Nam Dao giới thiệu:
Phan Vũ- nhà thơ “Em ơi! Hà Nội phố"
Bài viết của Nhiếp ảnh gia Lê Bích về tác giả của "Em ơi! Hà Nội phố".
Tôi gặp Phan Vũ trong căn nhà nhỏ của ông ở thành phố Hồ Chí Minh. Ở tuổi 84, ông làm thơ, vẽ và viết báo.
Có lẽ người yêu Hà Nội nào cũng từng ngân nga giai điệu của ca khúc “Em ơi! Hà Nội – Phố” với những ca từ như thấm sâu vào máu thịt : “…Ta còn em cây bàng mồ côi mùa đông. Ta còn em nóc phố mồ côi mùa đông. Mảnh trăng mồ côi mùa đông…”. Thế nhưng, không phải ai cũng biết rõ về tác giả của những vần thơ đã được nhạc sĩ Phú Quang phổ nhạc để làm nên một trong những ca khúc hay nhất về Hà Nội.
Những câu thơ đầy nhạc cảm trong ca khúc “Em ơi! Hà Nội – Phố” được trích ra từ một trong những bài thơ hay nhất của Phan Vũ được viết thành trường ca gồm 23 đoạn. Bài thơ ra đời vào những ngày đêm Hà Nội bị đánh bom năm 1972, trong một căn gác nhỏ nơi nhà thơ sống ở phố hàng Bún. Bằng những cảm xúc khi ấy, ông đã viết nên những vần thơ bất hủ mà nhiều người cho rằng đến giờ chưa một bài thơ viết về Hà Nội nào sánh được.
Một điều thú vị nữa là bài thơ chưa bao giờ được in, cho đến tận năm ngoái (2008) , tập thơ Phan Vũ với bản gốc trường ca “Em ơi! Hà Nội – Phố” lần đầu tiên xuất bản. Đọc “Em ơi! Hà Nội – Phố” của Phan Vũ mà nghe dư âm xưa hiện về nơi phố cổ, một Hà Nội thanh bình êm ả những năm 60-70 của thế kỷ trước. Phan Vũ “vẽ” lại Hà Nội xưa, thời chiến tranh khắc nghiệt nhưng rất lãng mạn, hào hùng:
“Tiếng dương cầm trong căn nhà đổ “ .
Luôn thấp thoáng đâu đó là những hình bóng người con gái đẹp:
“Ai đó chờ ai?
Tóc cắt ngang xõa xõa bờ vai….” .
Từ hồi đó, thơ của ông đã đầy màu sắc, đọc từng câu mà hình như đang xem họa sỹ vẽ Hà Nội:
“….một màu xanh thời gian.
Một màu xám hư vô,
Chợt nhòe,
Chợt hiện…”
“Nhợt nhạt vàng son”
một Hà Nội man mác lẫn hồn thơ mùa thu:
“ Ta còn em cô hàng hoa
Gánh mùa thu qua cổng chợ
Những chùm hoa tím
Ngát mùa thu… “
một Hà Nội lãng mạn phong cách riêng của Hà Nội…
"Ta còn em tà áo nhung huyết dụ.
Đất nghìn năm còn mãi dáng kiêu sa,
Phường cũ lưu danh người đẹp lụa.
Ngõ phố nào in dấu hài hoa…?"
Nhà thơ, họa sĩ 84 tuổi đọc cho tôi nghe bài thơ- trường ca “ Em ơi Hà Nội phố”, chia sẻ với tôi những cảm xúc dường như vẫn còn tươi nguyên như ngày nào. Ông vẫn còn một kỳ vọng là được chính thức giới thiệu và tự mình đọc trường ca “Em ơi! Hà Nội – Phố” chính tại Hà Nội, cho những người Hà Nội...
* Thưa nhà thơ Phan Vũ, ông đã viết trường ca “Em ơi! Hà Nội – Phố” như thế nào ?
Phan Vũ: Mùa đông năm 1972, lúc ấy B52 đánh Hà Nội ác liệt. Trong những ngày đó, tôi sống ở Hà Nội. Hàng ngày, hay đi lang thang. Tôi thân với họa sĩ Bùi Xuân Phái, nên hay đi theo ông Phái. Ông vẽ phố, còn tôi nghĩ về phố. Nhiều khi đến đêm, lúc 1,2 giờ sáng ông Phái còn đem tranh đến nhà tôi treo.
Trường ca đó như một nhật ký bằng thơ. Bởi với những gì đã diễn ra hồi đó, một bài thơ không đủ chứa đựng được. Tôi viết trong khoảng 10 ngày. Nhà tôi ở phố Hàng Bún. Chiến tranh, người ta đi vắng hết. Bom đạn, cây cối nhà cửa đổ nát.
Căn nhà tôi ở là một nhà kiểu Pháp, của một trung tá Pháp, nhà có lò sưởi. Lúc đấy tôi đi lượm cây cối, những mảnh gỗ vỡ, rồi đêm nào cũng đốt lên, rồi thì làm thơ…
* Trong trường ca có thấp thoáng hình bóng “khăn choàng tím đỏ”, “đôi mắt buồn”, cô gái nhẹ buông rèm cửa”, “tà áo nhung huyết dụ”… Đó là những cô gái nào vậy, thưa ông?
Phan Vũ (cười): Rất nhiều người con gái. Đã có một người viết luận văn cao học về bài thơ này, cô ấy ngồi tẩn mẩn đếm xem có bao nhiêu người con gái trong đó. Trong khi tôi cũng không biết đích xác là có bao nhiêu cô !
* Thế còn cô gái “Tiếng dương cầm trong căn nhà đổ”- một hình ảnh thơ gây ấn tượng mạnh với công chúng?
Phan Vũ: Cô ấy nhà ở phố Quán Thánh, chơi đàn Piano. Cô ấy học bà Thái Thị Liên cùng Đặng Thái Sơn. Sau này cô sang Nga học, rồi sang Pháp định cư ở Pháp. Thuở đó chúng tôi là bạn thân, ở nhà gần nhau. Trời lạnh, tôi sang nghe cô đàn. Cô ấy sau này có một cuộc đời nhiều truân chuyên, trắc trở...
“…Ta còn em những ngọn đèn mờ
Trên nóc phố,
Mùa trăng không tỏ
Tiếng rao đêm
Lạc giọng
Thờ ơ...
Ta còn em bảy nốt cù cưa,
Lão Mozart hàng xóm
Từng đêm quên ngủ
Cô gái mặc áo đỏ Venise
Tiếng dương cầm trong căn nhà đổ
Những mảnh vỡ trên thềm
Beethoven và Sonate ánh trăng…”
là đoạn viết về cô gái đó.
Chính vì bom đạn năm 1972 nên tôi mới viết: “Ta còn em…”, điệp từ lặp đi lặp lại, như là một lời thách thức: Cứ ném bom đi, ta vẫn sống!. Vẫn còn những kỷ niệm, những hoài niệm.
*Vì sao ông viết “Cây bàng mồ côi”, “mảnh trăng mồ côi”…
Phan Vũ: Ẩn ý của từ “mồ côi” là nỗi cô đơn một mình. Chiến tranh, đổ nát, tôi đi lang thang một mình… Nghệ sĩ nào cũng có chút cô đơn trong người và quan trọng là biết “hưởng thụ” sự cô đơn ấy.
*Có nhiều từ mang chất “họa” trong thơ ông: màu xanh thời gian, màu xám hư vô, nhợt nhạt vàng son…
Phan Vũ: Đoạn tôi thích nhất trong trường ca:
… Ta còn em một màu xanh thời gian
Một màu xám hư vô
Chợt nhòe
Chợt hiện
Chợt lung linh ngọn nến
Chợt mong manh
Một dáng hình
Nhợt nhạt vàng son
Đậm đầy cay đắng…"
Màu xanh của thời gian. Tranh của tôi giờ rất nhiều màu xanh. Tôi thích Chagall (danh họa người Do Thái Marc Chagall- PV).
* Vì sao mãi sau này ông mới đến với hội họa?
Phan Vũ: Ngày xưa tôi thích vẽ, tôi chơi với nhiều danh họa: Bùi Xuân Phái, Nguyễn Sáng… Ở bên cạnh mấy bè bạn vẽ đẹp quá, thành thử không vẽ được. Sau này, khi vào Nam sống thì tôi vẽ…
*Trên mạng Internet, nhiều người tranh luận về bản gốc trường ca “Em ơi! Hà Nội – Phố” của ông…
Phan Vũ: “Em ơi! Hà Nội – Phố” của tôi là tam sao thất bản vì xưa đâu có in? Lần này đã có bản gốc. Tam sao thất bản vì thơ tôi chỉ là thơ miệng, tôi ngồi đọc thơ, chứ không in sách. Thiên hạ gọi tôi là “nhà thơ” nhưng tôi có thơ in đâu?
Tập thơ này năm ngoái mới in. Thường tôi làm thơ hay để lang thang trên bàn, ở các góc trong nhà, con gái tôi mới thu lượm lại. Năm ngoái khi tôi sang triển lãm tranh ở Pháp, có một người ái mộ thơ tôi đến gặp. Ông ấy lấy in thành tập này, tuy nhiên trong đó không tránh được có những lỗi biên tập nhỏ.
Tôi đã làm những cuộc trình diễn thơ. Làm thơ rồi đốt. Có người hỏi vì sao lại đốt. Vợ tôi- Thy Nga, hồi bà ấy còn sống, chưa được nghe bài này. Đốt đi là để hóa vàng, cho vợ tôi nghe.
*Một câu trong “Em ơi! Hà Nội – Phố” mà nhiều người thắc mắc:
“Người nghệ sĩ lang thang
Hoài,
Trên phố,
Bơ vơ
Không nhớ nổi con đường…”
Vì sao lại không nhớ nổi con đường vậy, thưa ông?
Phan Vũ: Hồi đó chiến tranh nên đường phố Hà Nội rất vắng, tôi hay đi bộ, đi lang thang suốt ngày, nhiều lúc tôi ngẩn ngơ suy nghĩ … đang đi trên một con đường mà chả biết đường nào!
* Trong thơ có bóng dáng của nhiều người con gái như thế, chắc hẳn ông là một nghệ sĩ rất hào hoa…
Phan Vũ: Những người con gái ấy trong thơ tôi rất trong sáng, không có gì dung tục. Anh em bạn bè nói đùa: Phan Vũ đi chừng 5 bước là có 1 chuyện tình!. Nhưng giờ xe tôi chạy mấy chục km chỉ thấy nguyên xi 1 lão già (cười).
(Rồi ông đọc bài thơ “tự họa”):
Gã- thằng nhóc mê tiếng kèn dụ dỗ
Lầm lạc từ số không đến vô cùng
Chẳng đoán được tay có tay không
Trong khuôn mặt ấy có gì gian dối
Gã- xoè bàn tay che một đời mưa
Một đời nắng
Chân trần rát bỏng
Con đường
Sợi thong lọng
Treo đầu phận số
Chênh vênh bờ vực lối đi về
Thì đã thí thân cho cuộc chơi cợt nhả
Xá gì trươt chân lộn cổ
Vẽ mặt bôi râu
Cho đúng vai hề
Một đời nửa tỉnh nửa mê
Bởi độc tố thơm mùi ngọt sữa
Gã- Con ngựa quên hiệu còi khởi chạy
Phi thật nhanh nhưng chệch đường đua
Chân dung tự họa
Ngày ra đi một kẻ dại khờ
Ngày trở về da mồi tóc bạc
Một thằng khờ dại nguyên si
Gã- đứng giữa ngày tàn chiều tận
Trên thân đau đếm đủ lằn roi
Đòn hội chợ của đám đông không thù oán
Bởi cô đơn chính là hình án
Giữa chợ đời còn rao bán tài hoa
Gã- một mặt phẳng cho một tầm nhìn
Một chiều cao cho những đường thẳng đứng
Một màu xanh cho tất cả màu xanh
Chỉ đời như chẳng lạ, chẳng quen
Muộn phiền
Cam chịu
Quanh quẩn giang hồ trong xép nhỏ
Những bài thơ lỡ dở lem nhem
Gã trần trụi đi qua thời gian
Một nhịp
Mông mênh hun hút gió
Và một đam mê ảo điên rồ
Khi kim đồng hồ chỉ vào số trắng
Trong độ chênh ngày tháng
Không có gì trối trăng.
(Hết).
Phan Vũ bảo, cả đời ông có 2 bài thơ “đúng chất” để có thể để lại cho người sau. Một bài thơ về Sài Gòn, và bài thơ về Hà Nội: trường ca “Em ơi! Hà Nội – Phố”.
Chia tay ông, tôi cứ nghĩ, lẽ ra Bùi Xuân Phái và Phan Vũ phải là hai anh em ruột mới phải: một ông vẽ Hà Nội, một ông làm thơ Hà Nội sao mà hay, mà đẹp, mà mơ mộng, mà hiện thực mà hồn nhiên đến thế!.
Mong sao, ông có thể thực hiện được ước nguyện của mình đúng dịp hướng tới kỷ niệm 1000 năm Thăng Long- Hà Nội: “Tôi biết nhiều người Hà Nội họ thích bài thơ “Em ơi! Hà Nội – Phố”. Tôi cũng đề tặng: Gửi những người Hà Nội đi xa. Tôi phải ra Hà Nội, đọc, chính thức giới thiệu với người Hà Nội trường ca “Em ơi! Hà Nội – Phố” trong một không gian Hà Nội…”
Lê Bích (thực hiện)
Bài đã dăng trên vovnews.vn vào 10/10/2009
http://vovnews.vn/Home/Phan-Vu-nha-tho-Em-oi-Ha-Noi-pho/200910/123812.vov
Em ơi! Hà Nội – Phố (Bản chính đã được in)
Gửi những người Hà Nội đi xa
1.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em mùi hoàng lan
Ta còn em mùi hoa sữa
Tiếng giày ai gõ nhịp đường khuya
Cọt kẹt bước chân quen
Thang gác thời gian
Mòn thân gỗ
Ngôi sao lẻ lạc vào căn xếp nhỏ
Ta còn em chấm lửa
Điếu thuốc cuối cùng
Xập xòe
Kỷ niệm
Một con đường
Một ngôi nhà
Khuôn mặt ai
Dừng trong khung cửa
Những phong thư bỏ quên trong hộc tủ
Không tên người
Không tên phố
Người gửi không tên
Ta còn em chút vang động lặng im
Âm âm tiếng gọi
Trong lòng phố
2.
Em ơi! Hà – Nội – Phố!
Ta còn em một gốc cây
Một cột đèn
Ai đó chờ ai
Tóc cắt ngang
Xõa xõa bờ vai
Khung trời gió
Con đường như bỏ ngỏ
Ta còn em khăn choàng màu tím đỏ
Thoáng qua
Khuôn mặt chưa quen
Bỗng xao nỗi nhớ
Mỗi góc phố một trang tình sử…
3.
Em ơi! Hà Nội – Phố
Ta còn em rì rào cơn mưa trong chùm lá
Nhà thờ Lớn Hà Nội
Những hạt nhỏ đọng trên mái tóc ai
Vòm trên cao chuông hồi đổ xuống
Nhà thờ Cửa Bắc
Tan chiều lẻ
Kinh cầu còn mãi ngân nga
Ta còn em đôi mắt buồn
Dõi cánh chim xa
Trên hè phố
Chàng Trương Chi ôm ghi ta
Ngước lên cửa sổ
Một ngày nào
Trống không ô cửa
Tiếng hát Trương Chi
Ngợi một số nhà
Ta còn em chuyến tàu khuya
Về muộn
Vào ga…
4.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em quả bóng lăn
Một mình
Trên sân cỏ
Cơn mưa đầy
Chiếc thuyền giấy
Lang thang không bến đỗ
Thằng bé qua tuổi thơ
Bâng khuâng
Vội vã
Ta còn em cánh cửa sắt
Lâu ngày không mở
Nhà ai
Qua đó
Nao nao nhớ tuổi học trò…
Ta còn em dàn thiên lý chết khô
Những chùm hoa năm xưa
Thơm hò hẹn
Cuộc tình đầu ngọt lịm
Nụ hôn còn xanh mãi trên môi…
5.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em chuỗi cười vừa dứt
Chút nắng còn le lói vườn hoang
Vàng vàng cỏ
Cô gái nhẹ buông rèm cửa
Chàng mũ lệch diễu qua
Lời tỏ tình hôm qua dang dở
Ta còn em ngày vui cũ
Tàn theo mùa hạ
Tiếng ghi ta
Bập bùng tự sự
Đêm kinh kỳ
Thuở ấy
Xanh lơ…
6.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em tiếng tíc tắc
Chiếc đồng hồ quả lắc
Đong đưa tiếng gõ
Nhịp thời gian chậm chậm
Già nua
Căn phòng trống
Mệt nhoài
Bóng lẻ…
Ta còn em hồi chuông thu không
Ngôi chùa ẩn trong cùng hẻm phố
Những hàng xoan
Nghiêng nghiêng bóng đổ
Đầu ngõ sót cây hoa gạo
Từng sợi nắng rớt theo màu đỏ
Lao xao tiếng phố
Chợ chiều còn họp giữa kinh đô
7.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em những ngọn đèn mờ
Trên nóc cao
Vầng trăng không tỏ
Tiếng rao đêm lạc giọng
Ơ hờ…
Người phu xe đợi khách bến đầu ô
Lão Mozart hàng xóm
Bẩy nốt cù cưa
Từng đêm quên giấc ngủ
Ta còn em tiếng dương cầm
Căn nhà đổ
Lả tả trên thềm
Bettho và Sonate Ánh Trăng
Những nốt nhạc thiên tài
Lẫn trong mảnh vỡ…
Ta còn em một đam mê
Một vật vã
Một trống không
Tan tiệc
Tàn đêm
Cô gái áo đỏ Venise
Một bản valse dang dở
Những phím đàn long
Một kiếp người
8.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em khuya phố mênh mông
Vùng sáng nhỏ
Bà quán ê a chuyện nàng Kiều
Rượu làng Vân lung linh men ngọt
Mắt cô nàng lúng liếng đong đưa
Ngơ ngẩn bao chàng trai Kẻ Chợ
Cơn say quá dài thành một cơn mê…
9.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em tiếng hàng ngày
Reo vang đường phố
Lanh canh! Lanh canh!
Tia hồi quang chớp xanh
Toa xe điện lên đèn
Người soát vé áo bành tô sờn rách
Ai xuống Bờ Hồ!
Ai đi Mơ!
- Ai lên Bưởi!
Lanh canh! Lanh canh!
Một đời cơ nhỡ
Trăm ngày ngược xuôi
Đầm đìa nước mắt
Á vã mồ hôi
Bơ gạo mớ rau
Mẹ về buổi chợ
Lanh canh! Lanh canh!
Lá bánh, củ khoai
Đàn con trên bến đợi
Cuối ngày…
10.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em ráng đỏ chiều hôm
Đôi chim khuyên gọi nhau trong bụi cỏ
Đôi guốc bỏ quên bên ghế đá
Gã đầu trần thơ thẩn đường mưa…
Ta còn em một tên thật cũ Cổ Ngư
Chiều phai nắng
Cành phượng vĩ la đà
Bông hoa muộn in hình ngọn lửa
Chiếc lá rụng
Khởi đầu nguồn gió
Lao xao sóng biếc Tây Hồ
Hoàng hôn xa đến tự bao giờ?
Những bước chân tìm nhau
Vồi vội
Cuộc tình hờ bỗng chốc nghiêm trang
Ta còn em ngọn gió Nghi Tàm
Thoáng mùi sen nở muộn
Nhớ Nhật Tân
Mùa hoa năm ấy
Cánh đào phai
11.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em cơn mưa rào
Lướt nhanh qua phố
Chiếc lá bàng đầu tiên nhuộm đỏ
Cô gái băng qua đường
Chợt hồng đôi má
Một chút xanh hơn
Trời Hà – Nội
Hôm qua…
Ta còn em cô hàng hoa
Gánh mùa thu qua cổng chợ
Những chùm hoa tím
Ngát
Mùa thu…
12.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em con đê lộng gió
Dòng sông chảy mang hình phố
Cô gái dựa lưng bên gốc me già
Ngọn đèn đường lặng thinh
Soi bờ đá…
Ta còn em mùa nước xuống
Mất tăm bãi giữa sông Hồng
Chiếc bè nứa xuôi qua
Lặng lờ
Không ghé bến
Con tàu nhổ neo
Hồi còi vọng
Như tiếng than dài
Mùa này trăng vỡ trên sông
Trong trống vắng
“Người đi! Ừ nhỉ! Người đi thực”
Lữ khách khẽ ngâm bài Tống biệt:
“Mẹ thà coi như chiếc lá bay…”* (Thơ Tâm Tâm)
Ta còn em hàng cây khô
Buồn như dãy phố
Người bỏ xứ
Quay nhìn lần cuối
Những ngôi nhà cửa đóng
Im lìm
13.
Riêng về một chuyến đi
Ga Hàng Cỏ.
Những người con lên đường.
Năm khởi chiến.
Tuổi mười tám trong hàng quân.
Đầu đời
Chàng trai nhận nụ hôn
Từ cô gái trong đám đông đưa tiễn…
Con tàu chở những người lính.
Về phía Nam vào trận đánh
Chở theo những căn phố.
Những con đường.
Chở nguyên Hà Nội nhớ.
Với những vết môi hôn.
Anh lính trẻ
Nghe tiếng súng khai trận.
Bỗng bàng hoàng.
Bỡ ngỡ.
Và thật bất ngờ.
Như nhận nụ hôn…
14.
Em ơi! Hà - Nội - Phố!
Ta còn em chiếc xe hoa
Qua hàng liễu rủ
Cánh tay trần trên gác cao
Mở cửa
Mùa xuân trong khung
Chi chít chồi sinh
Ước vọng in hình xanh nõn lá
Giò phong lan
Điệp vàng rực rỡ
Ta còn em tà áo nhung huyết dụ
Bờ môi ai đậm đỏ bích đào
Những gót son dập dìu đại lộ
Đất nghìn năm còn mãi dáng kiêu sa
Phường cũ lưu danh người đẹp lụa
Bậc thềm nào in dấu hài hoa?
15.
Em ơi! Hà - Nội – Phố!
Ta còn em đường lượn mái xong
Ngôi chùa cổ
Năm tháng buồn
Xô lệch ngói âm dương
Ai đó còn ngồi bên gốc đại?
Chợt quên vườn hồng đã ra hoa
Chợt quên bên đường ai đứng đợi
Cuộc đời có lẽ nào
Là một thoáng bâng quơ!
Ta còn em một cuộc tình
Như một bài thơ
Những nỗi đau gặm mòn phận số
Nhật ký sang trang
Ghi thêm nỗi khổ…
16.
Em ơi! Hà – Nội – Phố!
Ta còn em lô xô màu ngói cũ
Hiu quạnh
Một ngôi nhà
Oa oa tiếng khóc
Ngày ra đời
Cơn bão rớt
Bẻ gãy cành đa
Con vừa lớn
Chinh chiến gần kề trước cửa
Ta còn em con đường đá
Lát bao niên kỷ
Cây si kia trồng tự năm nào
Nhớ ngày tóc mẹ chưa lên trắng
Chiều nay qua sông vắng
Xót mẹ
Còng lưng
Gánh tuổi già…
17.
Em ơi! Hà – Nội – Phố!
Ta còn em đồng kim ngân
Đổ đầy Hàng Mã
Lâu đài, cung điện
Võng, lọng, ngựa, xe
Những hình nhân
Xênh xang áo mão
Một thời nào
Ngập ngụa vàng son…
Ta còn em mớ tro than
Tiền giấy
Mịt mù mặt phố
Che mờ
Khổ ải
Trần gian…
18.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em một Hàng Đào
Không bán đào
Một Hàng Bạc
Không còn thợ bạc
Đường Trường Thi
Không chõng, không lều
Không ông nghè bái tổ vinh quy…
Ta còn em tiếng gọi trong đêm
Người trở về
Ngày đi nặng nỗi mang tên Nhớ
Ngày về căn nhà không biển số
Phố cũ quên tên
Quên bậc đá
Quên mái hiên
Quên cây táo trồng ngay trước cửa
Ngày về ra rả tiếng ve kêu
Thuở ấu thơ thỏa thích leo trèo
Võng trưa hè
Đung đưa kẽo kẹt
“À ơi! Trống đánh ngũ liên
Bước chân xuống thuyền
Nước mắt như mưa”
Bài tập đọc
Quốc văn giáo khoa thư
Bà ru cháu ngủ…
Người về sững sờ bên cánh cửa
Tiếng ơi à
Gọi lại
Mảnh đời quên…
14.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em mảnh đại bác
Ghim trên thành cũ
Một thịnh
Một suy
Thời thế
Lẽ hưng vong
Người qua đó hững hờ bài học sử…
Ta còn em dãy bia đá
Danh hình hội tụ
Rêu phong gìn giữ nét tài hoa
Ly rượu đầy xin rót cúng cha
Nghìn lạy cúi đầu thương đất tổ|
Bến nước nào đã neo thuyền ngự|
Đám mây nào in bóng rồng bay?
Ta còn em những giấc mơ nhã nhạc
Lộng lẫy xiêm y
Nhịp nhàng dáng vóc cung phi
Những hào kiệt
Những anh hùng
Vương triều nào cũng có
Những kẻ cuồng si cũng có
Thắp nén hương nhớ người tri kỷ
20.
Riêng về một tháng chạp
Tháng Chạp
Những tàng cây óng ả sợi tơ hồng
Tháng Chạp thủ thỉ lời hò hẹn:
“Qua đợt gió mùa
Ngày mai ta đến với mùa xuân”
Tháng Chạp
Đôi tân hôn chưa kịp nằm chiếu hoa
Đã có tên
Trong vòng hoa tưởng niệm
Một tháng Chạp
Trắng khăn sô
Khói hương dài theo phố…
Một tháng chạp.
Thâu đêm.
Mẹ.
Thức.
Hóa vàng…
Một tháng chạp.
Con đường ngẩn ngơ.
Dãy phố không người ở.
Những khu trắng nằm trong tọa độ.
Cầu Long Biên
Sập gụ, tủ chè, sách xưa và bình cổ.
Dòng chữ phấn ghi trên cánh cửa.
Tất cả thí thân cho một mất một còn.
Lời thề ra đi của những người bỏ phố.
“Còn một đống gạch còn trở về nhà cũ!”
Một tháng chạp.
Phường phố rền vang còi hụ.
Cái chết đến tự phương nào?
Cách Thủ đô bao nhiêu cây số?
Giọng Hà Nội thật ngọt ngào.
Cô gái loan truyền tin bão lửa.
“Hỡi đồng bào! Hỡi đồng bào!”
Một tháng Chạp
Cây bàng mồ côi mùa đông
Mảnh trăng mồ côi mùa đông
Nóc phố mồ côi mùa đông…
Tháng Chạp năm ấy in hình bao mộ phố
21.
Em ơi! Hà Nội Phố!
Ta còn em năm cửa ô
Năm cửa gió.
Cơn bão những năm nào qua đó.
Ba mươi sáu phố
Bao nhiêu mảnh vỡ?
Ta còn em một màu xanh thời gian
Một màu xám hư vô
Chợt nhòe
Chợt hiện
Chợt lung linh ngọn nến
Chợt mong manh
Một dáng hình
Nhợt nhạt vàng son
Đậm đầy cay đắng
Người nghệ sĩ lang thang hoài trên phố.
Bỗng thấy mình không nhớ nổi con đường!
Một mình giữa bóng chiều sa
Tha hương ngay trước cổng nhà mẹ cha
Một bầu trời mãi mãi của riêng ta
Những nỗi buồn vô cớ!
Luôn luôn rất lạ
22.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em cánh nhạn chao nghiêng.
Những giọt sương nhòa bóng điện.
Mặt nước Hồ Gươm.
Bỗng nhiên trở lạnh.
Tháp Rùa bóng nước lung linh.
Người ra đi mang theo buốt giá.
Áo choàng không ấm thân gầy.
Cầm bằng theo cánh chim bay.
Người đi tìm khoảng cách
Để quên.
Nào biết nơi phương xa.
Tháng năm mài mòn.
Đôi mắt nhớ.
23.
Em ơi! Hà Nội – Phố!
Ta còn em mùi hoàng lan
Ta còn em mùi hoa sữa
Tiếng giày ai gõ nhịp đường khuya
Thang gác thời gian
Mòn thân gỗ,
Ngôi sao lẻ lạc vào căn xếp nhỏ…
Ta còn em!
Ta còn em
Ta còn em
Mãi mãi…./.
Hà
Nội, 1972- Phan Vũ 