MIỀN HỖN ĐỘN

AXIS (Từ “The New Yorker”, 31/01/2011)-ALICE MUNRO

 

Người dịch: Trần Đan Hà

 

ột ngày cách đây năm mươi năm. Bữa đó trời lạnh căm, Grace và Avie đang đứng chờ xe bus ở cổng trường đại học. Lát nữa thế nào cũng có một chiếc chạy tới, và đưa hai cô lên phía bắc, băng qua miền đồng quê thưa vắng tối tăm, để về nhà. Avie th́ phải đi hết bốn mươi dặm, c̣n Grace chắc phải gấp đôi chỗ đó. Cả hai đang ôm những quyển sách dày cộp với tựa đề nghiêm túc như “Thế Giới Thời Trung cổ”, “Montcalm và Wolfe”, “Những Quan Hệ Ḍng Tên”.

Điều này đa phần là để tự xác định ḿnh là những sinh viên nghiêm chỉnh, và họ quả là thế. Chứ một khi đă về tới nhà rồi th́ có lẽ chẳng khi nào họ có th́ giờ mà ngó tới mấy thứ đó. Cả hai đều là con nhà nông, biết chà sàn nhà và vắt sữa ḅ. Ngay khi bước chân vào nhà-hay đúng hơn là vào trại-th́ sức lao động của họ là thuộc về gia đ́nh.

Họ không phải là loại thiếu nữ để người ta có thể đeo đuổi ở cái trường đại học này. Ở đây có một trường Kinh Doanh rất lớn với gần như toàn bộ sinh viên là con trai, và một vài hội nữ sinh viên mà hội viên của nó thường theo học ngành Khoa học Thư kư và Đại học Đại cương, và các cô đến đó để gặp các cậu trai. Cỡ như Grace với Avie th́ chả bao giờ mấy người nữ hội viên đó lại gần-chỉ cần nh́n mấy cái áo khoác mặc đông cũng đủ để nói được tại sao-nhưng hai cô tin rằng những người nào không ngó ngàng ǵ tới đám hội viên ấy th́ thường là người có đầu óc, và dù sao các cô vẫn cứ thích người có đầu óc hơn.

Cả hai cô đều đang theo học ngành sử, đều được học bổng để có thể theo đuổi việc học. Các cô sẽ làm ǵ sau khi học xong? Người ta hỏi, và họ phải trả lời là, có lẽ họ sẽ đi dạy trung học. Rồi các cô thừa nhận là ḿnh ghét đi dạy.

Họ hiểu -ai cũng hiểu như vậy-là có việc làm sau khi tốt nghiệp là bại trận. Cũng giống như các thiếu nữ trong mấy hội nữ sinh viên, hai cô vào đây học là để kiếm một tấm chồng. Trước hết là bạn trai, rồi sau sẽ thành chồng. Những điều như vậy chả bao giờ được nói ra, nhưng đó là sự thật. Người ta cho rằng những nữ sinh viên có học bổng khó ḷng có những cơ hội như thế, bởi v́ đầu óc và sắc vóc thường được cho là không thể đi cùng nhau. May mắn là, cả Grace lẫn Avie đều trông rất ưa nh́n. Grace th́ đẹp và nghiêm trang, c̣n Avie tóc đỏ, không mấy khêu gợi, nhưng năng động và đầy thách thức. Cánh đàn ông con trai của cả hai gia đ́nh đă từng nói đùa là ắt hẳn hai cô sẽ có thể túm được một ai đó.

Lúc xe bus tới th́ cả hai cô đều đă lạnh cóng. Họ t́m chỗ ngồi ở phía sau để có thể hút được điếu thuốc có lẽ là cuối cùng của tuần này. Bố mẹ các cô sẽ không nghi ngờ ǵ nếu có nghe được mùi thuốc lá từ các cô. Thời buổi bây giờ người ta nghe mùi thuốc lá khắp nơi.

Avie chờ cho tới khi họ cảm thấy thoải mái rồi mới kể cho Grace nghe về giấc mơ của cô.

“Bồ không được nói cho ai nghe hết nha,” cô nói.

Trong mơ, cô thấy ḿnh kết hôn với Hugo, người cứ lẩn quẩn quanh cô như thể là anh ta muốn cưới cô, và cô có em bé-nó cứ khóc tối ngày sáng đêm. Thực ra là nó rống to, cho tới khi cô nghĩ là ḿnh phát điên tới nơi. Sau cùng cô bồng em bé lên-một bé gái, chắc chắn là gái-và đem nó xuống một căn pḥng tối ở dưới tầng hầm rồi nhốt nó trong đó, nơi mà những vách tường dày sẽ bảo đảm không cách ǵ nghe thấy nó nữa. Rồi cô bỏ đi và quên bẵng luôn đứa bé. Và rồi cô lại có một bé gái khác, bé này thật là dễ chịu và dễ thương, và cứ lớn lên mà chẳng có vấn đề ǵ.

Rồi một ngày kia đứa bé gái lớn lên sau này đă nói với mẹ về nhỏ chị trong tầng hầm. Hóa ra là bấy lâu nay nó đă biết con chị của nó-cái đứa nhỏ tội nghiệp bị bỏ rơi đă kể hết mọi thứ cho nó biết-và bây giờ vẫn chẳng ai làm ǵ cả. “Không ai làm ǵ hết,” đứa bé gái đáng yêu, và tốt bụng, nói. Đứa con bị bỏ rơi không hề biết được cuộc sống nào khác hơn cái cảnh sống mà nó đă có, và, dù sao th́ nó cũng không c̣n khóc nữa; nó đă quen vậy rồi.

“Một giấc mơ kinh khủng,” Grace nói. “Bồ ghét con nít lắm hả?”

“Không đến mức vô lư,” Avie nói.

“Freud sẽ nói sao nhỉ? Nhưng thôi quên ổng đi, Hugo sẽ nói ǵ đây ta? Bồ có kể anh ta nghe chưa?”

“Lạy Chúa ḷng lành, ḿnh không kể đâu.”

“Có thể cũng không tới nỗi tệ như vậy đâu. Có lẽ đó chỉ là do bồ quá lo lắng về việc có bầu thôi.”

Thực ra chính Avie là người đă thuyết phục Hugo là họ nên ngủ với nhau, hay là quan hệ t́nh dục, như lúc sau này người ta thường nói. Cô nghĩ như vậy sẽ khiến anh trông đàn ông hơn, tự tin hơn. Anh đẹp trai, nhiệt t́nh, với món tóc sậm màu ḷa x̣a trước trán, và anh có khuynh hướng chọn lấy những người mà anh có thể tôn thờ. Đó là một giáo sư, một sinh viên lớn tuổi thông minh, một cô gái. Avie. Nếu họ ngủ với nhau, cô nghĩ, có thể cô sẽ yêu anh. Trên hết tất cả là, cả anh và cô đều chẳng có tí ti kinh nghiệm ǵ trong chuyện đó. Nhưng mà, quan hệ t́nh dục đa phần chỉ dẫn đến nỗi lo sợ về những tai nạn nhất định, sự lo lắng về những kỳ kinh nguyệt trễ tràng, và về cái khả năng kinh khủng là cô có thể dính bầu.

Sự thật là cô thấy thích bạn trai của Grace hơn-đó là cậu Royce, một cựu binh thời Thế chiến thứ Hai. Không như Avie, Grace đang yêu. Cô tin rằng đức hạnh của cô và sự cự tuyệt của cô không cho anh làm hỏng nó-vốn dĩ là điều anh không quen làm-đă là một cách khiến anh c̣n thích thú cô. Có những lần anh muốn bỏ cô và cô đă khiến anh thoát khỏi cái tâm trạng xấu ấy và quên nó đi bằng cách  kể những chuyện đồn đăi hoặc nói tếu lâm về những người như Hugo, kẻ mà anh ghê tởm. Trên thực tế Grace đă dần quen với việc bịa chuyện về Hugo-những chuyện không có tí ti sự thật nào, tỷ như xỏ hai chân vô cùng một ống quần, sau một chuyến mây mưa vội vă-những chuyện phi lư đại loại như vậy. Cô những mong Avie sẽ đừng bao giờ biết điều này.

 

ào đầu hè, Royce nhảy lên xe bus và đi thăm Grace ở trang trại của bố mẹ cô. Chiếc xe đi ngang qua thị trấn nơi Avie đang ở, và t́nh cờ qua cửa sổ anh trông thấy Avie đang đứng bên vệ đường, nói chuyện với một ai đó. Trông cô rất hoạt, hất tóc ra sau mỗi khi gió tạt vào mặt cô. Anh nhớ là cô đă bỏ học ngay trước ḱ thi. Hugo đă tốt nghiệp và xin được chân dạy học ở một trường trung học ở phía bắc, cô đă tới gặp anh ở đó và họ cưới nhau.

Grace đă kể với Royce là Avie có một nỗi sợ kinh khủng lắm, và nỗi sợ đó đă khiến cô quyết định như vậy. Nhưng lại hóa ra là mọi thứ đều ổn-cô đă không có thai- nhưng cô cũng đă quyết định là thôi cứ lấy chồng cho xong.

Trông Avie không có vẻ ǵ là loại người có thể bị mắt kẹt v́ một nỗi sợ. Cô có vẻ vô tư, và có đời sống tinh thần mạnh mẽ-cô xinh đẹp hơn, nhanh nhẹn hơn so với những ǵ anh nhớ về cô trước đây.

Anh như bị thôi thúc bởi ư nghĩ nhảy xuống khỏi xe bus đó và không bao giờ trở lên lại. Nhưng dĩ nhiên là điều đó sẽ dẫn anh đến nhiều rắc rối hơn anh tưởng. Dù sao th́ giờ đây Avie cũng đang tung tăng bước ngang đường, ngay trước đầu xe, rồi mất hút vào một cửa tiệm.

 

 nhà Grace, mọi người đă chờ anh đến ăn tối được nửa tiếng đồng hồ rồi, nhưng ngay cả như vậy th́ lúc đó cũng mới năm giờ rưỡi. “Tôi e rằng, ở đây th́ mấy con ḅ là sếp,” mẹ của Grace nói. “Chắc hẳn cậu chẳng biết ǵ về đời sống ở nông trại,”

Nhờ trời, trông bà chẳng giống Grace tí nào, hay là trông Grace chả giống bà tẹo teo. Gầy g̣, tóc bạc cắt ngắn. Bà cứ vội vội vàng vàng, chừng như chẳng có được lúc nào để mà duỗi thẳng người ra.

Bà đă từng là một cô giáo, và trông bà quả thực rất là cô giáo. Một cô giáo thấy hết mọi điều bậy bạ mà chẳng qua cô chưa bắt thôi. Ông bố xem chừng đang lo lắng cho mấy con ḅ. Cậu con trai lớn cười cười mỉa mai. Cô con gái bé cũng vậy, kẻ được cho là thiên tài dương cầm. Grace ngồi lặng câm, và xấu hổ, nhưng đáng yêu, mặt đỏ bừng v́ nấu bếp.

Những dự tính của anh là ǵ, người mẹ muốn biết, anh định làm ǵ khi giờ đây anh đă tốt nghiệp? (Đáng lẽ Grace phải nói với họ cái điều dối trá đó; đáng lẽ cô phải thú nhận sự thực là anh đă bỏ ra khỏi pḥng thi của môn cuối cùng v́ mấy câu hỏi quá ngớ ngẩn. Chẳng phải cô đă nghĩ đó là một sự can đảm hiếm hoi sao?)

Giờ đây, anh nói, anh đang chạy taxi. Với mảnh bằng triết học th́ chả có nhiều việc để làm. “Trừ khi cháu quyết định làm thầy tu.”

“Anh là Công giáo à?” ông bố nói, gần như giật nảy ḿnh đến độ suưt mắc nghẹn đồ ăn.

“Ủa, phải là người công giáo mới làm thầy tu được sao?”

Grace nói, “Nói đùa thôi mà.” Nhưng giọng cô nghe như chẳng có tí vui đùa nào.

“Triết học,” bà mẹ nói, “Ta không biết là cậu chỉ học có mỗi thứ đó suốt bốn năm trời.”

“Dạ, tại chậm hiểu,” Royce nói.

“Giờ đến lượt cậu nói đùa nhỉ.”

 

 

nh và Grace cùng im lặng rửa chén, xong đi dạo. Khuôn mặt cô vẫn c̣n ứng hồng do mắc cỡ hay do bếp nóng, và bản tính ưa cḥng ghẹo của cô chừng như bị nguội lạnh.

“Có xe bus chạy muộn không?”, anh hỏi.

“Chỉ là do họ bị căng thẳng thôi,” cô nói. “Ngày mai sẽ đỡ hơn.”

Anh nh́n lên những cây có lá như lông gà, hơi giống mấy loài cây Đông phương, và hỏi cô có biết tên chúng không.

“Hoàng điệp. Cây hoàng điệp. Em thích thứ cây này lắm.”

Thích cây này. Rồi đến ǵ nữa? Thích hoa? Thích sao? Thích cối xay lúa? Liệu cô có thích hàng rào không nhỉ? Đă định hỏi, song anh lại nhận ra nó sẽ làm cô mếch ḷng.

Thay v́ vậy, anh hỏi ngày mai họ sẽ làm ǵ. Có thể là một chuyến cắm trại trong rừng, anh hy vọng vậy. Một nơi nào đó mà anh có thể ở riêng với cô.

Cô nói rằng ngày mai họ sẽ làm mứt dâu cả ngày.

“Ở đây anh không được lựa chọn đâu,” cô nói. “Anh cứ chỉ việc làm những ǵ phải làm. Phải theo mùa.”

Việc anh đỡ đần công việc trong trang trại đă được ghi nhận. Anh làm mọi người ngạc nhiên v́ thành thạo máy móc. Và thực sự anh cũng rất quan tâm tới việc người ta sống như thế nào, mặc dù anh lảng chuyện khi được hỏi về một cam kết như thế cho chính anh.

Thực tế là-trên hết tất cả mọi thứ-th́ chuyện đă xảy ra cho anh là, người cha có lẽ đang dần luống tuổi, và thằng anh th́ tỏ ra là thuộc loại ngớ ngẩn (Grace đă từng nhắc tới anh ta với vẻ khinh thị) và rằng, chính anh-Royce-ngay bây giờ đây đang thoải mái, và không hề ngu ngốc cũng chẳng chây lười, có thể trôi đi theo đời sống nông trại tẻ ngắt giữa bầy gia súc đần độn và đám cây ăn quả nở rộ, với cả ối thời gian trong mùa đông để cày xới đầu óc ḿnh. Nông trang tù hăm.

Nhưng anh có thể nói là người cha và thằng anh không vui vẻ ǵ mấy với sự có mặt của anh. Chẳng thèm ngó ngàng ǵ tới anh. Và họ sẽ không nghĩ về việc làm nông, ngay cả khi nó có hiệu quả, như một cách hồi phục tâm hồn. Anh có thể mắc kẹt với mớ dâu tây. Cho tới khi cô em gái-thiên tài dương cầm-nhờ anh lật giùm trang sách.

“Các con tôi đứa nào cũng có tài riêng,” người mẹ nói với anh khi họ đứng lên rời khỏi bàn ăn, và cô bé dương cầm thủ có lư do chính đáng để khỏi rửa chén. “Ruth th́ có âm nhạc, Grace có lịch sử, c̣n Kenny, dĩ nhiên phải là người của nông trại.”

 

Lúc ở ngoài ngơ, anh thử ṿng tay ôm Grace, nhưng ṿng ôm đó trở nên lúng túng v́ họ bị mất thăng bằng do mấy vết bánh xe nhỏ hẹp hằn sâu trên đường.

“Ḿnh cứ như vầy hoài hả?” anh nói.

“Đừng lo,” cô đáp, “em đă có kế hoạch rồi.”

Anh không thể thấy được cái kế hoạch đó có thể ra sao. Căn pḥng nơi anh ngủ th́ gần ngay bên nhà bếp. Cửa sổ lúc nào cũng đóng chặt, và chỉ kéo lên được khoảng một phần tư, không đủ rộng để anh có thể lẻn ra.

“Ngày mai chúng ta sẽ làm mứt,” Grace nói. “Gần như suốt ngày. Ruth sẽ tiếp tục tập đàn. Nó sẽ làm anh nổi khùng, nhưng đừng lo. Ngày mốt mẹ sẽ phải đưa nó vô thị trấn để thi. Ở đó đứa nhỏ nào sau khi thi xong cũng phải ngồi ở đó và chờ cho tới đứa cuối cùng thi xong để được biết kết quả. Hiểu chưa?”

“Anh không nghĩ là mẹ em sẽ chịu để cho tụi ḿnh được ở riêng với nhau,” Royce nói. “Hay đó không phải là cái kế hoạch mà anh đang nghĩ là em đang có?”

 “Đúng nó đó,” Grace nói. “Em sẽ phải đi thăm nhỏ bạn Robina của em. Robina đóng giày. Em sẽ phải đi bằng xe đạp, nên sẽ mất một ít thời gian. Nó sống ở phía bên kia xa lộ. Tụi em là bạn từ nhỏ, và nó đă bị liệt từ hai năm nay rồi. Bị ngựa đạp lên chân.”

“Ôi Chúa ḷng lành,” anh nói. “Thảm họa miền quê.”

“Em biết,” cô nói, có vẻ không bận tâm tới việc nói sao cho hợp với giọng của anh. “Vậy nên em sẽ vờ làm như đi thăm nó, nhưng thực tế là không. Sau khi mẹ và Ruth đă đi rồi th́ em sẽ đạp xe ṿng trở lại, và chúng ta sẽ có cả ngôi nhà cho riêng ḿnh.”

“Vậy cuộc thi ấy có dài không?”

“Em hứa với anh, nó dài lắm. Và rồi họ sẽ c̣n phải mang dâu tới nhà bà ngoại nữa, mất ít nhất cả tiếng đồng hồ nữa. Anh có theo kịp ư em hông vậy?”

“Anh hy vọng là vậy.”

“Ngày mai anh sẽ ngoan chứ? Đừng có quá mỉa mai mẹ nha.”

“Anh xin lỗi,” anh nói. “Anh hứa sẽ không vậy nữa.”

Nhưng anh không khỏi phân vân. Tại sao lại là bây giờ, trong khi trước kia anh có thể dễ dàng đưa cô lên pḥng và thu xếp để cho bạn anh đi ra ngoài? Hoặc giả như hồi mùa xuân năm ngoái, lúc cô đă khiến anh phát cuồng lên trong những góc tối của công viên? Thế c̣n cái trinh tiết vẫn được ca tụng của cô?

“Em có nhiều miếng lót lắm,” cô nói. “Thường cần bao nhiêu miếng?”

Anh ngạc nhiên thấy ḿnh phải nói là, anh không biết.

“Anh không rành mấy cô trinh nữ.”

Cô choàng tay ôm vai ḿnh và cười to, kiểu cười anh đă quen thấy ở cô.

“Anh không định nói tếu đâu.” Anh thực sự không.

Mẹ cô đang ngồi ở bậc thềm bên hông nhà, nhưng chắc chắn là bà đă không thể nghe thấy ǵ. Bà hỏi họ đi chơi có vui không, và nói rằng bản thân bà luôn mong đợi tới chiều tối để trời mát hơn.

“Ở đây chúng tôi may mắn hơn- chứ không bị nung trong ḷ như mấy người ở thành phố.”

 

 

úc thức giấc vào sáng hôm sau, anh đă nghĩ rằng ḿnh đang sắp sửa có một ngày dài nhất trong đời, nhưng thực ra ngày cũng trôi qua dễ dàng. Những thùng dâu được hạ xuống bỏ vào nước nóng sủi bọt. Dâu sẽ tróc vỏ và được hun nóng cho tới khi sôi lên và cho ra thứ nước sền sệt màu hồng gần như kẹo. Công việc được tổ chức theo kiểu trợ giúp nhau, với ba người luôn sẵn sàng chạy tới khi có người cần nhấc một cái nồi lên, hay khi có người khiêng tới một cái lọc đầy. Căn bếp nóng kinh khủng, và Royce là người đầu tiên, rồi đến Grace, và mẹ của cô, phải đưa mặt vào dưới ṿi nước lạnh rồi ngước lên với khuôn mặt ṛng ṛng nước.

“Tại sao trước đây mẹ không hề nghĩ tới làm như vầy nhỉ?” mẹ cô nói, đứng ngay đó với những món tóc ướt bết trên trán. “Chỉ có đàn ông mới nghĩ ra được những điều thông minh, phải không hả Grace?”

Tiếng đàn dương cầm thánh thót suốt cả ngày, dưới đôi tay của con bé con sắp lên đường ứng thí vào ngày mai; nó nhắc mỗi người trong bọn họ nghĩ tới những điều riêng tư của ḿnh, về những thử thách và hứa hẹn của một ngày sắp tới.

Vào cuối buổi chiều th́ Royce được trao cho ch́a khóa xe để đi tới cửa hàng gần nhất cách đó năm dặm, để mua thịt xông khói xắt lát sẵn và cà-rem, cùng salad khoai tây làm sẵn để về ăn tối. Xem ra salad khoai không làm tại nhà là thứ mà gia đ́nh đó chưa từng biết đến.

Mứt dâu ấm được rưới lên trên cà-rem.

Người mẹ với chiếc áo lốm đốm ướt nước có vẻ như khá ngây ngất với công việc và thành quả của một ngày.

“Royce ở đây là làm hư phụ nữ nghe,” bà nói. “Hễ ai có anh kề bên là công chuyện làm xong trong nháy mắt, và rồi c̣n được thưởng thức cà-rem nữa chứ. Cả nhà ta được chiều hết cỡ.”

Thằng con trai nói Grace đă hư sẵn rồi-nó cứ nghĩ là ḿnh thông minh lắm v́ đă vô đại học.

“Th́ nó đă vô rồi đấy thôi,” bà mẹ bảo.

Grace dọa sẽ đổ một muỗng đầy salad khoai xuống áo nó. Cu cậu lấy ngón tay quẹt và liếm sạch.

“Tởm,” Grace nói.

Bà mẹ la con, “Coi chừng tư cách nghe!”

 

ua ngày hôm sau người bố và thằng con trai đi tuốt lúa mạch mọc sớm ở cánh đồng của họ ở phía bên kia xa lộ. Họ mang theo bữa trưa và nhắc nhau rằng người đàn bà thuê đất sẽ cung cấp nước cho họ. Grace đă nhận biết tất cả những điều này từ trước.

Ruth đang đứng im để mẹ sửa lại những dải lụa và nơ trên tóc cho mặt cô bớt tối. Cô bé nói cô không thể ăn ǵ nổi cả. Bà mẹ nói, “Tại con căng thẳng,” rồi gói mấy miếng bánh quy lạt đem theo. Chỉ vài phút trước khi xe của hai mẹ con lăn bánh th́ Grace đă phóc lên yên xe đạp và vẫy tay chào mọi người. Bà mẹ nói với theo, cho bà gửi lời yêu thương đến cô gái tật nguyền. Có một hũ mứt tươi đă được bọc gói cẩn thận trong giỏ xe đạp để làm quà cho cô gái ấy.

Royce được cho biết là, anh xứng đáng có một ngày nghỉ ngơi sau ngày làm việc hôm qua. Thế nhưng cái căn nhà gạch cao này, vốn dĩ trông bên ngoài rất ấn tượng, lại chẳng có ǵ là dễ thương hay dễ chịu ở bên trong. Bàn ghế tủ th́ cứ như là được nhét đại đây đó, như thể là không ai có th́ giờ để có ư sắp xếp chúng. Cửa trước th́ bị chắn một phần bởi cái đàn dương cầm của Ruth. Nhưng ít nhất cũng có vài quyển sách ở pḥng khách. Anh lấy cuốn “Don Quixote” từ trên cái kệ kiểu cổ với gương ở phía trước, miệng hét to với Ruth “Hạ hết bọn chúng nghe!” nhưng cô bé không trả lời. Tai anh dơi theo tiếng xe chạy xuống đường, rồi nghe thấy nó quẹo về phía xa lộ. Anh đọc vài chữ, lắng đọng cho căn nhà thay đổi hoàn toàn, trở thành cùng phe với ḿnh. Những họa tiết của tấm vải phủ bàn ăn xem chừng cũng đồng lơa, những trang giấy cũng tươi mới như mấy lọn tóc của Ruth, cái máy hát th́ đă ngưng, mọi thứ đang chờ đợi. Anh thủng thẳng đi về phía căn pḥng ở ngoài gian bếp, ở đó anh thấy ḿnh nên dọn giường lại và treo mớ quần áo ít ỏi lên móc. Anh kéo tấm rèm che xuống sát gờ cửa sổ, cởi bỏ hết mọi thứ trên người và chui vào bên dưới tấm mền phủ giường.

Anh đă không hề đến mà không thủ sẵn đồ nghề, dù anh thậm chí đă nghĩ rằng ḿnh có rất ít cơ hội ở đây. Giờ th́ anh không hề thiếu sẵn sàng chút nào. Sự tĩnh mịch cũng cảm thấy quan trọng. Cô ấy nghĩ sẽ đi bao xa là đủ để quay về nhỉ?

Chiếc đồng hồ trong bếp gơ một tiếng, là lúc mà Ruth phải có mặt ở chỗ người thày dạy nhạc. Vậy là chắc cú rồi, chắc cú.

Anh nghe tiếng xe đạp chạy trên sỏi. Nhưng cửa nhà bếp không mở ngay như anh nghĩ. Thế rồi anh hiểu ra là cô đang đẩy chiếc xe đạp ra phía sau nhà, để giấu.

Gái ngoan.

Tiếng chân cô bước vào nhà, rất nhẹ, như thể cô không muốn đánh thức ai đó c̣n đang ngủ trong nhà. Rồi cánh cửa thẹn thùng mở hé, cái cửa mà anh đă để ư thấy là không hề có bất cứ một ổ khóa hay chốt nào. Anh vẫn nằm yên bất động, mắt mở he hé. Anh muốn cho cô thời gian. Anh đă nghĩ là cô sẽ nhảy vào giường với nguyên quần áo trên người, nhưng không. Cô đang đứng trước mặt anh, cởi bỏ mọi thứ, đầu cúi gằm, môi cắn chặt, rồi đưa lưỡi liếm môi. Rất căng thẳng.

Thật đáng yêu.

 

 

 

ọ đă dấn đi đủ xa rồi nên không nghe thấy tiếng xe. Lúc đầu anh có ư giữ cho thật yên lặng, không phải v́ anh sợ có ǵ nguy hiểm, nhưng chỉ v́ anh có ư cho thật dễ dàng, thật nhẹ nhàng với cô. Điều này hóa ra lại không được để ư. Cô có vẻ không cần tới kiểu chăm sóc như vậy. Hai người ồn ĩ đủ khiến họ không nghe thấy bất cứ ǵ bên ngoài.

Dù sao họ cũng sẽ chẳng nghe tiếng xe-nó đă được đậu ở chỗ khá xa trên lối vào. Tương tự như vậy là tiếng chân, chắc hẳn phải rất là khẽ khàng, và cánh cửa nhà bếp cũng được mở ra, rất từ từ.

Nếu như có nghe thấy tiếng cửa bếp th́ có lẽ họ đă có được đôi chút thời gian để chuẩn bị. Đàng này, ngay khi cánh cửa pḥng bị mở toang ra họ vẫn chưa kịp hiểu chuyện ǵ đă xảy ra. Và, thực tế là, họ đă phải mất hết cả phút để ngưng lại, và để nhận ra khuôn mặt bà mẹ với cái miệng đang há hốc, há rất to, ngay ở cuối giường.

Bà mẹ không nói nên lời. Bà run lẩy bẩy. Bà nói lắp bắp. Bà phải giữ chặt thành giường để đứng cho vững.

“Ta không thể,” một lúc sau bà mới nói được, “Không thể, không thể. Tin nổi.”

“Ôi thôi im đi,” Royce nói.

“Cậu có-Cậu có- Cậu có mẹ không vậy?”

“Đó không phải chuyện của bà,” Royce đáp. Anh đẩy Grace sang bên mà không nh́n cô, với lấy cái quần để trên sàn nhà, và mặc quần vào bên dưới tấm khăn phủ giường, xong nhảy ra khỏi giường. Chuyển động của anh đă khiến Grace bị đạp ra. Anh không thể không làm vậy, cũng chẳng mấy bận tâm tại sao ḿnh làm vậy.  Cô trùm kín đầu bằng tấm khăn phủ giường, nhưng cặp mông trần không hiểu sao lại bị lộ ra.

“Cậu đă làm ǵ vậy hả?” bà mẹ nói.  “Chúng tôi mời cậu đến với gia đ́nh. Chúng tôi tiếp đón cậu nồng hậu. Con gái của chúng tôi…“

“Con gái bà tự quyết định đó.”

“Mày có nghe nó nói không hả con?” bà mẹ la lớn về phía cái đầu trùm mền của Grace, đôi tay bà bấu chặt vào bộ đầm mà bà đă diện cho buổi thi dương cầm. Không có chỗ nào khác để bà ngồi xuống, ngoài cái giường, mà bà lại không thể ngồi lên đó.

Royce đáp lại bằng cách gom góp đồ đạc của ḿnh, dọn dẹp cho gọn v́ c̣n muốn nể mặt Grace. Xong anh nói, “Xin phép bà” với bà mẹ, nhưng giọng anh khô khốc.

Tới khi Grace nghe tiếng anh khóa sợi dây kéo túi xách th́ cô lăn người qua, và đặt chân xuống sàn. Giờ đây cô hoàn toàn lơa lồ.

Cô nói, “Cho em đi nữa. Cho em đi với anh.”

Nhưng anh đă đi ra khỏi pḥng, và ra khỏi nhà, như thể anh thậm chí không hề nghe cô nói.

 

nh bước ra đường cái, giận dữ tới mức anh không thể nghĩ ra được chỗ nào để quẹo về phía xa lộ. Đến khi t́m thấy nó anh cũng không nhớ ra là phải đi trên bờ sỏi, để tránh những chiếc xe đang chạy trên đường tráng nhựa. Anh biết ḿnh phải quá giang xe, nhưng ngay lúc đó th́ anh không thể đi chậm lại để đón xe. Anh cũng không nghĩ là anh có thể nói chuyện được với ai đó. Anh nhớ tới cái lúc anh th́ thầm với Grace vào ngày hôm trước lúc họ làm mứt dâu, lúc hôn cô bên ṿi nước lạnh đang xả ra khi bà mẹ vừa quay lưng đi. Dưới ṿi nước chảy, món tóc nhạt màu của cô trở nên sậm xuống hẳn. Những hành động như thể anh đang tôn thờ cô. Mà vào những lúc nào đó th́ đó là sự thật. Sự điên rồ ẩn chứa trong đó, sự điên rồ đă để cho chính anh bị cuốn đi. Cái gia đ́nh ấy. Cái bà mẹ điên khùng đó đă trợn ngược mắt lên tới nóc thiên đường.

Anh cứ bước đi cho tới khi đủ mệt và tỉnh táo th́ mới chậm lại và đưa ngón tay cái lên để xin quá giang. Cử chỉ đó không mấy chắc chắn lắm, vậy mà cũng có một chiếc xe dừng lại đón anh.

Vận may tiếp tục mỉm cười với anh nhiều lần nữa trong suốt ngày hôm ấy, dù thực ra th́ đa số các chuyến quá giang đó tương đối ngắn. Nông dân thường thích có bạn đồng hành, hoặc trên đường họ ra tỉnh, hoặc khi quay trở về nhà. Chỉ là những trao đổi chung chung. Có một bác nông phu ở cuối chuyến quá giang đă nói với anh là, “Nói ta nghe coi cậu có biết lái xe không?”

Royce đáp, được chứ. “Mới đây tôi c̣n chạy taxi mà.”

“Vậy th́ chẳng phải cậu đă lớn rồi để mà đi quá giang sao? Cậu đă học đại học xong hết cả rồi-phải chăng cậu không nghĩ ḿnh nên đi kiếm một công việc đàng hoàng nào đó sao?”

Royce cân nhắc điều này như thể đó là một ư tưởng thực sự độc đáo, mới mẻ.

Anh đáp, “Không,” rồi nhảy ra khỏi xe. Và rồi anh thấy bên kia đường chỗ tiếp với xa lộ có một ṭa tháp bằng loại đá trông như đá cổ và có vẻ hết sức lạc lơng nơi đây, dù cho nó được phủ kín cỏ và có một cây nhỏ mọc ra từ một chỗ nứt.

 

Anh đang ở tại chỗ ŕa của vực Niagara, mặc dù anh chẳng hề biết cái tên đó, hay bất cứ điều ǵ về nó. Nhưng anh bị choáng ngợp. Tại sao chưa hề có ai nói với anh về điều này nhỉ? Niềm ngạc nhiên này, sự thách thức chẳng màng tới bất cứ điều ǵ ở ngay tại khung cảnh siêu phàm này. Anh có cảm giác hơi tức cười là đă có một thứ ǵ đó được tạo ra dành riêng cho anh và chờ ở đó để anh tới khám phá, mà không ai nói cho anh hay.

Dù sao mặc ḷng, giờ th́ anh đă biết rồi. Trước khi nhảy lên một chiếc xe khác nữa, th́ anh biết là anh đang sắp khám phá được điều ǵ đó, anh sẽ không để cho nó bị lăng quên. Nó được gọi là Địa chất học. Vậy mà suốt trong khoảng thời gian qua anh cứ lo biện luận dớ dẩn, bằng khoa học tâm lư và chính trị.

Điều đó sẽ không dễ. Nó sẽ có nghĩa là phải tiết kiệm tiền, bắt đầu lại từ đầu- học chung với những nhóc t́ mặt mụn vừa ra khỏi trường trung học. Nhưng đó chính là những ǵ anh sẽ làm.

Sau đó, anh thường hay kể với mọi người về cuộc hành tŕnh đó, về khung cảnh bờ vực ngoạn mục đă khiến cuộc đời anh rẽ sang hướng khác. Nếu có ai hỏi anh đă làm ǵ ở đó, anh sẽ ngẩn người hết một lúc, rồi  mới nhớ ra là ḿnh tới đó để gặp một cô gái.

 

 

ột ngày đầu thu Avie đang ở gần khu học xá sau khi vừa trở lại để thu nhặt mấy quyển sách mà cô đă bỏ ở nơi cô trọ trước kia. Cô đi lên trường đại học để xem xem có thể bán chúng ở một tiệm sách cũ nào đó hay không, nhưng rồi lại nhận ra là đó không hẳn là điều cô định làm. Lúc đầu cô ngạc nhiên v́ không thấy ai quen cả. Sau đó cô chạy tới chỗ một cô gái đă từng ngồi cạnh cô trong lớp “Những Trận Đánh Quyết Định Ở Châu Âu”. Marsha Kidd. Marsha nói với cô là ai cũng sốc v́ Avie không quay trở lại.

“Bồ với lại Grace, thật đáng tiếc,” Marsha nói.

Hồi trong hè Avie đă viết thư cho Grace. Rồi cô lại lo rằng lá thư đó có thể hơi quá thành thật khi nói về việc cô e ngại chuyện lập gia đ́nh, và cô đă viết một lá thư khác khá là dí dỏm phủ nhận những nghi ngại của lá thư kia. Không có thư nào được hồi đáp.

“Ḿnh có gửi cho bạn ấy một tấm thiệp,” Marsha nói. “Ḿnh nghĩ ḿnh với bạn ấy có thể ở chung pḥng với nhau. Sau cái lúc mà ḿnh nghe nói là bồ sẽ không tới trường nữa. Vậy mà ḿnh cũng có được bạn ấy trả lời ǵ đâu.”

Avie nhớ là cô và Grace đă có lúc nói tếu lâm về Marsha, người mà cả hai cô đều thấy là thuộc loại ngốc nghếch và chán phèo, loại thiếu nữ thậm chí sẵn sàng trở thành cô giáo trung học và suốt đời chắc cũng chả có anh nào theo.

“Có người nói bạn ấy bị viêm ruột già,” Marsha nói. “Phải đó là khi ḿnh bị sưng hết cả người phải không? Như vậy thật là khổ.”

 

vie trở về nhà và viết thư cảm ơn, là điều mà cô đă bỏ mặc không làm. Cô gửi mấy món quà tới Kenora, nơi Hugo đang dạy học-đó là việc làm đầu tiên của anh. Anh đă thuê một căn hộ cho hai người. Có lẽ trong chừng một năm thôi họ sẽ có nhà.

Hồi trong hè, lúc anh đang làm việc ở Labatt, họ đă bị một cú sợ choáng người v́ tưởng là cô có mang, nhưng cuối cùng th́ cô không sao. Thế rồi họ đi cắm trại vào dịp cuối tuần có lễ Civic[1] để ăn mừng chuyện đó, và đấy có vẻ là lần đầu tiên họ nhận ra ḿnh thực sự đang yêu. Đó cũng là lần đầu tiên họ thực sự đón nhận tin có mang, và họ đă tuyên bố là sẽ sớm làm đám cưới ở Kenora-trước khi bụng cô to ra.

Họ không phải là không vui về điều này.

 

 

ôm đó Avie ngồi trên chuyến tàu mà có lúc đă được gọi là xe câu lạc bộ, để đi từ Toronto tới Montreal. Bà đang trên đường đi thăm một trong mấy đứa con gái. Bà với Hugo có được sáu người con, giờ đây tất cả đều đă lớn. Hugo đă qua đời hồi một năm rưỡi về trước. Ngoài vài năm dạy học đó ở Kenora, c̣n lại th́ ông đă dùng phần lớn đời ḿnh theo đuổi nghiệp dạy học ở Vịnh Thunder. Avie không hề đi làm, và với từng ấy đứa con th́ cũng chẳng ai muốn bà đi làm cả. Thế nhưng bà đă có nhiều thời gian rảnh hơn mọi người tưởng, và bà dành phần lớn thời gian để đọc sách. Khi sự đổi đời vĩ đại xảy đến cho cuộc sống của phụ nữ-khi những người vợ và người mẹ tưởng chừng đang măn nguyện bỗng nhiên muốn tuyên bố rằng đời họ không phải vậy, khi tất cả bọn họ bắt đầu ngồi trên sàn nhà thay v́ trên ghế bàn, rồi họ đi học đại học, làm thơ và yêu các giáo sư hay các chuyên viên tâm lư, hay chuyên viên điều trị bệnh xương khớp của họ, và bắt đầu nói “tổ mẹ” và “đ.m.” thay v́ “khỉ gió” và “quái quỷ”… Avie chẳng bao giờ muốn hùa theo. Có lẽ bà quá kỹ tính, quá tự hào. Có lẽ Hugo chỉ là con người quá thụ động. Có lẽ bà yêu ông. Dù ở mức độ nào th́ bà cũng vẫn là người như thế, và đọc Leonard Cohen[2] chắc cũng chẳng ích ǵ.

Tuy vậy nhưng từ khi trở thành góa bụa, bà lại đọc ít đi. Bà ngồi ngó trân ra ngoài cửa sổ thường xuyên hơn. Các con nói bà đang tự khép kín, cô lập chính ḿnh. Cũng như giờ đây, trên chuyến tàu lửa này, bà cũng chả chú tâm đọc lắm, dù đó là một quyển sách hay.

Một người đàn ông ngồi xéo bên kia cứ liếc mắt nh́n bà vài ba bận, và giờ đây ông đang quan sát bà hoàn toàn công khai. Ông nói, “Phải Avie đó không?”

Đó là Royce. Sau chừng ấy thời gian trông ông cũng chả khác ǵ mấy.

Họ trao đổi với nhau thật dễ dàng, bắt đầu với những điều thông thường. Sáu đứa con thật là đáng nể. Ông nói nh́n bà th́ không biết đâu. Ông không nhớ Hugo là ai, nhưng cũng thấy tiếc khi nghe ông ta đă mất. Ông tỏ ư ngạc nhiên là người ta có thể sống cả đời ở cảng Arthur. Hay là vịnh Thunder, như tên mới bây giờ.

Họ uống rượu mùi pha nước soda đắng. Bà kể là Hugo không có bị lo lắng hay sợ hăi ǵ hết. Ông chết khi đang ngồi coi tin tức trên tivi.

Royce th́ đi nhiều lắm. Sống ở nhiều nơi. Ông dạy địa chất, nhưng đă về hưu.

Ông có lập gia đ́nh không?

Ồ, không, không hề. Và theo như ông biết th́ không có đứa con nào.

Ông nói điều này với ánh mắt hấp háy vốn thường hay đi kèm với những câu tuyên bố như vậy-kinh nghiệm của Avie cho biết.

Bây giờ ông đang có một công việc hưu trí rất ngon lành. Công việc tốt nhất hồi nào tới giờ, không kể Địa chất học. Công việc ở đông Ontario. Giờ ông đang đi đâu hả. Gananoque.

 

Ông nói về cái thành cổ ở đó, nó được dựng lên ở cửa sông St. Lawrence, để chống lại quân xâm lược Hoa kỳ-vốn là điều chẳng bao giờ xảy ra. Nó là cái thành quan trọng nhất trong dăy thành dọc theo kênh Rideau. Nó đă được duy tu đúng mực, không phải như một bản sao, mà như chính bản thân nó. Ông hướng dẫn mọi người đi quanh khu vực, giảng giải về lịch sử. Thật đáng kinh ngạc là sao có ít người biết quá. Không phải chỉ là người Mỹ-những người mà ta kỳ vọng họ phải biết. Người Canada cũng vậy.

Ông đang viết một quyển sách nhỏ về Rideau. Để bán ở thành Gananoque. Ông ráng đưa một lượng lớn kiến thức về địa chất cũng như lịch sử vào đó. Ông đă tham gia vào lĩnh vực này hơi trễ để có thể làm nên dấu ấn ǵ. Nhưng tại sao lại không thử nói cho mọi người biết về nó chứ? Giờ ông đang trên đường về nhà sau chuyến đi Toronto để cố làm cho một vài chủ tiệm sách chú ư tới nó. Một vài người trong số họ đă nhận thử một ít.

Avie nói một con gái của bà đang làm việc cho một nhà xuất bản ở Toronto.

Ông thở dài.

“Khó khăn lắm, thiệt đó,” ông nói gọn lỏn. “Người ta thường không thấy trong đó những ǵ mà chính ḿnh thấy. Nhưng cô th́ ổn thôi, tôi đoán chừng vậy. Cô có đàn con.”

“Vâng th́, sau một lúc nào đó,” Avie nói, “sau một lúc nào đó, anh biết đấy, tụi nó cũng chỉ là con người. Ư em là, mấy đứa con là của ḿnh, dĩ nhiên rồi. Nhưng đó là những người… những người ḿnh biết.”

Trời đánh chết ḿnh đi, bà nghĩ.

“Tôi có nhớ tới điều này,” ông nói, giọng trở nên vui vẻ hơn hẳn. “Tôi nhớ có lần ngồi trên xe bus để đi xuống thị trấn chỗ cô ở. Tôi không biết là trước đó tôi có biết là cô đang sống ở đó hay không, nhưng lúc đó tôi đă trông thấy cô bên hè phố. Tôi đă chỉ t́nh cờ ngồi phía bên tay phải nên mới thấy được cô. Lúc đó tôi đang đi về phía bắc. Đi gặp một cô gái mà tôi quen ở đó.”

“Grace.”

“Đúng rồi. Cô là bạn cô ta. Dù sao th́ lúc thấy cô đứng bên đường nói chuyện với một người nào đó th́ tôi đă nghĩ sao trông cô đáng yêu lôi cuốn thế. Lúc đó cô đang cười. Tôi chỉ muốn nhảy ra khỏi xe để nói chuyện với cô. Để hẹn ḥ với cô, chính xác là vậy. Tôi không thể không tới cái chỗ mà người ta đang trông đợi tôi đến, nhưng tôi vẫn có thể gặp cô trên đường về. Tôi đă nghĩ là, đó là những ǵ tôi có thể làm-là hẹn gặp cô khi trên đường quay trở lại. Lúc đó tôi thực sự có biết đôi điều về cô, đến giờ th́ tôi đang nghĩ về điều ấy. Tôi đă biết là cô đang cặp kè với một ai đó, nhưng tôi đă nghĩ là, ờ th́ cứ thử một lần xem sao.”

“Em không hề biết,” Avie nói, “Em không hề biết là anh đă ở đó.”

“Và rồi, như chuyện đă xảy ra, là tôi đă không trở lại bằng đúng con đường đó, cho nên nếu có hẹn th́ ắt hẳn tôi cũng không đến được cái chỗ mà cô đang chờ, và rồi chuyện cũng sẽ chẳng ra làm sao cả.”

“Em không hề biết vậy.”

“Ờ th́ nếu biết liệu cô có sẽ đồng ư không? Nếu như tôi nói với cô, là, ‘hăy tới cái chỗ đó, vào một lúc nào đó’ th́ cô có đến đó không?”

Avie nói ngay không do dự, “Ôi, có chứ,”

“Với đủ mọi thứ rắc rối ư?”

“Vâng.”

“Như vậy lại hóa hay nhỉ? Rằng chúng ta đă không liên lạc với nhau?”

Bà thậm chí không buồn trả lời.

Ông nói, “Nước trôi qua cầu.” Rồi ông ngả đầu ra lưng ghế và nhắm mắt.

“Trước khi tới Kingston nhớ đánh thức tôi dậy giùm nếu tôi ngủ quên nhé,” ông nói. “Có vài thứ tôi muốn chỉ cho cô thấy.”

Chẳng khác ǵ như đang ra lệnh, kiểu như một người chồng.

Ông thức giấc trong khi bà không hề gọi, nếu quả ông đă có ngủ. Ở trạm Kingston họ vẫn ngồi yên trên tàu trong khi thiên hạ đi lên đi xuống, và ông bảo bà là chưa tới lúc. Đến khi đoàn tàu chuyển bánh trở lại th́ ông giải thích với bà là toàn bộ khu vực xung quanh họ là một phức hệ đá vôi chồng chất lớp lang, lớp nọ nằm trên lớp kia, như một công trường xây dựng khổng lồ. Nhưng có một chỗ nó lộ ra, ông nói, và cô có thể thấy được những thứ khác. Nơi đó được gọi là Trục Frontenac-vốn là nơi mà Khiên Canada rộng lớn và xưa lắc xưa lơ đă trồi lên, khối nóng lỏng cổ xưa ấy cắt ngang qua tầng đá vôi, chảy tràn đi khắp nơi, làm xáo trộn hết mọi bước chân khổng lồ của thời gian.

“Ḱa, ḱa!” ông nói, và bà nh́n thấy chỗ đó. Thật là ấn tượng.

“Nếu có dịp đi ngang qua đây nhớ nh́n lần nữa nhé,” ông nói. “Ngồi trong xe hơi th́ không thể thấy được ǵ đâu-v́ xe cộ nhiều quá. Bởi vậy tôi mới đi xe lửa như thế này.”

“Cảm ơn anh,” cô nói.

Ông không trả lời mà lại quay đi, hơi khẽ gật đầu vẻ như chấp thuận.

“Cảm ơn anh,” cô lại nói. “Em sẽ nhớ.”

Gật đầu lần nữa, cũng chẳng nh́n bà. Quá đủ.

 

 

ào lúc mà cái thai đầu tiên ấy đang tiến triển tốt đẹp, vào khoảng độ giáng sinh, th́ Avie nhận được một lá thư ngắn của Grace.

“Ḿnh nghe nói bồ đă lập gia đ́nh và đang sắp có con. Chắc bồ đâu có biết là ḿnh đă bỏ dở không học hết đại học, do bởi một số vấn đề tồi tệ về sức khỏe và thần kinh. Ḿnh vẫn thường nghĩ về những cuộc nói chuyện của hai đứa ḿnh và nhất là về giấc mơ mà bồ đă kể. Nó vẫn c̣n khiến ḿnh sợ đến choáng cả người. Mến, Grace.”

Lúc đó Avie đă nghĩ tới cuộc nói chuyện với Marsha. Viêm ruột già. Giọng thư của Grace có vẻ mất quân b́nh, có vẻ như muốn van xin, khiến Avie lần lữa không trả lời. Bản thân bà lúc đó cảm thấy ḿnh cũng tương đối hạnh phúc, với đủ mọi nỗi lo toan đời thường, rất khác với những ǵ mà họ đă từng nói về lúc c̣n ở đại học. Bà thậm chí cũng không biết liệu ḿnh có thể trở lại đó được, hay t́m được cách để nói chuyện với Grace như bây giờ hay không. Và sau đó th́, đương nhiên là bà quá bận bịu.

Bà hỏi Royce có lúc nào nghe thấy tin tức ǵ của Grace không.

“Không, không hề. Có liên can ǵ tới tôi chứ?”

“Em chỉ mới chợt nghĩ ra vậy thôi.”

“Không có.”

“Em nghĩ có thể sau này anh đă đi t́m cô ấy.”

“Cái ư đó chả hay ho ǵ.”

Bà làm ông thấy thất vọng. Tọc mạch quá. Cứ lo đi t́m nỗi niềm tiếc nuối vấn vương bên dưới mấy cái xương sườn. Một người đàn bà.

 

Người dịch: Trần Đan Hà

(tháng 04-2014)

 Nguồn damau.org , chuyên đề "Alice Munro và Thể Loại Truyện Ngắn."