Truyện ‘‘Bạn’’ dưới đây đă, thêm một lần, chứng tỏ ng̣i viết của Phạm Thị Ngọc chẳng những thông minh và c̣n thật nhạy bén, không chỉ với các vấn đề của di dân mà đă chính xác nhắm vào tuổi trẻ : ‘‘Vừa đến Mỹ, những đứa trẻ bỗng nhiên phải giải thích rất nhiều. Giải thích sự có mặt của họ tại đây, giải thích về cuộc chiến, về những h́nh ảnh chiến tranh thảm khốc. Lớn lên, nh́n lại thảm kịch và đổ nát của chính cuộc đời ḿnh, những đứa trẻ khi xưa bây giờ đứng tuổi nhận ra rằng giải thích gia đ́nh ḿnh vẫn là điều khó khăn nhất.’’ ; đồng thời mở rộng hơn nữa khi đây là các thanh thiếu niên Âu Mỹ, bất kể màu da hay quốc tịch gốc : ‘‘Judith đốt những điếu thuốc lá đầu đời năm mười lăm tuổi, lén lút trong nhà cầu trường, vào giờ ra chơi. Yến quan sát nét dịu khoái trên nét mặt Judith khi nó kéo hơi thuốc dài, nuốt khói. Chất nicotine ngấm nhanh chóng vào máu, lan lên óc làm dịu xuống những bứt rứt, bực dọc.’’

Mai Ninh

 

 

 

 

Phạm Thị Ngọc

 

Bạn

 

 

 

     Gần một thập niên sau ngày họ gặp lần chót, Yến lại nhận được điện thoại của Judith vào một tối cuối tuần. Giọng nói Judith vẫn vang vang như thuở xưa, để Yến mường tượng ra một con người chưa chịu để thời gian ảnh hưởng. Yến mừng, nhưng không ngạc ẩhiên, v́ đây chẳng phải là lần đầu Judith lại đột ngột lên tiếng sau nhiều năm im bặt. Judith kể lể chị đă mất sáu năm trời t́m Yến. Yến cười, th́ những thay đổi đă xảy ra trong bốn năm Judith không t́m, và thật sự th́ Yến đă chưa hề đi đâu trong suốt thời gian họ mất liên lạc, đă gọi t́m Judith khắp nơi kể từ ngày Judith ngang nhiên bỏ việc về ở với mẹ. Yến nhớ, lần cuối cùng họ gặp nhau là lúc Judith đang tơi bời trong một cuộc ly dị không êm thắm. Lọt vào đâu đó chính giữa là lần Judith gọi cho Yến ở sở làm, kể mẹ chị đang phải chữa trị ung thư vú, c̣n Yến th́ kể bố chị vừa trở thành một con số tử vong cho chứng ung thư phổi. Judith yên lặng, như không t́m ra lời, rồi ngập ngừng chia buồn, rồi từ đó bặt tin. Gần thập niên sau, đôi bạn lại t́m ra nhau, để ôn lại từng dấu mốc thời gian, dù họ không chính xác lắm.

     Giọng nói Judith vẫn không thay đổi, trong vắt như thuở mười ba, rơ mồn một, chói và lạnh, giữa giờ khuya. Yến hỏi thăm về bà Lemoine, mẹ Judith, dù rất sợ ḿnh phải nghe một tin buồn. Nhưng Judith trả lời mẹ chị vẫn thường.

     "Mẹ muốn tao về nhà," Judith nói, rồi thở dài, như có điều ray rứt trong lương tâm. "Bả nghĩ tao có bổn phận phải lẩn quẩn bên bả măi."

     "Vậy bây giờ mày đang ở đâu?"

     "Utah."

     "Utah? Tại sao lại tận Utah?"

     Judith trả lời tại việc làm đưa đẩy. Chị không chọn ở Utah, nhưng cuối cùng cũng đă ở đó nhiều năm rồi.  Judith nói Utah buồn, nhưng không khí chưa bị ô nhiễm, và ở đó chị vẫn có thể đạp xe đạp đi làm.

     "Nhưng Utah là một trong những con voi béo nhất trong bản đồ chính trị cho bọn trắng cực đoan." Yến trêu.

     "Đúng đó Yến, trắng th́ ở đây thật là trắng. C̣n chính trị th́ tao đă đăng kư vào đảng Cộng Ḥa từ năm mười bảy."

     Yến ph́ cười, "điều đó tao chưa hề được biết, bận rộn như mày thuở xưa. Cho tao hỏi, vậy bây giờ mày là vợ thứ mấy trong cộng đồng Utah đa thê?"

     "Thứ bảy, Yến ạ.  Số bảy là số hên."

     Họ cười với nhau, giọng cười Judith hề hề, cười từ bụng.  Giọng cười ấy ngày xưa cũng khanh khách mỗi lần đứa con gái đó trêu Yến, túm và ôm lấy đầu Yến và bảo nó đang nặn mụn blackhead. Judith bảo giọng nói Yến vẫn vậy, có điều không c̣n ngọng như ngày xưa.

     "Cám ơn mày đă so sánh tao với ba mươi năm trước."

     "Mày nói sheet cake một lần nữa đi."  Judith nói.

      Yến nói "shit cake."

     "Giỏi. Nhưng giọng mày nói chuyện sao giống Emily Dickinson quá."

     "Đó là năy giờ tao chưa nói ǵ hết?" Nhưng Yến cũng xin lỗi, rồi hướng câu chuyện về những cái tên thuở trước, những mối dan díu qua đêm của Judith với những Richard, Bobby, Douglas, vân vân. Judith gợi ư cho Yến về vài người bạn Việt của họ ngày xưa.

     "Mày c̣n liên lạc với Trúc không?"

     "Trúc dường như không muốn liên lạc. Những người không muốn góp mặt th́ đừng t́m họ."

     "C̣n Tuấn?"

     Tuấn. Yến biết trước Judith sẽ nhắc đến Tuấn. Không lần nào Judith gọi, dù mỗi lần gọi cách nhau ngần ấy năm, mà Judith không nhắc đến Tuấn, như chỉ để khiêu khích. Mấy mươi năm rồi khiêu khích th́ có thay đổi được ǵ. Yến cảm thấy muốn trả lời một câu khó chịu, hoặc gác ngay điện thoại.

 

 

     Yến không khỏi cảm thấy bị khiêu khích v́ đây dường như đă là tính bẩm sinh của Judith, chọc vào nhược điểm của người khác chỉ mục đích mời sự chú ư về ḿnh. Judith lần đầu tiên Yến để ư đă bước vào lớp vạn vật năm mười bốn tuổi bằng câu chào "heil Hitler" với bà giáo viên già gốc Ukraine nổi tiếng khó tính. Lần ấy Judith lănh giấy vào gặp hiệu trưởng lần thứ nhất, và lần thứ nh́ là khi nó hiên ngang gọi thầy toán bằng tên cúng cơm, Ralphie, một điều thầy tối kỵ. Năm mười bốn là năm để những đứa học tṛ mới mẻ xác nhận vị trí của ḿnh trong một cộng đồng học sinh trung học độc ác. Bước vào lớp có Judith là trước tiên bước vào một chiến trường trong đó sẽ có những sỉ vả vèo vèo bay giữa Judith và bọn con trai, không tục tĩu nhưng dữ dằn đến nỗi mất đi hết nét hài hước. Độc ác và dữ dằn để tồn tại, Yến đă nghĩ về Judith như thế khi mười bốn tuổi Judith nhại Yến phát âm Taco Bell bằng âm A dài, giữa pḥng ăn đông học tṛ đồng lứa. Đứa th́ cười đứa th́ nh́n Yến thương hại, nhưng Yến đă không nghĩ ḿnh sai như thế, và cũng không giận, không cải chính, tỉnh bơ như Judith chỉ là kẻ muốn sự chú ư, dù nhiều khi với giá một t́nh bạn. Judith ví xe của Arnette là chiếc bat mobile, và khi gọi luôn Arnette da đen bằng chữ nigger sỉ nhục th́ họ trở nên thù hận. Yến không giận, v́ bất cứ bất măn nào Judith mang trong ḷng, bộc phát qua hành động khiêu khích người khác, th́ thật ra cũng chẳng có ai để ư mà t́m hiểu.

     Thật ra, Yến không có vị thế nào để giận. Trong một thế giới trung học được chia thành những thái cực của kẻ đẹp và kẻ xấu, của kẻ được chú ư và kẻ bị lăng quên ngay từ ngày đầu, Yến hoàn toàn lạc lơng, bơ vơ giữa một thế giới học đường mới mẻ, trong một đất nước mới mẻ. Nếu thuở trung học là một giai đoạn cực kỳ khó khăn cho những đứa trẻ mới lớn b́nh thường, th́ đối với riêng Yến đó là một giai đoạn chỉ có thể nổi hoặc ch́m đắm. Mỗi buổi sáng, khi bước ra từ chiếc bus học đường, bước vào khuôn viên trường, Yến chỉ có một lựa chọn là chạy trốn vào thư viện để trốn đám đông, trốn vị trí không mấy khả quan của ḿnh trong thế giới đó để đừng ch́m đắm. Ư nghĩ trốn học đến thường trực, nhưng ngay cả một người bạn để cùng lang thang Yến cũng không t́m ra. Ngồi một ḿnh trong thư viện những buổi sáng sớm, nh́n ra cửa sổ đón bóng dáng những khuôn mặt quen thuộc hơn, Yến dần cảm thấy nỗi lạc lơng ngày càng lớn ra ngoài khả năng khỏa lấp của sách vở. Judith có mẹ đưa đến tận trường, nhưng thường là đến muộn. Những hôm đến sớm, Judith chỉ vào thư viện t́m Yến khi nó cần bài vở của ngày hôm trước nó đă thiếu v́ vắng mặt. Từ chỗ đang ngồi Yến quan sát dáng Judith bước đi, từng bước nhịp nhàng thoăn thoắt, mái tóc dài gờn gợn xỏa xuống ngang vai, trông từa tựa như một nữ nhân trong thi ca cổ kính thời Lăng Mạn. Judith thoăn thoắt bước vào thư viện, mái tóc nhún nhảy theo từng nhịp bước, để Yến sẽ chào:

     "Hello, Snoopy."

     Để Judith sẽ cười, rồi chỉ ra ngoài khung cửa, nói, "coi ḱa, the brain cũng vừa đến."

     Trúc mặc jeans, Yến c̣n thấy loáng thoáng từ xa hai bên đùi bạc thếch. Tóc Trúc cũng dài, nhưng thẳng mượt, dắt vào bên trong chiếc áo lạnh bồm xồm bông chính bố Trúc đă may. Một tay ôm sách, tay kia Trúc nắm mớ giấy mùi-xoa lúc nào cũng ướt nước mắt nước mũi của cơn dị ứng kinh niên. Cũ kỹ và kỳ dị như thế, Trúc xem ra vẫn hợp thời hơn Yến. Con gái mười bốn, cũ kỹ và kỳ dị như họ có muốn quên đi thân phận cũng khó hơn giải đáp một phương tŕnh toán học. Nhưng Yến tự nghĩ ḿnh nhạy cảm với thân phận hơn Trúc. Trúc đầy đủ hơn, nên tự tin hơn. Đối với Yến, có một người bạn để nói tiếng Việt đă là điều sung sướng lắm.

     Trúc thong thả bước đều qua sân cỏ, đôi vai co ro làm cho sống lưng trông như gù. Nét mặt Trúc bao giờ cũng ưu tư về một điều ǵ ngoài thế giới. Những phương tŕnh toán học, những câu hỏi vật lư. Trúc vào thư viện gặp Yến, thường mở sách tự học tiếng La Tinh, sửa soạn trước cho một tương lai hàn lâm. Trúc nói, tiếng La Tinh là nguồn gốc của các ngôn ngữ Âu Mỹ.

     Judith nói có lẽ v́ vậy mà nhiều khi nó nghe như Trúc đang nói tiếng La Tinh.

      Năm đầu trung học, cô giáo Anh văn ra đề tiểu luận: viết về kinh nghiệm đau buồn nhất đời của em. Yến đoán cô giáo đang muốn t́m hiểu tâm lư học tṛ, đặc biệt là những khuôn mặt lạ vừa đến đây từ nửa ṿng bên kia trái đất. Cô Naomi trẻ đẹp nhất trong đoàn giáo viên, con gái của một ông chủ tiệm vàng nổi tiếng thành phố, phục sức cầu kỳ, lúc lắc đầy ṿng vàng tay và tai khiến người nh́n cô rất thích mắt. Trúc viết về kinh nghiệm di tản, c̣n Yến th́ dù đă đủ giàu nhưng chưa sẵn sàng để chia xẻ nỗi đau.

     Kinh nghiệm đau buồn nhất đời? Khi John Travolta từ giă tiết mục tivi hàng tuần Welcome Back, Kotter.

 

    

     "Gia đ́nh Tuấn không thích Vinnie Barbarino," Tuấn nói. Năm ấy, Tuấn mười ba, Yến mười hai, và họ vừa đến Mỹ. Trời bên ngoài hội trường lạnh căm, nhưng những đứa trẻ háo hức với những câu chuyện th́ không bao giờ biết lạnh.

     "Ừ, khó quen như hamburger vậy đó. Nhưng quen rồi th́ thấy ngon. Xem Travolta hoài sẽ thích."

     "Không phải vậy," Tuấn lắc đầu. Mái tóc Tuấn bù xù, cằm chẻ, miệng cười dễ dăi. Yến thích nghĩ Tuấn hao hao giống John Travolta. Nếu Tuấn mặc áo lạnh bằng da th́ chắc trông cũng du côn lắm. "Yến không hiểu đâu. Khó giải thích."

     Vừa đến Mỹ, những đứa trẻ bỗng nhiên phải giải thích rất nhiều. Giải thích sự có mặt của họ tại đây, giải thích về cuộc chiến, về những h́nh ảnh chiến tranh thảm khốc. Lớn lên, nh́n lại thảm kịch và đổ nát của chính cuộc đời ḿnh, những đứa trẻ khi xưa bây giờ đứng tuổi nhận ra rằng giải thích gia đ́nh ḿnh vẫn là điều khó khăn nhất.

     Gần một chục đứa trẻ đồng tuổi rủ nhau chạy lên đỉnh đồi bên cạnh hội trường nhà thờ, để người lớn ở lại với những ưu tư của họ. Người bản xứ đă đem đến đó những thùng quần áo cũ to lớn. Lũ trẻ đổ quần áo ra đất, lôi những chiếc thùng không ra ngoài. Từ trên đỉnh đồi, chúng sẽ trượt xuống trong những chiếc thùng giấy. Từ trên đỉnh đồi, Tuấn đẩy Yến xuống. Yến trượt xuống vùn vụt, gió lạnh tạt ngược như cắt da mặt. Những trận cười chữa trị đă vang lên ở đấy.

     Mỗi cuộc gặp mặt của cộng đồng tha hương diễn ra cách tuần. Sang xuân, tṛ chơi cũ thưa dần. Có hôm Yến nói:

     "Lớn lên, Trúc muốn làm một physician."

     "Để khỏi hoài công bố mẹ đem sang đây? Physician là ǵ?" Tuấn hỏi.

     "Là y sĩ đó."

     "Sao Trúc không nói doctor cho rồi."

     "Có lẽ Trúc không hiểu doctor là ǵ."

     "Yến muốn làm ǵ?"

     "Yến muốn làm cô giáo. C̣n Tuấn?"

     "Tuấn muốn đi bụi đời."

     Tuấn trả lời không đắn đo suy nghĩ. Tuấn hay đùa nhưng Yến chợt chùng ḷng. Như nghe điệu nhạc đệm Welcome Back, Kotter chỉ làm Yến thấy nỗi hoang vu.

     "Đứa con trai nào cũng muốn đi bụi đời. Mẹ Tuấn sẽ buồn chết."

     Mẹ Tuấn, một người đàn bà nhỏ người, phấn son, giọng nói lanh lảnh điều khiển. Có hôm cả hội trường chứng kiến bà mắng một người đàn bà đồng hương, "Đừng bốc tay vào thức ăn! Có người Mỹ ở đây bà đừng làm chúng tôi xấu hổ!"

     "Mẹ Tuấn sẽ mắng: mày đừng làm tao xấu hổ," Yến nhại giọng người đàn bà mẹ Tuấn.

     Chiều Chủ Nhật đầu xuân nắng muộn hơn. Yến lướt mắt lên da thịt Tuấn mịn màng, vàng ḍn trong nắng như vỏ mơ.

     Những cuộc gặp gỡ cách tuần rồi cũng dần thưa. Rồi Yến không thấy Tuấn ở nhà thờ. Thứ hai đầu tuần đi học Yến cảm thấy h́nh như ḿnh nhớ bạn. Sáng thứ hai ngồi từ ghế thư viện nh́n ra ngoài ngắm gió thổi tung những hạt bụi đời, Yến mệt mỏi ngóng chờ Trúc và Judith, có nhiều lúc ngồi ngủ bù chờ đợi những kẻ thất thường cũng chẳng khác ǵ chờ chuông reo.

      Cũng có nhiều khi Yến lấy giấy bút viết thư cho bố c̣n ở lại Việt Nam.

     "Con ở đây đến bao giờ," Yến viết. "Bao giờ th́ hồi hương. Bao giờ th́ đoàn tụ một gia đ́nh không c̣n nguyên vẹn nữa." 

 

 

     Judith đốt những điếu thuốc lá đầu đời năm mười lăm tuổi, lén lút trong nhà cầu trường, vào giờ ra chơi. Yến quan sát nét dịu khoái trên nét mặt Judith khi nó kéo hơi thuốc dài, nuốt khói. Chất nicotine ngấm nhanh chóng vào máu, lan lên óc làm dịu xuống những bứt rứt, bực dọc.

     "Bố tao mới bỏ đi rồi," Judith kể với Yến năm họ mười lăm tuổi, trong nhà cầu, khi Judith kéo những ngụm thuốc vội vă rồi vứt mẩu đầu lọc vào cầu tiêu, cứ như màn khói lăng đăng và mùi thuốc lá sặc sụa ấy sẽ không đủ làm bằng chứng cho giám thị rằng nó đang lén hút thuốc. Yến đứng tựa bồn rửa mặt, nh́n Judith vặn nước súc miệng. Không hiểu v́ điếu thuốc hút vội vàng, hay v́ sự xúc động mà đôi môi và những ngón tay của nó run lẩy bẩy, đôi chân dặm những bước không yên qua lại trong khu vệ sinh.

     "Đi như thế nào?" Yến hỏi.

     "Không biết. Chắc đi ban đêm. Tao chỉ biết ông đă vắng mặt vào bữa sáng."

     "Mẹ mày giải thích thế nào?"

     "Bả giải thích, lớn lên tao sẽ hiểu, rằng đến một lúc nào đó họ không thể kéo dài hơn những ngày tháng không hạnh phúc."

     Hai đứa rơi vào sự lặng thinh. Một thoáng sau, Judith vỏn vẹn buông thơng, "fuck them," rồi chúng chạy nhón gót ra khỏi khu nhà cầu, chạy ngoặt vào các nẻo hành lang, chạy trước tiếng giầy của hiệu trưởng đang gơ đều trên nền gạch .

     Bố Judith sau khi bước sang nẽo ngoặt đời ông đă gửi đơn ly dị về sau đó không lâu. Ông trở về quê quán ngày chưa lập gia đ́nh, bổn phận với những đứa con, ít nhất là qua sự hiện diện của ḿnh, đến đó đă đủ. Mỗi tháng một lần ông về thăm vợ cũ, đem bốn người anh của Judith đi săn. Judith th́ Giáng Sinh ở với mẹ, tân niên ở với bố, những ngày lễ quanh năm chia đồng đều giữa hai bên. Khi hai anh lớn của Judith cũng theo nhau ra đi để tự lập, trong căn nhà gạch trắng rộng trải đó chỉ c̣n lại bà Lemoine và ba đứa con c̣n vị thành niên, Patrick, Nathan, và Judith. Mấy lần Yến đến rủ Judith đi ciné, Patrick đầu óc chậm chạp nói năng ú ớ tay chân quờ quạng nhảy ra ôm chầm lấy Yến, c̣n Nathan ẩn vào pḥng riêng. Bà Lemoine, thân h́nh nặng nề phục phịch trong chiếc áo thung rộng khổ, hút thuốc lá liên tục. Làn khói phủ quanh khuôn mặt hằn nếp gấp của tuổi tác, bay lên chậm răi rồi đậu xuống trên mái tóc hung đỏ khô và thưa, lấm chấm trên đó những mảng hở chân tóc đă bạc trắng.

     Mẹ Judith luôn niềm nở với Yến. Bao giờ cũng thế, khi hai đứa đă ra xe bà c̣n chạy theo căn dặn đủ điều, và cuối cùng là một lời xin xỏ.

     "Judith, để lại cho mẹ một vài đồng mua thuốc lá."

     Judith đưa tiền cho mẹ nhưng không nén được sự bực dọc, đóng mạnh cửa xe rồi nhấn chân ga.

     "Từ ngày lấy chồng bả chỉ ở nhà nuôi con. Bây giờ chồng bỏ bả không biết làm ǵ ra tiền. Tao hận bố tao."

     Để kiếm tiền một cách dễ dàng nhất, bà Lemoine cho thuê pḥng trong căn nhà thừa chỗ đó. Keith, người đàn ông ngoài hai mươi, đă trả lời rao vặt pḥng cho thuê của bà Lemoine. Có một người đàn ông đáng tuổi anh trai quanh quẩn để thấy an toàn, tối ngủ không phập phồng lo âu, Judith nói. Yến không thể tả với Judith rằng trong cảnh sống của Yến, hoàn cảnh của Yến, nhiều lần trong mơ Yến thấy một người đàn ông đội mũ lên đầu, mở cửa, và bước ra đi. Như thế, lập đi lập lại, một người đàn ông đội mũ lên đầu, mở cửa, rồi bước ra đi. Rất nhẹ nhàng, trong mơ.

     Yến không đến chơi với Judith nữa từ lúc có Keith bước vào bối cảnh này. Và cũng từ lúc có Keith bước vào bối cảnh này, Judith cũng vắng mặt trường lớp thường xuyên hơn, tận dụng tối đa số ngày được vắng mặt mà không rớt năm học. Ngày nào Judith đi học ngày đó nó mệt mỏi, mượn chép lại của Yến bài giảng ngày hôm trước. Những khi thi cử, Judith dặn Yến giúp nó thi gian để thi đậu. Một hôm, tḥ tay vào xách tay Judith mượn bút, Yến khám phá vỉ thuốc ngừa thai.

     Năm lớp mười một, Judith đi prom với Keith. Dẫn một người đàn ông nhiều tuổi hơn ḿnh đi prom là một chuyện lớn để khoe. Nhưng đến năm Judith ra trường trung học, Keith đă biến mất. Mùa hè, vài hôm sau ngày ra trường, Judith gọi cho Yến để báo tin về Nathan. Nathan, người chưa hề hoàn tất trung học như em gái, tinh thần thường xuyên cḥng chành từ đỉnh cao xuống vực sâu, cuối cùng rồi không c̣n muốn có liên can ǵ với thế giới nữa, đă dùng súng thường đi săn với bố tự sát bằng phát súng bắn xuyên qua cổ họng.

 

 

     Trong bọn họ th́ Trúc có lẽ đến từ một gia đ́nh lành lặn nhất. Gia đ́nh Trúc đông chị em gái, những thiếu nữ xinh đẹp hát hay và hay hát đă thu hút nhiều nam nhân đến nhà thờ. Vào những năm tháng xa xôi ấy họ chưa chồng, quy tụ vào dưới căn nhà nhỏ đơn giản thẳng đuội mà về sau bố Trúc đă xây thêm một gian ngoài làm pḥng tiếp khách, một thứ tiền sảnh, để tăng góc cạnh cho kiến trúc thêm tí cầu kỳ. Những lần Yến đến nhà Trúc, gia đ́nh đông con gái ấy vắng bặt âm thanh, một không khí cô đọng ngột ngạt bao trùm gian tiền sảnh. Yến đứng vài bước từ ngưỡng cửa nh́n qua bên kia tấm rèm, nói câu chào bác ạ với bố của Trúc đang ở trong pḥng ăn, lúi húi với một công tŕnh may vá, hoặc một công tŕnh máy móc nào đó của ông. Bao giờ cũng thế, h́nh như chỉ bằng một sự hiện diện của ông ở nhà ngoài, vợ con sẽ biến đi đâu hết. Ông mặc may-ô ba lỗ, dắt vào chiếc quần tây cạp kéo lên cao quá bụng, thắt lưng cẩn thận. Trên cổ ông đeo dây áo Đức Bà. Ông ngước lên, ánh mắt qua cặp kính treo trễ trên sống mũi xác nhận sự có mặt của Yến, nhưng không nói với Yến lời nào ngoài câu gọi Trúc ơi khàn đục. Và Trúc sẽ sàng bước ra từ dăy hành lang bên trong, mặt ngái ngủ, chưa hề sửa soạn cho công việc giữa họ đă hẹn trước.

     Mẹ Trúc cũng từ một nơi nào đó vén màn bước ra, đôi bàn tay ánh lên lớp ướt át của bếp núc. Tóc bà búi tó. Cần cổ nơi tuyến giáp trạng hơi sưng ở chỗ cúc cổ áo bà ba. Mẹ Trúc cũng mặc dây áo Đức Bà, để Yến nhận ra sự hao hao đồng dạng, đồng hóa của đôi vợ chồng lâu năm. Những chiếc áo Đức Bà ấy, trong những giây phút gần nhau họ có cởi ra không. Yến lúng túng xua đuổi ư nghĩ hỗn láo, để mẹ Trúc cười, xoa tay vào nhau, hỏi Yến đấy à, mẹ cháu có khoẻ không. Yến trả lời, dạ khoẻ ạ. Bà lại hỏi, thế mẹ cháu có cần bác trai đến giúp điều ǵ không. Yến trả lời, dạ cháu không biết ạ. Không c̣n ǵ hỏi thêm, bà bảo, nhắc mẹ cháu cuối tuần hai bác sẽ đến đi họp cộng đồng nhé, cho vui.

     Trên bốn vách tường, những văn bằng ban khen công trạng học hành trí tuệ của chị em Trúc che kín. Yến có thể đứng ngắm hàng giờ vẫn chưa hết. Bố Trúc hẳn phải hănh diện v́ đàn con. So sánh vào đấy th́ nhà Yến chỉ vỏn vẹn trên tường một tấm khung duy nhất lồng h́nh của bố Yến, như họ không thiết tha đến điều ǵ khác ngoài người vắng mặt.

     Trong sự lượng định của nhiều người, Trúc không đồng lứa với những kẻ đồng tuổi. Cùng lớp nhưng Trúc thuộc về một tŕnh độ cao hơn, với những câu hỏi về những vấn đề chứng tỏ sự suy nghĩ đă đi trước người khác nhiều bước. Những câu hỏi ít khi Trúc xung phong, chỉ được nêu lên khi giáo viên mời, và thỉnh thoảng khi có giáo viên nào đó thay v́ trả lời th́ lại phê b́nh Trúc đă đi trước lớp th́ Trúc chỉ cười trừ nhút nhát rồi lặng yên. 

     Nhưng trên bốn bức tường gia đ́nh tuyên dương công trạng đă không có cái ǵ mang tên Trúc. Có lần Yến hỏi, Trúc cũng chỉ cười trừ.

     "Đó chỉ là bố Trúc thôi. Trúc đâu có ǵ. Mười lăm tuổi những thứ đó chẳng có ư nghĩa ǵ."

     Cuối năm học mười lăm tuổi, giải học sinh khoa học xuất sắc nhất lại về một học sinh Mỹ tầm thường nhưng được giáo viên ưa chuộng. Vẫn một thái độ xem nhẹ khoa bảng, Trúc không khiếu nại. Yến thấy tự thẹn về giải thưởng của chính ḿnh. Đi với Judith ra về ngày cuối năm, Yến vứt nó vào thùng rác.

     Mười bảy tuổi Trúc trả lời lại sự tầm thường thiển cận của nhà trường bằng thư nhận Trúc vào năm đầu của đại học. Nhưng cũng trong năm ấy một sự việc nhỏ đă xảy ra gây ngạc nhiên cho những ai đă biết. Mười bảy tuổi Trúc lên đại học, thoát được phần nào sự g̣ bó của giờ giấc và sự kiểm soát của người lớn. Một hôm mẹ Trúc điện thoại cho Yến t́m Trúc, và Yến trong lúc bất ngờ không biết nhanh trí để nói dối, ấp úng mập mờ không ra câu, rồi đẩy ngay điện thoại sang cho mẹ. Về sau, qua những câu chuyện giữa hai người mẹ, Yến biết mẹ Trúc qua những hơi mùi lạ lùng trong giỏ quần áo của con gái, qua những thay đổi áo quần thất thường giữa những lúc đi lúc về, qua những chiếc xiêm y kỳ lạ, đă tra hỏi con gái để rồi cuối cùng th́ Trúc vỡ khóc, thú nhận những lần hẹn ḥ với bạn trai. Những buổi chiều Trúc nói đón xe buưt thành phố đi học là những buổi chiều bước vào xe bạn trai đă chờ đầu đường.  

     Như thế, Trúc đă đến trước Yến, đă trưởng thành hơn Yến về một khía cạnh rất người. Mối t́nh đầu luôn làm trưởng thành con người, dù đă bị công khai hóa ngoài ư muốn. Những buổi chiều mười bảy tuổi, khi Trúc đă biết hẹn ḥ với bạn trai, Yến vẫn chỉ biết rơi vào giấc ngủ ngắn sau ngày học, rồi tỉnh dậy bắt gặp một màu trời tím, không rơ màu của buổi chiều đang chết hay là màu buổi sáng sớm hôm sau. Tính hủy diệt của thời gian như muốn d́m Yến ch́m đắm, trong một khoảnh khắc không có cơ hội nào cho hạnh phúc.

     Ngày Yến bước vào đại học, một lần đi ngang thư viện, Yến thấy Trúc và bạn trai ngồi giữa sân cỏ ngập nắng. Thế giới của họ là thế giới thu hẹp của đôi t́nh nhân chỉ nh́n thấy nhau giữa muôn người. Đức cắt móng tay cho Trúc, đôi bàn tay đă thôi không nắm giấy mùi-xoa chùi mũi. T́nh yêu đă chữa lành cơn dị ứng của Trúc. T́nh quá, Yến trêu Trúc như thế, và bắt được nét ngượng ngùng trong nụ cười của Trúc.  

     Cuối khóa học, mùa đông, Yến hẹn Trúc giữa một chiều trong mùa thi cử. Trong một góc quán cà phê vắng, nh́n ra một con đường vắng, Yến ngồi với Trúc, không biết rằng lần ấy sẽ là lần sau cùng. Chân tóc Trúc vẫn c̣n rịn mồ hôi đổ ra từ lớp học khiêu vũ trước đó. Hẹn Trúc để Yến nói từ giă.

     "Yến sẽ đổi trường, Trúc ạ."

     "Yến đi chuyển thành mộng lớn?”

     Yến cười.

     “Ai bảo Trúc thế. Không phải. Trúc chỉ bỏ một nơi chốn khi đă thất bại ở đó. Yến rối tinh thần, không giữ ǵ được lâu trong tay, không tha thiết vào đâu để bám víu.”

     "Trúc không hiểu."

     "Bởi vậy Trúc không thấy mỗi lần Yến nói ǵ Đức cũng cười lăn."

     "Đức giản dị, như  Trúc vậy.”

     "Sang năm, Yến không c̣n ở đây. Yến chỉ muốn Trúc biết lúc nào Yến cũng nghĩ về Trúc như một mẫu người cho Yến bắt chước. Bao giờ vào trường y Trúc phải cho Yến biết để Yến khao tiệc ăn mừng.”

     "Yến ơi, Yến đă nh́n sai mẫu người. Y khoa không c̣n kêu gọi Trúc nữa."

     "Vậy à. Vậy giờ đây điều ǵ đang kêu gọi Trúc?”

     Trúc không nói. Một lúc, hiểu lời Yến theo ư riêng, Trúc có câu trả lời rất thích hợp:

     "Những ǵ kêu gọi Trúc th́ không xứng đáng với Yến đâu."
     Họ đánh mất t́nh bạn từ đấy. Nhiều năm sau, Yến đau ḷng mà kết luận rằng cả hai đều đă nh́n quá sai con người của nhau. Nhiều năm sau, cũng vẫn qua câu chuyện giữa hai người mẹ, Yến biết Trúc đă tốt nghiệp, và cũng đi xa, như thể đoạn tuyệt, ngay sau ngày đó. Nhưng ngày xưa theo đuổi kiến thức miệt mài thế nào th́ giờ đây cũng cùng mức miệt mài đó Trúc theo đuổi khiêu vũ. Một con người tự do và độc lập miệt mài theo đuổi đam mê để giữa những đam mê Trúc đă t́m thấy t́nh yêu thật. Một hôm Trúc đưa về người đàn ông ḿnh yêu để bố chấp thuận hôn nhân nhưng ông đă từ chối. Trúc chọn nghe lời bố, nhưng thề suốt đời sẽ không lấy chồng. Qua nhiều năm, Trúc giữ lời thề đó.

     Khi bố Trúc qua đời sau một thời gian hôn mê, người ta đồn rằng không có Trúc trong đám tang.

     Năm Yến bốn mươi tuổi chị được gặp lại mẹ Trúc. Bà khỏe mạnh hơn mẹ Yến. Cái chết của người chồng vào khi bà c̣n đủ sức để chống lại sầu khổ không làm bà xuống dốc nhanh như mẹ Yến. Bà nói Trúc cũng vừa kết hôn, năm bốn mươi tuổi, với một người đàn ông da trắng. Hôn lễ xong, họ đă lánh đi rất xa.

 

 

     Một lần Yến đi chơi khuya với Judith, mười bảy tuổi đi mừng buổi liên hoan liên trường vào một ngày tất niên, Tuấn đă xuất hiện để một nỗi ước mơ nhỏ nào của Yến đă thỏa. Thằng bé mười ba lớn vào tuổi mười tám với nét phong trần non nớt. Tuấn vẫn cười dễ dăi, như trí nhớ vừa trở về triền đồi của thuở mười ba. Judith hỏi ai vậy, rồi cười cười bỏ đi. Yến cũng chen chân với Tuấn vào giữa ṿng học tṛ vây quanh lửa bonfire liên hoan bừng cháy. Họ nói với nhau những ǵ Yến không nhớ rơ, nhưng Yến biết những lần gặp Tuấn thời gian bao giờ cũng mang ư nghĩa riêng, và năm nay không c̣n như năm xưa. Chẳng biết nói ǵ, Yến nói một câu đại khái.

     "Ḿnh lớn rồi, người ta gọi là trưởng thành. Sự trưởng thành của Tuấn và sự thành công của gia đ́nh Tuấn có làm Tuấn quên mất niềm vui trong những điều giản dị? Tuấn ra trường rồi sẽ làm ǵ."

     "Trưởng thành th́ không bao giờ. Thành công th́ là của gia đ́nh. Tuấn không thành công. Tuấn là một dị thai."

     Tuấn nắm tay Yến tự nhiên. Bàn tay Tuấn mười tám tuổi có những đường gân nổi hằn vất vả.

     "Thấy không, Tuấn không có ǵ trong tay. Tuấn chỉ thở để sống thôi cũng là quá sức."

     Tuấn lớn lên nói chuyện như một kẻ thất lạc. Những kẻ thất lạc trong hiện tại, mù tịt về tương lai, thương tiếc một báu vật nào đó đă đánh mất để măi măi đi t́m.

     Gió cận hè thổi hất khí nóng bừng bừng của mùa và của lửa. Qua gió, Yến nhận ra từ Tuấn một mùi ng̣n ngọt, chay cháy của cần sa.

     Không lâu sau đó, một buổi sáng mẹ Yến gọi cô dậy.

     "Yến ơi, mẹ con Trúc vừa gọi. Thằng Tuấn bị cảnh sát bắt tối hôm qua. Nó đi ăn cướp cây xăng."

     Trong một cộng đồng thiểu số gương mẫu tin xấu lan nhanh. Gia đ́nh Tuấn lập tức rao lời từ con.

     Judith th́ xem đó như một chuyện cười, hỏi sao Yến đă không thể nh́n ra một con người. Tại sao thông minh như Tuấn lại có thể vứt cả cuộc đời đi như thế.

     Yến chống đỡ, mày chỉ gặp Tuấn một lần thôi, làm sao biết nó thông minh, làm sao biết nó ngu si, làm sao để có thể đánh giá về một cuộc đời là hoang phí.

 

 

     Trải qua vài thập niên, họ chia tay rồi tái ngộ vài lần, những lúc mất liên lạc do sự luân chuyển liên miên của Judith theo quân đội, và theo việc làm bấp bênh sau ngày giải ngũ. Dù cách xa, Yến vẫn được Judith kể về những cuộc phiêu lưu ái t́nh tạm bợ, những cuộc t́nh không vững bền, những đam mê biến thành thất vọng. Lần giải ngũ, Judith kể về một sĩ quan Việt Nam Judith đă quen, tên Nguyễn Huy. Huy thích Judith, thư từ quà cáp thường xuyên.

     "Huy đẹp trai lắm Yến, và đối xử với tao có trước có sau, khác với đàn ông Mỹ."

     "Vậy à," Yến nói, "thế th́ đàn ông Việt Nam nhất rồi."

     "Huy gửi quà cho tao hoài. Gấu bông và thiệp Valentine. Nhưng..."

     Yến chờ Judith ngập ngừng diễn tả điều đi theo chữ nhưng.

     "Nhưng Huy..."

     "Nhưng Huy là người Việt." Yến nói đỡ cho Judith, và sự im lặng của Judith sau đó là một thú nhận.

     "Để tao giới thiệu Huy cho mày."

     "Cám ơn mày, nhưng...tao không hợp với Huy.”

     Ngoài ba mươi tuổi Judith rồi cuối cùng cũng lấy chồng, như nó đă bất ngờ gọi và báo tin Yến như thế. Chồng Judith là một người đàn ông buôn bán đổi chác tiền tệ đi xa thường xuyên và khi về nhà th́ nói chuyện liên tục với những đứa con đă có với người vợ trước c̣n không th́ uống hết chai rượu này đến chai rượu kia rồi nằm bất tỉnh trên giường. Brian Utey là một cái tên Yến bao giờ cũng phát âm sai khiến Judith phải vất vả chữa lại. Nhiều lúc Yến muốn hỏi họ Utey ở đâu đến, nghe không gốc gác bằng họ Nguyễn.

     Judith lấy chồng hơn một năm th́ một tối chị gọi cho Yến và nói vừa mới căi nhau với Brian ở rạp hát và hắn đă bỏ chị lại ở đó. Yến đến đón, rồi đưa Judith đi ăn, nhưng rồi Judith cũng vẫn phải về với chồng. Ngày hôm sau, Judith dọn về với mẹ, và Yến mất liên lạc với chị từ đó.

     Hiện giờ, gần mười năm sau, Judith vẫn là người t́m ra Yến, vẫn là người với những câu hỏi khiêu khích.

     "Tuấn bây giờ ra sao?"

     Yến biết Judith đă chẳng hỏi nếu đă chẳng hiểu Tuấn giữ một chỗ rất đặc biệt trong ḷng Yến. Bất chợt Yến hiểu rằng, bao nhiêu lâu nay Judith tiếp tục khiêu khích v́ Yến luôn trốn tránh không trả lời. Hiện giờ, Yến có thể giận dữ trả lời, hoặc có thể gác ngay điện thoại. Nhưng trải qua ngần ấy thời gian, trong bao nhiêu người vẫn chỉ có một ḿnh Judith t́m kiếm Yến, và điều này khiến Yến không thể kết luận rằng Judith chỉ muốn khiêu khích. Có một điều ǵ thôi thúc, bảo Yến hăy trút bỏ đi những gánh nặng trong ḷng, bỏ xuống những gươm đao trong lời nói, bỏ xuống những pḥng thủ, bỏ xuống gánh nặng dĩ văng. Judith, cũng như Yến, chỉ là kẻ đi t́m trong cuộc sống một ư nghĩa nào đó, th́ hăy nói lên điều ư nghĩa, cho nhau. Lần đầu tiên Yến trả lời, với cả khả năng tưởng tượng, và một ḷng tôn trọng tuyệt đối dành cho Tuấn, cũng như cho Judith.

     "Tuấn có vợ, có con, có nhà cửa. Nơi đó chiều chiều hắn ngồi ngắm mặt trời lặn với vợ con," Yến nói, lặng nghe xúc động khuấy lên bên trong, chỉ v́ tự nghe ḿnh nhắc đến một cái tên đă từ lâu cất kín. "C̣n mày, Judith, bao giờ th́ mày trở về với thế giới văn minh."

     "Ừ, Utah quả là một thế giới lạc hậu giữa ḷng nước Mỹ, Yến ạ. Phụ nữ ra đường vẫn phải mặc váy dài che mắt cá."

     "Nhưng toàn trắng mà, phải không?"

     "Ừ, nhưng sao tao vẫn cảm thấy lạc lơng như đang ở một đất nước khác."

     Yến mường tượng đến những triền núi Utah, và nỗi cô độc lớn hơn núi của Judith. Giọng nói Judith vang vang giữa một không khí hoàn toàn vắng bặt âm thanh ở đầu dây bên kia. Judith kể chị vừa đi bác sĩ hôm qua, nhận giấy chuẩn bệnh tiểu đường. Chị phải bắt đầu tập làm quen với cách ăn uống mới, một chương tŕnh thể thao mới.

     Yến biết họ đang đứng trước một chặng đời trong đó họ không c̣n nhiều cơ hội để đi t́m điều đă mất. Họ chỉ có thể mất, mất nhiều. Chính v́ thế Yến sẽ không dễ dàng vứt qua cửa sổ những ǵ đă được trao cho ḿnh, như ngày trẻ. Yến hẹn Judith một lần tái ngộ, ở thành phố quê quán của Judith khi xưa.

     Về đấy, Yến sẽ một ḿnh thăm lại triền đồi bé nhỏ, ngồi đó để nghe dĩ văng sống lại trong ḿnh, ngồi đó để sửng sốt làm sao ḿnh đă sống, và có sức nào để sống lại từng giai đoạn đó không. Biết đâu, Yến sẽ được khóc, v́ dù sao đi nữa, nơi đó đă là nơi dung túng một thời Yến đă từng yêu.

 

 

Phạm Thị Ngọc