱa!". Đúng ở dăy ghế thứ hai có người đang rút khăn chấm nước mắt. Đó là chú Ni-cô-lai. Huy nói: "Khóc nhè, đói là phải". Rồi nó đi ra, không nói với Thảo nửa lời. Sau đó mấy hôm chú Ni-cô-lai đến nhà. Đêm nhạc Văn Cao vẫn ám ảnh ông. Vừa uống trà ông vừa hát khẽ bài Thiên Thai, sai cả nhịp cả làn. Thảo hỏi ông: "Hôm ở rạp Tháng Mười chú khóc phải không?". Ông đáp: "Tôi nhớ thời trẻ. Tôi đến nhà thím anh, hát: Thiên thai... ơ chúng em xin dâng hai chàng trái đào thơm... Ông già của thím vác gậy đuổi chú: "Đồ đểu! Mày cút khỏi nhà tao!". Thế là chú rút được bài học t́nh ái. Lần sau, chú sửa lời: "Thiên Thai... ǵ ǵ đó quên mất rồi, ông già nghe thích lắm, khen: "Phải hát thế mới ra người tử tế". Thằng Huy hỏi: "Bác nhịn hát đi được không, cháu nghe sốt cả ruột!". Chú Ni-cô-lai đáp: "Khốn nỗi, bài hát hay quá, không được hát th́ thèm lắm, nhớ lắm. Nhớ hồi c̣n sống, thím cứ thúc tôi: này anh, anh hát đi, hát cái chỗ đào thơm ǵ ǵ ấy! Tội nghiệp, bà ấy chết lúc hai mươi tám tuổi, chết mà vẫn tươi nguyên như bông hồng". Ông già lại rưng rưng. Ôi, chú Ni-cô-lai-đơ-rưng-rưng của Thảo! Chắc là bài hát nhắc lại với chú người vợ đă chết. V́ thế mà chú hay đi lang thang chăng? Bước chân chú loạng choạng như gà sợ giẫm phải trứng. Chú thường đi bộ hết phố này đến phố khác. Chú đi t́m vợ của chú, t́nh yêu của chú, bài hát của chú, dĩ văng của chú. Nhưng chú chỉ gặp những người hiện đại, chỉ nghe những bài hát hiện đại, những câu chửi tục của thời hiện đại. Cả bọn trẻ con cũng vô cớ trêu chọc, ném vào chú những cái vỏ chuối của thời hiện đại. Chú về nhà Thảo, ngắc ngư, thở không ra hơi, thở xong, lấy lại được nhịp tim đập, chú bắt đầu rống lên một tràng tiếng Pháp. Thấy mọi người ngớ ra không hiểu, chú bảo: "hỏng hẳn rồi!". Chú cất mũ phớt khỏi đầu. Thảo nghĩ là chú vừa nói về cái mũ. Một cái vỏ chuối rơi xuống đất. Chú cầm cái vỏ chuối lên, lại rưng rưng nước mắt: "Chúng nó ném, chúng nó ném...". Chú lắc đầu buồn bă.
Ba người c̣n lại sau khi chú Ni-cô-lai ra về, ngồi nhấp cà phê với nhau. Thảo vẫn không rời được h́nh ảnh chú Ni-cô-lai. Chú ở một ḿnh đầu kia thành phố. Ngôi nhà xưa kia của chú bị quản lư hồi ngày đầu tiếp quản, chú được phân một căn hộ một người tận khu lắp ghép ngoại ô. Thảo rùng ḿnh, không biết chú làm sao sống nổi với đồng lương hưu, nhưng anh không dám hỏi. Hỏi làm ǵ nếu chính anh cũng chưa thể sống bằng đồng lương và tiền nhuận bút của anh. Anh thường choàng dậy vào lúc nửa đêm, thảng thốt tự hỏi: "Chú Ni-cô-lai c̣n không? Khéo chú ấy chết đói rồi cũng nên". Anh ngạc nhiên khi lại nh́n thấy chú.
- Nghĩ ǵ thế, bạn? - Tuấn hỏi.
- Không, không ai chết đói cả - Thảo đáp.
- Mày mộng du à? - Tuấn nói.
- Đừng, Tuấn - Chi bóp chặt chén cà phê, đôi má nàng đột nhiên hồng thắm trở lại - chính anh mới là người mộng du.
- Hôm nay Chi rất đẹp phải không Thảo?
- Chi bao giờ cũng đẹp - Thảo đáp.
- Người ta khen để bỏ đấy, anh Thảo ạ. Như tặng huân chương trước khi cho về hưu ấy mà - Chi nói, đặt cái chén xuống. Thảo tưởng như tiếng cạch trên mặt bàn là gơ vào tim ḿnh. Họ tính chuyện chia tay chăng?
Không khí bỗng đọng thành nước đá. Thảo hiểu v́ sao Chi lại đ̣i cà phê, v́ sao cái giọng đ̣i uống của nàng lại mất tự nhiên, khách sáo đến thế. V́ sao không khí lại băng giá đến thế. Có thể chú Ni-cô-lai là chất xúc tác làm mọi t́nh cảm đông đặc lại và ai cũng có thể sờ được nỗi đau khổ của nhau.
- Phải đi thôi, Thảo ạ - Tuấn nói. Anh đoán được ư nghĩ của Thảo. Anh không cho Thảo có thời gian suy nghĩ - Không phải một cuộc mộng du mà là cuộc sống thực. Một cuộc ra đi có thực.
- Cậu vừa mới về - Thảo nói.
- Không c̣n thời gian, ḿnh đă mất toi tám tháng rồi.
- Ḿnh chưa lo xong các thứ cho cậu.
- Cũng chẳng sao. Một cái chứng minh thư là đủ. Cậu hăy viết cho xong cuốn sách, đừng để ư đến ḿnh làm ǵ.
- C̣n Chi? - Thảo hỏi. Nói xong anh run bắn người v́ anh nhận ra ngay sai lầm của ḿnh. Đáng lẽ anh không có quyền hỏi câu đó.
Anh lo ngại nh́n Chi. Nàng đă uống hết chén cà phê nhưng cầm chén lên miệng, dùng hai làn môi mỏng, có thoa chút son đỏ, cắn chặt lấy. Mắt nàng long lanh, chờ đợi.
- Biết làm thế nào được? - Tuấn nói - Chẳng nhẽ cứ sài ṃn ở đây và yêu nhau như hai con chuột. Mà sẽ...
Mặt Chi méo mó. Thảo chưa hề dám nh́n thẳng vào mặt Chi. Càng không bao giờ dám phán xét nàng. Thảo thường nghĩ: Chi hành động và nói cái ǵ cũng đúng.
- Anh Tuấn! - Nàng quên là đang cắn cái chén, thả nó xuống sàn nhà làm nó vỡ tan, nàng như quên là Thảo đang có mặt trong pḥng - em tùy anh. Bao giờ em cũng chiều anh. Nhưng anh phải biết là anh tàn nhẫn quá.
Thảo nghĩ là Chi sẽ khóc. Anh chờ đợi điều đó như người ta chờ một cơn mưa và thở phào v́ sự dịu ngọt của cơn mưa. Nhưng không phải cơn mưa mà là tiếng sét. Giọng Chi mỗi lúc một cao, một gay gắt:
- Tôi sẽ giàu, rồi tôi sẽ cưới cô. Hay nhỉ! Em cần anh giàu làm ǵ? Anh sẽ không bao giờ giàu được như Thục đâu. Thục giàu, giàu lắm. Các anh không thể biết Thục giàu như thế nào. Nhưng em cần ǵ vàng bạc, của nả của Thục. Và cả của anh nữa nếu anh có. Em cần những thứ đó để làm ǵ.
Chi rút một điếu Hero trên bàn, châm lửa. Nàng réo một hơi dài, vẩy vẩy cho tàn rơi xuống chiếu. Nàng bực bội vứt điếu thuốc đang cháy ra cửa sổ. Không bao giờ Chi vứt bừa mẩu thuốc lá như thế. Thảo biết là Chi chưa nói hết. Anh tư lự nh́n chén cà phê nguội nổi váng, im lặng chịu đựng như Chi đang trút cơn giận lên đầu ḿnh.
- Em đă bảo: thôi, đừng làm cái tṛ sáng chế nữa. Anh bỏ ngoài tai. Anh muốn cái ǵ? Muốn làm rạng rỡ con cháu vua Hùng à? - Con cháu Vua Hùng đâu phải một ḿnh anh? Anh không hề biết nghe lời em. Anh kiêu hănh. Nhưng kiêu hănh với ai mới được, anh Tuấn. Đây là em, em của anh. á! - Chi rít lên như một con chim bị thương - tôi hiểu rồi. Tôi chẳng là cái thá ǵ đối với anh cả. Cả anh Thảo kia cũng thế. Tôi chẳng là cái ǵ với các anh cả!
Thảo ngẩng đầu lên, sững sờ. Anh bỗng phát hiện ở trong ḿnh một điều sâu kín: giá như Chi không khều anh vào một cách oan uổng th́ chắc anh sẽ buồn khổ hơn, đau đớn hơn. Anh cam chịu v́ anh vừa nhận ra điều làm anh run sợ đó.
- Tuấn! Anh cứ đi. Nhưng tôi sẽ ly dị. Dù thế nào th́ cũng phải thế. Chỉ có điều là... tôi không biết rồi sẽ ra thế nào nếu tôi mất anh!
Thảo tiễn Chi ra cầu thang. Anh nói cho nàng biết là anh vừa thấy Thục đang ngồi trong xe đi ngoài phố. Chi không trả lời. Như nàng nói rằng chuyện ấy chẳng có ư nghĩa ǵ với nàng cả.
- Giận tôi đấy à?
- Xin lỗi anh Thảo - nàng nói khi đă ngồi lên yên chiếc xe mini Nhật hai gióng, kiểu mới nhất, màu đỏ ớt.
Thảo trở vào nhà, ngồi xuống trước mặt Tuấn rầu rĩ.
- Cậu chuẩn bị hộ ḿnh hai cái quần ḅ Thái. Số 30 - 31, màu bạc th́ hay. Tiền đây.
Số tiền khá lớn. Thảo hỏi:
- Chi đưa à?
- Phải.
Thảo biết là bạn ḿnh đă có một quyết định dứt khoát về mối t́nh kéo dài đă khá lâu. Tuấn đă nhận tiền Chi đưa một cách tự nhiên như việc vay mượn, cho nhau giữa những người bạn. Thảo thấy buồn. Anh đă nh́n thấy nó bắt đầu. Anh bảo trợ, anh nâng niu. Và nó đang tàn lụi. Mối t́nh ấy cũng là nỗi đau và cũng là niềm vui của anh.
- Thảo - Tuấn vẫn ngồi nguyên chỗ cũ, như là bất động từ lúc Chi đi ra khỏi pḥng - hai cái quần ḅ là việc cuối cùng ḿnh nhờ vả cậu.
- Ḿnh khuyên cậu...
- Hai cái quần ḅ thứ thiệt chứ không phải lời khuyên. Cậu nhờ Huy nó mua cho. Nó thạo.
- Chỉ thế thôi à?
- Mọi việc khác ḿnh lo. Việc lớn nhất là t́m cách đưa thằng Lanh ra khỏi nhà tù.
- Cậu th́ vẫn chứng nào tật ấy.
- Ḿnh cồng kềnh và gai góc quá. Cuộc chia tay này là không tránh khỏi.
Giọng Tuấn trầm xuống:
- Dù sao th́ cũng thế. Ḿnh có quyền sống cho ra con người. Thằng Lư Thông coi ḿnh như một thứ nông nô. Như bọn ḿnh mà khổ sở, đói rách được sao? Vô lư! ở trong tù ḿnh đă nghĩ nẫu óc ra rồi. Thục nó có lư: đối với ḿnh đây là thời điểm không thể được!
Thảo đi t́m Huy nhưng không thấy. Tại sao anh lại không thể mua cho Tuấn hai cái quần ḅ. Người bán hàng mừng như bắt được của. Mùa hè, quần ḅ đang ế. Tuấn chọn hai cái đúng số, màu bạc. Khi trở lại nhà Tuấn không c̣n ở đó nữa.
Tuấn đă sắm được một cái ba lô con cóc. Anh mua với giá rẻ của một bà đồng nát. Trong cái thúng của bà ta có một nửa thành phố, từ kinh Phật đến ốc vít máy bay. Tuấn rất vừa ư với chiếc ba lô. Màu chưa đến nỗi quá nhạt, trông không có vẻ tồi tàn và khả nghi. Anh lộn trái những cái túi con con vào trong, những cái hốc nhỏ của đời dân du mục, có thể đựng hộp xà pḥng, bàn chải đánh răng, cuốn sổ ghi địa chỉ. Anh phân vân không biết có nên mua một cuốn sổ nhỏ để ghi nhật kư? ở trong tù anh học được thói quen nhớ vào óc những điều trước đây phải ghi vào sổ. Anh đă quen với lối sống không cần đến giấy tờ, khác hẳn với trước đây. Từ nay, hẵng tạm quên sổ sách, công thức, ngày và thứ, thời gian biểu, tóm lại là một loạt những biểu tượng của nền văn minh đă bắt chặt vào anh như những con đỉa và tạo thành thói quen. Từ đây anh sẽ hồng hoang trở lại. Người tiền sử chỉ khác với anh ở chỗ họ không thèm nhặt những thứ anh đang ao ước, thèm khát, đó là những hạt kim loại màu vàng. ở trong cát chắc chúng có màu đen hay màu nâu hay màu cánh gián. Anh tưởng tượng anh sẽ t́m thấy rất nhiều thứ trong những hạt bụi màu ấy. Con đường để đi tới mục đích. Để thoát khỏi lệ thuộc, để trả thù những khinh miệt, hằn học. Và để sống thành người tử tế, nhân ái. Ḷng nhân ái cũng cần vàng bảo đảm. Anh chua chát nhận ra ḿnh đă học được bài học đó trong tám tháng vừa qua.
Anh rót nước sôi vào b́nh trà, ngồi thừ ra. Anh không biết làm ǵ nữa. V́ chẳng c̣n việc ǵ để làm. Anh lấy một cái chén nhưng không rót nước vào chén v́ anh muốn suy nghĩ hơn là uống. Tư duy anh được giải phóng hoàn toàn. Bỗng một cảm xúc làm tim anh đập mạnh. Anh nhớ tới lá thư định viết. Anh nghĩ về lá thư đó từ rất lâu, hồi c̣n bị giam giữ. Lúc đó anh muốn viết lắm, bởi v́ trước sau ǵ th́ anh cũng phải viết và gửi nó đi. Nhưng hồi đó trong tay anh chẳng có bút mà cũng không có giấy. Những con rệp lại săn đuổi anh hoài, ngồi hay nằm chúng đều không buông tha anh. Thói quen mới do hoàn cảnh tạo nên đă giúp anh nhập tâm bức thư ấy. Giờ đây, trong căn buồng vắng lặng, cảm hứng kéo anh trở lại với bức thư. Anh lại bàn viết của Thảo, rút một tờ giấy Thảo dùng để viết tiểu thuyết. Anh viết, viết rất nhanh v́ những ḍng chữ này anh đă nhập tâm từ những ngày ở trong tù.
Chi ơi,
Cuộc ra đi của anh đă được số phận định trước v́ anh c̣n biết làm ǵ nữa ở thành phố này nếu không ra đi. Anh buồn, nhưng được an ủi v́ anh đă giải thoát cho em một cái nhục. Trước sau rồi mọi người cũng biết em đă phản bội một người chồng có địa vị cao sang như thế để đi yêu một thằng tù vừa được thả ra, nghèo xác, rách rưới và thất nghiệp. Có thể anh sẽ được minh oan, nhưng ở xứ này, với những định kiến đạo đức giả dối, em biết rồi đó, anh coi như đă lĩnh án trọn đời nếu anh không có một hành động mạnh mẽ và dứt khoát để tự cứu lấy đời anh.
Nhiều lúc anh tự hỏi: bi kịch của đời anh và đời em nữa, đă bắt đầu từ đâu? Kinh nghiệm sống xót xa đă giúp anh giải đáp được một phần câu hỏi đó. Chính v́ anh đă ỉ lại, đă quá tin vào một số người trong lư thuyết th́ hoàn hảo tuyệt vời nhưng lại quá tồi tệ trong thực tế. Ḷng tin ngây thơ đó đă tước mất của anh khả năng tự vệ vốn rất mạnh ở bất kỳ sinh vật nào. Đến bây giờ anh bỗng thấy Thục có lư hơn chúng ta, tuy rằng giờ phút này, trước kia cũng như sau này có lẽ không bao giờ anh yêu và thân được với anh ấy. V́ sao vậy? Chắc em cũng đồng ư với anh, v́ Thục không hề tin vào những giả thiết (dù anh ấy có nói ra điều đó không, hay nói ngược lại) mà tin vào hiện thực, chuẩn bị chu đáo để thích nghi với hiện thực mà anh ấy hiểu rất rơ và đánh giá rất đúng. C̣n chúng ta? Chúng ta tưởng là trời sẽ nắng, chúng ta không mang nón hay áo đi mưa, kết quả là ướt từ đầu đến chân như chuột. Anh đă bị bóc lột quá nhiều, những ǵ đầu óc anh nghĩ ra có thể mang lại cho mọi người bao hạnh phúc và của cải th́ chỉ dùng để nuôi béo những thằng ngu dốt vẫn cưỡi lên lưng, lên đầu chúng ta để thăng tiến vô hạn độ vào cái hệ thống quan liêu mà đất nước đang cần gột bỏ đi như con trâu hiền lành rùng ḿnh, vẫy đuôi để tung hê những con vắt con đỉa đang bám vào thân thể ḿnh. Đất nước đang làm chuyện đó và đất nước sẽ được cứu vớt nếu cải tạo được hệ thống quan liêu tệ hại đó.
Anh rất tiếc là với vị thế của ḿnh hiện nay, anh đă bị tước mất điều kiện để tham gia vào quá tŕnh đang xảy ra một cách cực nhọc, vất vả đó. Anh chỉ c̣n một cách duy nhất có lư là t́m vận may để thách thức số phận. Đừng lên án anh đánh mất ḷng tin. Nếu mất niềm tin th́ anh đă treo cổ lên rồi. Cho đến giờ phút này anh vẫn cầu mong đừng phải uống cạn chén đắng trước khi vác cây thánh giá ở địa ngục đăi vàng. Nhưng anh biết là không thể được. Anh phải đi để có ngày trở về, anh đau đớn xa em để có ngày trở về, được hoà nhập với cuộc sống đang đổi mới của đất nước, được hoà nhập với em, với t́nh yêu bất diệt của em.
Em yêu măi măi, bây giờ th́ em đă hiểu v́ sao anh lại có can đảm xa em.
Tuấn gấp lá thư, cho vào túi. Anh sẽ gửi nó qua đường bưu điện khi có dịp, ở một địa điểm anh chưa biết. Anh nhẩm trong đầu vài việc cần kíp phải làm đối với Lanh, cho cái ba lô vào góc nhà rồi ra đường.
Thảo yên lặng nh́n Hương.
Dù Thục và Tuấn nữa, dù một nửa thành phố này nghĩ đến Hương như một ca sĩ nghiệp dư nổi tiếng, có sức hấp dẫn bí ẩn, như Thục có lần nói, "không thoát nổi" th́ với Thảo, Hương vẫn là cô gái b́nh thường. T́nh thương của anh làm mất hào quang có thật hay chỉ do tưởng tượng ở cô gái. Anh thương Hương như cô em út của vợ anh, v́ anh không có em gái nên anh cảm nhận được t́nh thương dịu dàng đó trong ḷng ḿnh. Anh biết rất rơ, vài năm nay, khi c̣n ở một địa vị thấp hơn bây giờ rất nhiều, Thục đă say mê cô gái. Anh chưa hề nghĩ Thục là một người trung thực. Nhưng anh tin sự say mê đă làm những người khác ngạc nhiên và nghi ngờ. Anh tin mà vẫn không giải thích nổi v́ sao một người vừa giàu sang, đẹp trai, có địa vị như Thục lại có thể theo đuổi dai dẳng, chân thành dù không có kết quả một cô gái nghèo, có nhan sắc b́nh thường như Hương.
Tuấn đă kể cho Thảo nghe, chính Thục là người bỏ ra nhiều công phu để lần theo Hương ngay sau hôm thấy Hương xuất hiện trên sân khấu nghiệp dư lần nọ. Tuấn đă theo Thục t́m đến nhà Hương và điều duy nhất họ nh́n thấy là cảnh nghèo khó cùng cực của cô gái. Một cái nghèo vô phương cứu chữa và bất hạnh. Bà mẹ mù, thích ăn ngon mà lại ăn rất khoẻ. Trước đây, hồi bố Hương c̣n sống, bà chưa mù, buôn bán phát đạt, bà ăn uống như những người trung lưu. Bây giờ bà nhớ lại, bà thèm, bà đ̣i ăn những món ăn kỷ niệm đó mà không hề quan tâm đến giá, lương, tiền. Một cô em gái c̣n đi học. Nhà ổ chuột. Mùa hè mà phải thắp đèn dầu vào ban ngày. Điện chỉ có từ chín giờ đêm đến bốn giờ sáng. Những buổi tối không bị cúp th́ chỉ đủ nh́n thấy được sợi dây tóc trong bóng đèn. Lương của Hương vào loại cao. Nhà máy lời lăi khá. Dù vậy, để cho ba người ăn th́ chỉ được mươi ngày. Đó là chưa kể "những món ăn theo thực đơn hồi ức" mà bà mẹ mù vẫn đ̣i hỏi đứa con gái có hiếu.
- Anh hỏi em làm sao sống tiếp những ngày c̣n lại à? - có lần Hương nói với Thảo, đôi mắt tinh nghịch như chính cô đang sắp ra một câu đố hiểm hóc - em ăn cắp. Đúng như thế. Một hộp thịt loại nhỏ đưa bán vỉa hè được số tiền bằng hai ngày lương. Mỗi tháng nhà máy sản xuất hàng triệu hộp, có ăn thua ǵ. Tất nhiên bọn em phải chia cho người gác cổng. Anh ta cho tay vào túi xách của chúng em rồi khoắng, rồi quát mắng ầm ĩ. Và anh ta biết chỗ này đáng giá bao nhiêu tiền. Không giấu anh ta được. Tối đến, bọn em đến nhà anh ta nộp tiền đ̣ ngang.
Nhưng không phải tháng nào cũng suôn chảy. Có thời kỳ nhà máy làm đồ hộp phải nợ lương công nhân. Đến kỳ lĩnh lương, trước sân văn pḥng chỉ có hàng chữ viết bằng phấn lên cái bảng đen láng xi măng: "Chưa có lương, bao giờ có tài vụ sẽ báo". Những ngày đó thủ quỹ đang ngạt thở trước ghi sê ngân hàng. Nhân viên ngân hàng đă chán chê đồ hộp, họ đang thèm cua bể và thế là tiền mặt chạy về các công ty thủy sản. Trong khi đó bà mẹ mù vẫn đ̣i ăn ngon hơn. Đứa em lớn, ăn nhiều hơn, mặc đẹp hơn. Lĩnh được lương, đi đong gạo th́ cái bảng trước cửa hàng gạo lại có hàng chữ phấn: "Gạo chưa về, xin bà con thông cảm". Hương ra chợ, giá gạo lên vọt. Cũng đành phải đong một ít. Người ta đồn là tàu biển chở gạo trong Nam ra bị đắm, thủy thủ bán bớt gạo dọc đường, cho nước vào để phi tang. Ôi, những chữ phấn viết trên bảng văn pḥng nhà máy và các quầy hàng. Cứ mỗi lần nh́n thấy những hàng chữ ấy Hương lại lạnh sống lưng. Gánh nặng, đường xa đè lên đôi vai thanh xuân của cô, tháng này, tháng khác.
Rồi mỗi lần nhà máy thay bảo vệ, gặp lúc quẩn, không "tiêu cực" được, đói mất mấy ngày. Nhưng bảo vệ cũng đói.
- Thế là chúng em lại ăn cắp! Chỉ cần vài ngày là mua được bảo vệ thôi. Họ cũng dựa vào chúng em mà sống.
Hương không nói chúng em chôm, chúng em mổ. Những tiếng có vẻ nhà nghề quá. Hương nói: chúng em ăn cắp. Như việc đó là đương nhiên. Là lương thiện, chẳng có ǵ xấu hổ.
Đă có vài đoàn nhạc nhẹ của thành phố và tỉnh bạn mời Hương vào đoàn. Nhưng Hương không bỏ mẹ đi đâu được. Vả lại, đi hát th́ ngoài lương tháng ra, biết kiếm thêm vào đâu? Hương muốn lên sân khấu lắm, thèm lắm. Nhưng biết làm thế nào? Cô chỉ tham gia cùng đội văn nghệ nghiệp dư của nhà máy đi dự hội diễn của ngành, của các đoàn văn nghệ công nhân. Lần nào cũng có giấy khen hay huy chương mang về, chỉ c̣n biết dán lên bức tường ẩm để che những lớp vữa mốc. Những chuyến biểu diễn nghiệp dư ấy làm Hương nổi tiếng hơn, nhưng dù sao th́ cũng là ca sĩ nghiệp dư, tủ một vài ca khúc chính trị thường do anh nhạc sĩ trẻ làm ở pḥng văn hóa quần chúng của nhà máy sáng tác.
Không phải trước đây mà sau này, khi đă trở thành nhân vật quan trọng, có vị trí cao hơn trong thành phố, Thục vẫn t́m mọi cách để xem Hương biểu diễn. Lúc th́ anh đến dự khai mạc hay tổng kết, làm một nhân vật long trọng. Lúc anh đưa xe máy đến rủ Thảo đi cùng, hai người tránh mặt người quen, ngồi lẩn vào những hàng ghế phía cuối. Thảo quan sát những rung động trên khuôn mặt bụ bẫm của Thục, nhiều lúc Thục tái xám mặt mũi như anh bị người ca sĩ trên sân khấu thu mất hồn. Thảo thương hại bạn, người bạn anh ít ưa v́ tính cách quá mạnh mẽ, sắt đá và nhiều lúc lạnh lùng đến tàn bạo. Con người đó đang run rẩy bên cạnh anh, đau khổ v́ một t́nh yêu Thảo không thể mảy may nghi ngờ. Thảo ngạc nhiên, dù là một nhà văn, anh cũng không hiểu nổi v́ sao, trong khi Thục đă có một người vợ tuyệt vời như Chi, trong khi, theo những lời đồn đại và tán tụng, Thục là một người đầy hấp dẫn đối với những cô gái trẻ đẹp. Anh cũng đâu phải là một nhà đạo đức và giới viên chức đều truyền tai nhau những chuyện bồ bịch lăng nhăng của anh với những cô gái đẹp nổi tiếng, đôi khi với cả những bà mệnh phụ đạo cao đức trọng. Vậy th́ chuyện anh say mê Hương một cách hồn nhiên chỉ có thể giải thích bằng một t́nh yêu chân thành, t́nh yêu đơn phương từng dày ṿ trái tim anh không ít. C̣n Hương? Câu trả lời đơn giản hơn nhiều. Hương không yêu Thục, không rung động mảy may trước những lời tỏ t́nh của anh. Trước đây, v́ Thục có một địa vị quá cao sang so với Hương. Sau này, v́ Thục đă có vợ nên Hương không thể tin vào những t́nh cảm mà Thảo biết là rất chân thành của Thục. Hương lẩn trốn như một cô gái nghèo có nhân cách. Thảo và những người quen biết Hương đánh giá rất cao nhân cách ấy.
Nhưng chính Thảo cũng như nhiều bạn bè của Hương làm sao hiểu nổi được cuộc sống bấp bênh và đau khổ của một cô gái có gánh nặng gia đ́nh như Hương? Cô đă cố gắng giữ ǵn một bề ngoài thanh sạch, nết na với chiếc áo phông duy nhất để diện vào mùa hè, một cái áo lông Đức vào mùa đông. Nhưng cuộc sống của Hương là một sợi dây thép căng trên hai bờ vực thẳm và cô phải vất vả lần từng bước trên đó để khỏi rơi xuống đáy.
Huy, chàng trai nghèo, bụi bặm và năng động đang bơi lội trên biển đời, đang dấn thân không nguyên tắc, không tính toán chỉ với mục đích kiếm sống, đă có dịp hiểu được tận đáy cuộc sống của cô gái. Có thể là do t́nh cờ, cũng có thể nhờ sự đưa đẩy của số phận? Chính Huy đă một lần cứu Hương "một bàn thua trông thấy" - như nó nói một cách hồn nhiên - khi Hương sắp rơi xuống vực thẳm.
Bà mẹ Hương bị mù v́ bệnh thiên đầu thống cách đây nhiều năm, một hôm đổ bệnh rất nặng. Đầu bà tự nhiên đau như búa bổ. Hương đưa mẹ đi bệnh viện cấp cứu. Bác sĩ cho biết phải mổ lại con mắt trái cho bà để làm dứt cơn đau. Ca mổ đ̣i hỏi nhiều thứ. Tuy bệnh viện không chật hẹp ǵ đối với một bà già bị mù nghèo khổ, nhưng không thể tiến hành ca mổ nếu không có tiền, một số tiền khá lớn gia đ́nh bệnh nhân phải đóng góp. Hương kiếm đâu ra số tiền ấy bây giờ? Trên đường từ bệnh viện về cô như muốn phát điên lên. Cô hy vọng về nhà sẽ có một phép lạ nào đó hiện ra, cô sẽ có đủ số tiền đă hứa với bác sĩ để mua những thứ cần thiết theo giá chợ đen cắt cổ. Hồi tỉnh lại, Hương biết về nhà cũng chẳng được ǵ, làm ǵ có phép lạ hăo huyền ấy. Cô đi lang thang, như những người vô vọng vẫn lang thang trên đường phố mà không thể t́m ra lối thoát cho sự tồn tại của chính ḿnh. Hương đă gặp Mai, một đứa bạn gái hồi c̣n ở trường phổ thông, đẹp, táo bạo và tốt bụng. Hương rất mừng v́ gặp được người chia sẻ, nhưng cô không tin là Mai sẽ có phép lạ. "Thế à? - Mai nói - đi với tao một lúc". Hương ngần ngừ: "Đi đâu bây giờ Mai?". Mai thản nhiên: "Tao không hứa hẹn ǵ với mày cả. Nhưng mày đang cần tiền phải không? Có một lần tao cũng cần tiền như mày, tao không biết giết đứa nào để có tiền và thế là tao lang thang trên đường phố".
Được một đoạn, Mai hỏi:
- Này, tao hỏi thật, mày có c̣n không đấy?
Măi một lúc Hương mới hiểu ra. Cô ấp úng:
- Đă ai làm ǵ đâu mà chẳng c̣n.
Mai đứng lại:
- Chắc chứ?
- Chắc! Của tao mà tao không biết à?
Hai đứa thả bộ một đoạn dưới hàng phượng. Bóng tối rách rưới phủ lên vỉa hè, lốm đốm những vệt sáng điện đường. Mai bảo:
- Đứng đây với tao một chút. Tao chờ một thằng. May ra nó sẽ cứu được mày.
Một lúc lâu, không thấy ai đến. Mai nói:
- Hôm nay thế là hỏng rồi. Nó không đến. Để mai tao hẹn lại nó vậy. Thằng này đang cần một đứa như mày. Số tiền mày cần lớn quá, mà chưa chắc đă đủ đâu. Nửa chừng chúng nó c̣n ṿi vĩnh thêm nữa. Nhưng thằng này th́ dầm lắm. Mày cứ yên tâm. Mày biết không, năm ngoái tao vào Sài G̣n, đang bơ vơ th́ gặp con Thuỷ, mày nhớ nó chứ? Nó dẫn tao xuống Chợ Lớn bán trinh. Bọn ba Tàu nó mua đắt lắm chứ không rẻ như ngoài này đâu. Năm chỉ đấy. Tao liều từ dạo ấy.
Hương dần dần hiểu ra. Choáng váng một vài giây. Giá mà có nửa chỉ, nửa chỉ thôi cũng được, có ngay bây giờ? Nhưng chuyện ấy nó ra làm sao? Làm sao?
- Đêm mai, thế nào tao cũng giúp mày được. Bà cụ chưa chết ngay đâu mà lo. Bảo bọn bác sĩ đợi cho một tí. C̣n bây giờ, may ra tao sẽ giúp mày tí tỉnh. Có một thằng khứa đang ghếch xe máy ở gốc cây kia. Đợi tao một tẹo, Hương!
Mai đến chỗ người đi xe máy mà nó gọi là thằng khứa. Nó nói năng mấy câu với anh ta rồi nhảy lên xe, ôm eo anh ta như cặp vợ chồng. Chiếc xe rồ đi. Hương dựa vào gốc phượng đứng đợi. Nhiều người lượn qua Hương. Xe máy, xe đạp, có cả một ông già. "Đi không em? Đi không em?" Hương đứng như cái cọc. Cô cắn môi, cố đứng vững để khỏi vùng bỏ chạy. Cô phải đợi Mai. Hương nhớ lại những bài hát. Những ánh đèn sân khấu xanh đỏ. Những tràng vỗ tay như sấm rền. Cuộc sống ở kia và ở đây. Kệ, cuộc sống.
Những người đi qua đường hỏi chán, bỏ đi.
Mai về, nhảy từ phía sau chiếc xe máy xuống. Chiếc xe lại rồ đi, dửng dưng, không duyên nợ. Những cuộn tóc xổ tung trên đầu Mai. Mồ hôi ướt lấm tấm trên trán Mai. Nó chửi khẽ đủ cho Hương nghe: "Đồ dê cụ, nó làm tao chết mất!". Mai dúi vào tay Hương một nắm tiền:
- Tao chặt đẹp nó cho mày. Cầm lấy rồi trở lại bệnh viện mua cái ǵ cho cụ đi. Chiều mai tao sẽ đến mày. Bây giờ tao phải đi kiếm chút cho tao.
Hôm sau, Mai đến thật, bảo là đă gặp được thằng nọ. Nó đồng ư chi năm chỉ cho vụ này. Hương lặng câm, muốn chạy đi đâu cho thoát nợ. Nhưng Mai đă nuôi Hương và mẹ từ đêm qua đến nay. Số tiền Mai đưa không đủ thiếu vào đâu cho ca mổ, nhưng đă có gị lụa cho cụ ăn và sắm được cái cặp lồng để đưa cơm. Mai cũng nhục nhă lắm chứ, Mai có nhặt được tiền ở giữa đường đâu. Hương nhớ lại những giọt mồ hôi lấm tấm trên trán Mai. Tại sao Mai có thể làm chuyện đó v́ Hương mà chính Hương lại ngại?
- Được, tối nay tao sẽ chờ. - Hương đáp.
- Mày cứ đ̣i bằng được năm chỉ đeo vào tay rồi hẵng cho nó. Đừng khóc!
Mai nói thế nhưng nó cũng rơm rớm nước mắt.
- Chúng ḿnh sinh ra phải số chó mực. Cứ thở dài đi cho nhẹ ḿnh, nhưng phải hy vọng. Không c̣n cách nào khác đâu Hương. Ai rồi cũng có lúc qua cầu. Thằng đàn ông nào mà chẳng khốn nạn. Nhất là bọn giàu sang. Nó càng cao sang th́ nó càng gí ḿnh xuống đất. Cho thằng nào th́ cũng thế thôi. Chỉ đau một tí tẹo, như cái kiến nó đốt, chảy một tí máu là xong.
Tối hôm đó Mai ngồi sau xe máy dẫn một chàng trai đến nhà Hương. Chàng trai đó là Huy. Lần đầu tiên nh́n thấy Huy, Hương mừng thầm. Hương chỉ lo Mai dẫn tới một ông già. Mai bảo những lăo già thường thích trống bỏi. Hương muốn lên mặt kiêu kỳ, dửng dưng. Nhưng cô không làm thế được. Chàng trai có vẻ tử tế, không đến nỗi nào. Thôi, mẹ đang trông Hương từng giờ, nhắm mắt đưa chân cho nó xong. Cầu Trời Phật từ nay trở đi đừng bao giờ gặp lại anh chàng này nữa.
- Bây giờ em phải đi đâu hả anh?
- Tôi sẽ đưa cô đi.
Huy đưa Hương vào quán cà phê dọc đường. Hương ngồi xuống một cái ghế mây h́nh con ṣ, dửng dưng, không hề nghĩ tới ǵ hết. Cô chỉ nhớ những bài hát của cô.
- Tôi tên là Huy - chàng trai nói, nh́n Hương, đôi mắt lặng lẽ, hơi buồn và rất lạ. Hương tưởng tượng khác kia. Hương tưởng tượng người ta sẽ ăn tươi nuốt sống cô như con chó đói vồ một miếng thịt tươi rói - tên em th́ Mai nói cho tôi biết rồi. Em uống cà phê trứng sữa.
Bà chủ đưa cho Hương một cốc cà phê trứng sữa, cho Huy một cốc đen và nửa bao Herô.
- Không phải cho anh mà cho người khác - Huy nói tự nhiên và lạnh lùng như bàn với Hương chuyện đi uốn tóc.
- Cho ai? - Hương hỏi.
- Cho người có tiền đưa em. Em uống đi. Anh có nhiệm vụ mời em uống cà phê trứng sữa và dặn ḍ em một số việc em cần phải biết. Để em khỏi hoảng hốt.
Huy vừa hút thuốc, điếu này đến điếu khác, vừa dặn ḍ Hương như một bác sĩ tận t́nh. Hương không để tâm lắm những điều Huy nói. Cô chỉ muốn biết ngay người có tiền đó là ai và như người tử tù đă được dẫn ra trường bắn, cô muốn kết thúc mọi việc cho nó xong càng sớm càng hay. Kéo dài ra khéo Huy không chịu đựng được nữa.
Huy đưa Hương vào cổng một ngôi nhà ở ven thành, có vườn, có một cái ao mới đào chưa chứa nước. Nhà cũng mới làm, chưa có người ở và sực mùi vôi vữa. Nhưng trong nhà đồ đạc sang trọng và bóng bẩy, thứ ǵ cũng lạ mắt, Hương chưa thấy bao giờ. Huy pha nước cho Hương uống, vẫn nh́n với đôi mắt rất lạ. "Như người ta nói th́ anh này làm nghề ma cô - Hương nghĩ bụng - vậy mà sao trông lại hiền hiền, ăn nói lịch sự mới lạ. Mà sao anh ấy nh́n ḿnh như người nhà".
Uống xong chén nước, Huy dẫn Hương ra buồng tắm sát bên nhà. Chưa có nước máy nhưng ṿi nước mạ kền như ở khách sạn. Huy đưa cho Hương một bộ đồ ngủ vải xoa Pháp.
- Em tắm rồi thay đồ ngủ. Xà pḥng thơm đây.
Huy đưa Hương một miếng FA chưa bóc:
- Bộ đồ, miếng xà pḥng này xong việc em cứ mang về, đây là bổng của em ngoài tiền lương là năm chỉ vàng. Em nhớ, đừng quên mà phí đi. - Giọng Huy chua chát.
Huy lên pḥng khách, để lại Hương một ḿnh trong toa lét. Dưới ánh điện màu xanh của bóng đèn nê ông bắt sát tường, Hương cởi quần áo treo lên mắc. Cô ngắm ḿnh trong tấm gương đứng. Ngắm một lần nữa, ḷng vẫn dửng dưng như đang mơ. Chưa bao giờ Hương được ngắm thân thể ḿnh trong gương như thế này. ở nhà Hương thường quây một tấm cót lại để tắm. Những lần đi biểu diễn được ở khách sạn nhưng nhà tắm không có gương. Có hai Hương, Hương này và Hương kia, trong gương, chỉ nh́n thấy mà không sờ tới được. Tư nữa Hương này sẽ bị bán. Cái Hương kia c̣n như cũ được không? Hương vừa dội nước múc trong một cái vại lớn vừa nghĩ ngợi, vui vui, không sợ, không buồn.
Xinh xắn trong bộ đồ ngủ và thơm nức, Hương bước ra khỏi nhà tắm. Nhớ lời Huy lúc ngồi trong quán cà phê "Em đừng sợ, chuyện này là thường. Vài tháng một lần lại có một nữ đồng trinh qua tay ông ấy để lên thiên đường. Cô nào cũng được đối đăi tử tế, lịch sự cả. Người ta là chỗ cao sang”. Hương gọi:
- Anh Huy!
Chẳng nghe trả lời. Hương mở cửa bước vào pḥng khách. Một người đàn ông cường tráng, tấm lưng phè ra ngoài tấm dựa ghế xa lông đang chăm chú đọc sách. "May quá, không phải một ông già" - Hương nghĩ bụng, thấy tự tin hơn. "Sẽ xong thôi, sẽ xong thôi, chẳng là cái ǵ cả, sẽ xong thôi", cô nghĩ tiếp.
Người đàn ông quay đầu lại.
Hương lùi dần và cuối cùng nàng dựa hẳn lưng vào tường. Người đàn ông đó là Thục. Anh đứng dậy, thân vóc to lớn, bộ mặt hồng hào, vượng khí, nhưng chân anh run lẩy bẩy. Anh không ngờ cuộc gặp t́nh cờ này.
- Trời ơi, em! - Anh nói. - Anh đâu có ngờ gặp em ở đây.
Anh lẹ làng bước về phía Hương, cầm tay cô:
- Em ngồi xuống đi. Để anh rót nước em uống.
Anh khẽ lôi cô nhích theo ḿnh, rất khẽ nhưng mạnh mẽ, dịu dàng và mạnh mẽ. Hương bước bên cạnh anh như cô đang trôi trên mặt nền đá hoa.
- Em thông cảm, chuyện của đàn ông, mà anh đâu có ngờ em đến đây. Chắc là em gặp khó khăn. Sao em không cho anh biết?
Hương ngồi xuống cạnh Thục. Cô nói như trong mơ:
- Không. Em điên mà, em điên đó. - Cô đứng dậy - em xin phép anh ra sau một chút.
Hương trở lại nhà tắm. Bộ quần áo đẹp nhất của cô vẫn treo trên mắc. Hương cài chốt cửa, cởi đồ bộ ra, mặc vào người bộ quần áo của ḿnh. Cô nhẹ nhàng bước ra, đi vào bóng tối của khu vườn, lẩn dưới bóng mấy cây hồng xiêm, bước ra ngơ. Cửa khóa. Hương trèo qua cái cột xây, đi như chạy ra ngoài đường.
Huy ngồi trong quán nước, thuốc lá trên môi. Chiếc 67 dựng bên cạnh. Huy đă kịp nh́n thấy cô. Anh trả tiền, nổ máy, bắt gặp Hương dưới một gốc cây phượng già.
- Về sớm thế? - Huy hỏi.
- Em muốn về, em muốn trở lại bệnh viện.
- Ngồi lên xe, anh đưa về.
Hương cảm thấy Huy đă hiểu chuyện ǵ xảy ra.
- Cho em tới bệnh viện - Hương nói vẻ tin cậy.
Bà mẹ mù đang chờ mổ biết ngay con gái bà vừa bước vào pḥng. Bà nói:
- Có mua cho mẹ miếng chả nào không con? Chả của bà Béo rỗ chợ Nhảy ngon nhất tỉnh. Mẹ ăn từ thời trẻ mà vẫn nhớ tới giờ.
Hương nói khẽ với Huy:
- Mẹ em cứ đ̣i ăn những món mới nghe đă ghê người. Một năm nay em có ăn chả bao giờ đâu.
Huy cởi chiếc nhẫn trao cho Hương:
- Em bán đi thuốc thang cho bà cụ. Anh cho em vay. Bao giờ có em trả cũng được. - Huy không cần biết Hương có nhận hay không, đưa thêm cho Hương mấy ngàn vét túi - Chạy ù đi, mua chả cho bà cụ. Cứ bảo của bà Béo rỗ, dù bà ấy chết mấy năm rồi.
Hương đă kể cho Thảo nghe tất cả những chuyện ấy. Cô nói với Thảo là cô có thể làm chuyện đó với bất kỳ ai để cứu mẹ cô nhưng người đó không phải là Thục. Cô biết Thục yêu cô. V́ vậy cô muốn Thục hiểu là cô không yêu anh và t́nh yêu là thứ không mua được. C̣n Huy? Đến bây giờ Thảo vẫn không biết Huy có yêu cô gái này không. Nhiều lúc anh nghi ngờ không rơ Huy có công nhận trên đời này có một thứ gọi là t́nh yêu và người ta có thể chết v́ nó, nhục nhă v́ nó mà không ân hận. Nó vẫn nghêu ngao bài hát của nó: "Em là con suối - chở nước về biển khơi - Em là cái bát - đựng phở cho người xơi - một thế hệ không buồn - một thế hệ không vui..."
- Hương ở lại dây ăn cơm với bọn anh nhé? - Thảo đứng dậy chuẩn bị nấu ăn trưa. Có thể Tuấn sẽ về.
- Em xin anh về - Hương nói - em phải về nấu cơm trưa cho mẹ.
- Cái Liên đâu?
- Nó lên quận nộp hồ sơ xin đi lao động bên Đức.
- Hương tài nhỉ. Xin cho Liên đi Đức th́ giỏi quá.
- Anh Huy lo cả đấy. Cái Liên đi được là em đỡ gánh. Em th́ người ta cho đi cũng không dám đi. Em c̣n mẹ. Cái Liên đi được th́ mừng quá.
Huy lấy được con bé này là tốt phúc - Thảo nghĩ - Nó sẽ làm biến đổi đời thằng bé lúc nào không hay.
- Hương này - Thảo đột ngột - Lấy thằng Huy đi.
- Em mà lấy anh Huy th́ bọn em đuổi anh ra khỏi nhà. Anh và anh Tuấn ở vào đâu bây giờ?
- Ra nhà hát hay ga tàu hỏa. Lấy nó đi.
- Nhưng anh ấy chẳng lấy em đâu. Cả hai nghèo rớt mùng tơi, rồi ôm nhau mà chết đói. Anh Huy muốn lấy vợ giàu cơ.
Thảo nghe được âm vang của t́nh yêu nguyên thủy. Thứ t́nh yêu không pha trộn, không màu mè. Tươi mát như giọng nói của Hương. Hương ngồi trên chiếc ghế thấp. Lần đầu tiên anh thấy Hương đẹp. Anh sửng sốt nhận ra điều đó.
Thảo không nhớ tŕnh tự xẩy ra thật chính xác. Ngay lúc đó là người công an hộ tịch quen biết bước vào. Rồi đến ông tổ trưởng. Theo sau là hai người mặc thường phục. Mặt mũi họ rất không b́nh thường. Anh công an hộ tịch nhếch mép chào, ông tổ trưởng gọi tên Thảo. Hai người kia im lặng.
- Anh Thảo - người công an nói - Huy đă bị bắt.
Thảo nh́n Hương. Hương vẫn ngồi trên ghế. Như là cô chưa hiểu người công an nói ǵ. Rồi mặt Hương tái dần.
Thảo không ngạc nhiên. Anh chỉ nghe mơ hồ câu hát của Huy: "Một thế hệ không buồn - Tôi là cái bát...". Cái bát đang vỡ - Thảo nghĩ.
- Đề nghị anh cho khám nhà - người công an nói với Thảo.
- Xin cứ tự nhiên - Thảo nói, chỉ sợ người ta thu mất bản thảo cuốn sách đang viết dở - Trong nhà có một số đồ đạc không đáng kể của tôi.
- Anh yên tâm - người công an nói.
Có tiếng thét:
- Anh ấy tội ǵ mà bị bắt? Tại sao bắt anh ấy?
Hương khóc thành tiếng rồi lịm dần. Như tất cả can đảm đă bị đốt cháy hết trong tiếng thét. Một trong hai người mặc thường phục nói:
- Cô này là ai?
- Em họ tôi - Thảo đáp.
Người công an đường phố đọc lệnh khám nhà. Ông tổ trưởng là người làm chứng. Hai người mặc thường phục bắt tay vào việc. Một người lục lọi. Một người ghi. Những ǵ của Thảo th́ anh nói: "Của tôi". Mấy con chuột nhắt chạy nhắng lên trong đống sách vở, quần áo.
Cuộc khám nhà xong chóng vánh. Điều nguy hiểm nhất th́ không được ghi vào biên bản: Cái Nghèo. Trong nhiều trường hợp, đó là nguyên nhân của tội ác.
Những người khám nhà có vẻ không vui. Trừ anh công an đường phố là bồ của Huy. Ông tổ trưởng không vui. Chắc ông cam đoan rằng trong nhà phải có một quả bom khinh khí. Hai người lạ mặt thất vọng. Họ lần lượt chào Thảo lần lượt đi ra sau khi đọc biên bản cho anh nghe và bảo anh kư bên cạnh người làm chứng.
Hương hồi tỉnh:
- Làm thế nào bây giờ anh Thảo?
- Cái bát không đựng phở được nữa - Thảo nói.
Anh nh́n lên b́a lịch. Hôm nay thứ sáu, ngày mười ba.
Thảo hiểu không nên hỏi nhà chức trách lúc họ đến khám nhà là Huy đang bị giam ở đâu. Nhất định rồi anh sẽ biết bằng cách nào đó. Anh bảo Hương về nhà, yên tâm. Lúc nào cần đến anh sẽ tới hoặc nhờ người gọi.
Đến chiều Tuấn vẫn chưa về. Hôm nay là ngày Bích mời hai anh em đến chơi. Quên hỏi Bích là có được mời cơm chiều hay không. Chắc là có. Vả lại, muốn ăn th́ cứ ngồi vào ăn, chẳng có vấn đề ǵ.
Ba giờ chiều có một thanh niên cỡ tuổi Huy đến gặp Thảo. Anh ta ăn mặc lịch sự, sang trọng nữa là khác. Mơ hồ chút râu mép như một vệt mực tàu hai bên nhân trung. Anh ta đưa cho Thảo mấy chữ của Huy. Chắc là bức thư được phép gửi, tờ giấy khá to xé trong vở học tṛ. Chữ nghĩa ngay ngắn.
Ông anh kính mến,
Thế là Huy em bị gẫy cầu. Ông anh yên tâm. Em đâm gần chết một thằng đểu. Gần chết thôi, em không muốn giết hắn làm ǵ. Buồn đời, hắn lại là con một ông to. Khéo mờ đời v́ bố hắn. Nhưng lũ cậu ấm này th́ phải dạy dỗ bằng dao mới nên người. Người ta hỏi em có súng ở nhà không? Chắc là họ đă đến khám. Em chỉ sợ ông anh có giấu khẩu nào để dùng riêng không? Gửi quần áo cho em. Bảo Hương đưa cơm từ ngày mai cho em. C̣n anh th́ thích gửi ǵ cứ gửi. Không ngờ chiếc dao nhíp nội mà bén thế. Hàng của ta làm cũng chất lượng đấy chứ, ông anh. "Chỗ em ở anh hỏi thằng bạn em ấy".
Con một ông to mới phiền. Thảo nấu cơm lúc ba rưỡi chiều. Cho vào cặp lồng với một ít thịt kho. Anh nhớ ra là có quen một anh công an ở quận Hoa Lư, nơi giữ Huy. Quen sơ sơ thôi. Nhưng quen chút ít vẫn c̣n hơn không quen. Anh chờ Tuấn về. Anh định rủ Tuấn cùng đi đưa cơm cho Huy rồi đến Bích. Cái ṿng quay bí ẩn cuộc sống. Mi cứ quay, cứ giở hết tṛ. Bất ngờ này đến bất ngờ khác. Riêng trrường hợp Huy th́ chẳng bất ngờ chút nào. Cầu Trời cho cậu ấm kia đừng mệnh hệ nào th́ đỡ.
Tuấn về lúc bốn giờ. Anh nhảy bổ vào nhà:
- Thằng Huy bị bắt rồi phải không?
- Cởi quần trả cho nó đi - Thảo nói - Thay quần mới vào rồi cùng đi đến chỗ nó.
- Cậu quên chiều nay Bích mời đến chơi à?
- Năm giờ chiều. Qua chỗ thằng Huy rồi đến Bích.
Tuấn cởi chiếc quần của Huy, thay chiếc JEAN Thảo mua lúc sáng. Quần rất vừa. Tuấn đăm chiêu. Anh nhớ lại ngày bị bắt. Như lên một con tàu vũ trụ rời xa quả đất. Xă hội loài người lùi lại tất cả phía sau. Anh nói:
- Bọn trẻ thời nay chui vào tù nhiều quá. Chán thật!
Anh ngả người dựa vào lưng xa lông, ngửa mặt lên trần
- Thằng Lanh vẫn chưa được ra.
- Cậu đến chỗ nó về à? - Thảo hỏi.
- Đến Viện kiểm sát. Hỏi họ chuyện thằng Lanh. Nó nhất định không chịu khai thằng bạn. Nó chơi tṛ quân tử. Nhiều lúc tớ thấy nó đúng. Không nên làm biên chế nhà tù quá cồng kềnh.
- Nhưng người ta phải hiểu sự thật chứ?
- Pháp luật mà. Sự thật nằm trong lôgích của lời khai.
Thảo lúi húi gói mấy bộ quần áo, đồ lót, khăn mặt, tất cả đều hàng Thái. Của Huy thứ nào cũng xịn. Bàn chải đánh răng Nhật. Thêm một cái ca nhựa nữa. Hai người ra đường, đến công an quận Hoa Lư.
Người công an Thảo quen sơ đang trực ban. Thảo rút ra hai điếu ba số. Anh hỏi chuyện Huy.
- Nó là em anh à?
- Em vợ - Thảo nói - giúp ǵ được không?
- Chịu. Bọn chúng nó thanh toán ân oán giang hồ.
- Thằng kia con ai?
- Con ông phó chủ tịch. Thủy thủ viễn dương
- Các vị ấy say mê ngành đường biển thật - Thảo nói.
- Cả du lịch, thương nghiệp nữa. Họ yêu chủ nghĩa xă hội hơn anh với tôi mà - anh công an chua chát.
- Thằng kia chết không?
- Không. Chỉ nhừ đ̣n, mất ít máu. Nhưng máu thằng này đắt lắm đấy.
- Cám ơn Chúa - Thảo nói - Nó chết là thằng em ḿnh mờ đời.
- Người ta đang muốn lần ra nhiều chuyện sau vụ này. Thằng em anh đi lâu đó.
- Có nên tin cho chị nó biết không?
- Tùy anh. Nghe nói anh ly dị rồi?
- Rồi. Có cách ǵ rút thằng Huy ra được không?
- Sở nhúng tay vào rồi. Em nói là người ta nhốt nó đâu chỉ riêng chuyện con dao nhíp.
- Rắc rối quá đi mất. Chạy được không?
- Khó lắm. Tóe loe ra rồi. Máu cậu ấm nhóm đặc biệt.
Thảo không được gặp Huy. Đành gửi các thứ lại cho anh công an. Tuấn ngồi chờ ở quán nước ngoài cửa đồn. Anh đăm chiêu như con bói cá.
Hai người đi dọc vỉa hè đường Lê Hoàn, ra phố Bờ Sông.
- C̣n một việc chưa xong - Tuấn nói - Đi chưa thật yên tâm lắm.
- Ăn phở à? Hay chờ ông Đầu Ḅ khỏi bệnh ăn bát phở nạm rồi hẵng đi.
- Không phải chuyện đó. Ḿnh chưa rơ thằng kia là ai?
- Để làm ǵ cơ chứ?
- Để phân biệt. Sống tức là phân biệt. Thời bao cấp cũng c̣n phân biệt cán bộ từ A cộng đến E trừ. Lúc cậu tịch người ta sẽ theo bậc lương mà xếp cậu được chôn vào chỗ nào đúng tiêu chuẩn.
- V́ hàng hóa thiếu, không đủ cho mọi người. Thông cảm - Thảo nói.
- Nhưng c̣n đất chôn th́ sao? Cũng thiếu à?
- Ḿnh cóc quan tâm đến chuyện đó. Khi ḿnh chầu ông bà cậu t́m một cái ngă ba đường chôn ḿnh rồi trồng lên một cây đa. Cho ăn mày họ ngồi trú nắng.
- Cậu không sợ thiệt tḥi à?
- Ḿnh chẳng thiệt ǵ. Cây đa chắc tươi tốt phải biết. Mảnh bằng kỹ sư, danh hiệu nhà văn cộng với năm mươi bảy kư lô thịt loại một, cây nào chả tốt. Thiếu chăng chỉ là cái mật.
- Yên trí - Tuấn nói - Tớ sẽ không bán mật của cậu cho bọn chơi gái thành thần ở Hồng Kông đâu.
Thảo im lặng.
- Chuyện ghê gớm ấy có thật à? - Tuấn hỏi.
- Cậu đă tận mắt thấy thằng Huy trao cả gói đêm hôm kia rồi. Thời buổi này người ta có gan làm tất cả mọi chuyện. Nếu người Trung Quốc cần đồng th́ chúng nó sẵn sàng cắt dây điện thoại và cáp ngầm đi. Nếu bọn dâm đăng cần thuốc kích dục th́ chúng nó đưa mật người đi bán.
- Thôi không nói chuyện đau đầu ấy nữa - Tuấn nói - Cái ǵ đáng sống th́ sẽ tồn tại. Hoài nghi là vô ích. Khẳng định cũng chẳng thuyết phục được ai. Đối với tớ, mỏ vàng là một phương hướng thú vị. Cái đó cha anh chưa kịp sờ đến.
Họ đi dọc Bờ Sông. Những bè gỗ thông Xi-bê-ri rập rờn trong thứ nước đục, nổi váng. Thảo nhớ tới phim Sám hối, chắc là nhờ Pêrétxtrôika mà những cây gỗ này không có khắc tên người. Thảo nhớ những cây gỗ này không có khắc tên người. Thảo nhớ những cây bạch dương Nga, những cây sồi cô độc, sừng sững trên cánh đồng lúa mạch. Anh đă sang Nga một lần. Không thể quên được người Nga, phong cảnh Nga nếu anh đă đến đó một lần, nếu anh đă đọc Gôgôn, Lécmôntốp và Paxtecnak. Tên thị trưởng kia đă nhân danh ai mà đầy đọa những thiên tài Nga trong tù đày và máu? Nó nhân danh tương lai chăng?
- Theo cậu, Bích là người thế nào? - Tuấn hỏi đột ngột.
- Séc, tiền mặt, sắc đẹp hấp dẫn, rất charnelle và món ăn ngon cho những người không thích ba thứ kia. Một bầy ong đực sang trọng vo ve quanh cái tâm điểm là bà chủ.
- Nếu cậu dùng điệu ngữ ấy lần thứ hai th́ tớ sẽ đấm vỡ mặt cậu cho mà coi. Cậu không hiểu ǵ Bích hết.
- H́nh như Bích mê cậu lắm phải không.
- Có. Cô ấy tốt hơn là người ta đồn đại.
- Không có thằng dê cụ nào đến đó lại chịu về không.
- Đừng nghĩ bậy, Thảo. Bích không dễ dàng như cậu nghĩ đâu. Đó là cái được của Bích. Một đường lối sáng suốt. Được tất cả nhưng không chịu mất cái chủ yếu nhất. Và biết khuyến khích niềm hy vọng và hưng phấn của dân chúng.
- Trừ những lúc bà chủ cần trị bệnh nhức đầu.
- Cái đó ḿnh không biết - Tuấn nói - nhưng cũng có thể. Đó là vấn đề cân bằng sinh thái chứ không phải phạm trù đạo đức hay chính trị.
- Bích ru ngủ bọn dê cụ bằng phương tiện ǵ nếu cô ấy vẫn là nữ đồng trinh? - Thảo hỏi.
- Đường lối xử thế của Bích dựa trên cơ sở công nghiệp dệt và mỹ phẩm Thái Lan. Tư nữa cậu sẽ được ngắm Bích trong một bộ đồ mặc trong nhà tuyệt vời. Tuấn nói, anh nhớ lại cái đêm nhục nhă nọ khi Bích khỏa thân trong vải và anh học được bài học cay đắng về sự khác nhau rạch ṛi giữa t́nh dục và t́nh yêu. Anh không tin Bích c̣n là một nữ đồng trinh như Thảo tưởng tượng. Nhưng anh tin Bích chỉ dâng hiến một lần, cho anh và anh đă không thể nhận. Anh tin điều đó. Tuấn thấy nghẹn ở cổ. Anh muốn làm cái ǵ đó để quên đêm hôm ấy đi. Nhưng anh biết là không thể làm ǵ được. Anh lại nghẹn ở cổ và ho một tiếng khàn khàn.
- Hay là đừng đến Bích nữa, Thảo - anh nói.
- Nên đến, nếu cậu thấy Bích có lư.
- Ḿnh cũng nghĩ là cô ấy có lư. Cô ấy biết sống hơn cả chúng ḿnh. Phải có bản lĩnh lắm mới duy tŕ được cái xă hội mini nhưng ghê gớm đó. - Tuấn thầm nghĩ là không thể quay về được mà phải đến đó.
- Tất nhiên, cô ấy có lư. Miễn là đừng tắt kinh đột ngột.
- Cái đó th́ khỏi lo. Thời đại kỹ thuật mà. Bích c̣n dưới trướng một tay bác sĩ chuyên giúp đỡ những vị đạo cao đức trọng lúc gặp khó khăn. Ông bác sĩ này làm việc đó rất nhanh nhưng biết giữ bí mật rất lâu.
Thảo ḥa nhập nhanh với giọng điệu chua chát cố hữu của Tuấn:
- Người đàn bà lẳng lơ là cái kính chiếu yêu tuyệt vời dành cho bọn đạo đức giả.
Họ vấp phải một chiếc U-át mui dính bụi đường và nhận ra là đă đến cái ngơ rẽ vào nhà Bích ở phố Bờ Sông.