1.
Để có được chứng thực của Ủy Ban Nhân Dân Phường nơi bạn thường trú, đây là điều kiện ắt có và đủ mà bạn phải tâm niệm:
1 - Thư kư hành chính tiếp nhận hồ sơ bạn; người này sẽ vô sổ tên tuổi bạn, loại hồ sơ bạn cần chứng thực và ngày tháng kư duyệt.
2 - Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch Ủy Ban Nhân Dân Phường chịu trách nhiệm chữ kư.
3 - Con dấu đỏ của Ủy Ban Nhân Dân Phường.
Đó là chủ quan về phía bạn đă hội đủ t́nh trạng pháp lư tối thiểu: chứng minh nhân dân chưa quá hạn 15 năm kể từ ngày cấp, hộ khẩu thường trú, hồ sơ có hi vọng được chứng thực và một sự quen mặt đối với các cán bộ làm việc tại Ủy Ban. Nhưng chớ vội tí toét. Ba yếu tố khách quan nêu trên không phải lúc nào cũng hội tụ. V́ cần gấp giấy tờ được chứng thực, bạn sẽ tranh thủ lẻn khỏi cơ quan nửa ngày c̣n lại để ào đến Ủy Ban Nhân Dân Phường đúng đầu giờ làm việc buổi chiều. Mười phần hết chín là bạn được mời trở lại ngày hôm sau. Nếu bạn may mắn, người ta sẽ giữ lại hồ sơ cùng chứng minh nhân dân và hộ khẩu rồi nói như đinh đóng cột rằng đầu giờ sáng ngày mai bạn sẽ có mọi thứ được chứng thực, vốn chỉ tốn có vài ngàn lệ phí. Thế nhưng ngày mai của bạn có thể trở thành ngày mốt hoặc ngày kia, bởi một hoặc hơn một trong những lư do sau:
- Cả Ủy Ban đang bận họp để triển khai kế hoạch X do trên giao.
- Cô thư kư hành chính được cử đi học nghiệp vụ hai tư sáu hoặc ba năm bảy, miễn sao rơi đúng cái ngày bạn tơ tưởng đến cô ấy.
- Chủ tịch, có thể cả Phó Chủ tịch, bận công tác ở một chỗ khác và không ai có thể kư thay.
Hoặc, tất cả giấy tờ đều đă chỉnh chu:
. Hồ sơ đă được kư
. Tên bạn đă được ghi vô sổ
Chỉ có điều con dấu bị mắc kẹt trong ngăn tủ có khoá, và cô Y giữ ch́a khóa đă đi ra ngoài một chút. Bạn sẽ bám lấy một chút đó để sống ngắc ngoải trọn nửa ngày nghỉ phép, tuy nhiên, chậc lưỡi thở dài, bạn buộc ḷng rời khỏi Ủy Ban Nhân Dân với tất cả sự nuối tiếc v́ đă hết giờ làm việc buổi sáng. Bạn sẽ rưng rưng ngoái nh́n trụ sở Ủy Ban Nhân Dân, một cơ ngơi khang trang tiếp thu của một kẻ giàu có phản quốc, ngậm ngùi tự hỏi nàng đi đâu.
Nàng đi đâu th́ bạn cũng phải đi kiếm cái ǵ bỏ bụng, sau đó nhâm nhi ly trà đá cuối bữa ăn cho đến lúc nó ngả từ hổ phách sang nhàn nhạt đoạn trắng trong. Bạn sẽ say đắm nh́n mấy cọng xác trà đă nở toè loe toét loét dưới đáy ly, ngớ ngẩn tự hỏi nàng đi đâu như một người mắc bệnh tương tư; khi đồng hồ trên cổ tay bạn vừa chỉ đúng 1 giờ, giữa trời trưa đổ lửa bạn sẽ phóng xe vèo vèo trở lại Ủy Ban Nhân Dân Phường để tiếp tục giấc Nam Kha êm đềm mà bạn đă phải tức tưởi tỉnh thức hồi 11 giờ 30 sáng nay.
Ghế ngồi kê dọc theo cửa sổ có gió. Trước mặt bạn là một dăy bàn có cán bộ phụ trách những vụ việc được phân chia rạch ṛi. Bên cạnh bạn là những người cùng địa phương và đồng cảnh ngộ. Trong không gian trầm lắng đó bạn cứ việc mơ màng. Nếu ít dịp lui tới cửa công, bạn sẽ – tùy theo mức độ giàu nghèo của trí tưởng tượng – cố gắng h́nh dung ra nàng Y, người giữ ch́a khoá ngăn tủ cất con dấu. Nếu bạn vẫn thường gặp nàng do thường xuyên mắc mứu chốn công đường, bạn sẽ không c̣n chút xíu ư niệm nào về nhan sắc của người thiếu phụ mà bạn đang tơ tưởng. Trong đầu bạn chỉ c̣n những nét thân thương không dựa theo các chuẩn mực cơ bản của xấu đẹp. Bạn chỉ khao khát cái bóng dáng quen thuộc đó phất ngang đôi mắt lờ đờ của bạn, và như thế đă là quá đủ.
Mặc dù con đường gian khổ đưa đẩy bạn từ cửa này qua cổng nọ, từ ánh nh́n dửng dưng này đến giọng nói lạnh lùng kia, từ những cái chau mày Tây Thi, tràng cười Bao Tự hay cơn ho gà Đắc Kỷ; mặc dù bạn đă làm ra vẻ hết sức nhă nhặn, thậm chí mời thuốc lá những người mà bạn nghĩ là sẽ hút hoặc xưng em xưng anh với những người mà bạn nghĩ là sẽ thích; mặc dù bạn – do giáo dục gia đ́nh kém và tư chất xấu xa – cảm thấy bị ức chế đến có thể văng tục hoặc nổi máu sát sinh nhào tới xiết cổ kẻ đối diện để được nh́n cái lưỡi hắn thè ra quật qua quật lại trước cặp mắt từ lờ đờ đă chuyển sang điên dại của con thú vật chưa được thuần hoá là chính bạn; hà, mặc dù tất cả những cái vừa kể, bạn vẫn có thể tự kềm chế để tỏ ra ḿnh là sản phẩm chất lượng cao của một nền giáo dục ưu việt, vẫn có thể ư thức rằng bạn c̣n một tương lai dài trước mặt, rằng sự kiên tŕ của bạn sớm muộn ǵ cũng được tưởng thưởng, để rồi quả nhiên, nh́n bạn ḱa, tí tửng cầm tờ giấy chẳng những có chữ kư mà cả con dấu đỏ, hân hoan rời trụ sở Ủy Ban Nhân Dân Phường với ḷng biết ơn sâu xa. Đến đây h́nh ảnh nàng phai nhoà dần, ch́m lẩn giữa những lo toan khác trong cuộc sống hàng ngày của bạn và chẳng mấy chốc hoàn toàn bị lăng quên, cho đến một hôm.
2.
Một ngày u ám tháng 10 năm 2004 bạn trầm ngâm nh́n căn nhà của ḿnh, đă xuống cấp thành nhà nát, tự hỏi nên đại tu trước mùa mưa hay bán đứt cho khoẻ trước khi thị trường nhà đất đóng băng v́ giá vàng đang lên vùn vụt? Ở trường hợp nào, một cái sổ đỏ – bây giờ người ta gọi gọn như vậy – vẫn cần thiết cho những thủ tục tiếp theo. Ḍ la thông tin từ những người đi trước, bạn hồn nhịên đến Ủy Ban Nhân Dân Quận mua một bộ hồ sơ giá 8.000 đồng để xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng nhà ở (mặc dù bạn đă và đang là chủ căn nhà từ hơn 20 năm nay), cùng quyền sử dụng đất ở (mặc dù căn nhà đă và đang nằm ch́nh ́nh trên mảnh đất bạn tự tiện sử dụng, có đóng thuế nghiêm chỉnh hàng năm). Đó là một cái b́a màu hồng nhạt đựng 2 mẫu đơn in sẵn, mặt trong và mặt sau có bản hướng dẫn chi tiết. Bạn sẽ lẩn thẩn đếm chơi 31 loại văn bản yêu cầu, gọi là thành phần hồ sơ, chưa kể những chứng từ nộp thêm do đất có nguồn gốc phức tạp, tờ tường tŕnh lịch sử miếng đất, tờ cam đoan không lấn tường các hộ liên quan, tờ cam đoan không tranh chấp, giấy khai tử, giấy ly hôn… Thế nhưng mắt bạn bỗng sáng rực lên khi đọc đề mục IV có ghi rơ thời gian giải quyết:
- Ủy Ban Nhân Dân Phường: 3 ngày
- Ủy Ban Nhân Dân Quận: 30 ngày
- Ủy Ban Nhân Dân Thành phố: 20 ngày
Trừ phi bạn đột tử, c̣n th́ chỉ sau non 2 tháng nghiễm nhiên bạn sẽ sở hữu cái sổ đỏ.
Do lạc quan vội vă, bạn đă sơ suất trong tư duy. Để hoàn chỉnh hơn 30 loại chứng từ ỵêu cầu, bạn phải sao lục, sao chụp, sao y. Có nghĩa là ở một phạm trù nhất định bạn đă tự sát bằng cách trở lại qui tŕnh chứng thực lúc đầu, lần này truân chuyên gấp một vạn lần, cầm bằng đi đứt 2 kỳ phép thường niên mà bạn đă cẩn tắc để dành. Cũng chớ quên bản vẽ sơ đồ nhà đất do đơn vị có tư cách pháp nhân thực hiện sau cái hẹn mông lung với một kiến trúc sư trực thuộc Pḥng Quản Lư Đô Thị Quận.
3.
Thái độ khôn ngoan nhất sau khi nộp hồ sơ là bạn phải giả vờ quên phứt nó đi; có như vậy bạn mới b́nh chân như vại nh́n cuộc đời trôi qua bên ngoài cửa sổ. Th́ đây, trong thời gian chờ đợi, người phác thảo thiết kế xây dựng căn nhà của bạn bỗng qua đời v́ tai biến mạch máu năo; thôi không thèm đại tu, bạn rao bán, nhưng người đặt cọc mua nhà của bạn đổi ư vào giờ chót v́ giá vàng đột biến. Tâm đắc, bạn gật gù thích chí. Có sổ đỏ chóng quá cũng chẳng làm quái ǵ được.
Giữa lúc bạn hầu như quên bẵng ḿnh đang làm ǵ và cứ thế ung dung thơ thới trong cái nhà nát, bạn t́nh cờ gặp nàng Y ở gian hàng bán chổi trong chợ nhỏ. Thấy mặt bạn nàng chợt kêu lên giọng trách móc:
- Có rồi đó! Sao không lên quận lấy sổ đỏ?
Làm như chính bạn là kẻ thờ ơ bê trễ. Tính nhẩm, bây giờ là tháng 3 năm 2005, hồ sơ xin sổ đỏ của bạn tưởng đâu đă trở thành lịch sử, sau hơn 5 tháng bỗng đội mồ sống dậy. Sướng nhé! Chân sáo, bạn tung tăng nhảy nhót từ Pḥng Quản Lư Đô Thị qua Pḥng Thuế Trước Bạ, từ Pḥng Thuế Trước Bạ về lại Phường, lộn lên Quản Lư Đô Thị, sàng qua Pḥng Thuế Trước Bạ, lui về Phường, đáo lại Pḥng Thuế…
Tại sao lại búng lôm côm như cào cào châu chấu vậy? Đơn giản v́ nàng Đoan Hiền ở Pḥng Thuế phát giác hồ sơ bạn chưa có tờ khai xác định mốc thời gian sử dụng đất. Để hoàn tất qui tŕnh chứng thực bạn phải mất 2 ngày ở Phường v́ những lư do đă nêu ở đọan 1. Khi nộp lại hồ sơ, bạn suưt té xỉu nghe nàng Đoan Hiền kêu Trời, hỏi sao trong phần chứng thực Phường không ghi rơ diện tích lô đất sử dụng? Răm rắp, bạn đáo về địa phương để tế một ngày rưỡi cho chi tiết thiếu. Nhưng đâu đă đủ, trở lui lần này bạn lại nghe nàng Đoan Hiền bức xúc kêu Trời, cái ông mà nàng vẫn thường kêu, sao không ghi luôn mốc thời gian sử dụng đất? Nàng vô tư đẩy trả hết hồ sơ. Bạn ai oán hát… trả hết cho người, cho người đi; trả hết cho ai cả những chua cay… Xin đừng thắc mắc tại sao trong mẫu đơn in sẵn đă có điền đầy đủ 2 chi tiết đó, nhưng lúc xác nhận, địa phương của bạn vẫn phải chép lại y hệt bên dưới cho Chủ tịch kư tên đóng dấu. Ghi ở trên là ghi ở trên, c̣n chép lại ở dưới là chép lại ở dưới, bạn có hiểu không?
Thu hết can đăm, bạn đánh liều nỉ non, giọng hèn:
- Cô ơi cô làm ơn làm phước xem lại lần nữa coi c̣n sai sót cái ǵ để em làm luôn một lần.
Nàng nói:
- Chỉ c̣n cái đó.
Bạn nói:
- Cô làm ơn làm phước…
Nàng nói:
- Tôi đă nói chỉ c̣n cái đó!
Thế nhưng bạn đă sai lầm, chứ không phải nàng, rằng bạn đă vô cùng bất cẩn không đọc nội dung của từng văn bản, để đến nỗi, sau khi xem xét hồ sơ đă được tái thị thực lần thứ n bất th́nh ĺnh nàng Đoan Hiền lại kêu… cái ông đó v́ phát hiện ra một lỗi động Trời ở khâu đánh máy thuộc phần thụ lư của bên Quản Lư Đô Thị: trong tờ tŕnh gửi Ủy Ban Nhân Dân Quận do Trưởng Pḥng Quản Lư Đô Thị kư, ngườt ta đă ghi nhầm ngày tháng trong quyết định ly hôn của bạn với sai biệt thời gian 18 năm. Sàng qua Pḥng Quản Lư Đô Thị cách Chi Cục Thuế 30 mét về phía bên trái, bạn tần ngần giữa căn pḥng 9 mét vuông. Cầu thang xoắn ốc nằm chếch một góc tầng trệt, hai bên là bàn làm việc của hai vị, một nam một nữ. Pḥng đầy người. Cửa công đă làm bạn khôn ra. Tiến sâu vào trong, không ngồi xuống băng ghế bên này để chờ đến phiên làm việc với cán bộ nữ, cũng không sà vào băng ghế bên kia đợi diện kiến cán bộ nam, bạn đứng như trời trồng giữa hai cái bàn ngó châm bẩm bên này một lát đoạn nh́n sỗ sàng sang bên kia, tay ôm b́a hồ sơ màu xanh da trời – sau nhiều chặng ch́m nổi, đổi thay đơn vị phụ trách, nó không c̣n nữa cái màu hồng nhạt của lúc bạn mua 8.000 đồng ở Ủy Ban Nhân Dân Quận – áp sát nó vào ngực, bạn cố ư đưa mặt có chữ ra ngoài. Làm như vậy khoảng 12 phút th́ giọng nam khó chịu hỏi:
- Cần ǵ?
Thế là bạn thoát. Người ta chỉ cho bạn trèo lên cầu thang xoắn ốc t́m pḥng số 3, nơi một nàng con gái kiều mỵ mang tên Kiều Vân sẽ điều chỉnh cho bạn sai biệt ly hôn. Vừa ăn xoài tượng chấm nước mắm đường vừa đọc lại văn bản do chính ḿnh soạn thảo cách nay hơn 5 tháng, nàng – một tay kẹp miếng xoài ăn dở giữa hai ngón trỏ và cái, một tay cầm con dao rọc giấy – thoăn thoắt cạo đi hai con số đuôi 98 để thay bằng 80; nét bút bi Thiên Long màu xanh trêu ngươi sẽ bị con dấu đỏ đè lên sau đó, hoá giải mọi ngờ vực và hợp pháp hoá tờ giấy mà bạn sẽ tung tăng chân cào cào trở về Chi Cục Thuế để nộp lại cho nàng Đoan Hiền với nụ cười chiến thắng.
4.
Ở chặng này coi như bạn chỉ mới dừng cơn gió loạn của giai đoạn bổ sung các giấy tờ cần thiết để có hồ sơ được thu nhận. Nộp xong, được hẹn một tuần sau, bạn quay lại trân trọng đặt giấy hẹn vào một khay nhựa để trước quầy thu thuế. Rồi sao nữa? Rồi chờ gọi tên để sàng qua kho bạc đóng thuế chứ sao. Đóng rồi th́ xong chưa? Chưa. Bạn phải chụp bản sao biên lai đă nộp tiền thuế vào kho bạc, tiếp theo mang tất cả trở lại Chi Cục Thuế. Tại chỗ này, nếu có máu điện ảnh, bạn hăy thực hiện một video clip, một VCD hoặc DVD cá nhân có minh hoạ phần nền như sau:
Chần vần ở trung tâm điểm của cái bàn vuông kê giữa đại sảnh của Chi Cục Thuế là một b́nh gốm cỡ lớn, trong cắm sừng sững những cành lộc giả c̣n ṭn teng thiệp chúc Tết màu đỏ in chữ mạ vàng. Ở cái bàn đó, cùng với những người đồng cảnh ngộ, bạn ngồi chờ và chờ. Để giết th́ giờ bạn có thể tỉ mỉ quan sát những đoá hoa giả màu hồng cánh sen đính đều tay trên các cành suôn dựng đứng. Ngó chán, bạn sẽ quay mặt về phía quầy thuế, nơi những con người gắn liền với số mệnh của bạn đứng ngồi hoặc di dịch sau lớp kính ngăn cách thế giới có tổ chức bên trong với xă hội mất trật tự bên ngoài. Hăy tưởng tượng bạn đang say sưa theo dơi một đoạn phim tư liệu phản ánh hệ thống hành chính đă được cải thiện đến hoàn mỹ, chợt từ trong màn ảnh đại vĩ tuyến một diễn viên nữ xé toạc góc h́nh bên cánh phải bước ra đời thường, tay ôm xấp hồ sơ màu xanh da trời – màu của hi vọng. Người đó tóc kẹp nơ, môi thoa son hơi quá tay, mắt nhỏ hấp háy hai mí màu xanh lá cây. Bạn, cùng với những người khác, đồng loạt hướng ánh nh́n về một phía, dơi theo dáng đi thong dong của nàng cho đến khi nàng khuất sau cánh cửa lớn của đại sảnh. Tất cả mọi người sau đó nh́n nhau thầm nhắn nhủ hồ sơ ḿnh trong đó, nhưng nàng đi đâu, hỡi nàng đi đâu?
Hoang mang và mệt mỏi, thôi không làm phim nữa, bạn moi trong giỏ ra một quyển sách để đọc. Bạn đọc đi đọc lại cái tựa Chữ Dưới Chân Tường của Nguyễn Viện, đoạn giở hú hoạ một trang vô tội. Bạn lại đọc đi đọc lại:
Thưa bác,
địt
một phát
vào
thiên thu
vạn đại.
Bạn đọc chệch lên 2 ḍng, lố xuống 4 ḍng nhưng rơ ràng bạn mặc cảm tự ti v́ vẫn không hiểu được ư nghĩa thâm sâu của mấy con chữ ấy. Có nghĩa là bạn đă sai lầm mang theo một quyển sách đ̣i hỏi một tŕnh độ đọc, một thái độ đọc trong một bối cảnh đọc nhất định. Tuy vậy bạn vẫn ngoan cố đọc tiếp, chốc chốc lại ngâng ngẩng ngó chừng ra cửa. Từ chỗ bạn ngồi, bước ra ngoài, xuống bậc tam cấp toẻ ra bao nhiêu là lối đưa vào các pḥng ban khác nhau trong toà nhà có vẻ trước đây là một biệt thự của một đại gia. Lẩn lộn trong mớ mật ngữ của quyển sách đang đọc, bạn cố gắng phục chế h́nh ảnh nàng. Bạn đoán già đoán non đường bay của hồ sơ, và điệp khúc bi tráng lại ngân nga nàng đi đâu hỡi nàng đi đâu, tứng từng tưng….
Lúc nắng chiều thênh thếch đổ trên bậc tam cấp, nàng quay về với mớ hồ sơ khổ A4. Xấp giấy b́a màu xanh da trời ngả trên cánh tay, đuôi giấy t́ vào xương sườn, kiểu ôm tập vở sổ sách của nữ sinh hoặc cô giáo, hoặc nhân viên phát tờ bướm quảng cáo đứng ở cửa siêu thị. Về lại vị trí cũ lúc năy, tức là đứng sau quầy làm thủ tục thu thuế có chặn cửa kính giống màn ảnh đại vĩ tuyến, thông qua 6 cái lỗ tṛn mỗi cái có đường kính 2 phân, nàng gọi tên từng người. Bạn bỗng như t́m lại tuổi thơ đă mất, nhớ hồi nào giáo viên chủ nhiệm cầm danh sách học sinh đọc tên tṛ nào thuộc nhóm vệ sinh lớp, tṛ nào vệ sinh sân trường, tṛ nào vệ sinh nhà vệ sinh. Bạn hồi hộp nhẩm lại tên ḿnh cho khỏi quên, tự nhủ rồi đâu sẽ vào đấy thôi.
Khi đă cầm trong tay cái b́a màu xanh da trời, bên trong đựng:
- Tờ khai lệ phí trước bạ
- Tờ khai nộp tiền sử dụng đất
- Giấy xác nhận của Chi Cục Thuế Quận
- Giấy nộp tiền vào ngân sách nhà nước
Bạn chần chừ lúng túng hoang mang tự hỏi tờ giấy nào là sổ đỏ xác nhận bạn là sở hữu chủ của cái nhà nằm trên miếng đất mà cha mẹ bạn đă mua lại của ông Z sau đó sang tên cho bạn có đóng trước bạ rồi bạn lại vừa đóng trước bạ lần thứ nh́ nhưng vẫn chưa có quyền sở hữu?
Như thấu rơ nỗi niềm của bạn, thiếu nữ mí mắt xanh lá cây nói với giọng tử tế:
- Phần việc của chúng tôi đến đây là hết.
Câu nói này không mở ra cho bạn thêm cánh cửa nào nhưng nó giúp bạn khép lại chầm chậm cánh cổng của Chi Cục Thuế, để lại sau lưng những con người đáng kính mà trong cuộc đời, bạn khó có cơ may sở hữu một căn nhà nữa để được chầu chực xin phép nộp thuế trước bạ vào kho bạc quốc gia.
5.
Đứng quay lưng với cánh cổng Chi Cục Thuế, bạn dứt khoát không nh́n về điểm đối xứng Pḥng Quản Lư Đô Thị, nơi Kho Bạc toạ lạc, bởi bạn vừa hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế của một công dân sống và làm việc theo pháp luật. Lô-gic đă đưa bạn đến đúng cửa. Một lần nữa, tần ngần giữa gian sảnh 9 mét vuông của Pḥng Quản Lư Đô Thị, bạn được hướng dẫn phải có bản sao của 4 chứng từ trong cái b́a xanh. Cổng trần gian không xa, nhưng bạn đành trở lại cái ban xét duyệt vừa cho bạn đầu thai, địa điểm gần nhất có máy photocopy. Nơi này, bạn nhớ chứ, chỉ vài tiếng đồng hồ trước đó thôi, bạn đă hời hợt nghĩ rằng ḿnh khó có cơ hội đáo lai. Th́ đây, lố nhố trước máy chụp bản sao là một tập họp người na ná như bạn, không xếp hàng rồng rắn mà chen chúc trên một băi đáp 2 mét vuông, vốn là một lơm của hành lang dẫn đến những pḥng ban khác nhau. Chính nơi đây bạn có dịp thể hiện ḷng tự trọng cùng ḷng vị tha đối với đồng loại, bởi một người nào đó mà bạn không rơ mặt mũi tuổi tác sẽ nhẹ nhàng chen ngang đưa lưng vào mặt bạn, hoặc một người khác thấy sắp sửa đến lượt bạn bèn sấn tới quơ quơ một văn bản, bảo thông cảm thông cảm, tui chụp chỉ có một tờ, cho tui chụp trước, và một người khác nữa, tiếp đến một người khác. Ḷng tự trọng lẫn ḷng vị tha đă đẩy bạn dạt càng lúc càng xa cái máy chụp bản sao. Bạn sẽ trụ ở điểm tập kết 2 mét vuông đó ít nhất là một giờ đồng hồ nữa trước khi bạn có đầy đủ bản chính bản sao để trở lại cổng đầu thai có cầu thang xoắn ốc, với ḷng tự tin.
Ngoặt qua ngoặt lại hai lần, chậm chân ngang pḥng số 3 để ư thấy nàng Kiều Vân ngồi bâng quơ không ăn ǵ, bạn lướt trờ tới pḥng số 5. Cửa kính trong suốt cho thấy 3 phụ nữ cặm cụi làm việc với nhiều chồng hồ sơ trước mặt. Bạn se sẽ gơ cửa. Một ánh nh́n ưng thuận khuyến khích bạn xoay tay nắm. Đứng giữa pḥng, bạn giở lại ngón nghề cũ: b́a xanh da trời áp vào ngực, mặt chữ hướng ra ngoài. Một cô gái có đeo bảng tên Diệu Hiền mời bạn đến ngồi đối diện. Tại bàn này bạn được yêu cầu đóng thêm 25.000 đồng lệ phí cấp chủ quyền, bao gồm các loại thủ tục mà nhà nước đă huy động một lực lượng nhân sự và vật chất hùng hậu để phục vụ bạn. Từ tốn, nàng Diệu Hiền thu các chứng từ cần thiết trong b́a hồ sơ xanh để sau đó trao cho bạn một b́a cứng khác màu hoả hoàng, nhỏ hơn khổ giấy A4 một chút. Chắc là sổ đỏ đây, nhưng quốc huy và hàng chữ Giấy Chứng Nhận Quyền Sử Dụng Đất màu vàng choé trên phông đỏ thắm đă tạo một ảo giác ngả cam. Ngu ngơ bạn chợt hỏi:
- Màu này màu ǵ?
Nàng Diệu Hiền đáp, giọng thất thanh:
- Màu đỏ!
Chắc nàng nghĩ bạn bị mù màu. Bên Chi Cục Thuế có nàng Đoan Hiền, Pḥng Quản Lư Đô Thị có nàng Diệu Hiền. Tất cả đều hiền. Nghĩ mà xem, hàng ngày các em chỉ làm mỗi một thứ công việc, tiếp xúc với toàn những con người tốt lành và nhún nhường như bạn, bảo sao không hiền? Trong nhịp sống an b́nh hiền hoà đó, làm sao tránh khỏi chuyện thỉnh thoảng các em dữ lên một phát, thế là tàn đời bạn. Từ một người nhún nhường và tốt lành bạn bỗng trở nên bất hợp pháp, phạm pháp hoặc tệ hơn.
Cuối cùng bạn đă có thể lăm le trong tay cái sổ đỏ – gọi gọn như vậy để khỏi phát âm lúng búng đến 16 chữ: Giấy Chứng Nhận Quyền Sử Dụng Đất có xác nhận tài sản trên đất sử dụng, bạn đă có thể mở nó ra để đọc từng lời vàng ư ngọc trong đó. Có lẽ ḍng chữ sinh tử nhất mà bạn đọc thấy là ḍng chữ này đây, được ghi theo cấu trúc văn phạm như sau:
Nguồn gốc sử dụng đất: Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất như Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất.
Cô giáo dạy văn thường nói với học tṛ:
- Các em nên tránh lập lại một từ nhiều lần trong một câu.
Người soạn nội dung cho tờ giấy đỏ định mệnh này chắc hẳn đă đắn đo nhiều nhưng không thể t́m được từ đồng nghĩa. Để phân tích từ như, cô giáo sẽ nói với các em:
- Nó là một liên từ, một giới từ và đồng thời là một trạng từ; em nào xác định được loại tự của như trong câu văn nêu trên sẽ được cộng thêm 2 điểm trong lần tổng kết hai học kỳ.
Thấy bạn c̣n ngồi tư lự, nàng Diệu Hiền nhắc:
- Như vậy là xong rồi.
Nhiêu khê đến vậy – 200 ngày và vô số những chi phí lớn nhỏ để cầm được nó trong tay – bạn vẫn cảm thấy sốc, chưng hửng lẩm bẩm như kẻ mất trí:
- Như vậy là xong rồi?
Đổi lấy tất cả những giấy tờ nhàu nhượi vàng ố màu thời gian có tên tuổi của người chủ đầu tiên, tiếp theo là chữ kư của cha mẹ bạn làm giấy chuyển nhượng cho đứt căn nhà cho con là…., để chỉ c̣n tờ b́a này đây. Mặt trước đỏ, mặt sau trắng, bên trong hơi ngà ngà in mờ mờ h́nh trống đồng màu vàng hơi chanh chanh. Trong một phút lăng mạn, tự nhiên bạn thấy như vừa chặt cầu với quá khứ, với bao thăng trầm của cha mẹ bạn những năm tạo dựng căn nhà, nơi bạn trải qua tuổi ấu thơ, niên thiếu và thanh xuân. Chỉ là một cái hộp nhỏ xíu lọt thỏm giữa những cái hộp san sát trong một con hẻm ốm nhom ốm nhách, nhưng bạn chợt bùi ngùi. Rồi mừng mừng tủi tủi bạn đứng dậy chào cáo biệt em Diệu Hiền.
Trần Thị NgH.
Sài G̣n, 3.2005