THẬN NHIÊN

 

 

CON CÁ BƠI VỀ BẮC CỰC

 

Trích từ tập truyện “Tháo đầu đặt lên tủ”, Thận Nhiên, nxb Con Rùa, Saig̣n, 2011.

 

 

Bạn có biết con cá quan trọng nhất trong đời ḿnh là con cá nào không?

 

Không ư? Tôi th́ tôi biết.

 

Tôi biết con quan trọng thứ nhất và cả con quan trọng thứ nh́. Ngày xưa, khi chưa có con quan trọng thứ nhất th́ con quan trọng thứ nh́ là con quan trọng thứ nhất, c̣n bây giờ, khi đă có con quan trọng thứ nhất th́ nó xuống hạng thành thứ nh́. Nhưng thật ra hai con chỉ là một.

 

Năm đó tôi chừng 6 tuổi. Một buổi trưa tôi ăn cắp 4 lon coca của mẹ tôi rồi cùng K, thằng em kế, chạy ù qua khu gia binh cách nhà chừng một cây số, anh em tôi đổi 4 lon coca cho bọn trẻ ở đó lấy một con cá phướn.

 

Cá phướn đá dở ẹt nhưng có dáng thật đẹp. Con cá chừng ngón tay út, màu đỏ, đuôi vây dài tha thướt, lù đù bơi lượn lờ trong chậu. Tôi giao bốn lon nước, bụm cá trong hai bàn tay rồi co cẳng chạy về nhà, nước nhỏ tong tong theo bước chân, K lon ton chạy theo sau. Về đến nhà tôi thở hồng hộc như con chó nằm le lưỡi ngoài hiên nắng. Sau này, tôi hiểu rằng con chó già nằm thè lưỡi ngoài hiên nhà ḿnh là một con chó thi sĩ, là thi sĩ lớn; nó sống lừ đừ rồi chết lặng lẻ, lâu lâu lười biếng sủa gâu gâu ra cái ngơ trưa chói nắng vắng hoe. Bài thơ quạnh quẽ và kỳ dị nhất là tiếng con chó thổ huyết, hộc ra trong buổi chiều tàn nắng sau cùng rồi không buồn trổi dậy.

 

Tôi mở tay ra, con cá thở thoi thóp, phập phồng hai mang. Tôi thả nó vào cái hũ chao chứa nước ngang miệng. Con phướn quẩy ḿnh hồi sinh. Anh em tôi ra cái mương ở ngoài vườn xúc lăng quăng, bỏ thêm vào hũ vài cọng rong bèo, cất hũ ở sát vách dưới chân giường, rồi lấy lá chuối ủ quanh cho mát.

 

Có những hôm chúng tôi nằm hàng giờ ngắm con cá bơi loanh quanh trong hũ; khi nó lười bơi th́ nằm im dưới đáy, lâu thật lâu trồi lên hớp một hớp không khí rồi lại trầm xuống đáy, chắc là nó ngủ.

 

K hỏi, “Con cá ngủ th́ nằm mơ thấy ǵ hả anh hai?”

 

Tôi đáp, “Chắc là nó mơ thấy lăng quăng.”

 

Thằng em tôi lấy cái gương nhỏ dựng sát ngoài hũ cho con cá đá bóng. Đá bóng không liên quan ǵ đến bóng đá, mà là làm cho con cá thấy bóng nó soi trong gương, rồi ngỡ rằng cái bóng là một con cá khác đang diệu vơ dương oai với ḿnh, liền nổi sùng đ̣i đánh lại. Có khi chờ hoài không thấy con phướn phùng mang giương vây, K mỏi tay mỏi mắt thả cái gương xuống rồi nằm vật ra ngủ, nước miếng nhểu ḍng, khô lại thành một vệt trắng bên khóe miệng. Tôi nằm sấp lơ mơ quan sát hai sinh thể đang lơ mơ ngủ, rồi thấy ḿnh lững thững đi vào giấc mơ của K.

 

Tôi thấy thằng em tôi mơ thấy nó đang cưỡi trên lưng con cá phướn bơi trong cái mương.

 

Thời đó chúng tôi chưa từng thấy suối, chưa từng thấy sông, chưa từng thấy biển, chưa từng thấy đại dương. Cái ḍng nước trôi chảy lớn nhất mà chúng tôi thấy được là cái rănh nằm bên con đường đất đỏ dẫn tới trường mẫu giáo. Mùa mưa, nước dưới rănh chảy xối xả, đỏ ngầu bùn tuôn xuống cống.

 

Thằng em tôi khom người trên lưng con cá phướn như tay cao bồi cưỡi ngựa, mắt nhắm nghiền, hai tay nắm chặt hai cái vây. Tôi thấy con cá hết chui ra rồi lại chui vào các cơn mộng ngắn. Khi đuôi cá vừa quẫy thoát ra khỏi giấc mộng này th́ đầu cá lại đang chui vào một giấc mộng khác. Rồi sau cùng, con cá chuồi ḿnh lặn xuống đáy mương nằm im; K ngă đầu, gối lên đầu cá, cả hai đứa cùng ngủ, bọt khí chúng thở nổi lăn tăn như tăm rượu lên mặt nước cho hết buổi chiều.

 

Sau này, khi chừng 16 tuổi, nhớ lại vụ những giấc mơ của cá th́ tôi đổi ư, nghĩ lại. Nó là cá trống th́ chắc hẳn là nó sẽ mơ thấy những con cá mái. Rồi khi tôi biết ngoài cái thị trấn bé tí mà chúng tôi đang sống ra c̣n có những đại dương mênh mông và các châu lục bát ngát và xa xôi nhất là Bắc cực th́ tôi nghĩ rằng có lẽ con cá mơ thấy nó đang bơi ra biển, bơi đi thật xa, về phía Bắc cực chăng?

 

Con cá phướn lớn hơn khi chúng tôi vừa mang về một chút, bây giờ nó đă bằng đầu đũa. Có lần chúng tôi mang nó đi đá với cá của bọn trẻ hàng xóm; nó tha thướt chậm chạp, và yếu sức, lại không có kinh nghiệm chiến đấu nên bị con cá xiêm dữ tợn cắn cho te tua, chiếc đuôi dài phơ phất giờ rách bươm, cái thân suôn đ̣n trầy trụa, tróc mấy mảng vảy. Nó và con cá kia câu mỏ, cắn chặt miệng nhau day nghiến; sau cùng, chịu đau không thấu, nó chịu thua, nhả ra bỏ chạy, con cá xiêm bơi đuổi theo truy sát. Tôi xót ruột vớt nó ra, mang về dưỡng thương.

 

Một sáng nọ, con phướn biến mất không tăm hơi, mảnh lá chuối che trên miệng hũ rơi xuống đất từ bao giờ. Anh em tôi đi t́m loanh quanh rồi thấy xác nó nằm ở kẹt cửa, kiến lửa đang bu quanh. Nó bị thằn lằn câu. Bọn trẻ lư giải rằng một con thằn lằn nào đó đă thả cái đuôi xuống dụ con phướn táp rồi giật đuôi câu nó lên như người ta câu cá. Anh em tôi ngồi tần ngần nh́n xác cá, không biết phải làm sao.

 

Ông nội tôi theo đạo Phật, ông nói hăy mang đi chôn rồi cầu siêu cho nó. Mẹ tôi theo Công giáo, bà nói cá không phải là con người nên không có linh hồn, khỏi phải cầu nguyện ǵ, thích th́ mang chôn, không th́ thôi, ném ra vườn cũng được, nhưng phải mang đi ngay kẻo hôi nhà.

 

Anh em tôi bỏ xác con cá vào cái hộp diêm rồi mang ra vườn, K thả hộp diêm xuống mương nước. Cái hộp diêm thành cỗ quan tài chứa xác con cá và những giấc mộng của nó, và cả những giấc mộng của anh em tôi; cỗ quan tài chầm chậm trôi đi, xoay ṿng ṿng theo xoáy nước cuốn cuồn cuộn, rồi ch́m mất. Tôi phân vân không biết nên đọc kinh Kính Mừng Đức Bà Maria đầy ơn phước hay kinh Lạy Cha chúng con ở trên trời, hay niệm Phật Bà Quan Âm cứu khổ cứu nạn. Gió chiều xào xạt qua những tàu lá chuối, anh em tôi đứng yên lặng hồi lâu. Cái chết là như vậy sao?

 

Về sau, trong đời ḿnh, tôi có chôn thêm một con rùa của con tôi mang từ Việt Nam sang Mỹ bị chết v́ lạnh, và vất xác hai con chó chết vào bồn rác. Những lần đó tôi đều nghiêm kính th́ thầm lời từ biệt với chúng, như nói với những phần đời thân thiết vừa rứt ra khỏi đời ḿnh.

 

Khi tôi đặt tay lên đôi mắt nhắm hờ của mẹ tôi, cúi xuống hôn lên trán bà đă lạnh, tôi thấy bà ứa nước mắt tha thứ cho mọi lỗi lầm của tôi, những lỗi lầm đă phạm và sẽ phạm.

 

Tôi chứng kiến người ta giết nhau vài lần, chôn nhau vài lần, nhưng tôi chưa từng tự tay chôn ai.

 

                                            ***

 

Chiều trên bến Ninh Kiều, chúng tôi c̣n khoảng hai giờ để ngồi chơi ở đây trước khi đi tiếp đến vùng sâu Cần Thơ.

 

Sau lưng là những tàn si, rễ buông lùng nhùng, trước mặt là sông, bên kia sông là dăy hàng quán bắt đầu sáng đèn, chếch về bên phải là cầu Cần Thơ. Trời chiều lẽ ra thật yên tĩnh nếu không có tiếng nhạc huyên náo phát ra từ những cái loa được treo trên tàng cây.

 

Chúng tôi c̣n một ổ bánh ḿ ngọt. K xé từng mẩu bánh nhỏ ném xuống mặt nước. Lũ cá trồi lên giành bánh làm mặt nước sủi tăm thành những ṿng tṛn nhỏ lan dần, bất tận. Tôi không biết những con cá ở đây là loài cá ǵ, chúng to bằng bắp chân, màu vàng óng, chắc là cá chép vàng.

 

Hết bánh, K múc một viên nước đá trong ly cà phê lia xuống mặt nước.

 

Con cá quan trọng nhất trong đời tôi trồi lên thật nhanh. Nó quẫy mạnh làm cho những con cá có mặt trong đời tôi mà kém quan trọng hơn, kể cả con cá phướn của 40 năm trước, phải giạt ra xa, rồi nó đớp lấy viên nước đá.

 

K nói, “Con cá này sẽ bị viêm phổi v́ lạnh.”

 

Tôi th́ nghĩ khác hơn K một chút, tôi biết con cá sẽ bị viêm phổi này sẽ bơi đi một chuyến thật dài, bơi ra biển, rồi hướng về Bắc cực, v́ nếu không làm thế th́ nó sẽ trở nên một con cá kém quan trọng trong đời chúng tôi, như hàng ngàn con cá khác mà tôi từng thấy.

 

K nói, “Chắc nó là một con cá mái.”

 

Tôi nghĩ thêm, chắc đúng là vậy; nó là một con cá mái đang mang trong bụng một buồng trứng sắp tới ngày đẻ, giờ th́ nó bị viêm phổi và đang trên đường bơi đi Bắc cực. Tôi nói điều đó ra.

 

K nói, “Nó sẽ đẻ trên đường đi, rồi trứng nở, rồi nó dắt bầy cá con đến Bắc cực.”

 

Tôi hỏi, “V́ sao em cũng nghĩ như anh, v́ sao nó phải đến Bắc cực?”

 

K nói, “V́ nếu không làm thế th́ nó sẽ trở nên một con cá kém quan trọng trong đời em.”

 

Tôi băn khoăn nghĩ lại, những con cá quan trọng trong đời người th́ có phổi không vậy ta? Lỡ mà nó không có phổi mà chỉ thở bằng mang th́ làm sao mà bị viêm phổi được?

 

Chắc là phải có phổi, ít ra là con cá chép vàng ngẫu nhiên có mặt trong buổi chiều này.

 

V́ nếu nó không có phổi th́ việc nó đớp lấy viên nước đá sẽ không c̣n quan trọng, do nó sẽ không mắc chứng viêm phổi v́ lạnh, nó sẽ không đẻ trứng, nó sẽ không ấp trứng nở ra con, rồi nó sẽ không dắt bầy cá con bơi ra biển, rồi nó sẽ không bơi về Bắc cực.

 

Nếu thế, th́ nó sẽ là con cá tầm thường, sống một đời cá tầm thường, rồi đẻ ra một bầy cá con tầm thường, rồi mắc một lưỡi câu tầm thường, rồi chín nhừ trong một nồi canh riêu hay một niêu kho tộ tầm thường, rồi bị tiêu hóa trong những cái bao tử tầm thường.

 

Một con cá không có phổi sẽ là con cá không quan trọng trong một buổi chiều không quan trọng trong những đời sống không quan trọng.

 

Tới giờ phải ra xe đi tiếp rồi, tôi kêu tính tiền.

 

Ném thêm một viên nước đá nữa cho nó, đi K, v́ nó là con cá phướn, v́ nó là con cá chép vàng ngẫu nhiên trong buổi chiều nay, v́ nó là anh, v́ nó là em, v́ nó sẽ bơi ra biển từ cái thị trấn miền đông ngày xưa anh em ḿnh đă từng sống ở đó, v́ nó sẽ bơi từ biển về Bắc cực, v́ nó sẽ bơi từ Bắc cực để chui vào giấc mộng này rồi luồn ra giấc mộng khác.

 

Ném thêm một viên nước đá nữa, đi K.

 

 

THẬN NHIÊN

Sg, 07/04/2011- 20/11/2011