8.

Gửi em,

Anh có tin vui cho em đây. Anh vừa được cất nhắc làm Chủ nhiệm của Chương tŕnh Quốc gia về Phát triển Công nghệ Loa. Một sự đền bù xứng đáng cho những cố gắng bền bỉ của anh bao lâu nay. Thực ra anh đứng ở vị trí Chủ nhiệm từ một năm nay rồi, nhưng lâu quá chưa viết cho em nên đó vẫn là một tin mới.

Em biết đấy, với khả năng của anh, anh có thể làm một nhà tư tưởng, nhưng lệnh trên chỉ cho anh đóng vai tṛ cái loa. Không bao giờ anh được phép đóng vai tṛ một nhà  tư tưởng. Không phải riêng anh mà tất cả mọi người trong xă hội này đều không được phép. Chỉ có một vài người xứng đáng làm nhà tư tưởng thôi, những người sống măi trong sự nghiệp chung, những người soi đường chỉ lối, là kim chỉ nam cho cả  cộng đồng. Anh làm ǵ th́ làm, mọi người làm ǵ th́ làm, không được phép thay thế Người. Nghệ thuật tối cao là nghệ thuật trở thành cái loa phóng thanh cho tư tưởng của Người. Ai nắm được nghệ thuật đó người ấy sẽ thành công. Ai sử dụng thuần thục nghệ thuật  đó người ấy sẽ đại thành công.

    Anh có nhiệm vụ xây dựng trường đại học thành một hệ thống loa phóng thanh cho tư tưởng của các lănh tụ tối cao và vĩ đại. Những loa cái đào tạo ra những loa con. Rồi đến lượt ḿnh, loa con sẽ trở thành loa cái, lại tiếp tục đào tạo những loa con khác, một sự quy hồi vĩnh cửu. Đại học trở thành xưởng sản xuất loa, cung cấp hệ thống loa có tŕnh độ cao cho xă hội. Nói chung đại học có thể dạy đủ các loại khoa học : toán, lư, hóa, khoa học trái đất, môi trường, sinh học, văn học, lịch sử, nhân học… nhưng tất cả các khoa học đó đều phải được dạy dưới ánh sáng của một tư tưởng duy nhất, đều phải dùng để phục vụ cho sự truyền bá của một tư tưởng duy nhất. Sinh viên càng hiểu nhiều biết rộng càng phải thực hiện tốt chức năng truyền bá của cái loa. Đấy là sứ mệnh cao quư của đại học. Cứ dạy các kỹ năng mềm thoải mái, cứ dạy các kiến thức chuyên ngành thoải mái, cứ dạy các phương pháp thoải mái. Nhiệm vụ của đại học là phải biết sử dụng các kỹ năng ấy, các kiến thức ấy, các phương pháp ấy cho nhiệm vụ chính trị của cái loa.

Anh đóng vai tṛ tích cực trong sự  nghiệp chế tạo loa của đại học. Ngành công nghiệp chế tạo loa trở thành ngành công nghiệp mũi nhọn của quốc gia, trở thành quả đấm thép, cạnh tranh ở mức độ khu vực và quốc tế. Nó không mang lại lợi nhuận cho xă hội, chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho bản thân mỗi một cái loa mà thôi. Nhưng như thế cũng tốt chán rồi. C̣n muốn ǵ hơn nữa nào ?

Công nghệ chế tạo loa phát triển đến nỗi, không chỉ hệ thống trường đại học mà toàn bộ hệ thống giáo dục trở thành hệ thống xí nghiệp sản xuất loa. Qua nhiều thập kỷ, anh cũng biết hầu như không có cải tiến nào về công nghệ cũng như về h́nh thức. Tất cả mọi cái loa đều hao hao như nhau, vận hành theo một kỹ thuật duy nhất, phát ra cùng một loại nội dung như nhau. Đôi khi nền kỹ nghệ chế tạo loa bị chê  trách là kỹ thuật đă trở nên lạc hậu, nội dung cũ, thiếu sáng tạo. Cũng có phản biện  đấy chứ, ai dám bảo là không, ai dám bảo là  bóp nghẹt tư tưởng ? Phản biện xong rồi th́ ngồi chơi xơi nước, c̣n kỹ thuật lạc hậu hay yếu kém không phải công việc của mấy người phản biện nhé. Mà thôi, cả nước ráng chịu đi, v́ vốn bỏ vào công nghệ chỉ tí ti, c̣n bao nhiêu chui hết vào túi các nhà chỉ đạo.

Toàn bộ nền giáo dục nước nhà phụ  thuộc vào Chương tŕnh Quốc gia này.

Trước hết, phụ thuộc về mặt triết lư giáo dục. Triết lư giáo dục được xây dựng sao cho đáp ứng được yêu cầu của Chương tŕnh : mục tiêu là sản xuất loa, vậy triết lư phải phù hợp với mục tiêu đó. Bộ trưởng Bộ Giáo Dục phải đáp ứng được các tiêu chuẩn của một cái loa tốt và điển h́nh, để toàn ngành giáo dục nh́n vào đó mà noi theo.

Tiếp theo, phụ thuộc về phương pháp giảng dạy và chương tŕnh giảng dạy. Ngoài những nội dung phát thanh được rà soát rất kỹ, những phương pháp giúp loa vận hành tốt được coi trọng.

Rồi c̣n phải chú ư cả những khâu bổ trợ như thiết kế hệ thống tăng âm như thế nào để cho tính năng của loa đạt tới mức độ tốt nhất, vang nhất, rền nhất, hiệu năng tối đa. Cứ nghe diễn văn của tất cả các bí thư đoàn ở các trường đại học, y chang nhau về nội dung, văn phong, hệ từ vựng, thậm chí cả cú pháp, phần mở đầu, phần kết luận, các ư chính… cứ như chỉ do một người viết. Quả là một sự thành công tuyệt vời của nền giáo dục được dẫn dắt bởi tư tưởng và kỹ nghệ của Chương tŕnh Quốc gia về Phát triển Công nghệ Loa.

Anh cũng được hưởng lợi tương đối nhờ  thời đại thống trị của kỹ nghệ loa. Anh vừa là người chế tạo, vừa là sản phẩm, vừa là người phân phối và vận hành sản phẩm. Em biết anh dư sức đóng đủ các vai cần thiết. Một người giỏi như anh không thể nghèo được. Trong xă hội này chỉ những kẻ kém cỏi mới nghèo thôi. Ừ th́ anh cũng nhận thấy rằng anh càng giàu xung quanh càng nghèo đi, hai tiến tŕnh diễn ra song song. Nhưng sao trách anh về sự suy thoái kinh tế chung và sự nghèo nàn chung của xă  hội được, ai bảo thiên hạ dốt nát. Anh đâu phải chịu trách nhiệm về sự dốt nát của kẻ  khác.

Tự cứu ḿnh trước khi trời cứu. Chính chủ tịch nước kêu gọi phổ biến phương châm này chứ không phải bất kỳ kẻ vô danh nào đâu nhé. Không đủ khả năng tự cứu ḿnh c̣n kêu ai. Chẳng nhẽ chủ tịch nước hay tổng bí thư lại đi làm cái công việc cứu người đó sao. Không đâu, giải quyết vấn đề nghèo đói không phải là nhiệm vụ của guồng máy lănh đạo, mà là nhiệm vụ của từng cá nhân. Dốt th́ cứ thế mà chịu phận nghèo. C̣n nhiệm vụ của tổng bí thư là phải đảm bảo sao cho Chương tŕnh Quốc gia về Phát triển Công nghệ Loa thành công, thành công và đại thành công. Về nhiệm vụ cơ bản này, các đời tổng bí thư đều hoàn thành xuất sắc. Họ chẳng bao giờ phải tự phê b́nh về khoản này. Tuy nhiên, mấy năm gần đây Chương tŕnh cũng hơi có chuệch choạc. Không hiểu sao thỉnh thoảng lại nảy ṇi ra vài sinh viên không chịu làm phận cái loa.

Chẳng đâu xa, cứ nh́n vào cái trường đại học của anh mà xem. Thời đại lên ngôi của kỹ nghệ loa mà vẫn có những đứa ngu đi chống lại xu thế ấy. Cứ muốn sinh viên phải suy nghĩ độc lập, cứ đ̣i tự do ngôn luận, tự do nghiên cứu, tự do giảng dạy cho lắm vào, ngồi tù là cái chắc. Không ngồi tù cũng treo niêu. Ngu th́ phải chịu chứ sao. Thông minh sẽ nh́n thấy xu thế thời đại, ḥa vào xu thế ấy. Mục đích của đại học là sản xuất loa, cứ thế mà thực hiện công việc chế tạo, thực hiện càng tốt càng nhiều tiền, càng nhiều cơ hội thành công. Thông minh hơn phải nắm bắt được ư muốn của từng lănh đạo cụ thể, cung cúc tận tụy chiều theo ư muốn đó. Thông minh bậc cao hơn nữa là hiểu được lănh đạo muốn ǵ mà không cần phải để nói ra, đoán trước và răm rắp thi hành, thi hành trước cả khi có lệnh, càng làm trước khi có lệnh càng dễ thỏa măn lănh đạo, càng dễ được cất nhắc. Đấy, bí quyết của mọi sự thông minh, và bí quyết của mọi thành công. Đến khi lên làm lănh đạo rồi th́ tha hồ, muốn làm ǵ cũng được.

Tuy nhiên, em biết không, không phải là anh không nhận thấy rằng hệ thống loa càng phát triển th́ chất lượng giáo dục càng đi xuống. Nhưng đấy là lỗi của những người thực hiện, tức là những người đứng lớp. Dĩ nhiên một phần do chủ trương. Nhưng một chủ  trương tồi vẫn có thể có kết quả tốt nếu được thực hiện tốt. Đó là điều anh nghe hàng ngày, và nói hàng ngày cho người khác nghe. Cho nên anh ủng hộ quan điểm của những người muốn làm giáo dục từ dưới lên. Nếu bên trên đưa xuống một chủ trương tồi mà bên dưới họ không phản đối, mà họ lại vẫn thực hiện tốt được chủ trương tồi ấy th́ càng hay chứ sao.

Cũng không phải anh không nhận thấy rằng đang h́nh thành những nhóm đối lập lại với hệ thống loa. Phải thừa nhận là việc các nhóm đối lập ấy ra đời cũng có những lư do nhất định. Hơn nữa có thể xu thế lịch sử sẽ thay đổi. Thực ra khó có cái ǵ có thể trường tồn, thức thời phải biết thay đổi. Một người giỏi phải biết « đi với bụt mặc áo cà sa đi với ma mặc áo giấy ». Anh có trong danh sách những Hội Đồng Khoa Học loại củ chuối nhất, loại ngậm miệng ăn tiền, chia chác lợi ích ; nhưng cũng đứng trong những Hội Đồng Khoa Học của các vị được xem là tiến bộ, là lương tâm của thời đại. Ở đâu anh cũng được quư mến và tôn trọng. Ngồi với quan chức chính phủ anh có thể đưa chính phủ lên mây. Ngồi với đám trí thức cấp tiến, anh chỉ trích chính phủ hết sức sắc bén, chính xác. Cần biết nên khen cái ǵ và chỉ trích cái ǵ ở đâu, với ngôn ngữ nào. Dù sao để làm được như thế cũng phải có một chút nghệ thuật, và cũng phải biết đôi chút về tâm lư.

Là Chủ nhiệm Chương tŕnh Quốc gia về Phát triển Công nghệ Loa nhưng anh cũng sẵn sàng phối hợp với một vài tổ chức khác để thực hiện chương tŕnh Giáo dục Khai phóng. Thế giới người ta nói măi về khai phóng rồi, ḿnh không thể nhắm mắt làm ngơ. Cứ thế giới có cái ǵ bọn anh cũng phải có cái đó.

Giáo dục khai phóng là bệ phóng để bay vào nền giáo dục toàn cầu. Cần để cho có chỗ này khai minh và chỗ kia khai phóng, xă hội mới khá lên được. Truyền h́nh, phát thanh cứ nói mạnh vào. Bây giờ nó chưa trở thành chương tŕnh quốc gia, nhưng thế nào cũng có lúc nó được tŕnh rồi được duyệt. Anh cứ đi tắt đón đầu, đến lúc đó có thể anh sẽ được bổ nhiệm vào ban chỉ đạo chương tŕnh khai phóng cấp quốc gia. Anh cũng nhận thấy rằng đất nước này cần phải bay lên lắm rồi, chỉ c̣n thiếu việc phải khai cái bệ phóng cho nó bay lên thôi.

Anh đă chỉ đạo về vấn đề này cho trường đại học anh phụ trách. Không lư ǵ bên ngoài người ta khai phóng mà trong nhà nước lại không khai phóng. Họp toàn trường anh tuyên bố : « Trường ta nhất định sẽ áp dụng chương tŕnh khai phóng của đại học Harvard. Chuẩn bị đưa tin này lên truyền thông ngay. ». Nhân viên truyền thông hỏi lại anh : « Thưa thầy, có chắc chúng ta làm được thế không ? » Anh hùng hồn : « Chắc chứ ! Cứ truyền thông th́ chắc chắn ta sẽ làm được ». Nhân viên truyền thông đó hơi kém nhanh nhạy, lại cứ rụt rè hỏi tiếp : « Thầy cho xin thêm vài thông tin cụ thể về chương tŕnh và nhân sự. » Anh bực ḿnh quá, xẵng giọng : « Truyền thông ǵ mà kém thế. Mấy thông tin đó không làm được th́ làm truyền thông làm ǵ ? Đấy đâu phải nhiệm vụ của tôi, truyền thông là nhiệm vụ của cô !»

Quả thực anh không kiêu căng khi nói rằng đă sử dụng một cách xuất sắc sự khôn ngoan của ḿnh. Anh phù hợp với h́nh ảnh trí thức hiện đại, khác hẳn với h́nh ảnh đồ nho gàn thời phong kiến. Trí thức hiện đại năng động, làm chủ thế sự, văn hóa toàn diện. Đeo kính, xài laptop, iPad, iPhone. Đi xe hơi và cặp bồ với người mẫu hay hoa hậu. Bây giờ anh chơi giỏi nhiều môn thể  thao, tennis, bơi lội, thêm cả golf. Ngoài ra, như  em biết, anh rành nhiều loại h́nh nghệ thuật : hội họa, âm nhạc, thơ ca, dĩ nhiên rồi, sao có thể thiếu thơ được. Mà rất có thể thơ anh một ngày sẽ đoạt giải Nobel. Em cứ đợi xem nhé. Anh am hiểu nhạc lư tới mức đủ để sáng tác. Không ai nhàm chán khi nói chuyện với anh.

Anh lại có cả một dàn loa tiền hô hậu ủng. Mỗi khi cất lời giọng anh được khuếch âm lên ở mức tối đa, ở đâu người ta cũng có thể nghe thấy. Với vốn văn hóa làm chủ được, anh biết lúc nào đưa vào giọng nói âm sắc hùng hồn, lúc nào nên đưa vào các gam thương cảm, lúc nào cần chiết vào một chút lăng mạn bay bổng. Anh chinh phục được nhiều trái tim, anh biết thế.

Nói chung Chương tŕnh Loa của anh chạy tốt. Tuy nhiên, không hiểu sao, cũng có lúc anh thấy mệt mỏi, và im tiếng một thời gian. Nhưng anh không im lặng lâu được. Anh chỉ mới im được một lúc, nhà nước đă mở ngay một đợt thanh tra. Báo chí đồng thanh đưa tin khắp nơi về các hoạt động liên kết và đào tạo nhuốm màu sắc lừa đảo. Họ cho công bố cả báo cáo của thanh tra nhà nước với những con số cụ thể, với tên tuổi các tổ chức, các đơn vị liên kết lừa đảo, với con số bao nhiêu ngàn thạc sĩ không được cấp bằng. Dĩ  nhiên bạn bè anh trong báo giới nhiều, nên anh vẫn chữa cháy được bằng cách trả lời phỏng vấn lên tiếng phản đối cung cách làm việc và kết quả thiếu chính xác của bộ phận thanh tra. Mặt khác anh lại bắt đầu mở loa, cho chạy hết cỡ. 

Thực ra anh cũng không rơ v́ sao cần tổ chức thanh tra, bởi sau khi vạch ra hết các vi phạm của anh, họ chẳng làm ǵ để phạt anh cả. Hay có lẽ họ thấy cái loa của anh chưa  hoạt động hết công suất. Họ dùng vụ thanh tra đó, làm ồn ào trên báo chí một lúc để anh phải tăng hiệu suất và hiệu ứng của cổ họng anh và hệ thống loa dưới quyền anh điều khiển. Có thể lắm. Sau vụ thanh tra anh trở thành một cái loa thuộc loại hoàn hảo nhất, và dĩ nhiên, một thời gian ngắn sau đó anh được bổ nhiệm vào ngạch chuyên gia cao cấp. Và báo chí, mấy tháng trước vừa chỉ trích, bây giờ lại đưa lên những thông tin về các thành tích chói ngời của anh, cứ như thể vụ việc kia chưa bao giờ diễn ra.

Quy luật ở đây là như vậy  đó em, ai nắm được quy luật người ấy sẽ thắng.

Anh vẫn nhớ thương em. Em vẫn luôn ở đó, ở nơi sâu nhất của cơi ḷng anh.

Ba năm sau khi khỏi bệnh