Nam Dao giới thiệu:
Đầu tháng 3-2007, lần đầu tên Thanh Tâm Tuyền được công khai nêu danh ở Văn Miếu, như một nhà thơ cách tân thế kỷ 20, cùng với Hoàng Hưng, Lê Đạt, Dương Tường, Inrasara, etc... Đây là một cố gắng vô cùng ‘’đáng khen’’ của những người có trách nhiệm văn hóa, và thế là thật may cho thơ Việt Nam. Ăn mày ND tôi hoan nghênh, và vỗ tay thành thật, thành tiếng rõ ràng...bằng cách giới thiệu một số thơ trong tập ‘’Thơ ở đâu xa’’ của Thanh Tâm Tuyền xuất bản ở Cali.
Thức sớm
Ngày chưa thức hồi kẻng
Mờ bạc trăng hạ tuần
Giông đầu hôm khuya lắng
Gợn heo hút phân vân
Đứng ngây trời tối sũng
Ngóng tiếng gà thôn gần
Nghe xa rừng núi bủa
Lùa âm u xốn xang
Trưa, tù, bướm
Trưa cháy mắt lóa đồng đất rung
Chênh chao trong nắng tỏa bướm hoang
Ẩn hiện chờn vờn quanh tay cuốc
Đáp đậu lòng tay xòe ngửa im
Ngày chưa thức hồi kẻng
Mờ bạc trăng hạ tuần
Giông đầu hôm khuya lắng
Gợn heo hút phân vân
Đứng ngây trời tối sũng
Ngóng tiếng gà thôn gần
Nghe xa rừng núi bủa
Lùa âm u xốn xang
Trà, sớm và tối
Ngồi xệp đầu hè
Uống chén trà sớm
Đợi kẻng lao động
Quanh mình chộn rộn
Trông trời nín khe
Trên giường tầng cao
Hớp cặn trà đắng
Ngó đêm đằng đẵng
Ngày không âm hao
Bập bềnh mưa nắng
Còn ai chiêm bao
Bỗng gặp ta về từ quên lãng?
Bão muộn
Trăn trở đêm chớp bể
Mệt thiếp lúc cuối đêm
Cuồng giông ùa điên đảo
Nước trút sập mông mênh
Ngủ giữa luồng bão
Hồn phách dập dềnh
Gương mộng
Tặng P.K.T.
Trờ tới bến sông
Trăng lõa vằng vặc
Ngâm mình giữa dòng
Lãnh cung đáy nước
Rớt theo mênh mông
Trong suốt đáy khác
Trời cao hiện hoặc
Vô vàn lồng trăng
Lẻ góa nhan sắc
Đêm lộng gương tạc
Nhẹ thênh hình dung
Kỷ hà mộng lạc
(K 5. 80
R.G. 88)
Đêm thu ở lán 9 Long Giao
Giật mình tỉnh giấc
Bó gối trong mùng
Ai đâu mớ hoảng
Thét tiếng hãi hùng
Heo may rập rờn
Rung âm mái tôn
Núi rừng vây khuất
Lán khuya tối tăm
Vo ve muỗi mòng
Người nằm chen chúc
Lúc nhúc mặt đất
Tỏa ám khốn cùng
Đây đó ngủ thức
Trằn trọc mông lung
Vách khe chuột rúc
Nỉ non dế trùng
Bóng đè ngộp câm
Người vùng giẫy dụa
Khủng khiếp ú ớ
Mê sảng thì thầm
Đêm dài thu phân
Vi vu lạnh nhạt
Hư thực bần thần
Cô đơn ai hát
Vẳng lời đạm bạc
Điệu khúc thời xuân
Như xa như gần
Tình chung mộng biệt
Ngoài đêm trôi tít
Theo sao tàn vong
Theo gió mờ mịt
Ngày lên ngại ngùng
(1975 – 1988)
Xuân
Tặng B.G.
Vẫn thấy trong mơ đời trở giấc
Cỏ cây rủ quyến gió bông lông
Trời xanh trong vắt giếng nước ngọc
Đất hiền thở hương nắng thênh thang
(1976)
Thơ thuốc lào
Ngồi đây hút điếu thuốc lào
Gạt bên mấy nỗi mày cau dạ phiền
Điếu thông đóm nỏ khói êm
Hút vào sẽ thấy đảo điên đất trời
Bạn tù ơi lửa châm mồi
Rít cho ròn rã mê tơi cõi lòng
Ngậm hơi nếm vị phiêu bồng
Nhẹ thân lơ lửng hết mong cùng chờ
Kể chi vợ dại con thơ
Tính chi chuyện cửa chuyện nhà mai sau
Sá gì một cuộc bể dâu
Loay hoay chỉ tổ bạc đầu mà thôi
Lại thêm trà đượm rót mời
Long Giao còn thú tuyệt vời nào hơn
(1975)
Bão
Tặng N.X.T.
Trận bão thổi tắt đám sao sáng mùa hè
Cuốn thốc tán loạn ký ức mỏi mê
Cuồng giông đêm đêm lay ngục mộng
Va chạm hỗn độn những tối tăm
Áp tai xuống ngực em nghe ruổi chĩu nhịp trầm
Hái chè dưới trời mưa tháng 7
Mưa rối mắt đong đưa búp lá nõn
Thoáng lơi tay tỉnh thức ngón tê mê
Nghe gần gũi sa đà trời tháng bảy
Gió xa xôi từ mạn lãng quên về
Trưa giao mùa trên đồi cọ
Gió sang mùa reo lộng đồi cọ
Rào rạt mướt xanh ngỡ mưa lay
Nhìn nắng lóa trắng ngoài tàn lá
Cơn sốt tình rực rỡ đắm say
Thơ làm khi đi nuôi cá
Cánh cỏ trên vai thơ trong đầu
Trời chớm thu hạ mường tượng hồng au
Tung hê cỏ vụn trên hồ vắng
Băm nát tình si đều nhịp dao
Lào Cai (1977-1978)
Trên đồi sắn mùa đông
Trời thấp gió nhốn nháo
Tai ù buốt huyên náo
Chống cuốc đứng sườn đồi
Đói, mệt, thở khò khạo
Trong tù
Trăng lạnh soi mái ngoài
Lênh đênh đâu chẳng thấy
Gió hú rợn núi đồi
Đêm sâu nín khắc khoải
Chủ nhật trời mưa
Chờ cơm ôm bụng lép đo giường
Muốn sang chơi bạn sợ người trông
Đổ trận mưa giông trời tối sập
Buông sách ngồi lên ngó trống không
Sinh nhật trong tù
Vợ con không ở gần
Bạn bè xa tất cả
Cùng đôi bạn tù thân
Uống trà ăn “bánh đá”
Trời có mấy độ xuân
Đất bao nhiêu miền lạ
Chưa ngấy tiệc trần gian
Hồn rung xanh búp lá
Bài nhớ thi sĩ
Tặng già Ung
Gửi M.T.
Sáng nay thức giấc trong nhà giam
Anh nhớ những câu thơ viết thời trẻ
Bừng cháy trong lòng anh bấy lâu u ám quạnh quẽ
Ánh lửa mênh mang buồi tình đầu
Mưa bụi rì rào
Gió náo nức mù tối
Trễ muộn mùa xuân trên miền cao
Đang lay thức rừng núi biên giới
Đã qua đã qua chuỗi ngày lạnh lẽo, anh tự nhủ
Cũng qua cơn khô cạn khác thường
Tắt theo ngọn nắng chon von mê hoặc đầu óc quái gở
Từng thiêu đốt anh trên đồi, theo vào đêm dập vùi anh đớn đau
Từ lúc nào anh đứng trân trối cô đơn
Hôn ám trời sơ khai nhìn qua song cửa ngục
Hoang vu thơ hát lời lá cỏ heo hút
Dẫn anh về tận nẻo nguồn hừng đông lẩn lút
(Hừng đông Hừng đông ôi Hừng đông anh kêu khẽ cảm động muốn khóc
Mai, Mai xa, Mai như hoa, Mai hoa. Mai về tình thơ hôm nay)
Em có hay kẻ tội đồ biệt xứ một buổi về ngang cố quận
Xao xuyến ngây ngô hắn dò hỏi lớp bóng mờ tàng ẩn
Đêm vây hãm lụn dần
Thủ thỉ mưa ru ngày khốn đốn
Em, soi bóng em hồn nhiên ngược lối thời gian
Lặng lẽ anh gầy lửa tinh mơ đầm ấm.
(Lào Cai 5/77,
Vĩnh Phú 1/78)
Chiều cuối năm qua xóm nghèo
Mưa bay lất phất gió căm căm
Đường lầy trơn nhà cửa tối tăm
Trốn đâu lũ trẻ mặt lem luốc
Co ro đứng xem tù qua thôn
Vác bó cuốc nặng bước loạng choạng
Về trong xây sẩm buổi tàn đông
Lạnh lẽo nhà ai không đèn lửa
Ảm đạm lòng ta chiều cuối năm
Đêm đông ở k 2 Tân Lập
Tặng L.V.T
Đêm lạnh nằm co quắp
Thân xương sầu trơ khấc
Bụng trống ruột ục sôi
Đếm hơi thở lay lắt
Hòa trong tiếng gió bấc
Suối chảy siết bồi hồi
Lẫn trong nỗi giá buốt
Thoáng rùng rợn xa xôi
Nhớ đã hơn năm trời
Tin nhà trông vắng bặt
Chốc đã ba đông rồi
Lưu đày trên đất Bắc
Còn qua bao cửa ngục?
Đây quê mình quê người?
Chốn nào về thân thiết?
Ngày nào được thảnh thơi?
Trở mình trên ván chật
Ru dỗ giấc đơn chiếc
Rõi mắt đốm mộng vời
Thương vợ con khôn nguôi
Thư gửi P.L.P. ở K 5
Thiếu bạn như đang thiếu thuốc lào
Đường gần nhưng cách trở biết bao
Mấy năm không gặp nhau rồi nhỉ?
Râu tóc long đong hẳn bạc phau?
“Đằng ấy” còn chăng nét “tiếu ngạo”?
“Tớ đây” vẫn một vẻ “tiêu dao”
Mong ngày hội ngộ nằm chung chiếu
Tán gẫu qua đêm như độ nào
Nhổ cỏ Hương Nhu nhớ bạn
Tặng C.T.
Giữa ruộng hương nhu lùm tỏa rợp
Lấp mình ẩn kín bóng cô đơn
Bờ xa thấp thoáng người trò chuyện
Kế gần cành rậm rạp bông lơn
Nhớ bạn phiêu du trời xứ lạ
Mình hát mình nghe mãi điệu buồn
Chiều nắng hanh trên đồi Hương Nhu
Tuốt những chùm bông hạt già khô
Động nhánh cành lá úa xác xơ
Hè thiêu đốt sót hoa nắm lửa
Chiều gió hanh soi mát im ngơ
Mùi hương thoảng nồng hắc bắt nhớ
Mái tóc dầy đầu thềm phơi hong
Đồi rực chiếu nắng quái mê mệt
Đêm lạnh về thao thức theo trăng
Thơ tình trong tù
Vẫn em của thuở trăng nào
Đêm hôm nở đón chiêm bao xanh ngần
Vẫn em tình của trăm năm
Đoan trang nét hạnh, thâm trầm dáng thơ
Vẫn em mối kết thiên thu
Vẫn em xoa dịu sầu tư cõi này.
Sinh nhật húy nhật
Les morts de Lofoten sont moins morts que moi
Oswald L. de Milosz
Giữa trưa mệt té xỉu trên đồi
Quanh mình vẳng tiếng cuốc liên hồi
Đào huyệt chôn ư? Ơi chúng bạn
Cứ để yên xác tù nằm phơi
Nhìn xem gương mặt hắn thanh thản
Lộng nắng bừng say chợp ngủ vùi
Người mang cầm hãm đặng bêu riếu
Hắn “cũng đành xấp ngửa theo đời
Cho hết cuộc ham mê rồ dại” [1]
Hắn tự chôn huyệt gió đáy trời.
Vang vang trời vào xuân
Mặt trời hồng như trăng
Thức lòng ta buổi sớm
Gió núi thổi rộn ràng
Gọi nghe biển dậy sóng
Chống cuốc đứng vững chân
Trên mảnh đất khốn khổ
Thở hít đến vô cùng
Mãi mê ngắm hồng rợ
Vang vang trời vào xuân
Ta bật kêu mừng rỡ
Ơi bè bạn xa xăm
Tim ta cũng cháy đỏ
Rực tựa bóng trăng rằm
Ngã trên núi Việt Hồng Yên Bái khi đi lấy nứa
Tuột dốc té nhào trên hẻm núi
Chết điếng toàn thân trong giây lâu
Mưa rơi nhẹ hạt, mưa phơi phới
Chiều đang tàn hiu quạnh rừng sâu
Ngửa duỗi chân tay gối trên nứa
Ngó trời nhá nhem nghe mưa mau
Tưởng chừng thi thể đang thối rữa
Hồn viển vông chẳng chút oán sầu
Mưa tung tấm lưới trắng dầy khít
Làng xóm dưới núi ở phương nào?
Gió rét tái tê bó liệm chặt
Thiếp lịm hồn quên bãng sước đau
Dầm mình trong hạnh ngộ ẩn mật
Hoen nhòa mắt hứng giọt thiên thâu
Dò bước lối mờ nhắm ánh đuốc
Tiếng người lùng kiếm gọi dưới sâu
Tân Lập K 5 (1980-1982)
Tháng mười cấy rau lấp
Bước xuống ruộng bỏ hồn trên bờ
Chân dẫm bùn tay cấy thẩn thơ
Tháng mười sương giá trắng trời đất
Gió hớp hồn bay đỉnh núi mờ
Bài tặng họa sĩ
I. NẮNG TRONG VEO NGÀY ĐÔNG CUỐI NĂM
1.
Nắng trong veo ngày đông cuối năm
Vàng sũng thung lũng cầm hãm
Xanh,
xanh rừng rú lì lợm nghèo nàn
Vây bọc ghì riết ngày tháng
Bỗng sực tỉnh choàng thức dưới nắng
Đồng trải vàng diệp im lấp loáng
Đất cày lật bạc phếch trơ cằn
Đồi già trọc bừng hoảng vô vọng
Đá xám khuyết lở hủi mòn
Đứng,
đứng trần trụi cây chết đỉnh non
Dị dạng tự nhiên tượng trừu tượng
Triền rậm lục mê muội dốc đứng
Thoáng hút trời sụp ngã quạnh không
2.
Trở về dịu dàng điệu màu sắc
Vàng xa gợn gió rét hoang mang
Xanh thất thần xanh ngây hạnh phúc
Mặt tình nhân tươi rói kinh hoàng
Trên lối mòn sâu của tưởng tượng
Gió bay lả tả bóng hoàng hôn
Thanh thoát cơn say rũ tro mộng
Rừng đêm bật rực đắm cháy hồng
II. NGÀY XUÂN TRÊN ĐỒNG NỨA
Ô chào cô bé áo hồng
Chào cô buổi sáng đầu năm
Trên cánh đồng nhàm mắt ngày tháng
Cô xuất hiện cùng mùa xuân
Cô đi bừa với con trâu trắng
Trâu hiền thong thả bước ngoan
Ngày tẻ lạnh đìu hiu nhớ nắng
Áo màu đào ngời ấm không gian
Vầng hồng di chuyển tỏa lung linh
Giấc mơ trong trẻo của quãng im
Cô đẹp tựa lời thơ cổ
Mặc áo xuân đuổi trâu cười hồn nhiên
Chào tạm biệt cô bé áo hồng
Cũng chào con trâu trắng thong dong
Ngày vơi nhẹ thênh trăng mọc sớm
Ngỡ nhạn lai hồng lạc cuối thôn
Trở về trại ngang qua vườn cam
Hoa rộ trắng thơm lừng đồng nội
Vẫn chập chờn sắc hồng trôi nổi
Ngọt ngào hương đắm đuối chiều tàn
Thơ tặng bạn đi cày
Người tù như đất tảng trì độn, hít hơi
Mắt đờ đẫn vô giác thiếu ngủ
Đêm qua trời trở rét khô sau những ngày nắng dữ
Đất hóa thạch cứng đày ải người
Người nghe tiếng thở phì phò của trâu
Tiếng tim dội ù tai, ngực nhói
Con vật đói và người cũng đói
Bước mộng du theo nắng lao đao
Hồi hôm trăng lạnh ngời thanh vắng
Đêm nay, và bao đêm nữa, người tù cũng sẽ thức trắng
Chong mắt dòm đêm rõi lối trăng muộn về
Bất thần ánh sáng tỏ lộ tịch mịch dội vang trầm thống
Bừng thoát cơn bải hoải người thúc lưỡi cầy bước mau
Thở dồn hương loãng nhạt của đồng ruộng nhẫn nhục
- Luống cuối cùng, thật ngay. Luống tặng lời chính trực.
Soi bóng mắt nghênh, đen ướt màu bùn, hiền giả, người vỗ về trâu
Trên những cánh đồng đất khốn dạn dầy
Suốt mùa đông ác nghiệt bạo ngược
Trời đất tối tăm giá buốt địa cực
Vẫn lãng du kỳ ảo lời gió khuất mặt đêm trăng xanh bóng tù khổ sai và trâu cày.
(11/81 – 4/88)