Sông nước đời thường

Truyện ngắn của Nguyễn Quang Thân

 

Năm đó bố tôi không bệnh tật ǵ mà chết, gọi là chết đói cũng được. Làng đ̣ dọc chuyên chở khách buôn và củ nâu từ chợ Phố xuống Vinh chết già một nửa. Những người chết đầu tiên trong các làng là thợ rèn, sau đó đến phiên những người đi đ̣ dọc, trong khi những người này chết đói th́ dân vạn chài ven sông Phố ăn cá nướng trừ bữa. Rồi đến họ cũng chết. Cuối cùng là nông dân. Cả một vùng ven sông Phố chết văn người. Bến sông vắng ngắt. Chỉ có những con ngựa Nhật thả rong gậm cỏ. Chúng cũng bị giết thịt. Người ta biết chắc chắn là ăn thịt ngựa vào sẽ đi ỉa chảy mà chết ngay, nhưng dù thế nào th́ cũng có cái tọng vào mồm mà nhai cho đỡ cơn đói. Cho đến lúc không c̣n ai đủ sức cầm dao mổ ngựa nữa. Và những con ngựa Măn Châu lính Nhật bỏ lại cũng tự chết, xác kềnh càng ven bờ sông không ai ḍm ngó ǵ đến.

*

*     *

Vậy là chỉ c̣n mẹ tôi và tôi. Mẹ không c̣n sức lực ǵ, cứ thả "nốc" xuôi sông Phố. Không có tiền nộp để qua âu thuyền Bến Thủy vào thành phố Vinh, mẹ tôi cứ để thuyền trôi ra biển. Một ông vạn chài Cửa hội góa vợ, cột thuyền của chúng tôi vào thuyền của ông. Ông nuôi hai mẹ con tôi. Rồi ông lấy mẹ tôi làm lẽ. Cá không đánh được. Cả nhà lại đói. Bà vợ cả đánh ghen. Một hôm bố dượng bảo tôi: "Tao không có chi cho mi ăn nữa. Cũng không thịt mi trừ bữa được. Tao thả mi lên bờ rồi vô Vinh mà kiếm ăn. Đừng cho mẹ mi biết. Nếu có chết đói th́ nhớ phù hộ cho mẹ mi và cho tao!" Tôi “dạ" rồi lên bờ.  Vinh th́ khó chết đói hơn. V́ người đông như kiến. Mỗi người đánh rơi một hạt cơm cũng đủ nuôi được bao nhiêu người. Tôi vẫn sống. Cứ sống. Gan ĺ  bươn chải đủ cách. Cách hay làm nhất là ăn xin. Ăn xin cũng có số. Có người xin được, có người không. Tôi thường được nặng bị hơn kẻ khác. Mới bảy tuổi, tôi nuôi một bà già. Bà thường bắt rận cho tôi, ăn với tôi những miếng bánh chưng dính đầy cát người ta đánh rơi xuống đất hay những vốc cơm thừa, hạt khô hạt nhăo, hẩm trắng lẫn lộn, nồng nặc mùi bao dứa Sài G̣n. Rồi ở ga Vinh có những đoàn tàu chở người vào Nam đánh nhau với Tây. Tầu Nam tiến. Tôi trốn lên toa chở than, đi đến đèo Cả, tức là hết đường tàu chạy th́ thôi. Các anh bộ đội nhặt tôi về. Nhỏ con quá, biết làm ǵ bây giờ. Dù sao th́ không bỏ tôi ở đâu được. Tôi trở thành "chú liên lạc" từ đó. Bộ đội ta đánh nhau một thời gian th́ lên Tây nguyên. Các anh bộ đội gửi tôi về Bắc trên chuyến tàu hỏa cuối cùng. Nó khật khừ hàng chục ngày dọc đường như người ốm dở, chạy rồi ngừng, chạy, lại ngừng, tưởng chúng ngừng hẳn nhưng rồi lại chạy cho đến Ninh b́nh. Th́ chết. Tôi đành xuống Ninh B́nh. Đi ăn xin, chiều ra sông Đáy tắm, tối lên chùa Non nước ngủ. Một ông chủ thuyền đinh thấy tôi bơi giỏi bảo tôi lên thuyền làm việc vặt cho ông. Thuyền ông buôn gạo, hái ra tiền. Suốt cả thời chống Pháp tôi là bạn sào, đứa ở và về sau là chồng cô con gái thứ hai của ông chủ. Người yêu của tôi tên là Hồng, đằm thắm, nở nang và trông như con ngựa non. Chúng tôi làm t́nh với nhau lần đầu tiên trong khoang thuyền, trong lúc ông chủ và những người khác lên phố xem hát. Năm ấy tôi bước vào tuổi hai mươi, lông mới mọc, ngứa ngáy và thèm đàn bà suốt ngày.

Sau ngày giải phóng thuyền ông chủ tôi hợp đồng chở đá từ núi Cánh Diều lên Trung Hà rồi ngược sông Đà, thả xuống chân kè Thái Bạt. Sau đó lại lùi theo sông Hồng, xuống Cố Đô, bên này Việt tŕ, rồi Bồng Lai, Yên Cảnh, Thường Tín. Công việc dài như đê sông Hồng, làm quanh năm không hết.

Tôi không thể quên những ngày đó. Ngược nước, im gió. Chúng tôi buộc chăo đay vào cọc chéo ở mũi kéo thuyền đi suốt ngày đêm. Tôi, Hồng, Đến và Phải. Tất cả bốn đứa. Đứa nào cũng xấp xỉ hai mươi, cũng khỏe như ngựa, như mọi thằng bạn sào, Da bóng như cái chày giă gạo gỗ lim, ngực cu gáy, vai lơm mấy đường do giây kéo thuyền đè lên. Cả hai đứa đều mê Hồng. Thằng Đến th́ mê thật, mỗi lần ngồi cạnh Hồng, mặt nó ngây dại như uống phải cà độc dược. C̣n thằng Phải th́ cứ nh́n cái mắt hau háu của hắn tôi cũng biết là hắn chỉ thèm đè ngửa  Hồng ra. Hay là hắn yêu theo kiểu của hắn. Cả hai đứa chỉ mang máng có chuyện ǵ đó giữa tôi và Hồng chứ không biết ǵ cụ thể.

Sông Hồng bát ngát phía tay trái chúng tôi. Trời tháng bảy oi nồng. Nước lũ trung phục cuồn cuộn chảy, đỏ ngầu dưới ánh trăng. Những cây đại ngàn to lớn, cành lá xum xuê với những cái rễ một người ôm trôi lẫn xác người chết. Ca-nô Thuận Hưng đắm ở Việt Tŕ. Làng ven sông Hồng đang cải cách ruộng đất. Có những cái xác bị trói cánh khuỷu đàn ông và đàn bà. Chúng tôi rạp người về phía trước, gấp khúc lại, tay trái duỗi ra sau, đè lên dây chăo. Chăo cũng run bần bật. Hồng đứng đầu giây. Rồi đến tôi. Sau đó là Phải. Cuối là Đến. Không một chút gió để căng buồm đă đành. Mà cũng không có ǵ làm mát nổi bốn tấm thân tắm trong mồ hôi của chúng tôi.

- Nghỉ! chờ gi...ó.gi...ó!

Từ dưới ḍng sông rực sáng trong ánh trăng, tiếng ông chủ ngồi cầm lái gọi vọng lên bờ. Chúng tôi đang qua một chỗ dốc đứng. Nước xoáy sát bờ kéo theo từng đám bọt đen đúa, rều và rác nhớp nhúa. Thỉnh thoảng một miếng đất dễ đến nửa sào rơi ầm một cái xuống sông, cuốn theo đám cây mít già đời. Sông thường đổi ḍng trong đêm.

Cái chăo cột vào gốc một cây si thỉnh thoảng run bắn lên như có ma quỷ nào giật. Chúng tôi tu nước nước trong quả bầu mang theo, lấy áo lau mồ hôi, vo viên thành cục vứt xuống đất. Người cởi áo cuối cùng là Hồng. Chỉ c̣n một cái áo lót ba lỗ dệt riêng cho con gái trên người. Ánh trăng chập chờn bờ sông. Cái áo lót mỏng như lẫn vào da thịt. Tôi hỏi Phải:

- Mày nh́n ǵ?

Thằng Phải rời mắt khỏi chiếc áo lót của Hồng, lia sang tôi:

- Tao ngắm của Trời, mắc ǵ mày?

- Này, nói cho mà biết, c̣n giương mắt cá mương ra như thế nữa th́ tao cho tṛng đen bay ra khỏi mắt đấy.

Tôi cảm thấy giọng ḿnh nặng chịch như đang khạc những ḥn đá ra khỏi cổ.

Phải đứng dậy.

- Cái thằng đụ chịu mà láo! Mày đụ cái Hồng rồi, phải không? Khai đi con.

Tôi không nh́n thấy Hồng phản ứng ǵ trong ánh trăng. Nhưng tôi không thể để thằng chó dái này làm nhục hai đứa chúng tôi. Tôi thộp cổ Phải:

- Mày nh́n thấy tao đụ chịu bao giờ, thằng mặt dày không có phao câu kia?

- Thách hả, dân đ̣ dọc xứ Nghệ?

Rồi nó pha giọng Nghệ của tôi, nghêu ngao:

- Trăng lên khỏi núi mui Rùa - Cho anh đụ chịu đến mùa trả khoai! Có phải một thằng xứ Nghệ đụ chịu rồi đẻ ra mày không? Mà ngay cả khoai liệu có mà trả không nữa!

Tôi tống vào mặt thằng Phải một quả. Nó ôm mặt, không đấm lại. Rồi nó lết đến, quỳ xuống trước mặt Hồng:

- Hồng! nó lừa em c̣n anh th́ yêu em! Em nói một tiếng anh đánh chết nó liền trước mặt em.

Hồng bảo nó:

- Xin lỗi người ta đi.

- Đừng bắt anh làm thế. Anh gây với nó là v́ em.

- Th́ ra chỗ khác mà đánh nhau. Nhục lắm!

Phải đứng dậy, bước đến chỗ tôi:

- Có giỏi th́ ra kia.

Tôi lầm ĺ bước tới đám đất trống. Cát trắng mờ mờ. Hồng vẫn ngồi yên, nh́n theo. C̣n Đến th́ run như giẽ. Chúng tôi quần nhau một trận. Tôi thấy ḿnh mạnh mẽ và nhanh nhẹn như con báo non. Tôi không thể thua thằng này trước mặt Hồng. Tôi gập người húc cả cái đầu vào bụng thằng Phải. Nó ngă sóng soài xuống đám cát. Dưới sông có tiếng gọi:

- Đi thôi... ôi...

Tôi lấy tay và cả chiếc áo cộc lau máu trên mặt, bảo Hồng:

- Đợi thằng này dậy cái đă.

- Cứ đi rồi nó theo sau cũng được - Hồng nói.

Phải bật ngồi dậy. Nó dụi mắt. Tôi không nhận ra khuôn mặt trước đây của nó nữa. Máu me và sưng vù. Nó lảo đảo đứng lên:

- Hồng ơi, em tệ lắm. Em định bỏ anh chết ở đây thật ư?

Chúng tôi lại cầm chặt sợi dây chăo. Kéo thuyền ngược hơn hai mươi cây số dọc sông Hồng suốt đêm. Thằng Phải không nói một lời. Hai hôm sau chúng tôi đến Bất Bạt giao đá cho công trường. Ông chủ ôm một bọc tướng về. Chúng tôi nhận tiền công. Tôi rủ Phải đi ăn bún, quán bún thịt cầy mới dựng từ ngày có công trường thả kè. Ăn xong, Phải nói:

- Mày làm lành với tao hả? Có mỗi con Hồng mà hai đứa th́ thừa quá. Tao đi đây. Chủ ca-nô An Sơn ở Hải pḥng rủ tao làm cho ông ta. Tao chào mày, tha cho mày tội cái đêm mày định giết chết tao!

Tôi nói:

- Mày đi là phải.

*

*     *

Ông chủ biết chuyện chúng tôi khi Hồng có thai. Rồi ông cho chúng tôi cưới. Mười ba mâm mời các chủ thuyền và bạn sào đoàn thuyền chở đá kè. Cả cán bộ công trường nữa. Ba tháng sau th́ ông chết. Đến thấy bơ vơ, sang thuyền khác làm chân sào. Hôm đi hắn khóc. Tôi biết Hồng đă lấy mất hồn thằng bé từ lâu.  Hồng kể, Đến làm chân sào cho bố Hồng từ năm lên mười, hai đứa cùng tuổi. Năm mười ba, hai đứa ngủ trên mui thuyền. Giữa đêm, Hồng thấy có cái ǵ cứng như que gỗ cọ cọ vào mông, Đến th́ nằm nghiêng ôm chặt lấy ḿnh. Một lúc thấy quần bị ướt. Hồng kêu to: “Thằng Đến đái dầm!” Đến bừng tỉnh, nhảy tơm một cái xuống sông, biến mất như ḥn đá. Ông bố leo lên mui, chiếu đèn pin soi chỗ mui thuyền thâm một đám như nước cốt dừa, lắc đầu: “Từ nay không được ngủ chung nữa!” Rồi ông chụm tay lên miệng gọi Đến. Nó đă bơi lên bờ, chạy theo con thuyền xuôi nước đang trôi phăng phăng. Bố Hồng ghé thuyền cho nó lên. Từ hôm đó hễ chạm Hồng là mặt nó đỏ như gấc. Lúc ra đi Đến nh́n Hồng như một con chó nh́n chủ khi mang ra chợ bán. Rồi lấy hết can đảm nó nói: “Chưa ngủ được với em lần nào, tôi ân hận suốt một đời”. Đi. Hồng đẻ một đứa con trai nhưng không nuôi được. Chúng tôi buồn, bỏ đoàn thuyền chở đá kè, bán thuyền to mua thuyền bé xuôi ngược sông Hồng, sông Luộc, sông Trà Lư t́m hàng lẻ để chở. Nhiều lần chở vật tư cho các công tŕnh thủy lợi ven đê.

Rồi có tin là các thuyền phải vào hợp tác xă. Hồng bảo tôi:

- Không vào. Hai vợ chồng một cái thuyền vào ra ǵ!

Tôi nói:

- Cả nước người ta vào. Ḿnh ở ngoài sao được.

Hồng nói:

- Cả nước vào, tôi không vào th́ sao? Đồ hèn!

Chúng tôi không đậu vào bến nào lâu. Bốc xong hàng là cho thuyền rong ruổi. Nhưng kiếm ăn rất khó khăn. Thuyền th́ bé. Các cơ quan nhà nước ngại mướn thuyền “cá thể” ngoài hợp tác. Vả lại, phải nói dối, phải trốn tránh nhiều. Nhưng liệu có trốn măi được không? Suốt một giải lưu vực sông Hồng đâu cũng có tổ chức hợp tác, biết chạy vào đâu? Có lúc chúng tôi làm thuê cho một hăng ca-nô lớn ở Hải Pḥng. Hăng này cũng đă vào công tư hợp doanh. Họ cột thuyền chúng tôi cùng với những chiếc khác kéo đi. Đi đâu, về đâu, chở hàng ǵ đều do họ quyết định. Chúng tôi chỉ lĩnh một số tiền c̣m, gọi là tiền công và tiền khấu hao. Được vài chuyến, Hồng bảo tôi:

- Tôi là chủ thuyền mà phải làm đầy tớ cho người ta. Nhục mà không ăn thua. Thôi đi!

Chúng tôi lại tách ra, lại chui lủi, đơn độc t́m khách hàng, bến đỗ. Vất vả mà cứ như đi nhặt cơm thừa canh văi. Rồi một đêm, ở Thái B́nh, phía dưới cầu Bo một đoạn, có tiếng súng bắn và tiếng ca-nô. Một chiếc thuyền căng buồm lướt qua chỗ chúng tôi gọi với sang: "Chạy đi! Ca-nô đi gom thuyền cá thể đấy!". Chúng tôi từng nếm cảnh này ở Nam Định rồi, mấy lần đều chạy thoát. Họ bắt được th́ phải tịch thu sổ hành then. Cột thuyền vào một chỗ, bắt học tập chính trị, “xây dựng chủ nghĩa xă hội, chiếu cố miền Bắc, giải phóng miền Nam”, tự đóng tiền ăn, tiền bút giấy, đến lúc chịu vào hợp tác xă mới thả ra. Hai vợ chồng kéo buồm. Gió Tây Nam thổi thuyền chúng tôi băng băng về phía cửa Trà Lư.

Tôi cầm lái. Hồng đứng đằng mũi. Chân trời trước mặt sáng bừng nhờ biển đang tới gần. Hồng vịn một tay vào cột buồm, mái tóc xơa trong gió trông như một nữ tướng trước hàng quân. Đó là một ngựi đàn bà khác biệt, có thể làm đàn ông mê mẩn v́ những cái không đâu vào đâu và sau đó th́ ngoan ngoăn trước cô ta như một con chó con. Nếu anh phản ứng lại v́ danh dự của một thằng chồng th́ ngay đêm hôm đó cô ta trở lại là một con mèo dịu dàng, quyến rũ, rồi bất thần vồ lấy anh như một con hổ cái lên cơn, nghiến ngấu anh trong ṿng tay và những cơn băo dữ dội và ngọt ngào cho đến lúc anh lặng lẽ quy hàng trong một nỗi mệt mỏi đầy khoái trá mà anh không bao giờ quên được. Sau cái đêm anh bị đắm như một chiếc lá giữa ḍng thác bấn loạn của cơn cớ yêu đương ấy, anh biết rằng anh măi măi là một con chó của cô ta. T́nh cảnh đó kéo dài cho đến lúc anh thấy ḿnh chỉ c̣n là một miếng giẻ, sức cùng lực kiệt, ư chí nhăo nhoét. Tôi biết Hồng trong trắng. Tôi biết ḿnh là người đàn ông duy nhất của Hồng. Vậy th́ cái cơn băo dịu ngọt ấy đến từ đâu? Không phải từ kinh nghiệm của những người đàn bà trải đời. Mà từ sông nước và cuộc sống phóng túng tự do trên sông nước, từ cái đầu mù chữ và một ḍng máu thủy thần chưa bị pha trộn. Một đêm, sau khi tôi đă thở hắt ra và con thuyền đă hết cḥng chành. Hồng lặng lẽ vuốt tóc tôi rồi phá lên cười.

- Cười ǵ thế, con điên? - Tôi hỏi.

- Mới thế mà đă phờ râu ra. Thế mà gọi là trai xứ Nghệ. Này, trong quê anh có cái câu ông Phải nói ấy, thật à?

- Câu ǵ?

- Có phải mùa nào cũng chỉ có khoai là khoai phải không?

Tôi nhớ ra câu ca dao thằng Phải nói dạo nào.

- Ừ, trên trời dưới khoai. Thuyền bố mẹ anh vẫn chở thuê khoai cho người ta đưa xuống tỉnh.

- Thế cái chuyện ấy có thật không? Cái chuyện ấy mà!

Nỗi ám ảnh dầy ṿ tôi. Bản thân tôi chưa hề nghe câu ca dao ấy. Tôi cũng chưa thấy ai phải nợ nhau về chuyện ấy bao giờ. Nhưng có một vùng đất cằn sỏi đá, mỗi năm ba tháng gió Lào rên rỉ, người và cây cối quắt queo tưởng đốt cháy được vậy mà cũng không có nơi nào hoa thơm cỏ ngọt bằng nơi ấy. Không có nơi nào con người dữ dội, tràn trề sức sống, yêu đương mănh liệt bằng nơi ấy. Và câu ca dao ấy là có thật, nhất định thế!

Tôi trở ḿnh, kéo Hồng xuống ngực tôi. Tôi phải đuổi nỗi ám ảnh cho Hồng. Câu ca dao và thằng Phải! Tôi biết bằng giác quan thứ sáu của người chồng là Hồng vẫn chưa quên thằng Phải! Tôi vồ lấy Hồng, nghiến ngấu như một con sói. Cho đến lúc cặp mắt Hồng lạc đi và những khát vọng t́m ṭi điều ǵ đó ở chân trời tắt ngấm. Từ hôm ấy, Hồng không hề nhắc tới câu ca cao hay thằng Phải nữa.

Thuyền chúng tôi vẫn băng băng trôi. Không phải là một mà là hai chiếc ca-nô đang đuổi gấp phía sau chúng tôi. Họ mở hết cỡ máy. H́nh như tất cả cơn cớ cuồng tín và sức mạnh của cường quyền thời đại đă biến thành mă lực đui mù máy móc truy đuổi thủy thần của tôi và chính tôi, đứa con hoang của một thời chết chóc và tao loạn. Không ai thắng nổi cơn cuồng tín tàng ẩn trong máy móc vô tri ấy.

Tôi run tay. Có tiếng súng bắn chỉ thiên phía sau. Rồi những viên đạn ṿng cầu đỏ rực thấp dần xuống gần sát mui thuyền. Thuyền nhẹ nhẹ hướng bờ. Tôi muốn đầu hàng.

Con thuyền không thể vượt qua được hai chiếc ca-nô. Một chiếc rẽ sóng bươn lên đón đầu. Có tiếng loa chát chúa: "Yêu cầu neo thuyền để kiểm tra. Yêu cầu neo thuyền kiểm tra!" Chiếc ca-nô vượt lên trước bỗng quay mũi lại.

Nó phăm phăm lao thẳng vào thuyền chúng tôi.

- Kéo lèo trái - tiếng Hồng hét phía sau lưng.

Tôi làm theo. Cọc bánh lái trèo trẹo. Con thuyền gạt ngang nước, uống trọn một cơn gió giật, băm vào bờ trái. Tôi chưa kịp trở tay th́ mũi thuyền đă húc cái ầm vào vỉa đá kè. Nước chảy ào ào vào khoang qua chỗ vỡ, con thuyền chúi mũi xuống đám đá. Hồng đă đứng sau tôi, vai khoác chiếc tay nải.

- Lên bờ chạy đi! Hồng nói.

- C̣n thuyền?

- Cho đắm mẹ nó đi c̣n hơn nộp hợp tác, c̣n th́ quay lại vớt sau!

Chúng tôi nhảy đại lên bờ, đi vào một con đường đá giữa hai hàng tre rồi biến mất trong một cái ngơ. Phía sau tiếng ca-nô lặng dần.

Đêm đó chúng tôi xin ngủ nhờ một gia đ́nh nông dân. Sáng tinh mơ cả hai ra đường để xin đi nhờ một chiếc xe tải lên thị xă Thái B́nh. Trong một cái quán đầu cầu Bo, Hồng mở tay nải lấy một xấp tiền, chia hai phần bằng nhau, rồi đưa cho tôi một phần. Hồng nói:

- Tôi không lận anh đồng xu nào. C̣n cái thuyền kể ra anh cũng có phần nhưng tôi đánh đắm mất rồi, sau này có dịp tôi sẽ đền cho anh. Anh với tôi không hợp. Anh luôn muốn vào cũi c̣n tôi muốn tự do. Bây giờ mà ôm lấy nhau th́ chết cả hai, nếu không th́ cũng cắn nhau suốt ngày. Thuyền không c̣n nữa, anh đường anh, tôi đường tôi, chia tay bây giờ để giữ lấy cái t́nh, c̣n chút nghĩa nào cũng khỏi mất nốt.

Ngừng một lát, Hồng nói thêm:

- Nếu người ta không kéo mất thuyền, tôi sẽ quay lại vớt nó lên. Rồi tính sau.

Chúng tôi cùng ra bến ô tô. Hồng nhảy lên một chuyến xe chạy đường Nam Định. C̣n tôi ra Hải Pḥng ngay hôm đó.

*

*     *

Tôi chỉ lang thang mất ba ngày th́ xin được vào làm ở một đoàn sà lan chạy đường sông. Tôi lại chui vào cũi. Lần đầu tiên tôi được lĩnh lương và tự thấy ḿnh sung sướng v́ ngoài công việc cực nhọc của một thủy thủ, tôi có cái ăn, cái mặc mà không phải lo nghĩ ǵ. Nhưng ḷng tôi nhớ Hồng khôn nguôi. Thằng đàn ông nào mà lại quên được một cô vợ như thế?

Tôi gắng gượng sống, làm việc, tham gia mọi chuyện đời, kể cả chuyển dầu, súng đạn và lương thực dưới mưa bom băo đạn trong chiến tranh. Nhưng càng ngày tôi càng hiểu ra một điều mà lúc chia tay Hồng tôi chưa kịp nhận thấy: tôi sống mà không có Hồng th́ cũng như là chết. Ngồi trên sà lan trong những chuyến đi dằng dặc với tốc độ lờ đờ, buồn tẻ, tôi thấy ḿnh đă để lại cuộc đời ở đâu đó, một cuộc đời nhọc nhằn, cay đắng, nô lệ cho một người đàn bà. Nhưng nó là chính cuộc đời tôi, số phận an bài cho tôi. Tôi đă mất nó trong cái đêm nọ trên sông Trà Lư khi tay tôi run và ư chí tôi mềm nhũn. Và cái khoảng trống vô bờ bến Hồng để lại trong tôi không biết bao giờ mới khỏa lấp được. Tôi đúng hay Hồng đúng? Tôi tự hỏi mà không hề t́m câu trả lời. Bởi v́ ai đúng hay sai th́ cũng chẳng để làm ǵ. Ai đúng hay sai th́ bây giờ tôi cũng không c̣n Hồng bên cạnh nữa.

Chúng tôi đi về, chuyến này đến chuyến khác. Chúng tôi tự vớt thủy lôi địch thả xuống để dọn đường mà đi. Chúng tôi c̣n bắc đại liên lên nóc ca-bin để bắn máy bay nữa. Đoàn sà lan của tôi được thưởng huân chương. Thuyền trưởng về thành phố báo cáo. Tôi không biết anh ấy báo cáo những ǵ. Chỉ biết lúc trở về chúng tôi được chia kẹo và mỗi người được một cái khăn tay. Thuyền trưởng mở đài nghe suốt đêm người ta nói về ḿnh, anh em thủy thủ trên các sà lan ca hát. Tôi ngồi nh́n họ, nghe họ, cũng như mọi chuyến đi khác, tôi làm như trâu lăn, làm những việc cực nhọc nhất, nguy hiểm nhất. Nhưng không nói một lời. Không ai biết tôi ôm mớ ǵ trong bụng, đang nhớ đến ai.

Thế rồi một đêm, trên sông Ruột Lợn. Chúng tôi chở than từ Ḥn Gai về Hải Pḥng. Chiến tranh đă kết thúc bảy năm rồi. Nhưng công việc th́ vẫn thế. Sà lan trôi trong đêm yên tĩnh, tối ṃ. Ngoài tiếng xế dịp của chiếc tàu đẩy, tôi không c̣n nghe được ǵ hết, cả tiếng sóng vỗ bên mạn cũng không v́ quen rồi. Đâu đó ở chân trời phía cửa Nam Triệu những phao đèn nhấp nháy. Và bến Cảng vẽ một đường sáng xanh lè phía xa.

Tôi ngồi bên mạn sà lan nặng mớn, canh chừng cho thằng bạn sang tầu đẩy đánh bài. Trên tầu đẩy thuyền trưởng vừa đón được một cô điếm nghe nói dạt từ Sài G̣n ra. Tám Bính luân hồi. Không biết mấy ông mănh đang làm ǵ với cô ta. Tôi dửng dưng và nguội lạnh.

Bỗng có một bàn tay trắng nhợt níu mạn sà lan cạnh chỗ tôi ngồi. Một người đàn ông đang quẫy dưới nước. Anh ta bơi đến từ phía sau nên tôi đă không nh́n thấy. Khi đă níu chắc được vào mạn sà lan, người đàn ông hổn hển nói:

- Cứu tôi mấy, anh!

Tôi kéo anh ta lên. Trên người y chỉ có mỗi chiếc quần đùi. Nước nhoang nhoáng chảy xuống chân, qua bộ ngực thủy thủ. Chưa kịp hỏi han, anh ta vội nói:

- C̣n một người nữa!

Tôi bấm đèn pin xuống nước và nh́n thấy một sợi dây ni lông nơi tay người đàn ông. Một cái can nhựa to cột cạnh thân người đàn bà. Người đàn ông bậm môi kéo vội chiếc can và người đàn bà vào sát mạn rồi cúi xuống, ôm xốc lên.

- Chết thật rồi! anh ta nói, khuỵ xuống, hai tay chống lên mép thuyền.

Cùng lúc tôi nhận ra người đàn bà. Hồng! Hồng của tôi, người tôi đă đánh mất, đă t́m kiếm hàng chục năm trời mà không thấy. Và thằng Phải, chính nó. - Phải - Tôi như một con chó điên tru giữa đêm hè - Mày làm sao đến cơ sự này?

Tôi vồ lấy cái xác của Hồng lắc đầu, hà hơi vào miệng. Nhưng người đàn bà của tôi, bà chủ của tôi, cơn băo dịu dàng của tôi đă chết. Chết thật rồi. Tôi lặng đi, buông tay ra. Chiếc đèn pin rơi tơm xuống sông Ruột Lợn. Bao nhiêu năm nay có một ư nghĩ dày ṿ tôi nhưng tôi muốn giấu cả chính tôi nữa. Đó là tôi luôn nghĩ rằng Hồng sẽ gặp được thằng Phải. Nhất định là như thế. Và tôi điên cuồng lên v́ ghen tuông. Nhưng bây giờ tôi b́nh tĩnh nh́n Phải. Tuy đêm tối, tôi biết nó cũng đă già. Cũng như tôi đă già.

- Hồng bắt đưa thuyền và cả đứa con trai sang Hồng Kông. Nhưng giữa đường thuyền đâm phải cọc đáy. Bây giờ th́ chết hết rồi. Chết cả rồi. Những mười hai mạng. Thằng con trai với chín người đi theo.

Lặng đi một lúc, Phải tiếp:

- Nó mười bảy tuổi rồi, Hồng bảo nó là con anh đấy.

Tôi cúi xuống Hồng: "Em ơi, bây giờ th́ em không c̣n phải chạy trốn nữa". Tôi cởi nút sợi ni lông vứt xuống sông. Đó là việc đầu tiên phải làm. C̣n những việc khác?

Chín giờ sáng mai đoàn sà lan mới về đến bến nhà máy Xi măng ;

 

1991