4.

Gửi anh, 

Em sẽ không nói dối anh. Nếu có thể anh nên dừng trị liệu. Chúng ta đều biết nó sẽ dẫn anh tới đâu. Tới chỗ « được chữa lành bệnh ».

Em tự hỏi ḿnh câu này : « Anh có thực sự mong muốn điều đó không ? Có thực sự muốn được chữa bệnh như anh nói không ? ».

H́nh như anh hiểu nhầm ư em về chuyện phụ nữ, đàn ông. Em không nghĩ  phụ nữ cần được bảo vệ hay che chở hay thương hại. Anh c̣n cho rằng họ cần được đàn ông bảo vệ th́ họ vẫn c̣n chưa có sự b́nh đẳng. Em không nghĩ họ cần được đàn ông bảo vệ, mà họ cần được pháp luật bảo vệ như những cá thể b́nh đẳng với đàn ông, họ cần được xă hội cho những cơ hội ngang bằng với đàn ông, họ cần được đánh giá trên năng lực thực sự của họ. Nếu họ yếu kém hơn đàn ông, họ phải chấp nhận sự yếu kém đó. Trên b́nh diện xă  hội, họ cần được nh́n nhận như những cá thể, có quyền và trách nhiệm của ḿnh.

Người phụ nữ mà anh nhắc đến, không phải chỉ là cô ấy không được đàn ông bảo vệ, cô ấy bị cả một thể chế vùi dập, bị cả một cơ cấu tinh thần xă hội tẩy chay. Thực ra, nếu cô ấy đáng bị phê phán (phê phán chứ không phải « đánh » nhé ; cứ nhất thiết phải là « đánh » ư, các anh thích đánh nhau đến thế ư, đánh nhau và nồi da xáo thịt từ bao nhiêu năm nay rồi vẫn c̣n chưa đủ ư !!!) th́ cứ phê phán và để cho cô ấy đàng hoàng đáp lại, nếu thua cô ấy phải chịu, và trong trường hợp đó nếu cô ấy thua th́ không phải là một phụ nữ thua, mà là một cá nhân thua trước các cá nhân khác. Đằng này cả một hội đồng đàn ông đem cái tḥng lọng chính trị siết vào cổ cô ấy, không cho bất kỳ tiếng nói phản đối nào được xuất hiện trên những tờ báo đă kéo dây tḥng lọng. Báo chí chính thống hỗ trợ nhiệt thành để cho công cuộc siết cái dây tḥng lọng khổng lồ quanh cái cổ mong manh của một phụ nữ được diễn ra sao cho hoành tráng nhất. Trường đại học kết thúc màn siết cổ đó bằng cách cho cô ấy thôi việc, thực hiện đúng cái công đoạn mà Einstein đă nói trong bài « Những biện pháp của ṭa án dị giáo tân thời » : « tiến hành đàn áp tự do học thuật và truy đuổi tất cả những ai dám kháng cự ra khỏi vị trí công việc của họ, nghĩa là để họ chết đói ». Anh đỏ mặt ư ? Anh hài ḷng v́ cảm thấy hơn người khác ở chỗ c̣n biết đỏ mặt ư ? Anh không biết làm ǵ khác hơn ngoài đỏ mặt sao? 

Xứ anh có những vấn đề trầm trọng, chỉ có điều các anh có muốn nh́n, có dám nh́n thẳng vào chúng hay không mà thôi.

Chúng ta đều nh́n thấy mặt trời chuyển động hàng ngày, buổi sáng nó mọc lên ở  đằng đông và buổi chiều lặn xuống ở đằng tây. Nhưng chúng ta đều biết rằng sự chuyển động của mặt trời chỉ là ảo giác, rằng mặt trời không quay mà chính trái đất quay mới tạo ra ảo giác này. Chỉ những đứa trẻ chưa đến trường mới không biết điều đó. Vậy mà anh đang trách em sao không chịu nh́n vào thực tế là mặt trời vẫn quay hàng ngày đấy thôi.

Bác sĩ của anh chắc phải nói rất hay về ḷng yêu mến. Em làm sao địch nổi với ông ấy. Em chỉ có thể nhắc anh rằng, nếu  áp dụng bài học của ông ấy, nếu một vị sếp như Hitler nhận được sự yêu mến của toàn thể cấp dưới của ḿnh th́ chắc chủ nghĩa phát xít vẫn c̣n tồn tại và phát triển mạnh mẽ đến ngày nay, thế giới sẽ tràn ngập những trại tập trung và mồ chôn tập thể. May mắn thay, nhiều cấp dưới đă không yêu mến một vị sếp như hắn. Anh có dám chắc là anh cần yêu mến và cần được yêu mến bởi sếp và đồng nghiệp một cách vô điều kiện không, bất kể họ là người như thế nào, bất kể họ hành xử ra sao?

Em không biết, anh h́nh dung xem, nếu đồng nghiệp của anh vô đạo đức, gạ t́nh lấy  điểm hay gạ tiền lấy điểm, làm cho sinh viên có bầu rồi bức bách để cô ấy phải tự  tử cùng đứa bé trong bụng, để được một  đồng nghiệp như thế yêu mến th́ anh phải làm sao ? Có thể làm ǵ khác hơn ngoài ba thái độ này, em xếp theo thứ tự trên xuống : ca tụng hành vi đó, ủng hộ hành vi đó, im lặng chấp thuận, không b́nh luận, không đánh giá, theo phương châm : « con người sinh ra để được yêu thương chứ không phải để bị phán xét ». Muốn có được ba thái độ đó anh phải t́m được cái lư cho nó. Đúng như ông bác sĩ tâm lư kiêm viết luận văn thuê đă khuyên anh : chỉ cần anh t́m được một cái lư để thông cảm, c̣n lại lương tâm của anh sẽ biết cách giải quyết như thế nào. Cần nhất là phải được người khác thông cảm, dù làm bậy bạ kiểu ǵ mà được người khác thông cảm là yên chuyện hết. Muốn được thông cảm lại phải biết thông cảm, biết quư mến người khác vô điều kiện. Yêu mến và thông cảm, hai thứ đó đi với nhau như xà lách và dầu trộn vậy.

Anh làm thế nào để có thể yêu quư một đồng nghiệp vô đạo đức? Phải gạt đạo đức sang một bên, phải t́m cho được một cái lư tốt, một cái lư đẹp, đúng không ? Thực sự em rất khó t́m được cái lư tốt đẹp cho những kẻ như thế. Nhưng để em thử xem sao. Đối với một đồng nghiệp gạ t́nh lấy điểm, anh sẽ nghĩ : đó là một tay rất giỏi trong việc chinh phục phụ nữ, chinh phục các cô gái trẻ, phải có bản lĩnh đàn ông lắm, phải có sức hấp dẫn lắm mới làm được như vậy ! Anh thấy sao, nghe cũng không đến nỗi tệ, phải không ? C̣n có cái lư nào nữa không ? À, th́ như vậy có sao đâu, cả hai bên cùng có lợi mà, với cả, có ai mất ǵ đâu. Vậy đấy có phải là một cái lư đẹp không ? Lúc đó không những anh không c̣n cảm thấy đau khổ v́ phải làm đồng nghiệp với một kẻ như thế, anh c̣n có thể làm thơ ca tụng ông ta nữa, phải vậy không ? C̣n lỡ nếu có hậu quả xấu như vụ tự tử th́ anh sẽ chép miệng : đời là thế, tránh sao khỏi những chuyện thương tâm.

Anh làm ơn giải thích điều này : theo miêu tả của bác sĩ, có vẻ như trong xă hội của anh, mọi người đều yêu mến nhau, nhân viên yêu mến sếp, đồng nghiệp yêu quư nhau, và suy rộng ra, nhân dân yêu lănh tụ, công dân yêu nhà nước, học sinh yêu quư thầy cô… Nhưng tại sao đọc báo hầu như chỉ thấy tin cướp, giết, hiếp, bạo lực học đường, giáo dục xuống cấp, văn hóa suy đồi, tham nhũng, lừa đảo, bắt bớ, đàn áp, bỏ tù… ? Em không thể h́nh dung một xă hội như thế lại là kết quả của t́nh yêu mến.

H́nh như bước đầu tiên mà ông bác sĩ đang thực hiện với anh là tạo ra một sự lẫn lộn kinh khủng. Ông làm đảo lộn các giá trị và chuẩn mực của anh, đưa anh vào một trạng thái mù mờ, mất khả năng phân định. Anh đang tiến lên trong khi tự bịt mắt ḿnh đó. Em đoán giải băng mà ông trao cho anh sẽ càng ngày càng một dày hơn và đen hơn. Anh gọi đó là chữa bệnh.

Em nhớ, nếu em không nhầm, anh cho rằng quá  tŕnh chữa trị này là không thể tránh khỏi. Rằng anh cần đến nó, bởi anh cần t́m lại bản thân ḿnh. Anh nói anh đă đánh mất ḿnh trong mấy năm rời xa đất nước. Đến đây em hơi buồn v́ trong mấy năm đó anh đă ở gần em, chúng ḿnh đă ở bên nhau, và anh đă có vẻ rất hạnh phúc. Phải, nếu em không nhớ nhầm th́ anh đă nói : t́m thấy em anh t́m lại được chính ḿnh. Rồi khi trở về anh lại muốn chối bỏ cái ḿnh đă t́m thấy ấy. Buồn hơn, anh nghĩ rằng đó không phải là anh.

Nói em nghe xem : vậy đâu mới là con người thật của anh ? Con người của những đêm mùa hè rực cháy trên băi biển, con người có ánh mắt c̣n thiêu đốt hơn cả mặt trời, em đă cháy và vẫn thấy chưa cháy hết, vẫn c̣n cần được thiêu đốt bởi những ánh nh́n rực lửa ấy ? Con người của những buổi chiều mùa thu thong dong giữa rừng bạt ngàn những sắc vàng đủ loại, êm ái hơn tất cả mọi thảm lá dày nhất rải trên những con đường thu thơ mộng ? Con người đă viết những bài kêu gọi cải cách và phát triển ? Hay con người đang bắt đầu xây danh tiếng trên sự im bặt của ng̣i bút và sự tắt ngấm của các ư tưởng tiến bộ ? Con người đang t́m cách du nhập vào cái xă hội mà chính anh từng chỉ trích trước đây ? Con người đang học cách để trở thành b́nh thường, để trở thành một người như mọi người ? Đâu là cái ḿnh đích thực của anh ? Đâu là cái ḿnh đă mất, đâu là cái ḿnh anh cần t́m lại ?

Anh từ biệt em, nói rằng đất nước cần anh trở lại, rằng anh có thể làm nhiều điều cho mọi người ở đó, rằng anh có thứ ǵ đó để mang về, một món quà có ư nghĩa cho quê hương anh. Anh không thấy hạnh phúc trọn vẹn khi phải xa quê hương. Dĩ nhiên, với các lư do ấy, làm sao em dám giữ anh ở lại. Em đă yêu cái đất nước xa xôi chưa một lần đặt chân đến. Em không thể không yêu đất nước ấy, bởi em cảm nhận nó qua cơ thể anh, qua h́nh hài anh, qua tinh thần anh, qua làn da, ánh mắt của anh. Đôi khi em c̣n có cảm giác anh đưa nó vào trong em. Bằng những chuyển động mạnh mẽ và hơi thở gấp gáp, anh đă đưa đất nước của anh vào trong em, mà cả anh và em đều không biết. Em chưa từng gặp người đàn ông nào nói về đất nước ḿnh nhiều như thế, đau khổ v́ nó như thế, và muốn làm ǵ đó cho nó như thế. Em đă bị chinh phục bởi cái ḿnh ấy của anh, cái bản thể ấy của anh, một cái ḿnh gắn bó sâu nặng với quê cha đất tổ. Đó là  một điều đặc biệt đối với một người sống trong một xứ sở thấm đẫm tinh thần cosmopolite như em. Xung quanh em mọi người sẵn sàng đi theo tiếng gọi của những miền đất mới, của những chân trời mới và những khám phá mới. Họ đều nghĩ như Goethe : nơi nào tôi có ích nơi đó chính là tổ quốc của tôi. C̣n anh, tiếng gọi trong anh luôn luôn là nó, là cố hương của anh. Em nghe trong hai chữ « cố hương » một giai điệu thật da diết, dĩ nhiên, chính anh đă phân tích cho em hiểu tính chất da diết đó. Anh là một cái ǵ rất lạ đối với em. Em đă yêu cái ḿnh ấy của anh, không dám giữ anh ở lại. Em đă nghĩ : để anh trở về th́ em có thể măi măi yêu anh. Anh trở lại, để rồi một lần nữa đi t́m kiếm bản thân ḿnh bằng những đợt trị liệu như vậy sao ?

Hôm nay chỉ thế thôi, em không viết tiếp được nữa. Anh biết đó là ǵ không ? Em h́nh dung cái nh́n nhợt nhạt và thiếu lửa của anh, cái nh́n ấy làm đau em hơn mọi thứ trên đời này.