Vũ điệu của cái bô

Truyện ngắn của Nguyễn Quang Thân

 

Thế là không hy vọng ǵ nữa rồi. Nhà máy đóng giầy phá sản. Cả năm nay Hảo sẽ không có việc làm. Đề tài, số tiền trợ cấp ban đầu và bản quyền bán cho nhà máy tan thành mây khói. Khách hàng đă tẩy chay thứ giầy bong mũi của nhà máy trước khi loại keo dán tuyệt vời của Hảo qua được bát quái trận thủ tục.

Vậy mà cũng phải ăn, phải gửi tiền cho con gái lên Hà Nội học thêm, phải nuôi cái xe đạp tàng, hễ mó đến là ăn vạ tiền ngh́n. Rồi chén cà phê đen buổi sáng, quên nó một bữa là Hảo thấy ḿnh đang mọc đuôi ra.

Thế nào cũng phải làm một cái ǵ! Nhưng ngoài cái chuyên môn được ghi trong mảnh bằng phó tiến sĩ, Hảo không biết làm ǵ khác. Cũng không thể như Tứ, hoạ sĩ ở tầng dưới. Tứ thường không biết ngày mai ḿnh ăn ǵ, ăn ở đâu. Tứ nói: "Đói là con hổ, đừng nh́n nó, nh́n là nó vồ ngay".

Nhưng Tứ đă bước vào pḥng đúng lúc Hảo đang nghĩ đến anh, nhem nhuốc như cái xơ mướp nhúng vào thùng bột màu.

- Này cậu, có việc này hợp với cậu lắm. Nhưng pha cà phê uống cái đă.

Hảo lóng ngóng múc cà phê vào phin. Hay là Tứ rủ ḿnh làm bạc giả? Trông mặt y như đang thu vén quần áo để vào hoả ḷ.

- Việc ǵ thế?

- Giữ trẻ! Tháng một trăm t́ có ăn trưa. Được chưa?

- Tốt quá - Hảo nghi ngờ, chùm rẻ quạt toé từ mắt xuống đôi g̣ má - Món thơm thế đâu đến phần ḿnh. Với lại cơ quan...

- Th́ đă bảo người ta cần mà. Chăn một thằng bé ba tuổi, nó tập toẹ. Vừa chăn vừa dạy tiếng Anh để lớn lên biết đọc tên các công ty trong phố và phân biệt được nhà vệ sinh nam nữ ở sân bay. Việc cơ quan th́ để tớ gà cho. Đăng kư một đề tài thật kêu, đại khái thế này: "Ném một cái nh́n vào quy tŕnh chế tạo keo dán mũi giầy ở địa phương ta", nhớ là phải có chữ ta, không cần xin trợ cấp, xin hai năm ngồi nhà nghiên cứu, được chưa?

Không bị Tứ rủ đi làm bạc giả là phúc rồi. Hảo đăng kư đề tài, anh có chữa lại vài chữ của Tứ. Ném một cái nh́n, không được. Cuối cùng: Tiếp cận hyperbole tính duy vật biện chứng... song ngữ: Faire une hyperbola... (tiếng Pháp) và To take a hyperbole... cộng thêm hai trang đề cương (cũng song ngữ). Được rồi, rất có e! Hảo qua mặt được chủ nhiệm uỷ ban khoa học kỹ thuật tỉnh vốn trước là giáo viên cấp III. Trong bản dịch đề cương tiếng Anh có mấy tiếng khó dịch, Hảo bịa ra, nhưng chắc là ông không biết. Ông thường bắt cán bộ làm thuyết minh song ngữ nhưng bản thân ông không phân biệt được tiếng Pháp với tiếng Anh, trừ tiếng Nga nhờ những chữ N ngược kỳ lạ của nó. Ông nói: "Cậu khá lắm, tính tư tưởng, tính địa phương, đề tài của cậu ưng cái bụng ḿnh lắm rồi. Nhưng có xin trợ cấp không đấy? Không hả. Tốt, nhớ khao nhé!". Ông kư một cái rẹt, chữ kư như con ḅ cạp đang ḅ.

Thế là Hảo có hai năm rỗi răi. Sẽ khao, sẽ khao. Ông chủ nhiệm và cả Tứ nữa, những nhà Mạnh Thường Quân của khoa học.

Một chú chó Nhật sủa lách nhách rồi te tái luồn dưới chân hai người. "ồ, Mi-mô-sa, ngoan nào... Xin mời hai bác...". Chị chủ nhặt vội con chó lên, nghi ngại nh́n cái ống quần lem nhem của anh hoạ sĩ dắt mối. Tứ xăng xái:

- Tôi dẫn anh Hảo đến như đă hứa với chị. Bảy giờ tôi phải đi treo cờ mồng một tháng năm. Xin hai vị cứ tự nhiên.

Hảo nh́n chị chủ nhà. Chị đẹp, sang trọng và thừa thăi. áo quần, mỡ phần, không gian và thời gian.

- Chắc anh Tứ đă nói với anh. Cháu cần một người có học trông nom, bố cháu nói ở Nhật người giữ trẻ đều phải qua đại học. Tôi giao cháu cho anh ban ngày, anh ở lại ăn trưa, ngủ với nó hai giờ mỗi ngày, nhất thiết phải cho nó ngủ hai giờ như ở nhà trẻ. Và dạy tiếng Anh cho cháu. Tôi định mướn một cô giữ trẻ. Nhưng chồng tôi lại muốn có một người đàn ông, anh ấy nói cháu phải có nam tính mạnh mẽ để đua ganh với đời.

Mọi việc đă xong xuôi. Chị nói: "Ban đầu hẵng biết thế. C̣n sau này...". Rồi chị nh́n xoáy vào mắt anh (anh khẽ rùng ḿnh) khuôn mặt lặng lẽ, buồn chán và sung măn của chị bỗng bừng sáng. Có lẽ chị cũng có học, không phải loại mướn vua về múa như anh nghĩ. Anh hỏi: "Cháu đâu?". Rơ ràng là chị đă quên mất thằng bé. Chị ừ hữ: "Tôi cho cháu về bên ngoại. Anh cứ gọi nó là thằng Cu. Chúng tôi vẫn gọi cháu thế cho dễ nuôi. Mai xin mời anh đến".

Sáng hôm sau chị chủ nhà và thằng Cu đón anh ở cửa. Con Mi-mô-sa đứng cạnh. Nó có vẻ ngạc nhiên khi thấy anh dám dắt một chiếc xe đạp như thế vào cái sân rải sỏi. Chị th́ nuột nà trong bộ mút-sơ-lin màu thiên lư, thoa sơ sài một lớp phấn mỏng lên mặt. Chị đẩy thằng Cu lại cho anh: "Nào, Cu chào bác đi, chào thầy đi!" Cố gắng như một cái máy không nhạy, nó nói: "Cháu chào cô ạ!". Chị chữa: "Chả là tôi đă cho cháu vào nhà mẫu giáo mấy ngày. Con nói lại đi, chào chú ạ!". Chị dẫn anh và nó sang một pḥng nhỏ cạnh pḥng khách. Một cái bàn học cho trẻ. Chiếc đi-văng gỗ mà anh sẽ ngả lưng buổi trưa. Cốc và những chai nước lọc. Chị nói: "Nghe anh Tứ bảo anh nói tiếng Anh như người Anh phải không? Hôm nào về mà hai bố con bi bô được với nhau là anh ấy mừng lắm. Anh ấy nói tiếng Anh như gió". Hảo định cải chính: "Tôi nói tiếng Anh như người Việt" nhưng thằng cu đ̣i ị. Nó nhăn mặt, duỗi ra và lấy tay bưng đít. Chị chủ nhà nói: "Bác để tôi" - chị nhăn mũi - "Quên đưa vào đây một cái bô, bà Múi ơi!". Người nấu bếp chưa vào chị đă bế thằng Cu ra ngoài. Lát sau chị vào, tay thằng bé, tay cái bô. "Dọc hành lang một đoạn là toa-lét. Anh cứ đổ vào đó rồi giật nước là được". Chị đặt cái bô vào góc nhà như người nhạc trưởng cất gậy lên giá. Điệu vũ chấm dứt. Hảo nh́n cái biểu tượng nhà nghề trắng muốt, chỉ mong chị chủ nhà đi khuất. Năm năm trước đêm nào anh cũng nằm mơ thấy ḿnh trong bộ quần áo tiến sĩ cổ truyền. Chị đưa anh hai chiếc ch́a khoá: "Đây là khoá pḥng. Đây là cổng. Thỉnh thoảng bác dẫn cháu đi chơi, tuỳ ư bác". Rồi chị lên lầu, vẻ tự hào đă hoàn thành nhiệm vụ người đạo diễn.

Hảo hỏi thằng Cu: "Oắt xi-ô nêm-mơ?". Nó nh́n anh trân trân một giây rồi tái mặt: "Đ... bu mày!". Nó tưởng anh vừa chửi nó. Phải nói là nó chửi rất du dương. Ngày hôm nay phải dạy bằng được câu này cho nó. "Oắt xi-ô nêm-mơ, tên cháu là ǵ chứ không phải câu chửi tục. Nhân loại chưa đổ đốn đến mức biến một câu vấn danh thành câu chửi". Chấm dứt buổi học tiếng Anh đầu tiên.

Mọi thứ dù phi lư đến đâu mà lặp đi lặp lại măi th́ vẫn chấp nhận được dễ dàng. Việc anh thành người giữ trẻ th́ cũng chỉ cần một tuần để trở thành dĩ nhiên. Dĩ nhiên như một giáo sư nổi tiếng ốm đau kéo dài phải đốt sách để sưởi, như việc cái xe đạp lúc nào cũng phải ṭn teng một tấm biển số thời nào. Hai mươi tờ giấy năm ngàn đủ sức mạnh biến Hảo thành người giữ trẻ mẫn cán trong ba mươi ngày. Chị chủ nhà không chú ư đến anh hơn bà Mùi, người nấu bếp lầm lũi như cái bóng. Từ ngày có anh đến làm, chị được giải phóng khỏi thằng con trai nên rỗi răi hơn. Chị lên lầu xuống lầu, đọc sách, trong khi anh túi bụi trong pḥng với thằng Cu và cái bô, đă bắt đầu nhớ cái giá sách, và những ngày nhàn rỗi đọc chữ thánh hiền. Thỉnh thoảng chị pha một cốc nước chanh mời anh với dáng vẻ của người làm việc thiện rồi cũng tiện mồm kể lể chuyện nhà chuyện cửa. Chồng chị trước đây là thuyền trưởng viễn dương. Nhờ anh mà chị nh́n thấy đồng đô-la xanh rờn đầu tiên và h́nh những tổng thống Mỹ quá cố. Khi túi đă hơi nặng, anh t́m cách lên bờ. Anh bảo chị: "Thời nay chỉ leo được lên mới thắng, dưới đất bao giờ cũng thua". Anh biết đầu tư chiều sâu và lên dần. Bây giờ anh phụ trách một văn pḥng đại diện ở Hồng Kông, môi giới mua những con tàu hàng vạn tấn đến những chiếc nịt vú. Anh nói: "Một chuyến đi Nhật cứt đái cùng ḿnh chỉ thắng một hai cây. Bây giờ kư xạch một cái tôi có bạc triệu!". Hảo không biết chị kể một cách thành thực những chuyện ấy với anh để làm ǵ, chị có tâm đầu ư hợp với người chồng ở xa hay không. Chị kể một cách buồn chán, mệt mỏi; là người tiêu tiền, chị không có cái say mê của những con sói săn mồi. Chị là con kền kền cái lười biếng rỉa xác một con voi. Chồng chị thỉnh thoảng có viết thư, nhưng hai năm nay anh không hẹn ngày về. Hảo cảm thấy, với chị th́ anh vĩnh viễn không về nữa.

Thằng Cu có người trông, sạch sẽ hơn. Nó học tiếng Anh cũng khá và mến thầy. Để giải quyết chuyện cái bô, Hảo đă tập cho nó ra toa-lét mỗi khi có nhu cầu. Cuối tháng đầu chị trả lương cho anh, đưa luôn cả tháng sau, tặng thêm cho anh năm mươi ngàn. Thấy anh lưỡng lự, chị nói: "Anh cầm đi. Chúng tôi giàu có lắm. Anh không tưởng tượng được chúng tôi giàu như thế nào đâu. Nhưng ở cái đất hay nḥm ngó nhau thế này ḿnh cũng phải giữ ư".

Một sáng, anh đang ở trong pḥng với thằng Cu th́ ông Vị đi xe máy đến. Qua cửa sổ anh nh́n thấy ông chải chuốt hơn ngày thường tuy ít đường bệ hơn so với những lúc ông đi lại dọc hành lang nghe một cán bộ khoa học thuyết minh cái ǵ đó sau lưng ḿnh. Chị ngồi tiếp ông hàng giờ trong pḥng khách. Buổi chiều trước khi Hảo ra về, chị mời anh uống trà. Chị nói: "Ngày mai tôi phải vắng nhà mấy ngày. Anh giúp tôi ngủ lại và trông hộ cháu được không?". Anh đáp được. Suy nghĩ một lúc, chị hỏi: "Anh có biết cái ông hồi sáng đến thăm tôi không? ". Anh nói: "Không". Chị nh́n anh vẻ tin cậy: "Thôi, chẳng giấu anh làm ǵ, sợ anh nghĩ tôi không đàng hoàng. Ông ấy là bồ tôi đó". Thấy Hảo cảm động v́ lời thổ lộ ấy, chị duyên dáng níu nhẹ ống tay áo anh: "Nhưng tôi đă quyết định dứt ông ấy ra. Ngày mai chúng tôi cùng đi Sầm Sơn. Lần cuối cùng rồi thôi. Anh giúp tôi nhé?". Chị kể trước đây mấy năm chồng chị khéo léo đưa chị đến với ông ấy. Đối với sự nghiệp của anh, cũng là của thằng Cu, chị không nề hà. Ông ấy giúp đỡ chồng chị đến nơi đến chốn nhưng không hề để mắt đến chị, món mỡ nước miệng mèo. Đă có ai ở thành phố này dám coi chị như củ khoai cơ chứ? Ḷng tự ái nổi lên, chị t́m cách khám phá con người mẫu mực kia và chị yêu ông ấy lúc nào không biết. Khi chị hiểu ra sự cao đạo của ông ấy là một cái bẫy chinh phục nguy hiểm của những người có tuổi th́ cũng là lúc chị chán ông ta. "Cuối cùng th́ chồng tôi thắng, nhưng tôi chẳng được ǵ. Anh giúp để tôi làm chuyện chia tay với ông ấy trót lọt". Anh đáp: "Vâng, tôi trông nhà hộ và kín miệng nữa". Chị cười buồn: "Chẳng cần đâu. Cả thành phố biết chuyện tôi với ông ấy rồi. Họ chưa đưa lên ti-vi là may". Hảo nói: "Chị đừng mang theo con chó nhé". Chị ngạc nhiên: "V́ sao vậy?". Bỗng chị mỉm cười: "Tôi nhớ ra Sê-khốp rồi. Anh yên tâm. Thời nay không ai dùng chó làm môi giới cho yêu đương đâu!". Ngừng một chút, lần thứ hai Hảo thấy khuôn mặt chị rạng lên. Chị nói hấp hổi: "Tôi sẽ mang theo con chó. Tôi là một con mù mà lại muốn đi t́m ngọc quư. Mi-mô-sa sẽ dẫn đường cho tôi". Chị mang theo Mi-mô-sa thật. Chị c̣n tin có một người nào khác đang chờ chị ở Sầm Sơn ư?

Ba ngày sau chị và ông Vị về nhà. Một chiếc Toyota đậu trước cổng. Nghe tiếng c̣i Hảo ra mở cổng như một người gác gian mẫn cán. Anh bất ngờ chạm mặt ông Vị. Nhưng cả hai không chào nhau, không nói ǵ. Ôi tiền giấy và sắc đẹp, những lá bài của số phận éo le.

Nh́n nét mặt cau có, dồn nén và thân thể sung măn của tuổi già đang chín một lần trước khi rụng của ông Vị, Hảo biết là mấy ngày ở Sầm Sơn ông chỉ được xơi thịt thỏ. Túi tiền có thể vơi chút ít, nhưng cái túi tục luỵ kia th́ chắc vẫn c̣n nguyên. Nó làm ông cáu giận. Hảo nghe tiếng căi cọ trên lầu, ở pḥng khách.

Nhưng rồi ông cũng phải ra đi. Chị gọi dây nói cho xe đến đón ông, tươi tỉnh, lịch sự đưa ông ra đàng hoàng. Ông th́ hầm mặt v́ tiền mất tật mang, chỉ biết tự an ủi là đă giữ ǵn được phẩm chất trong chuyến đi biển đầy rẫy những tṛ ăn chơi tư sản.

Hảo biết không mấy người vui vẻ khi bị người t́nh buộc về hưu.

Chị chạy đến gặp Hảo sau khi ông đi khỏi, mời anh sang pḥng khách uống trà. "Thế là trút được món nợ Liễu Thăng!". Chị nói, ve vuốt con Mi-mô-sa, nó liếm tay chị, kiêu hănh v́ đă giành lại được chị và tự hào v́ ông già giàu có, oai vệ kia đă ao ước được một số phận như nó hôm nay mà không có: được chị ve vuốt, nâng niu. "Sao có một dạo ông ấy dễ thương thế - chị nói - Bây giờ th́ chỉ dạy dỗ, khuyên bảo suốt ngày!". Chị lại vuốt con Mi-mô-sa, th́ thầm: "Sầm Sơn năm nay đẹp lắm, mày có nhớ Sầm Sơn không con, Mi-mô-sa?". Hảo thầm đoán ở Sầm Sơn con chó nhỏ này đă đóng được một vai tṛ ǵ đó.

Anh không nhầm. Ba hôm sau một chàng trai trẻ hơn chị vài tuổi, đến nhà. Anh ta dắt chiếc CBT 125 màu ṇng súng vào sân, cởi chiếc mũ mô tô khỏi đầu rồi nhoẻn cười với ngôi nhà. Hảo v́ nể nh́n chiếc xe mới lần thứ hai trong đời, lần đầu Tứ giới thiệu nó cho anh ở băi xe, nói rằng ở cái thành phố ăn chơi đồ Nhật này chỉ mới thấy xuất hiện vài cái. Anh gọi chị xuống, bàn giao khách cho chị rồi vào pḥng với thằng Cu. Người khách nh́n anh không chút ngạc nhiên như chính anh ta đă từng mướn vài chục thằng đầy tớ cỡ đó.

Họ nói chuyện với nhau trong pḥng khách. Rồi chị thét bà Mùi ra chợ. Bữa trưa có bún chả, ốc nhồi thịt và một chai Giôn bộ giá nửa chỉ vàng khách mang tới và những gói kem vừa đông lạnh trong chiếc máy làm kem sau cốp xe. Hảo cùng ngồi ăn với họ. Hợp đồng đă ghi có ăn trưa. Chị uống vài hớp rượu quư, nói luôn mồm, cười luôn miệng, trông chị trẻ ra mấy tuổi so với ngày hôm qua. Chị giới thiệu khách với Hảo: Anh X. đây là con ông Y, gọi ông Z bằng bác. (Hảo nghe tiếng họ từ lâu), tốt nghiệp đại học ở Ba Lan, mười năm nay đi đi về về, không quốc tịch, không hộ khẩu, hộ chiếu ba năm đổi một lần (Cái khoản này th́ chính tôi cũng không biết v́ sao ḿnh có - anh nói - lúc cần cứ hỏi pa-pa) nay là nhà kinh doanh bự, nguồn vốn không xác định rơ nhưng lớn lắm và đảm bảo là "không có chuyện Nguyễn-Văn- Mười-Hai", buôn bán từ đầu vi-đê-ô đến chổi đót xuất khẩu... Anh đây c̣n có một căn hộ ở Vác-xa-va, giữ thường xuyên một pḥng ở Pa-lạt Sin-ga-po và vừa bay từ đó về tuần trước. Chị nói: "ở Sầm Sơn ông Vị tâm sự với tôi rằng không có các ông th́ bọn trẻ bố láo đảo lộn cơ đồ lên mất. Nhưng khốn nỗi ông ấy không phân biệt được cá thu khô với cá thu tươi ở chợ cá Sầm Sơn, phải không Mi-mô-sa?". Con chó vắt ngang trên đùi chị ư ử đồng t́nh. Chị bảo: "Theo tôi, những người như anh X. đây...". Anh X. đây đưa bàn tay lên. "Hẵng khoan, hồi năy em nói ǵ nhỉ. à, ông ấy đă đang và sẽ... c̣n anh th́ ngay cả khi dùng tiếng Anh, anh không bao giờ chia động từ theo quá khứ và tương lai cả. Tôi đang nói, tôi đang sống. Th́ hiện tại muôn năm". Anh hạ bàn tay xuống và nhón một con ốc nhồi thịt. "Để em nói hết đă mà! theo em th́ chính những người như các anh sẽ đưa chúng ta ra khỏi cuộc khủng hoảng. Có phải thế không anh Hảo?". Hảo nghĩ, không biết chị nói cuộc khủng hoảng nào, của đất nước hay của chị? Anh đáp: "Tôi không sành chính trị nhưng tôi chắc là muốn giải quyết vấn đề th́ ai cũng phải cứng rắn". Chị là người thông minh. Chị cười hồn nhiên: "Anh nói đúng chóc! Phải thế, chứ như ông Vị th́... như con sứa ấy!". Người khách tỏ ra kém thông minh và ghen tị nhỏ nhen khi thấy chị vừa khen anh người làm nói leo. Anh nh́n cái miệng đỏ hồng rất nóng, nh́n đĩa trứng vịt lộn chưa ai đụng tới rồi quay sang chị: "Vấn đề là tiền! Em mua quả vịt lộn này bao nhiêu? Bảy trăm à? Tôi hứa, nếu em ra lệnh, trong ngày mai tôi sẽ (lại sẽ rồi - Hảo nghĩ) có đủ tiền hạ giá trứng vịt lộn ở thị trường thành phố này xuống một nửa. Và tôi giữ giá đó trong một tuần, em chịu không?". Chị lại cười ré lên, lần này v́ ḷng tự ái được ve vuốt. Hảo nhăn mặt cố nghĩ xem vị anh hùng này làm cách ǵ và sẽ bỏ ra bao nhiêu để hạ giá trứng vịt lộn xuống c̣n một nửa. Nếu anh ta làm được thế, Hảo sẽ cố tranh thủ ăn lấy vài quả, mấy lâu nay anh quên mất thứ thực phẩm dành riêng cho những tay bá chủng heo nọc này rồi. Nhưng thật ớn những tṛ nói khoác. Suy cho cùng là do lỗi của đế quốc Anh. Chúng sản xuất ra thứ JHONNIE Walker ngon quá. Sau khi chấm nước mắt do trận cười, và không ngừng bị ám ảnh bởi từ "cứng rắn" anh vừa phát hành, chị hỏi Hảo: "C̣n anh, anh nói nữa đi, ư anh thế nào?". Hảo đáp: "Xin lỗi, tôi không sành chính trị". Nhà kinh doanh giơ tay lên như ông giáo trẻ dạy cho chú học tṛ chậm hiểu: "Đây không phải là chính trị. Đây là chuyện làm cường dương cả một thành phố. Chúng ta xẹp như dán quá lâu rồi!". Chị lại cười, làm một cử chỉ e lệ gọi là rồi nói: "Anh yêu, thế th́ anh hạ giá trứng vịt lộn đi!". Hảo muốn t́m sự hưng phấn đang quá đà do chai rượu Anh gây ra. Anh hỏi "anh yêu": "Bao giờ th́ anh định cư hẳn trong nước để làm ăn? ". "Anh yêu" lấy khăn lau miệng, nói qua kẽ răng: "Khi nào chúng tôi có đại biểu trong quốc hội - anh cười tinh quái - Nếu không th́ ai bảo vệ vốn liếng của chúng tôi chứ?".

Sau bữa trưa họ lên pḥng của chị. Hảo trở về cái đi-văng. Thằng Cu đă ngủ, cạnh nó là một cái bô đầy. Anh múa tiếp điệu vũ của ḿnh rồi nằm xuống cạnh nó. Tiếng nhạc êm dịu lọt qua bức trần xuống tai anh. Đó là những bài hát tiền chiến rất quen thuộc. Anh nhớ mẹ lạ lùng. Cái hố trống trong ngực anh to dần ra, to măi đến hư vô. Bữa cơm quá tải làm anh khó ngủ. Anh nhớ mẹ cũng giàu, cũng sang trọng, sang trọng cả lúc không c̣n giàu nữa. Cả trong những ngày chiến tranh liên miên. Tất cả vàng bạc, hạt xoàn mẹ đưa anh, lúc đó mới ba tuổi, để tự tay anh thả vào khe của cái hộp gỗ sơn son trong Tuần lễ vàng. Mẹ bảo với bố: "Tôi gánh gạo đường xa cho các con". Miếng vườn cả nhà vỡ hoang ven bờ suối dưới sự chỉ huy của mẹ, tiếng vo gạo buổi sáng, nước gạo chảy men bờ như sữa. Chim hoạ mi hót sau mấy cây ổi mẹ trồng, con rắn mai gầm lâu lâu lại xuất hiện, chạy qua sân rồi biến mất trong đám hương nhu, làm thành một sự kiện trọng đại. Rồi cái tang đầu tiên: bố chết v́ bom bi trong một trận oanh kích. Cái tang thứ hai, người anh cả ở Trường Sơn. Đến lượt anh, đứa con yêu của mẹ cũng biến mất ở chân trời Đông Âu, mang theo hy vọng về một cuộc sống tử tế của cả nhà. Lúc anh về th́ mẹ đă mất. Và cùng với mẹ là cả một vũ trụ đáng kiêu hănh và nuối tiếc cũng mất nốt. Hảo như đui mù. Anh không được chuẩn bị cho sự nghèo khổ và bệ rạc, không được chuẩn bị để sống với người vợ trước đây, để sống trong cảnh ngộ hiện nay. Không chuẩn bị để thành người ở, làm công cho người đàn bà thông minh nhưng tinh quái, có lương tri và dâm đăng nữa. Anh cố nghĩ một tính từ khác nhưng không được. Thú thực là anh ghét và ghê tởm khi chị dám cả gan và sai lầm khi đồng loă đánh giá nền chính trị thông qua những người đàn ông liệt dương trên giường ḿnh, dù trong đó có cả một ông xếp không ra ǵ của Hảo. Và cũng thật khó chịu thấy mắt chị sáng lên khi con dê con dằm đô-la kia đ̣i có ghế trong quốc hội của nền vô sản chuyên chính. Khi đó anh tưởng nếu có cuộc bầu cử th́ chị sẽ bỏ cho y ta mười phiếu một lúc. Nhưng tại sao chị vẫn cho phát tiền công cho anh hàng tháng? Tại sao chị vẫn làm cho anh có cảm t́nh và nhiều lúc thèm muốn chị nữa? Tại sao chiếc CBT 125 giá ba mươi triệu ở ngoài sân kia vẫn đè cái bóng cao cả của nó lên những giấc mơ nghèo khổ của anh? Tại sao cái thế giới êm dịu và lung linh những ước mơ của mẹ, và cũng cả của anh nữa lại biến mất dễ dàng đến thế? Phải chăng sau một sự kiện kinh hoàng năm đó, lời lăo thầy bói đă ứng nghiệm? Mùa hè ấy thời tiết b́nh thường, mẹ cho ấp một ổ gà, khi nhắc xuống, trong ổ lúc nhúc một bầy rắn con, c̣n mấy cây ổi sau nhà th́ ra mười ba quả bứa chua loét. Hôm đó một lăo thầy bói ôm tay nải qua làng. Mẹ làm thịt một con gà gị, ông ta xem chân gà rồi nói: "Ông tổ nhà này ngày xưa nhiều thất đức. Bà hăy cẩn thận. Trong nhà này rồi sẽ có người đi ở!". Ông ta c̣n nói những chuyện nhảm nhí khác. Dân quân xóm trói ông vào một cái cọc, phơi nắng nửa ngày rồi mới cho đi. Năm đó bố chết, rồi đến anh cả. Gia đ́nh trĩu nặng tang tóc. Bây giờ đứa con út của mẹ đi ở.

Tiếng nhạc buồn pḥng trên ngừng bặt. Cái đầu vi-đê-ô bắt đầu rền rĩ những pha phim xếch (trước đây chị vẫn dùng cái hộp nhựa Nhật bản ấy để khởi động nhà đạo đức luống tuổi của chị). Rồi tiếng rên điện tử cũng im nốt nhường chỗ cho nhạc dơi hang động. Con Mi-mô-sa bị bỏ rơi buồn bă vào pḥng, liếm bàn tay Hảo buông thơng xuống đi-văng. Anh nhắc nó lên, kéo tai nó, tên ma cô mất dạy, thằng mối lái vô phúc, những con chó nhỏ vô tích sự thời Sê-khốp hay thời hiện đại đều thế cả. Nằm trong ḷng Hảo nó nh́n lên trần như anh, có thể nó c̣n thấu suốt hơn anh bằng bản năng chó của nó.

Một tuần lễ liền ngôi nhà yên tĩnh ở góc phố ṛn ră tiếng CBT 125. Những bữa cơm trưa quá tải với sự đồng loă tội lỗi của những chai rượu Anh và kỹ nghệ vi mạch Nhật Bản. Nhưng chủ nhật anh ta không đến. Chị đưa tiền lương cho Hảo, tăng lên hai trăm ngàn (để bù trượt giá, chị nói) và giữ anh ở lại ăn cơm tối với chị. Chị buồn, nét mặt căng thẳng tuy vẫn kiêu sa. Hảo đă nếm mùi những cơn cớ tâm sự của chị. Họ lấy ghế vải ra ngồi ở sân sau. Chị nói: "Anh tiên tri thật! Giá mà không mang Mi-mô-sa đi th́ tôi đâu có rước ngữ ấy về nhà!".

Chị nh́n anh với đôi mắt của người vừa thoát khỏi tai nạn. Như một nhà thám hiểm Nam cực sống sót, chị kể cho Hảo nghe chuyện mấy ngày ở Sầm Sơn. Hôm ấy, chị để Mi-mô-sa trên bờ biển để xuống tắm với ông Vị. Họ t́m một góc vắng. V́ hễ hai người mặc áo tắm đi vào đám đông là y như lũ trẻ la lối: "Bố ơi, bố nhường chúng con đi bố!". Tuy khó chịu v́ thứ ngôn ngữ máy nước ấy, nhưng từ cái góc vắng kia chị vẫn nh́n về phía một bộ phận nhân loại trẻ trung và thô bỉ một cách chân thành ấy. C̣n ông Vị th́ t́m mọi cách để sử dụng đôi bàn tay vàng. Ông càu nhàu: "Tại sao em lại không mặc bộ bi-ki-ni hai mảnh của Thái ấy?". Ông vẫn thường phàn nàn mốt Hà Nội dạo này quá hở hang, nhưng trong một chuyến đi Băng Cốc về, chính ông đă mua tặng chị hai bộ bi-ki-ni ấy. Hôm đó, chị cố ư mặc bộ đồ tắm cổ điển được mậu dịch quốc doanh đứng đắn của chúng ta phát hành những năm bảy mươi sáu khi mẫu đă được sở văn hoá xét duyệt. Một bộ đồ tắm có thể cấp bằng tiết hạnh khả phong. Ông Vị đành đầu hàng bộ đồ ông từng duyệt mẫu trước đây. Bực bội v́ ông lăo sắp bị giảm biên chế ngầy ngà, chị quên mất con Mi-mô-sa. Trời lại đổ một trận mưa. Thế là họ lạc mất con chó. Đến chiều tối, sau khi ăn cơm xong, khi ông Vị đang càu nhàu lên án bộ đồ tắm khốn nạn, trút lên đó những từ người ta thường chỉ dùng trong các cuộc tranh luận triết học và đạo đức th́ anh ta đến. Anh ấy ôm con Mi-mô-sa trên tay. Trong khung cảnh biển sau cơn mưa, chàng trai thật tuyệt vời. Chiều hôm sau, trong khi ông Vị đi nói chuyện về vai tṛ người phụ nữ mới (bài tủ của ông) cho công đoàn công ty du lịch th́ chị với anh đi vào rừng thông. Chị cám ơn anh v́ đă t́m hộ con Mi-mô-sa. Anh cám ơn chị v́ đă làm cuộc đi biển cô đơn của anh có ư nghĩa. Anh gọi chị là bà làm chị kiêu hănh, sau đó là chị làm chị ấm ḷng và cuối cùng là em làm chị sung sướng. Cuộc cách mạng về xưng hô ấy chỉ diễn ra trong ṿng mười lăm phút. Phút thứ mười sáu th́ anh nói là anh đă thuê hai héc-ta rừng thông chiều nay để không ai được phép lai văng qua. Phút thứ mười bảy th́ lưng chị đă lấm đầy cát và sau đó chị bắt đầu cuộc hành tŕnh vào thiên đường lần đầu tiên trong đời. Trước đây ông Vị chỉ mô tả cái thiên đường ấy cho chị bằng lư thuyết. Những pha mô tả của bọn nhà văn ba xu thường thay bằng những dấu chấm cũng không làm thoả măn chị.

Tối đó, chị sang pḥng ông Vị (họ vẫn thuê hai pḥng từ lúc đến Sầm Sơn). Ông rất mừng v́ chị đă tự nguyện nộp xác, v́ buổi diễn thuyết thành công, "chị em nuốt từng lời" và theo cá nhân ông th́ cần phải khôi phục khí thế của phong trào ba đảm đang trước đây. Chị ngắt lời ông: "Anh yêu em đi!". Chị quyết định tặng ông một bữa tiệc chia ly no xôi chán chè như bữa cơm người ta vẫn thường cho tử tù ăn trước ngày ra trường bắn. Ông sững sờ v́ hạnh phúc, cũng như kẻ tử tù kia đang nằm mơ thấy cái cọc th́ bỗng thấy trước mắt ḿnh một con gà mái quay, nghẹn ngào nh́n nhưng không ăn được. Ông cũng không ăn được. Ông đổ tội cho tính đăng trí, bỏ quên chai rượu tắc kè ở nhà, chửi sự quản lư khách sạn xuống cấp v́ cái giường cứ kêu cót két, chửi rủa cả cái váy ngủ của chị, làm ǵ mà phải dùng đến hai cửa ra vào làm ông lầm lẫn lung tung, sự xa xỉ điển h́nh của nền dân chủ tư sản!

Cũng như mọi lần, ông chẳng bao giờ chịu trách nhiệm về bất kỳ sự thất bại nào. Tuy vậy ông vẫn trấn an chị: "Em hăy tin, tôi đă, đang và sẽ cố gắng...".

Sáng hôm sau chị giục ông ra về để kịp ngày hẹn với anh ấy, người đă mua hai héc-ta rừng thông một chiều cho chị.

Chị thở dài:

- Nhưng tôi lại chán ngấy anh ta rồi! Thằng tư sản mới cũng chẳng hơn ǵ lăo đạo đức giả! Sao cái số tôi nó nhọ thế này?

Hảo tự chửi ḿnh v́ quả thật trong anh có loé lên một chút hả hê dễ hiểu. Anh đứng lên, xin phép chị ra về. "Đừng vội, anh. - Giọng chị thân mật khác lạ - Anh về bây giờ th́ tôi chết buồn mất. Tại sao tôi chỉ gặp phải lũ dở hơi? chúng chui ở đâu ra lắm thế hả anh?".

Hảo cảm thấy sự chán chường của chị là thành thật. Nó lan toả trên da thịt anh cùng mùi nước hoa Pháp và hơi thở thơm tho của chị. Suy cho cùng th́ chị cũng đáng thương. ít nhất chị cũng có cái can đảm và hào phóng làm việc phân phối lại của cải đă trấn được của những thằng dại gái. Chị đă nuôi được một phó tiến sĩ bằng ba lần số lương chính của y, vớt y ra khỏi cảnh thất nghiệp dài dài được mă hoá bằng cụm từ "nghiên cứu có tính chiến lược" trong cái vỏ những đề tài không ai cần đến. Nhưng anh cứng rắn trở lại, kiên tŕ sự đố kỵ muôn thuở của người nghèo, sự ghê tởm của hàn sĩ bị phỉ báng. Rồi anh khôn khéo đứng lên.

Số phận xô đẩy anh theo hướng khác. Mấy tuần sau chị ốm. Thóc mách như một thằng ở thực thụ, anh đoán thầm nhà kinh doanh không quốc tịch đă kịp đầu tư một "vật lạ" vào nội địa trước khi bị trục xuất. Anh lên thăm chị, vừa là phải phép vừa bị ḷng nhân ái thúc bách. - Chị nằm bất động trên giường, tay duỗi ngoài chiếc chăn mỏng. Chị đập nhẹ bàn tay như cánh bướm bảo anh ngồi xuống mép giường cạnh ḿnh. V́ mấy cái ghế xếp Nhật Bản đă bị thu lại và cũng không thể ngồi lên cái "táp-đờ-nuy", vật duy nhất có thể ngồi lên trong pḥng, anh đành chiều ư chị. Tay anh run lên khi nắm cái mép giường. Chị nh́n thấy tất cả trong một cái liếc mắt rồi cầm lấy tay anh, bàn tay chị dịu dàng như cánh bướm cầu xin sự giúp đỡ. Chị nói: "Anh có thể thu xếp đi với tôi một vài ngày không?". Anh nh́n con Mi-mô-sa nằm duỗi dưới chân không đáp.

Rồi anh đi với chị sau khi hai người đă thu xếp được người trông thằng Cu và nhà cửa. Anh sẽ phải đưa chị về một bệnh viện nhỏ nào đó ở Hà Nội. Đúng như anh đoán, chị cần tống khứ nhanh chóng giọt máu được đầu tư một cách vội vă của nhà kinh doanh trẻ. Chị cần anh đóng vai một người chồng cho đỡ tủi thân và hợp lư. Từ khi mới đi lại với nhau, ông Vị đă yêu cầu chị làm việc này ở bất kỳ chỗ nào cũng được trừ thành phố ông đang nổi tiếng và có quyền lực. Bởi v́ dù đứa con trong bụng chị là của ai th́ dư luận cũng sẽ nghi là của ông, điều ấy rất bất lợi cho ông trong những cuộc bầu cử. Vậy là quá đủ lư do để anh phải đưa chị đi.

Họ xuống tàu vào lúc xẩm tối rồi vào một khách sạn gần nhà ga. Cô tiếp tân nh́n họ một cách t́nh tứ, bảo họ có thể thuê một pḥng cũng được. Chị thuê hai. Anh ghi nhận với chị cách làm ăn thoáng của ngành du lịch. Rơ ràng mọi việc đang đổi mới. Chị nói: "Nhà trống th́ phải thoáng!". Họ ở đêm đầu tiên trong bầu không khí hoà hoăn, không xâm lấn biên giới của nhau. Hôm sau chị vẫn không vào nhà thương ngay. Chị đ̣i anh đưa thăm các địa điểm nổi tiếng của Hà Nội. Anh đưa chị đi Văn Miếu để tỏ ḷng yêu mến văn hoá nước nhà, đến cầu Thăng Long để ngưỡng mộ t́nh hữu nghị Xô - Việt. Cuộc đi chơi kết thúc ở hàng chả cá nổi tiếng giữa những ông Tây bà đầm trả bằng đô-la. Thế là nhờ chị mà anh đă hoàn thành vượt mức kế hoạch 9 năm trước thời hạn. Anh định đúng vào năm 2000 sẽ tập trung toàn lực đi ăn một bữa chả cá đầu tiên và cuối cùng trong đời. Ăn xong uống cà-phê xong, cái hoá đơn đặt lên bàn làm anh suưt ngất tưởng như ḿnh vừa mua cả tháp ép-phen. Nhưng chị rút ví ra kịp thời, trên bộ mặt hơi xanh xao không chút cảm xúc. Anh nhẹ nhơm thầm nhận xét rằng, chị là người đàn bà đầu tiên đi ăn với anh mà anh không phải mó tay vào ví lần nào. Chị đ̣i đi Hồ Tây. Họ lên Hồ Tây. Cô bán hàng mang đến cho họ hai cái ghế mây cạnh gốc cây tù mù và hai chai nước ngọt do Viện kiểm sát nhân dân thành phố X. sản xuất.

Chị nắm tay anh: "Anh mệt không?". Anh nói: "Văn hoá chỉ khác t́nh dục ở chỗ nó làm con người ta hào hứng mà không mệt". Chị mỉm cười: "Thế thật! ở Hà Nội có người đă chi cho tôi hai triệu một ngày nhưng không hề dẫn tôi đến một di tích văn hoá. Trí thức các anh dễ thương thật". Anh nghĩ: có lẽ công thức trước đây của họ là: Quán đặc sản - giường ngủ. C̣n trí thức: Văn Miếu - Nhà triển lăm Ngô Quyền. Vào cửa hai trăm đồng một vé, kem que cạnh đó cũng hai trăm mà những ba màu. Trí thức nói chung là ít phải trả tiền dù đi với mỹ nhân. Chỉ hơi tốn nước bọt mà thôi. Thời nào cũng vậy.

Chị không để anh có th́ giờ suy nghĩ lan man. Chị xiết mạnh tay anh, bàn tay chị ấm nóng: "Vậy mà tôi chưa bao giờ lọt vào mắt xanh một anh trí thức". Anh nói: "V́ chị quá đẹp c̣n họ th́ quá nghèo. Thánh nhân đăi khù khờ chứ đâu có phù hộ người hay chữ". Chị b́nh luận: "Thánh ghen tị đấy mà! Chắc cũng có một nữ thánh nào đó ghen ghét tôi. Tôi cố t́m lấy một người mà không thấy...". Chị thở dài. Cái khuynh hướng phủ nhận sạch trơn ba bốn mạng đàn ông một lúc của chị làm anh khó chịu. Nhưng anh thấy mủi ḷng, bản chất hay dao động của trí thức. Anh nói: "Rồi chị sẽ t́m thấy". Chị đột ngột nh́n vào mắt anh: "Anh có biết tại sao chồng tôi nằm ĺ ở Hồng Kông không về? Anh thử đoán xem!". Anh im lặng. Chị nói:

- Anh ấy bị SIDA! Thật tồi tệ. Hành động yêu nước cuối cùng của anh ấy là đề nghị HU đăng kư ḿnh vào danh sách bệnh nhân của Hồng Kông, chứ không phải nước ta. Gian lận thêm cho bọn tư bản một người sa đoạ cũng chẳng oan ǵ.

Anh cảm thấy chạm được vào xúc giác nỗi đau khổ của chị. Giọng chị trở lại b́nh thường:

- Tôi đ̣i ly dị, nhưng ông Vị khuyên tôi: "Đừng có đánh mất ḷng tin. Khoa học sẽ chữa được cái bệnh tai quái đó. Rồi ngày nào đó chồng em sẽ về. Như thơ Xi-mô-nốp vậy. Tôi th́ biết thừa tim đen của ông. Nếu ly dị, lỡ tôi đ̣i lấy ông, như thế th́ sự nghiệp ông tan tành. Vả lại ngân sách ái t́nh của ông ấy được tư bản Hồng Kông trợ cấp một nửa, nửa kia moi ruột nhà nước th́ tiện bao nhiêu. Tôi nói về ông ấy như vậy anh có coi thường tôi không?

Anh đáp: "Tôi là nhà khoa học. Tôi thích có dữ kiện trong mọi vấn đề".

- Tôi căm ghét ông ấy c̣n v́ câu chuyện khủng khiếp này nữa. Hôm đó chúng tôi đi xem xi-nê với nhau. Lúc chen chúc vào rạp, một bà nọ dẫm guốc bảy phân lên chân tôi. Tôi la trời. Đáng lẽ một câu xin lỗi là xong, chị ta lại chối bay biến và c̣n chửi tôi nữa. Chúng tôi túm tóc nhau lời qua tiếng lại. Không biết v́ vô t́nh hay cố ư, chị ta chửi tôi là "con đĩ non xí xớn với thằng dê già!". Ông Vị tím mặt. Người ta mời chúng tôi vào pḥng vé. Khai tên tuổi, nơi làm việc và xin lỗi nhau. Tối hôm ấy, trên giường nhà tôi, ông ấy chỉ vặn hỏi tôi về người đàn bà ngoa ngoắt nọ. Ông rút sổ tay ra ghi. Ba tháng sau, tôi gặp lại chị thân tàn ma dại ngồi bán rau. Chị buộc phải thôi việc, chồng chị nghỉ "bảy mươi phần trăm", hai con nhỏ. Tôi hỏi chị v́ sao nên nỗi thế. Chị làm thủ kho, để thất thoát hai mươi mốt miếng xà pḥng bảo hộ lao động. Tôi th́ tôi biết con nhện nào đă giật tấm lưới bắt con ruồi cái ốm đói kia. Tôi van xin ông ấy. Nhưng ông chỉ cười gằn: "Phải nghiêm để nâng cao dân trí". Thế đấy. Ông trả công tôi bằng cái quyền chính là thứ tôi và anh, cả chị thủ kho kia nữa đă cho ông ấy. C̣n thằng cha đầu tư? Nó làm tôi sung sướng nhưng nó trả tiền tôi từng ngày, có khi hàng triệu, nhưng trả từng bữa, nghĩa là trả theo sản phẩm!". Rồi chị ṿng tay qua cổ anh, chị hôn anh.

Đêm ấy chị sang với anh. Ngon lành và thơm như một múi mít và thanh thản nữa. Anh không dối ḿnh là đă hơn một lần anh thèm muốn chị. Nhưng giờ đây anh lạnh băng. Cũng chẳng phải anh trinh bạch như gă chăn cừu của Đô-đê nâng niu giấc ngủ của cô chủ trên vai ḿnh. Chị cũng không phải là một v́ sao lạc. Chị phô bày cái bản năng dữ dội nhưng bao giờ cũng hồn nhiên của một người đàn bà. Nhưng anh không thèm chị. Giá chị để cho anh b́nh tĩnh anh sẽ an ủi chị như một người anh. Nhưng chị đă quưnh lên và cáu: "Trí thức chỉ là thế này thôi à? Trong sách người ta không dạy anh ư?". Chị hạ ḿnh trước anh, làm cả những điều chị chưa hề làm với người khác. Nhưng anh chỉ rúm ró lại trong nỗi đau của một hàn sĩ. Chị trần truồng đi ra cửa để về pḥng ḿnh, ném đại mảnh vải Thái Lan nhỏ xíu vào mặt anh rồi rít lên trong cơn giông băo đàn bà: "Lại một con sứa nữa! Tôi c̣n căm ghét anh hơn cả ba thằng kia!".

Một tháng sau, khi đă b́nh phục sau trận ốm, chị cho một anh xích-lô gửi nhờ xe. Anh ta kể: nhà, vợ con anh bị cháy thành tro, hai tháng nay anh ngủ trong xe ở sân ga, chân cầu. Bà Múi thầm th́ với Hảo: "Cứ cách một đêm hắn lại lên pḥng ngủ của cô. Thằng khốn nạn!". Hảo bảo bà: "Ơ-rê-ka! Cô chủ đă t́m thấy!". Bà ta chưa được học tiếng Hy Lạp, tưởng anh điên, chạy biến vào bếp.

Tiếng Anh cuối cùng Hảo dạy cho thằng Cu là The man - người đàn ông. Hôm sau anh thôi việc. Anh lững thững đi bộ về nhà. Trời sẩm tối. Một đoàn tàu hàng dừng lại sân ga. Anh nh́n thấy công nhân xếp dỡ đang chuyển xuống đất mười hai toa tàu trứng vịt lộn. Những sọt trứng toả ra một ṿng hào quang, những quả trứng nhú khỏi đám cọng rơm như đầu dương vật của một loại người hùng mạnh chưa từng có. Cũng chưa từng có công ty nào ở thành phố này buôn về một số lượng trứng nhiều ghê gớm như thế.

Sáng hôm sau trên các phố nhan nhản biển hàng viết bằng phấn: "vịt lộn - hạ giá năm mươi phần trăm!". Người ta lo ngại x́ xào rằng, một năm nữa dân số của thành phố chắc sẽ phát triển vô tội vạ.

Kim Giang. Tháng 7 - 1991