Nam Dao giới thiệu:
Tiểu thuyết Việt Nam hiếm. Hay, lại càng hiếm. Hiện đại mà hay, c̣n hiếm hơn. Chỉ hiện đại thôi, đă khó. Chao ôi, sao mà thương đến thế, những người cần cởi trói!
trung trung đỉnh
ngơ lỗ thủng
KHúC DạO ĐầU
Tôi không có ư định làm văn chương ở những cái ghi chép nhỏ về những chuyện t́nh trong ngơ Lỗ Thủng này. Bởi bấy lâu nay, giới văn chương nước nhà dấy lên một cuộc căi lộn khá sôi nổi, về nhân cách của nhà văn. Một bên khen ông Nguyễn Huy Thiệp là viết hay, viết sắc sảo và trung thực. C̣n một bên chửi ông Thiệp là đồ bịp bợm, ăn nói văng mạng, tục tĩu đểu cáng. Thậm chí có người, để chứng tỏ chính kiến của ḿnh, đă tuyên bố rất hùng hồn rằng, loại văn sĩ như Nguyễn Huy Thiệp th́ không có cách xử lư nào hơn là đem chém!
Tôi phải xin lỗi nhà văn Nguyễn Huy Thiệp, v́ tôi chưa có dịp được gặp ông lần nào, cũng chỉ là mới đọc truyện của ông thôi. Truyện nào của ông được in ra tôi cũng t́m đọc. Và càng đọc, tôi càng phục ông. Thế mới biết cái sự khen chê ở đời lắm điều phức tạp. Nhưng cũng nên nghĩ cho nhẹ nhàng, cho giản dị, th́ đó chẳng qua chỉ là quan niệm của mỗi người. Đến như ông Vũ Trọng Phụng hồi xưa, trung thực, sắc sảo là thế, vẫn có người t́m ra điều để mà chê, để mà trách nữa là.
Cái truyện mới nhất của ông Thiệp mà tôi được đọc là truyện "Cún". Tôi cứ h́nh dung chàng "Cún" của ông đang tồn tại trong ngơ Lỗ Thủng chúng tôi. Tôi sống ở ngơ Lỗ Thủng này có tới hơn chục năm rồi. Kỳ thực th́, nếu làm cuộc phỏng vấn, hẳn chẳng ai muốn ḿnh phải sinh ra và lớn lên trong cái ngơ Lỗ Thủng tối tăm bùn lầy ấy. Thế nhưng, số kiếp con người ta nó cứ khác nhau. Khác nhau một cách ngang ngược, khiến cho bản thân chúng tôi, những người sống trong ngơ, lại không bao giờ tự đặt ra câu hỏi để mà trả lời. Có lẽ cũng v́ vậy mà người ta mới cần đến thứ văn chương trần trụi, đời thường. ở ngơ Lỗ Thủng chúng tôi sống, toàn dân tứ chiếng giang hồ, sau ngày giải phóng Thủ đô, dạt tới đây, tụ lại đây trên một khu rác rưởi và lần ṃ kiếm sống. Công bằng mà nói, chính là nhờ có công tŕnh xây dựng Thủ đô, cái công viên này mới được xây dựng. Có công viên lên rồi th́ ngơ Lỗ Thủng chúng tôi mới được h́nh thành.
Có lẽ chỉ v́ đời sống quá lam lũ, nên đám dân trong ngơ chúng tôi ít có dịp đặt vấn đề văn hóa ấy là nói lối sống văn hóa, chứ c̣n học chữ th́ cũng có. Trẻ con trong ngơ thường cũng phải học hết lớp năm, lớp bảy rồi mới thôi. Cũng có người đi đại học, thành kỹ sư, bác sĩ, thành thầy giáo rồi. Nhưng những người thành đạt ấy thường nhanh chóng t́m cách thoát khỏi cộng đồng. Và lối sống trong ngơ th́ vẫn dữ, ngày càng dữ, chưa hề có dấu hiệu ǵ khả quan. Ngay bây giờ tôi có thể dẫn bạn đi ngang qua một dăy nhà, ba phút, bạn có thể nghe rơ không dưới ba câu chửi tục. Rất tục. Tục tới mức không thể tục hơn thế. Nếu bạn tới đây lần đầu, hẳn bạn sẽ rất ghê tởm. C̣n nếu bạn phải buộc ở đây một ngày, bạn sẽ rất kinh hoàng, chỉ v́ phải chứng kiến những cảnh sống "không c̣n biết thế nào." Ai lại bố nói với con: " ...Mẹ mày?"- (tôi bỏ cái chữ đầu đi để bạn đỡ ngượng khi phải đọc nó, chứ c̣n tôi th́ nghe quen rồi). "Mày là thằng mất dạy!" Con trả lời bố: "... Mẹ! Có ông mất dạy th́ có. Có đứa... nào dạy tôi đâu?"- "A! thằng này khốn lạn, mày căi lại ông hả?" - “Th́ tôi hỏi ông, ông không mất dạy, sao lại đẻ ra tôi là thằng mất dạy?... Mẹ!" - Bà mẹ xen vào: "...Tổ mẹ cái thằng mặt... Ai bảo mày đem bán cái quạt có hai chục ngàn để lấy tiền uống rượu? C̣n bai cái mồm ra căi nhau với con!" - ấy là bà vợ mắng ông chồng chứ không phải chửi con đâu nhé! Cứ tưởng như họ sắp giết nhau không bằng. Kỳ thực chỉ là hơi bực nhau tí thôi. Mà cái sự bực nhau kiểu ấy có mà suốt ngày, hai bốn trên hai bốn, nếu như ngần ấy thời gian họ cùng có nhau ở nhà! Xin bạn chớ vội lo ngại, bởi v́ bạn cũng sẽ được chứng kiến những cảnh tươi mát, ví như ngoài xă hội có cái ǵ, th́ trong ngơ chúng tôi cũng không đến nỗi kém cạnh. Không phải chúng tôi không biết sống hoa lá cành đâu nhá. Có cả đấy! Có cả mừng sinh nhật các cháu bằng hoa hồng, bánh ga tô, mừng đám hỏi, đám cưới trầu cau. Nghi lễ, hương khói ngày rằm, mùng một, ṿng hoa khi chết, nâng li, cụng chén đến nơi đến chốn vào dịp tết nhất, hội hè, lễ lạt. Tóm lại là có đủ, nhưng theo cái lối tiến hành riêng, cái cách biểu hiện riêng, cách thẩm định riêng. Và v́ thế, chia buồn, chia vui cũng đặc sắc, âu yếm hay tức giận, không nhất thiết theo một lề thói nào. Tôi sống được ở đây không phải tôi tài giỏi ǵ. Là một anh nhà báo quèn, lại làm việc ở một ṭa báo ngành, chẳng mấy ai để ư đến tờ báo lá cải ấy. Thêm nữa, tên tuổi tôi cũng chưa có ǵ đặc biệt nổi lên trong giới, và tôi được sống tự nhiên, ít ai để ư. Tôi sống độc thân, thỉnh thoảng mới về nhà. Mà cái nhà tôi mua lại là do anh Gù mách mối, thành thử chẳng ai dám đụng chạm tới tôi. Uy danh của anh Gù trong ngơ có thể xếp vào bảng A. Thật cũng khôi hài, một thằng lành lặn, khoẻ mạnh, có công ăn việc làm, đi Nam, về Bắc, ra sống, vào chết, lại phải núp dưới cái bóng của thằng Gù! Đây là lời b́nh luận của ông tiến sĩ, thư kư ṭa soạn, người bạn già tốt bụng của tôi. Một hôm, v́ có chuyện ǵ đó không vui với ông Tổng biên tập, tiến sĩ tới, nằm vật trên giường, vẻ ủ dột. Trời chệnh choạng tối, lại mất điện, lại cuối tháng, cả hai anh em cùng rỗng túi, tôi bèn rủ ông ra quán anh Gù ăn cái bánh rán, uống nước chè ghi nợ, tán chuyện tào lao. Cũng v́ chán đời nên nhà trí thức thân yêu của tôi mới chịu nhận lời mời. Vừa thấy mặt tôi, anh Gù đă: "...Mẹ! Đi đâu mất mặt cả tháng?" - Tôi: "Đi cứt đâu? Đói!" - "...Mẹ! Mày khinh anh mày th́ có!" - Tôi cười h́ h́, kéo tay ông tiến sĩ ngồi xuống, giới thiệu với anh. Mới nghe mấy câu đối thoại thân t́nh của tôi với anh Gù mà ông tiến sĩ đă đỏ mặt. Chả biết ông đứng lên, ngồi xuống thế nào, động vào tay cô gái đang bưng chén rượu. Chén rượu rơi xuống chân cô ta. "... Mẹ thằng già!", cô ta chửi bốp vào mặt tiến sĩ. "Đồ vô văn hóa!", cô ta tiếp. "ấy chết! ấy chết! Tôi... tôi ... xin... xin lỗi!", tiến sĩ cuống quít. "Xin lỗi cái lỗ... Có rót đền người ta không? Đồ mất trí khôn, vô học thức!". Cả tốp mấy chàng trai cùng cười rộ lên. Tôi nhận ra Hạnh, cô láng giềng đáo để, liền quay lại vỗ đánh "bộp" một cái thật mạnh vào mông cô, chửi: "...Mẹ mày, thầy tao đấy". Hạnh quay lại, véo tai tôi: "Không lể anh, em cho lăo cái tát!" Anh Gù ra lệnh: "Câm mơm?". Các chàng trai im bặt. Hạnh nhận chén rượu từ tay anh Gù, quay sang ông tiến sĩ: "Con mời bố!", cô nói từ tốn. Ông tiến sĩ của tôi nghệt mặt ra, không biết xử sự thế nào. Rồi ông đưa mắt cầu cứu tôi. Tôi cầm chén rượu, nói: "Rượu bất khả từ, xin ông anh chớ ngại. Cô ấy đă mời th́ ta có bụng!". Tôi san chén rượu đưa cho ông một nửa: "Xin cụng chén chúc cô Hạnh ăn nên làm ra!" Hạnh cụng cùng chúng tôi, ngửa cổ uống hết. Ông tiến sĩ cũng nhăn mặt uống. Thế là tôi vào cuộc, c̣n ông tiến sĩ ngồi nói chuyện với anh Gù, ăn bánh rán, bánh mỳ phết bơ, hút thuốc lào vặt.
Sau bữa ăn uống hú hồn hú vía ấy, tiến sĩ bảo tôi: "Tớ phục cậu!" - "Phục ǵ?"- "Cậu bụi thật đấy!" - "Nhập gia tùy tục, không thế không được". Rồi tôi phải phân tích thêm cho ông tiến sĩ của tôi hay rằng, ông là đồ "vô văn hóa", đồ "vô học thức" một trăm phần trăm. Bởi v́ ở chốn này, chúng tôi đang tồn tại một nền văn hóa riêng, nền văn hóa "Ngơ Lỗ Thủng". Nếu như tôi lỡ đánh đổ chén rượu của cô Hạnh, chắc chắn tôi xử sự khác: "...Mẹ mày cái con vô duyên, đi với chả đứng!" Hoặc: "... Mẹ con mặt..., đi với đứng thế hả?". Như thế mới là có văn hóa! Và chỉ có một cách ấy, Hạnh mới nhận ra bản chất của giới tính ḿnh, cô ta sẽ lủi thủi nhặt cái li lên, lủi thủi rót li khác, và tự cô nhận ra lỗi thuộc về ai. ở đây không có chuyện động cái là cám ơn với lại xin lỗi. Tất cả những thứ ấy đều trở nên lố bịch. Không ai xài thứ xa xỉ phẩm bừa phứa thế được. "ừ, cũng có lư...", ông tiến sĩ khen tôi triết luận khá là lôgich.
Sự thực th́ đâu có phải như vậy. Cái thứ triết lư vặt của tôi đâu có đủ sức thuyết phục lẽ đời. Ông bạn tiến sĩ già của tôi thật thà và cả tin, nhưng ông không tự biết rằng, chính ông đang chết dần, chết ṃn trong cái sự cả tin của ḿnh ấy.
KHúC MộT
Trong văn chương nghệ thuật đă có nhiều người viết truyện, vẽ tranh, mô tả các anh Gù. Điều ấy tôi biết. Có lẽ các anh Gù được sinh ra ở trên đời này không phải chỉ để cho người ta kinh sợ. Tất cả những người bị tật nguyền đều có một cái ǵ đó đặc biệt tinh anh. Tôi đă thấy có một anh Gù trong rạp xiếc. Anh này rất lấy làm viên măn sau mỗi lần diễn tṛ cùng chú khỉ. Và càng viên măn hơn khi bàn tay to (thật hiếm có bàn tay nào to như thế) nắm được một nắm tiền lẻ mà khán giả hâm mộ ném tặng. Con khỉ th́ coi đồng tiền cũng như cái rác, thành thử nó cúc cung tận tụy lượm tiền giúp anh. Trong số khán giả vô tư, chỉ cốt mua vui, có một người hét lên: "Ngu như khỉ! Ranh như Gù!" khiến anh Gù rạp xiếc bỗng dưng tự ái. Và thế là anh ta nằm co con tôm trên chiếc ghế đẩu, ông chủ rạp phải ra dỗ măi anh Gù mới đồng ư diễn tṛ tiếp. Người ta kể rằng: anh Gù rạp xiếc nuôi được cả bố mẹ anh, cũng như nuôi cả rạp xiếc ấy, bằng cái sự gù của ḿnh. Trong chương tŕnh mà thiếu tiết mục của anh, khách vơi đi già nửa.
Số tiền bố thí của khán giả, anh Gù có quyền sử dụng, nếu bị tước đoạt, anh liền đ́nh công! Tất nhiên anh cũng nhớ tới chú khỉ. Anh mười th́ khỉ ta cũng được một phần.
Tôi cũng có dịp làm quen với một anh gù đi Hon Đa, chạy mánh giữa Sài G̣n hồi mới giải phóng. Những bao cát tiền Bắc trong tay anh ta, như có phép màu giữa Bến Thành, chuyển giao cho đàn em, trong chừng hai tiếng rưỡi đồng hồ, tụ về nơi quán nhậu thành ra những bao cát tiền Nam. Rồi số tiền ấy lại được biến thành búp bê, khung xe đạp mà các chiến sĩ giải phóng coi như món quà nhất thiết phải có trước khi về quê. Anh Gù chở một xe Hon Đa búp bê nhấp nháy tới tận cổng doanh trại... Nhà anh ta là một biệt thự khiêm nhường trong xiệc. Cô vợ mặt hoa da phấn cùng ba đứa con, hai trai, một gái, chẳng đứa nào giống đứa nào. Cô cưng chiều anh ta tới mức lạ lùng. Cô đón anh ta từ ngơ, dắt xe vô nhà, dẫn anh ta vào buồng tắm, tắm cho anh, rồi đặt anh vào salon, với ly cà phê pha theo lối Pháp. Ba đứa con cùng cô vợ xinh đẹp rối rít tít mù quanh anh ta phục vụ, hỏi chuyện, và xoa bóp. Đó là lúc cuộc đời dưới mắt anh Gù sung măn diệu kỳ.
Tôi có thể kể ra đây hàng chục anh Gù mà tôi được gặp, được quen. Quả t́nh tôi cũng không c̣n nhớ v́ lư do ǵ mà tới đâu tôi cũng để ư thu lượm những mẩu chuyện chung quanh các anh Gù. Ví như chuyến công tác lên Điện Biên vừa rồi, dọc đường thấy có cái quán, mà người chủ quán là một anh Gù, tôi liền lưu lại. Anh Gù này cũng có một cô vợ khá múp míp, xinh xẻo, hai đứa con, một đứa tinh anh sắc sảo lạ lùng, nhưng tiếc thay, nó cũng bị gù. C̣n đứa thứ hai th́ chậm chạp, nhưng không thấy giống anh Gù tí nào. Anh ngồi đan rổ rá, giần sàng, nhanh thoăn thoắt, nhưng c̣n một cái tinh nhạy nữa, là anh có tài thẩm định vàng. Anh sống bằng nghề ấy từ khi có phong trào đào vàng trên miền ngược. Người ta đem vàng tới cho anh xác nhận. Anh chỉ nh́n qua, rồi phát luôn: Vàng chín sáu! Vàng chín tám! Đưa đây hai đồng (tức hai ngàn). Một ngày anh thử vàng ít nhất cho năm bảy người. Thế là cô vợ anh cứ việc xách làn đỏ chót xuống chợ mua sắm đồ ăn, thức uống...
Càng đi càng gặp lắm các anh Gù, sao tôi cứ thấy thương cho hoàn cảnh anh Gù trong ngơ ḿnh. Trời đă sinh ra anh, cũng một con người, sao Trời không cho anh đôi chân để đi? Đă thế anh lại phải làm con ông lăo Hượu không rơ quê quán ḿnh ở đâu. Con người ta đến quê hương mà cũng mù tịt th́ hỏi c̣n làm nên tṛ trống ǵ? Ông lăo Hượu xích lô chắc thời trai trẻ cũng là tay bán trời không văn tự. Người ta kể rằng, ngày ngơ chúng tôi chưa được gọi là ngơ Lỗ Thủng như bây giờ, ông Hượu đạp cái xích lô, chở bà vợ ông cùng anh cả Gù, đổ xuống đống rác dưới gốc bàng, lấy chiếu manh, cành bàng dựng nên túp lều. ấy thế mà cũng thành ra một gia đ́nh. Chiều chiều cái gia đ́nh ấy cũng đỏ lửa nấu nướng, x́ xụp ăn uống. Rồi ông Hượu cùng cái xích lô của ông đi kiếm ăn. Bà Hượu vùi con vào đống giẻ rách âm thầm ra hồ nước rửa ráy, rồi biến luôn vào bóng tối, bán thân kiếm sống. Sáng ra, cả hai người cùng phờ phạc trở về, cùng mở hầu bao tính toán. Bà Hượu đi chợ mua gạo, mua rau, nấu cơm nấu nước hầu chồng con. Ông Hượu ôm anh cả Gù đánh một giấc tới xế chiều. Rồi lại như thế, như thế... ngày qua ngày, cho tới cái đận Nhà nước hô hào lấp hồ, san băi rác làm công viên, những gia đ́nh kiểu như gia đ́nh ông Hượu được gom lại, lấy cây bàng làm tâm, xây cho mỗi gia đ́nh một gian.
Cái dăy nhà từ thiện chéo theo tường công viên h́nh thành. Nhà ông Hượu hóa ra đẹp nhất ngơ. Bà Hượu quay ra bán ốc luộc, cái thứ hàng một vốn bốn lời ấy đă cứu bà ra khỏi cảnh đi đêm. Và ông Hượu cũng được mở mày mở mặt. Chiều chiều trước bữa, có chén rượu với đĩa ốc. Sáng về ăn một bụng cơm rồi lăn ra ngủ. Sướng nhất đời rồi c̣n ǵ? Ông Huợu té ra cũng là người có chữ. Ông dạy thằng con ông học chữ hẳn hoi. Ăn ốc ăn khoai mà thằng Gù nhà ông sáng dạ ra tṛ. Ông dạy chữ nào là thằng Gù cũng thuộc ngay tắp lự. Đâu có vài tháng là cậu cả Gù đọc được sách. Ông kiếm Tam quốc diễn nghĩa về, cứ mỗi tối bắt Gù phải đọc cho ông nghe một hồi, trước khi đi làm. Gù ta thuộc ḷng cả bộ Tam quốc chí. Rồi Thủy Hử. Rồi Tây Du. Vốn chữ trong đầu Gù phong phú. Gù có tài kể chuyện. Kể chuyện Tam Quốc ăn tiền. Mỗi hồi một hào. Đám dân trong ngơ, ai muốn nghe th́ tới ăn ốc, uống rượu nghe Gù kể chuyện. Gù ngồi trên cái ghế con, một tay làm trụ, nghiêng người, xoay cái ghế một cái, ấy là Gù nhích lên rồi đấy. Gù đi bằng hai tay trên chiếc ghế. Chính v́ vậy mà hai khối u trên hai vai Gù mỗi ngày một đầy lên. Nhưng mà hai cánh tay, bộ ngực của Gù th́ thật là cường tráng. Gù có khuôn mặt trái xoan rất dễ ưa, thêm nữa, trên khuôn mặt ấy, đôi mắt Gù mở to, đẹp đến lạ lùng. Hàm răng, mái tóc là góc con người. Khuôn mặt Gù, hàm răng Gù, mái tóc Gù y hệt là của mẹ truyền cho. Khóe miệng hơi rộng với hàm răng đều tăm tắp. Cái trán hơi dô với bộ tóc đen như mun, mai trổ dài xuống, nom cứ như Lă Bố. Gù rất có ư thức về vẻ đẹp của ḿnh. Không biết ai đă cho Gù mảnh gương, thỉnh thoảng vắng người, Gù lẳng lặng soi gương, tự ngắm ḿnh. Ông bà Hượu có ư đặt cho Gù cái tên khác: Hùng hay Hoành hay Huy, nhưng Gù không chịu. Nếu đặt tên khác mà lành lặn được th́ Gù cũng vui ḷng. Đằng này, cái tên không cứu được Gù thoát khỏi hai khối u và nhất là hai cái chân nhũn nhẽo như hai cái đuôi trong ống quần thùng th́nh. Mẹ kiếp, không có nó th́ thiên hạ bảo ḿnh không có chân. Mà có nó, chỉ làm ḿnh thêm khó chịu! Cái tên th́ làm đếch ǵ. Hồi Gù c̣n bé, sao không đặt tên cho Gù là Hùng hay Huy đi? Con người ta không tự túm tóc ḿnh nhấc lên khỏi mặt đất được. Thế th́ cái tên chỉ là cái để mà gọi. Gù hay Hùng đă chắc ǵ hơn nhau. Gù cũng được. Thằng nào chê, con nào chê bố th́ cút xéo. Ông Khổng Minh ông ấy dạy rằng: trong thiên hạ kẻ ngu lắm hơn người hiền. Mà đă ngu th́ là ác, hay cũng gần kề với ác. Đă ác th́ tâm không sáng. Tâm không sáng tức là hành động sẽ ám muội. Cái lơi của con người ta là ở trong cái tâm ấy vậy! Chứ c̣n cái tên, muốn gọi là ǵ mà không được? Gù th́ cứ gọi là Gù không thể Gù mà gọi là Ngay hay Thẳng được!
Gù ta hay lư sự cùn như thế đấy!
Nhà ông lăo Hượu hồi ấy làm ăn phát đạt hơn cả. Có điều không hiểu v́ sao, bà Hượu cứ sinh con trai, đứa nào tới 5 tuổi cũng lại bỗng dưng bị chết! Trời không có mắt hay sao hả Trời? Có tới hơn 10 năm sau khi đẻ ra thằng Gù, mỗi lần nghĩ tới sinh đẻ là bà rợn tóc gáy. Con ơi là con, sao con lại thế này? Nhưng mà con là con mẹ. Các cụ đă dạy rồi: có đầu có tai, nuôi dai cũng lớn. Con lớn lên cũng thành thằng người? Cái thằng người kỳ quái khôn ranh... Cái thằng người kỳ quái cướp hết cả phần khôn của các em! Ôi chao là số kiếp con người? Thằng Hùng, em Gù bị chết v́ ngă xuống hố vôi trước cửa nhà. Gù trông thấy mà không làm sao kêu lên dược. Miệng lưỡi cứng lại như có cái khóa, khóa chặt cả xương hàm, cho tới khi em Hùng ch́m xuống! Rồi đến thằng Huy, cái thằng mới 5 tuổi đầu đă leo trèo như ranh. Không biết bằng cách nào nó leo được lên cây bàng, để rơi nhào cổ xuống, chết ngay trước mặt Gù! Mẹ lại sinh em Hy. Em Hy lớn lên, đẹp như một hoàng tử. Không thể có đứa trẻ nào đẹp hơn nó. Cái ǵ đẹp của bố mẹ là nó lọc lấy hết. Gù suốt ngày quanh quẩn cùng em, không cho nó đi chơi, không cho bước ra khỏi cửa. Cái năm em Hy lên năm tuổi, cả nhà cứ nơm nớp lo. Bà Hượu đi đâu một tư cũng phải dặn ḍ Gù trông em thế này, nhắc em thế kia. Mùa đông mưa phùn gió bấc, Gù ôm em Hy trên giường, kể chuyện tam anh chiến Lă Bố cho nó nghe. Kể thế nào mà rồi anh th́ ngủ tịt, em ṃ dậy chơi. Cái bếp điện của nhà bị đứt dây, thằng bé ṃ xuống nghịch. Tiếng kêu của thằng bé dựng Gù dậy. Nhưng mà không kịp nữa rồi. Cái dây điện quấn vào người thằng bé, x̣e ra những tia lửa. Gù lăn xuống đất, nhưng không nhích được lên v́ cái ghế Gù để trên giường!
Đến khi hàng xóm biết, mẹ Gù về th́ thằng bé đă được đặt lên giường, không ai hiểu bằng cách nào Gù đưa được em lên. Chính Gù cũng không c̣n nhớ được chi tiết của sự việc. Gù chui trong gầm bàn, nằm sâu trong xó tối. Người ta lôi Gù ra xỉ vả nó như một tên tội phạm. "Thằng Gù khốn lạn! Thằng Gù giết em!". Rồi ông Hượu về. Ông về vào lúc nửa đêm về sáng. Ông đang đạp xích lô, chở hai bà buôn, hàng hóa chất đầy, và họ trả ông hậu hĩnh, nhưng không hiểu sao, đạp được nửa chừng th́ chân ông cứng lại. Ông thở không ra hơi. Có cái ǵ đấy cứ níu ông lại, không cho cơ thể ông hoạt động. Và ông đành phải gọi một anh xích lô đang ngủ trên hè phố, cho anh ta chở khách. Chính ông cũng không nhớ bằng cách nào ông đủ sức đạp xe về được tới gốc bàng. Người ông đổ xuống như một bao tải gạo, hất ra khỏi cái xe. Người ta xúm vào khiêng ông, đặt ông vào giường. Trong tiếng khóc khản đặc thảm thiết của bà Hượu, ông như kẻ mất hồn. Ông chồm dậy, cầm con dao phay, t́m thằng Gù. Ba bốn thanh niên ôm gh́ ông lại. Người ta bế Gù trốn sang nhà cô Hạnh. Gù bị nhốt trong buồng như một con chó dại. Suốt một đêm, một ngày nữa, không ai để ư đến Gù. Người ta xúm xít lại lo cho đám tang em Hy. Gù trong trạng thái nửa tỉnh nửa mê, rồi lịm đi v́ đói. Những ngày u ám ấy thật khủng khiếp, nếu như Hạnh không bất chợt bước vào buồng trút bộ quần áo bê bết bùn đất vừa ở nghĩa địa về. Cô thét lên một tiếng rợn người khi bàn chân vừa giẫm phải một vật ǵ nhùn nhũn: Gù nằm ngay sát cửa ra vào căn buồng bề ngang ba mét, bề dài bốn mét tối tăm, sặc mùi son phấn của Hạnh. Cô bế anh lên giường, lặng lẽ mua phở về đổ cho anh. Gù tỉnh dần và nhận ra ḿnh đang ở đâu. Anh ̣a khóc. Đây là lần đầu tiên trong đời Gù khóc. Trong ánh sáng mập mờ của bóng điện bị chạm mát, tiếng khóc ư ử của Gù tạo nên cảm giác rờn rợn, khiến cô Hạnh không chịu nổi. "Khóc cái đéo ǵ" - cô nói, điếu thuốc thơm lập ḷe trên môi. "Bố anh chết rồi!". Điếu thuốc vẫn lập ḷe nguyên một chỗ. Gù không tin vào tai ḿnh. Anh nhào xuống đất, hai tay cào cào vào không khí: "Cái ǵ cơ... Hạnh ơi!", anh nói, giọng lặng đi. Hạnh bắt chéo chân, hẩy hẩy tàn thuốc, nói: "Ông ấy treo cổ lên cây bàng, đêm hôm kia, khiếp bỏ mẹ!". Cô đứng dậy, xốc nách Gù, đặt anh lên giường. "Cho tao về,... mẹ chúng mày!", anh nấc lên.
Người ta bế Gù về, đặt lên cái ghế của anh, trong căn nhà nghẹt mùi hương khói. Mẹ anh chít khăn tang, đi lại như cái bóng. Gù ngồi ủ rũ trong xó tối, đầu óc mụ mị đi v́ cái chết của em Hy và của bố. Sao lại có thể nhanh như thế được nhỉ? Bỗng anh chồm lên, lăn lộn trên nền nhà, gào la thảm thiết: "Ôi giời ơi là giời! Sao lại thế nhỉ? Hả? Sao bố tôi không giết tôi đi rồi hăy chết? Bố ơi là bố ơi! Bố bỏ con hay sao bố ơi...".
Người ta lại bế Gù lên giường. Mẹ anh ngồi bên anh, vuốt vuốt lại mớ tóc rối bù của anh. Anh ôm ngang lưng mẹ, ấm ức khóc. Đă lâu lắm rồi, mẹ chỉ quan tâm đến các em, vuốt ve các em, c̣n đối với Gù, chưa kịp ǵ mẹ đă mắng rồi. "Mày có cất quyển sách đi không, Gù!" - "Mày để mặt thằng bé thế này mà nom được à, Gù?". ấy thế mà đêm nay ngoài hai mươi tuổi đầu rồi, Gù lại được mẹ âu yếm, được mẹ vuốt ve. Bàn tay mẹ như có phép màu đưa Gù vào giấc ngủ...
Phải qua 49 ngày ông Hượu và em Hy, mẹ con Gù mới trở lại cuộc sống b́nh thường. Bà Hượu thôi không bán ốc nữa. Bà không thể bán ốc mà thiếu thằng Hy đ̣i mút những con ốc c̣i. Bà không thể bán ốc mà thiếu đĩa ốc để lên cái ghế đẩu, cạnh xích lô, nơi ông Hượu thường ngồi luôn trong ḷng xe, nhấm nháp chén rượu, mút ốc, nghe thằng Gù đọc truyện. Nhưng chiều chiều, bà vẫn luộc ốc, cúng ông. Vốn liếng của bà cũng đă cạn rồi. Có được đồng nào bà đổ hết ra, lo hai cái tang cùng một ngày. Sớm sớm chiều chiều, bà lẩn thẩn chui qua lỗ thủng, nhận mua cá mè câu trộm của mấy người hàng xóm, đem ra chợ bán, lấy lời. Từ ngày ông Huợu và con chết, bà luôn nhận được sự giúp đỡ của mọi người, kể cả "mụ C̣ng phù thủy". Những ngày sau cái chết của chồng con bà, tối nào bà C̣ng, nhóm trưởng, cũng tới ăn trầu, nói chuyện nhà quê cho mẹ con bà khuây khỏa. H́nh như có sự phân công nào đó của bà C̣ng, cứ tối tối, hôm nay nhà này, hôm mai nhà khác, cử người tới chơi, khiến bà quên hết mọi cuộc căi vă đă từng diễn ra trong suốt mấy chục năm trời. Chưa bao giờ bà gắn bó với cái ngơ nhà ḿnh như những ngày này.
Thế nhưng, cuộc sống không phải lúc nào cũng diễn ra dễ thương như vậy.
Vào một buổi tối, bà C̣ng sang chơi, không phải với tư cách cá nhân như mọi bận, mà là, với tư cách của người cán bộ.
- Tôi đến để báo cho đồng chí từ mai chấm dứt việc buôn bán lậu cá mè, tiếp tay cho bọn ăn cắp.
Bà Hượu c̣n đang ngơ ngác chưa hiểu đầu đuôi ra thế nào, th́ bà C̣ng đă nói luôn một mạch:
- Các đồng chí ở trên phường đă nhắc nhở nhiều lần rồi, ai c̣n câu trộm cá, buôn bán cá công viên, người ấy phải hoàn toàn chịu trách nhiệm. Anh em nhà thằng Dũng Hào chúng tôi đă nhắc nhở nhiều lần, không nghe buộc tổ chức phải bắt đi cải tạo. Cả bố con nhà anh Lương nữa. Cái lỗ thủng ra công viên nay mai trên sẽ cho xây lại. Chẳng ở đâu như cái ngơ nhà ḿnh, người ta đă đặt cho cái tên là ngơ Thắng Lợi rồi, không ai chịu gọi, cứ tự bôi xấu vào mặt ḿnh, gọi là ngơ Lỗ Thủng. Thật chả c̣n hiểu ra làm sao cả.
Nói rồi, bà C̣ng quay ra không để cho bà Hượu kịp phản ứng ǵ.
Và sáng hôm sau, cả ngơ lặng đi v́ cái dáng tất bật của bà C̣ng. Chính v́ cái dáng tất bật ấy mà bao nhiêu người phải ra tù, vào tội... Cái biệt danh "mụ C̣ng phù thủy" được dân trong ngơ đặt cho không phải không có ư nghĩa. Tôi cam đoan với bạn đọc rằng, nếu làm cuộc điều tra: ai yêu, ai ghét bà C̣ng, chắc chắn số ghi ghét sẽ đạt tới mức mà nhà kiểm phiếu phải kêu lên: tuyệt đại đa số! Thế nhưng, trong các cuộc bầu cử người đại diện cho ḿnh để làm việc với Phường, th́ bà C̣ng luôn được bầu với số phiếu cao nhất!
Âu đó cũng là một điều lạ lùng, khó giải thích trong đời sống của chúng ta vậy.
KHúC HAI
Từ sau cái hôm ra quán anh Gù uống nước chè ghi nợ về, ông già tiến sĩ của tôi nh́n nhận cuộc sống có vẻ thoáng hơn. Ông không quá ngạc nhiên trước những chuyện thường ngày trong ngơ nữa. Thậm chí ông có vẻ mê anh Gù. Số báo nào ra ông cũng đem tặng anh Gù ngay, và anh Gù cũng đón nhận một cách khá trân trọng. Sự thân t́nh giữa hai người đă tạo nên những bước ngoặt đáng kể về nhận thức. Ông tiến sĩ cho rằng giới trí thức nước nhà bấy nay trở nên u trệ, tù đọng, chính là v́ mọi nhận thức đều chiếu theo những công thức có sẵn. Rằng ánh sáng của đời sống đă tới lúc đủ sức chiếu thẳng những tia cực mạnh vào trong cơi thâm nghiêm. Chính những tia sáng sắc nhọn ấy đă đánh thức các học giả, khiến họ có đủ bản lĩnh rũ bỏ bộ áo công chức yên phận. Tôi đă quá quen với lập luận hùng hồn ấy, và tôi im lặng. Sự im lặng của tôi đă kích thích ông. Ông đem tới cho anh Gù những bản dịch về triết học phương Tây, những luận điểm về cơi vô thức của Phrơt. Anh Gù tự biết ḿnh không kham nổi những mớ kiến thức siêu phàm, nhưng anh rất lấy làm tự hào có một người bạn chân t́nh và uyên bác. Anh say mê nghiền ngẫm Sử kư Tư Mă Thiên và anh cho rằng tư tưởng "bất cơ" của Ngài đă giúp Ngài gần gũi thần dân, thấu hiểu nỗi bất hạnh của người đời.
Những cuộc đàm luận giữa anh Gù và ông tiến sĩ thường diễn ra bên chén rượu và đĩa lạc khi khách đă văn, dưới gốc bàng. Ông tiến sĩ có ư gợi mở để anh Gù kể những chuyện vặt hàng ngày trong ngơ Lỗ Thủng. Quán nước anh Gù là nơi tụ điểm của mọi đầu mối éo le. Chuyện nhà ai anh Gù cũng thành thạo. Đây là vùng đất mới mà ông tiến sĩ của tôi nhập vào không phải khó khăn như trước đây ông vẫn h́nh dung. Và thế là ông bảo tôi đánh riêng cho ông cái ch́a khóa, để ông có thể chủ động về trú ngụ lúc nào tùy thích. Tôi vui vẻ chiều ông. Sự thức tỉnh trong con người ông có thể nói bắt đầu từ chén rượu hôm nào cô Hạnh "mời bố" cùng với những cuộc tiếp xúc tiếp theo, ngày càng trở nên sinh động và hấp dẫn. Gương mặt ông trở nên sáng rỡ, và đặc biệt mỗi lần tới cơ quan, những định kiến vốn dĩ nặng nề trong cơi ḷng bấy lâu dường như đă được gột rửa. Ông trở nên bớt cực đoan trong ứng xử: mềm mại và vị tha hơn đối với thói hách dịch vô lối của ông tổng biên tập mới, một người không có chuyên môn, vừa được bổ về ṭa báo theo con đường tổ chức. Thực ra tổ chức bao giờ cũng chơi những quả bất ngờ đối với sự không ổn của dư luận quần chúng. Chẳng là dư luận th́ luôn luôn hướng tới những mong muốn của đám đông. Người ta cứ ồn lên rằng, tiến sĩ sẽ được bổ nhiệm làm tổng biên tập thay cho ông tổng biên tập (cũ) sắp về hưu. Rằng, tiến sĩ là người nhân hậu, giỏi nghề, lại năng động. Rằng, thời nay đổi mới tư duy rồi, việc tiến cử những người chủ tŕ các cơ quan, nhất là cơ quan chuyên môn, thế nào cấp trên cũng cho bầu tổng biên tập. Rằng các ứng cử viên phải tŕnh bày các chương tŕnh, kế hoạch của ḿnh với sự bảo đảm bằng những biện pháp tiến hành cụ thể, nhằm đưa cơ quan tiến lên cả về vật chất lẫn tinh thần. Vân vân. Mấy tổ phóng viên đều khấp khởi mừng, thậm chí chúng tôi c̣n "cố vấn" cho ứng cử viên của ḿnh khá nhiều những chương tŕnh kế hoạch mạnh mẽ và quyết liệt. Ông tiến sĩ của tôi cũng có vẻ hăng hái và tự tin. ấy vậy mà, đánh đùng một cái, ông Sĩ, tổng biên tập mới được điều về. Cơ quan tôi như một quả bóng bay bơm quá căng, x́ một cái! Ông Sĩ vốn là phó ban thi đua của tổ chức công đoàn ngành, lâu nay là cộng tác viên loại ba của ṭa báo. Thực ra cộng tác viên loại mấy, đối với cánh phóng viên chúng tôi cũng thế thôi, cái chính là anh ta có gửi tin, gửi bài, qua bàn tay nhào nặn của biên tập viên, thế là thành ra chữ ti-pô kêu ngân lên với những con số và chất lượng nhưng việc phân loại vẫn cứ là phân loại, phân loại để biết khả năng của từng cộng tác viên, từng khu vực đề tài, và phân công từng tổ nắm vững. Chính tôi đă đôi lần nhận biên tập tin, bài của ông Sĩ, nên tôi biết. Thực chất chưa bao giờ ông ta viết được một bài báo cho ra bài báo, thậm chí câu chữ cũng chưa chuẩn! ấy vậy mà ông ta ngồi trong cái xe con màu mận chín mang nhăn hiệu LADA của công đoàn, đỗ xịch trước cổng cơ quan, đầu đội mũ phớt, tay ôm cái cặp to bự, với cái dáng khá đẹp mă tới bắt tay lần lượt từng người. Hai ứng cử viên của chúng tôi, tiến sĩ Thái và phó tổng biên tập Sửu trở thành hai anh hề dẫn lối cho ông ta tới từng pḥng để làm quen. V́ giận cái lối xun xoe cam chịu của hai ứng cử viên một phần, phần nữa, cũng do cái giọng rè rè, the thé của ông Sĩ cùng với cái bắt tay trịch thượng hững hờ của ông ta, khi tới pḥng tôi, mà tôi trở nên thô bạo. "Cậu ở ban pḥng nào?", ông ta hỏi. Và tôi trả lời xách mé: "Báo cáo tổng biên tập mới, tôi ở tổ chuyên biên tập bài và tin cho các cộng tác viên loại ba. "Nét mặt ông Sĩ thoáng biến đổi, nhưng chỉ là thoáng thôi. Ông ta vỗ vai tôi: "Xin bắt tay nguời lính chuyển ngành". Ông ta bắt lại tay tôi rất chặt, và tiếp: "Tớ cũng là lính."
Trưa hôm ấy tôi được đồng nghiệp đăi một chầu bia hơi với lư do : "Nổ phát súng đầu tiên!". Thực ra tôi đâu có ư định làm việc ấy, chẳng qua tôi là thành viên của cái cộng đồng lam lũ mà bấy nay người ta vẫn gọi là ngơ Lỗ Thủng. Quả t́nh th́, cuộc sống ở nơi này có ít nhiều ảnh hưởng tới tính cách của tôi...
*
* *
Ngôi quán anh Gù, nh́n chếch sang trái khoảng bóng mát của cây bàng gió hun hút thổi, cứ như cái quạt tự nhiên, thốc từ góc công viên sang. Chiều chiều đám dân trong ngơ hết thảy đều ra đây, qua cái lỗ thủng để tiến hành những phi vụ của ḿnh. Người câu trộm cá, hái trộm hoa, bưng trộm cây cảnh, hái trộm củi, cắt cỏ. Người bê mẹt ô mai, thuốc lá, kẹo cao su, bán cho các đôi nam nữ ngồi ghế đá. Lại cũng có người chờ cho nhá nhem tối, vào đó hành nghề son phấn. Cái lỗ thủng chính là cửa ngơ mở ra với thế giới bên ngoài. Nó chấp chới xềnh xoàng, nó nham nhở, hôi hám v́ cái rănh nước chạy dọc theo tường công viên đen ng̣m bốn mùa, uế tạp bốn mùa. ấy vậy mà nó linh thiêng, linh thiêng tới mức, giờ đây nó được tồn tại như một vật thiêng liêng của cộng đồng, tựa như cây duối, cây đa cùng với những huyền thoại về con rắn hói đầu, con ma đói lập ḷe trong đống rác của làng xă. Chiều hôm về khuya, trăng sáng, tôi tựa gốc bàng, giả như đang lắng tai nghe những câu chuyện tâm t́nh của hai nhà triết học (tôi gọi ông tiến sĩ và anh Gù như thế). Nhưng thực ra, tâm tưởng của tôi lại để ở nơi khác. Tôi nhớ những ngày chiến đấu cam go ở thành cổ Quảng Trị. Cũng chỉ có mỗi cái lỗ thủng - có thể ví như thế - mỗi cái lỗ thủng. Vậy mà từ đó toát lên bao nhiêu ư nghĩa lớn lao của cả một chiến địch chiến lược, tài trí của người chỉ huy cùng binh sĩ cả hai bên đối đầu. Lính ngụy chết dưới chân nó không biết bao nhiêu mà kể. Chiến sĩ ta hy sinh v́ cái lỗ thủng ấy không biết bao nhiêu mà kể. Tướng tá ngụy rớt lon, các cấp chỉ huy ta cũng có người mất sao, mất gạch, chỉ v́ nó, cái lỗ thủng! Cái lỗ thủng, nếu không có nó, liệu đám dân trong ngơ chúng tôi tồn tại bằng cách nào? "Nó sẽ bục ra một lỗ thủng khác!", đó là lời ông tiến sĩ. Và tôi cho rằng ông nhận định đúng.
Mấy chục năm nay, cái lỗ thủng của ngơ chúng tôi được che khuất khách đi đường bằng lùm găng và đống rác lúc nào cũng chất ngang thắt lưng người. Sự bố trí ngẫu nhiên ấy, tạo nên cảm giác yên tâm cho nhà chức trách, nhất là đồn công an phía bên kia đường cái, chếch hướng tay phải quán anh Gù. Thực ra chung quanh công viên, không phải chỉ có mỗi cái lỗ thủng. Nhưng cái lỗ thủng của chúng tôi mang một ư nghĩa khác. Nó chỉ được tạo nên, dành riêng cho "khách quen". Tất nhiên, lượng "khách quen" mỗi ngày một đông. Và các mâu thuẫn chính là bắt nguồn từ cái sự tăng nhanh ấy! Đă không biết bao nhiêụ lần người ta yêu cầu bà C̣ng chỉ huy dân ngơ, xây bít cái lỗ thủng. Tất nhiên, nguyên vật liệu được Phường chi kinh phí được phường cấp. Nhưng sự chỉ huy của bà C̣ng đối với cái ngơ toàn dân thất cơ lỡ vận này, chỉ là để cho có h́nh thức.
"Bà C̣ng chỉ huy công trường
"Gạch đem làm bếp
"Xây tường bằng xỉ
"Bà C̣ng ngồi khóc tỉ ti
"Gạch ơi gạch hỡi gạch đi đường nào...
Cũng tự nhiên như mỗi lần xây bít, mỗi lần chọc thủng, lũ trẻ trong ngơ nhanh chóng có một câu vè, bài hát để nắm tay nhau diễu qua nhà bà C̣ng mà trêu chọc.
"Gạch cho không
"biếu không!
"Công trường đă mở đây rồi.
"Gạch cho không
"biếu không!
"Biếu không th́ ta cùng đi
" Tí ti ti ti ti t́...
Hoặc:
"Mụ C̣ng phù thủy
"Dạy khỉ xây tường
"bắc loa ễnh ương
"Bắc giường ra ngủ
"Bắc củ ra ăn
"Ôm chăn mà đắp
"ù à ù ập...
ù à ù ập. Đó là kết quả ai cũng biết trước, kể cả cán bộ trên Phường, mỗi lần kư quyết định xây bít lỗ thủng. Nhưng đó là công việc của chính quyền địa phương, là trách nhiệm và nghĩa vụ. Thực ra, việc này không phải chỉ có bà C̣ng chỉ huy. Đối với dân ngơ, ai chỉ huy cũng thế. Đă một vài lần Phường cử lực lượng về canh giữ hăm bốn trên hăm bốn. Sau khi tường khô, c̣n cử hai đồng chí công an, tay cầm dùi cui, đi đi lại lại thêm một thời gian nữa. Nhưng chả lẽ phải cử người đặc cách trông coi cái lỗ thủng? Không được! Làm thế chả hóa nhân dân không biết làm chủ, không biết bảo vệ của công? Nhất định đồng chí C̣ng phải cử thanh niên hoặc giao trách nhiệm cho mỗi gia đ́nh trông coi một vài ngày! Oái oăm thay, cứ có các đồng chí công an gác, bức tường nghiêm ngắn ấy trở nên nghiêm ngắn khác thường. Nhưng chỉ cần sơ suất một tí, thế là những viên gạch cứ như có phép thần, bỗng dưng bục ra một lỗ nhỏ. Rồi một viên, hai viên, cứ từ từ bục ra, khiêm tốn và quyết liệt. Một ngày, hai ngày, loáng một cái, h́nh thù cái lỗ thủng lại trở về như cũ. Không to hơn, nhưng cũng không nhỏ hơn. Và thế là luồng gió hút trong công viên không c̣n phải vất vả trườn qua tường mà cứ việc thốc thẳng một đường chéo qua quán anh Gù!
"Ve vẻ vè ve
"Cái vè xây lỗ
"Xây rồi lại đổ
"Đổ rồi lại xây
"Thách cả thằng Tây
"Thách thêm thằng Nhật
"Biện pháp bí mật
"Biện pháp công khai
"Hết đêm lại ngày
"Hết ngày lại tháng
"Rộng bằng cái háng
"Cao bằng cái đầu
"Nh́n trước nh́n sau
"ù à ù ập...
Ngày tôi về đây, quán anh Gù đă có rồi. Nhưng nó c̣n sơ sài lắm. Vài ba cái bàn con, ghế con bằng gỗ tạp, ly tách loại xoàng, mặt hàng chủ yếu là chè chén, lạc rang và các loại kẹo màu, bánh rán, bánh mỳ, bánh xu xê, bánh gai, các loại thuốc lá, thuốc lào. ấy thế mà khách đông. Quán nghèo, khách cũng tuyền khách nghèo. Chủ yếu là đám người trong ngơ, cánh sinh viên của một trường đại học về quê, ghé chờ xe ngoài phố. Cả các bác thợ mộc bên xưởng gỗ, cánh công nhân vệ sinh, bọn thanh niên đầu trộm, đuôi cướp tụ tập nhau đánh bài ăn thuốc lá ba số... Bà Hượu già nua, lẩm cẩm, nhưng được cái sạch sẽ. Bà cặm cụi lau rửa các thứ suốt ngày. Từ khi ông Hượu chết theo các con, bà thôi bán ốc, chuyển sang buôn bán cá mè câu trộm của mấy người lối ngơ. Rồi dịch vụ buôn bán cá mè ranh ấy cũng không c̣n thích hợp được với tuổi cao sức yếu. Không thích hợp với sự nhắc nhở thường xuyên của bà C̣ng, bà quay ra bán khoai lang, khoai sọ luộc. Hồi đó, chưa tính ra chuyện làm ăn, Gù ta nằm khan ở nhà, đọc sách tạp nham. Anh không chịu nổi cái cảnh cứ chiều chiều, mẹ anh thắp hương, lầm rầm cúng khấn. Không khí căn nhà u ám, nặng nề với mùi hương rẻ tiền, ḷng anh rầu rĩ vô cùng. Bỗng một hôm, anh nằm trên cái xích lô, tài sản lớn nhất của bố anh để lại, nh́n lên đám lá bàng x̣e tán sum sê, màu xanh ngùn ngụt, Gù cảm thấy phấn khích. ư nghĩ bán cái xích lô lập quán nước bắt đầu từ đó. Những ngày tiếp sau, anh thường ngồi trên bực cửa nh́n chéo sang phía bên kia đường, nơi ấy là quán nước nhà hàng phố, càng kích thích anh. Anh nhẩm tính số lượng người ra vào phía cổng trường đại học, phía đồn công an, những tốp công nhân nghèo bên xưởng gỗ cùng với mấy chị công nhân vệ sinh thỉnh thoảng lại ghé vô ngơ hẻm xin nước uống. Rồi cả thằng Nghẽo vác cái đầu to tướng trên cái cổ mềm oặt, trên cả cái thân h́nh mềm oặt, đẩy chiếc xe bốn bánh con con, chở hai thùng nước, ngày ngày ẽo ọt diễu qua cửa, sang bán cho cô Hạnh, bán cho những nhà lỡ không lấy được nước ngoài ṿi công cộng, kích thích Gù. Đến cái thằng Nghẽo mà cũng kiếm ra nghề để sống! Gù tự nhiên thấy ḿnh c̣n khá hơn nó. Hơn nó là cái chắc! Hơn ai chứ hơn thằng Nghẽo khốn khó ấy, đâu phải là niềm tự hào của anh. Nghe đâu thằng ấy cũng chỉ c̣n hai bố con. Bố già, con th́ tàn tật! Thằng anh cả nó Gù biết. Chỉ được cái xác to khỏe nhưng lại ngu đần, lấy phải con vợ đành hanh, hai đứa đánh bạc thua chổng vó, bỏ bố già mù ḷa cùng thằng em Nghẽo chạy ăn ngoài chợ giời, thành thử thằng Nghẽo phải nuôi bố. Nó c̣n nuôi được bố nó nữa là ḿnh! Mấy năm trước đây, chưa bao giờ cây bàng trước cửa nhà anh tươi tốt như thế này. Nh́n lên cây bàng, nhiều lúc Gù hốt hoảng nhớ tới cái chết của em Huy, cái chết của bố. Những cành bàng chĩa ra nhức nhối, nhung nhúc những con sâu róm năm nào, gợi cho Gù cảm giác rờn rợn. H́nh như Gù có đọc được ở đâu đó người ta nói: trồng cây, nuôi thú thích hợp với tuổi già thanh cao, nhưng cũng lại rất ngại cho người làm ăn, buôn bán. Cứ nh́n cây là biết vận hạn nhà ḿnh. Cây tươi tốt th́ phải tranh thủ mà tiến tới. Khi cây héo, thú ốm, tức th́ trong nhà không ổn. Có lẽ cái vận hạn xúi quẩy nhà ḿnh đă qua rồi, thành thử cây bàng mới tốt trội lên thế. Gù âm thầm nuôi chí, chờ ngày giỗ bố, anh bảo mẹ sắm một mâm cỗ thịnh soạn đặt lên bàn thờ, thắp hương dưới gốc bàng, ngoài hố vôi, rồi mời bà C̣ng, cô Hạnh sang dự. Chuyến này anh quyết ra tay, làm lại cuộc đời. Những nén hương cong vút, đều tăm tắp, báo có điềm lành, khiến anh càng tự tin. Cô Hạnh, bà C̣ng, hai người vốn rất ghét nhau, nhưng cả hai người không thể thiếu trong ư định của anh. Và anh cứ thản nhiên mời. Hai người được mời không thể từ chối. Họ cùng ăn mặc trang trọng, nền nă sang nhà Gù. Cô Hạnh đặt lên bàn thờ một đĩa hoa cùng với tờ bạc năm ngàn. Cô lặng lẽ thắp hương, đứng chắp tay cúng rất lâu, rất thạo. Ba nén hương của Hạnh cũng cháy đều, cong vút. Rồi đến bà C̣ng. Bà cũng mang hương hoa, trầu cau đặt lên bàn thờ, trịnh trọng sửa áo, trịnh trọng bật diêm, thắp hương. Bà chắp tay khấn, rồi quỳ thụp trước anh linh của người đă chết. Bà lầm rầm cầu khấn cho tới khi ba nén hương của bà C̣ng cũng cong vút. Chuyến này ắt bố và các em sẽ phù hộ cho mẹ con Gù. Cả nhà hạ cỗ, cùng ăn uống vui vẻ. Gù và cô Hạnh uống rượu c̣n bà Hượu và bà C̣ng móm mém nhai các món ăn, gắp cho nhau, chị chị em em ấm cúng và thân thiết. Chẳng mấy khi có dịp sum họp ngồi với nhau cởi mở thế này. Bà C̣ng và cô Hạnh hôm nay đều tỏ ra đại lượng, quên những chuyện vặt vănh thường ngay. Hạnh mời bà C̣ng rất lễ phép. Cô gọi bà, xưng con, như thể bấy nay hai bà con chẳng có chuyện ǵ. Bà C̣ng cũng không gọi Hạnh là "đồng chí" nữa. Chỉ riêng có bà Hượu là cứ thui thủi, vui là vui gượng, nét mặt bà vẫn cứ u ám âu sầu.
Cỗ tàn, hai bà già ngồi ăn trầu, Gù và Hạnh vẫn cứ ngồi uống rượu. Câu chuyện lần về quá khứ đau thương buồn thảm của hai bà già đă khiến cô Hạnh mất hết cái hung hăng thường có. Hai khóe mắt Hạnh đỏ hoe, rơm rớm nước. Bà C̣ng kể rằng ngày xưa bố cô Hạnh là người phúc đức, chỉ thích giúp người. Cứ động thấy ai có việc ǵ là ông sà vào giúp. Giúp xong, tịnh không tơ hào của ai nửa đồng xu. Đố ai mời được ông chén nước, điếu thuốc. ấy thế mà rồi cái số khổ vẫn hoàn khổ. Ba mươi bảy tuổi đầu đă mắc chứng bệnh ung thư, lại muộn vợ, muộn con, cả ngơ đưa tang ông cụ đều khóc. Rồi cái đận mẹ Hạnh đi bước nữa, gặp phải người không ra sao, lại bỏ về ngơ, rồi lại đi thêm bước nữa, lôi con bé con theo cái kiếp hồng nhan bạc mệnh của ḿnh chán rồi lại quay về... Rồi chết!
ở với nhau măi mà hôm nay anh Gù mới tỏ tường hoàn cảnh Hạnh, người con gái lâu nay chỉ toàn phải mang trăm thứ tiếng tăm. Nhưng thôi. Miệng lưỡi người đời đă bao giờ sạch sẽ đâu! Con người ta được sinh ra, ai cũng cần sống cả. Và đă sống tất phải có sĩ diện của bản thân. Thế nên, ai cũng cố t́m ra cái để mà trông đợi, để mà tự hào. Hoàn cảnh càng éo le, người đời càng chú ư, càng b́nh luận, b́nh phẩm. Nhưng khốn thay thói đời vẫn thế, người ta có cần ǵ biết đến nỗi chua xót sâu xa của kẻ khó. Con người ta sống được là phải biết bơ cái sự b́nh phẩm ác mồm, ác miệng ấy đi. Người ta tồn tại được, truớc hết phải v́ chính con người ḿnh. Biết đâu cái thằng Nghẽo khốn nạn, dở người, dở ngợm kia, nó cũng có cái vinh cái nhục của nó. Nếu không, suốt ngày nó cứ vác cái đầu to tổ bố ấy, nghễu nghện đẩy cái xe nước tới từng nhà để làm ǵ? Nếu chỉ cần có miếng ăn không thôi th́ thà chết đi c̣n hơn. Đúng thế. Rơ ràng là thế. Cả cái ngơ này, ai cũng thương hại nó, và ai cũng ngợi khen nó. Nó c̣n nuôi được bố, huống hồ...
Nghe tiếng khóc thút thít của Hạnh, anh Gù cảm thấy hănh diện, niềm hănh diện ngấm ngầm, man mác một nỗi buồn. Hạnh âm thầm thu dọn mâm bát cùng bà Hượu. Bà C̣ng ngồi nhai trầu bỏm bẻm, thỉnh thoảng đưa vạt áo lau nước mắt. Gù pha ấm trà thật ngon, đu người lên cái ghế tựa của ḿnh, sát bên bà C̣ng. Đợi cho mẹ và cô Hạnh từ trong bếp bước ra, anh mới bắt đầu nói ư định của ḿnh:
- Hôm nay cháu có mấy nhời muốn nói với bà. Hoàn cảnh nhà cháu chả phải nói bà cũng biết rồi. Cháu cứ nghĩ măi mà vẫn chưa dám làm. Nay nhân ngày giỗ bố và em cháu, cháu định đem ra bàn, xin bà cho cháu được coi bà là người thân cận.
Bà C̣ng đủng đỉnh nói:
- Anh cứ việc phát biểu.
Gù hắng giọng tiếp.
- Cháu muốn bán cái xích lô của bố cháu để lại, lấy vốn làm ăn.
- Anh hỏi ư kiến bà lăo chưa?
- Dạ chưa.
- Thế anh định lấy vốn làm ǵ?
- Cháu lập quán nước.
- ấy chết - bà C̣ng giăy nảy lên - Quán sá ở đây thế nào được? Phường đang phát động phong trào làm sạch đẹp đường phố, cấm ngặt các gia đ́nh lập quán vỉa hè, anh không biết à?
- Nhưng cháu lập quán tại gia, với lại hoàn cảnh nhà cháu thế này...
Bà C̣ng gật gù:
- Chỉ có ba đối tượng ưu tiên: gia đ́nh liệt sĩ, thương binh, cán bộ già cả về hưu. Nhà anh lại không có trong diện ấy.
Hạnh xen vào:
- Bà nói ngang bỏ mẹ, anh Gù thế này làm sao đi bộ đội để có được cái tiêu chuẩn ưu tiên của bà?
Bà C̣ng thơng chân xuống đất, quơ quơ đôi dép, nói:
- Đồng chí bảo ai nói ngang?
- Tôi bảo bà nói ngang đấy - Hạnh trở nên đanh đá - Bà tưởng bà ghê lắm đấy à? Nghe bà th́ có mà chết đói!
Bà C̣ng không vừa;
- Mày đừng già mồm, bà th́ bà nói cho cái ngữ nhà mày biết, trong sổ đen có tên hết những đứa bán trôn nuôi miệng, nay mai rồi đi cải tạo mọt gông, đừng trách bà!
- Tôi thách bà đấy!
Anh Gù nháy mắt ra hiệu cho Hạnh thôi không nói. Rồi anh nắm tay bà C̣ng lễ phép:
- Cháu tưởng hôm nay vui, hóa ra lại buồn. Bà và cô Hạnh đều nóng tính quá. Cháu nghĩ thế nào bà cũng ủng hộ mẹ con cháu. Chí ít bà cũng làm ngơ. Chỉ cần bà làm ngơ thôi... Mọi sai trái với phường cháu xin bà cho cháu nhận.
Bà C̣ng nói, giọng rầu rầu:
- Tôi mà không nghĩ tới cái t́nh cũ nghĩa xưa, th́ ở đây ối đứa vào tù. Thời buổi bây giờ, nứt mắt non ra đă láo toét, vuốt mặt không nể mũi.
Anh Gù lại phải nhăn mặt ra hiệu cho Hạnh im. Rồi ngọt nhạt:
- ở cái ngơ Thắng Lợi này, không có bà th́ có mà loạn. Cháu biết thế nên cháu mới phải hỏi ư kiến bà trước. Bà cho th́ cháu được nhờ. Bà không cho cháu cũng phải chịu. Cháu chỉ làm cái quán nhỏ thôi, bán vài chén nước chè, dăm ba điếu thuốc, nói thật với bà, trông c̣n đẹp hơn mẹ cháu bê mẹt khoai lang với lại ngô luộc ra cửa...
- Thôi được anh để tôi hỏi các đồng chí trên phường đă.
- Phường là bà chứ c̣n ai ở cái ngơ Thắng Lợi nhà ḿnh nữa. Bà phúc đức cho con cháu nhờ.
Bà C̣ng được Gù gọi ḿnh là phường, lại nhắc tới cái tên ngơ Thắng Lợi th́ lấy làm vừa ḷng lắm. Tuy nhiên không phải bà ủng hộ ngay. Bà đứng dậy, cái lưng bà gập xuống, lọm cọm bước ra cửa, nói:
- Thôi chào bà lăo, tôi về. Anh làm ǵ th́ làm, nhưng chớ có ầm ỹ quá, trăm tội tôi lại phải chịu...
Bà C̣ng đi rồi, Hạnh bĩu môi một cái rơ dài, nói với anh Gù:
- Việc đếch ǵ phải lịnh mụ C̣ng phù thủy. Em không ngờ anh mà cũng hèn thế. Em nói thật, phường chứ quận em cũng không sợ. Anh muốn kiểu ǵ em cũng chiều.
- Em bảo anh lập quán có xứng đáng không?
- Có thế mà cũng phải bàn. Anh làm đơn đi, mai ngồi vào xích lô, em chở lên phường xin thủ tục, chỉ trong nháy mắt. Rồi anh em ḿnh ra thẳng chợ giời sắm các thứ, gọi khách về đẩy cái xích lô nhà anh đi.
- Phải đẩy xích-lô trước mới có vốn chứ.
- Em cho anh mượn.
- Làm thủ tục nhiêu khê bỏ mẹ, đâu phải chuyện dễ.
- Chứ lại chả dễ! Thằng cha Tửu chủ tịch, con dê cụ ấy cứ thỉnh thoảng lại ṃ đến em, ẽo à ẽo ợt như thằng chết rồi mà c̣n máu. Em cho "tuột xích" tại trận, méo mặt!
- Thôi đang chuyện nọ xọ chuyện kia!
- Thế ai bảo anh muốn biết?
Gù đớ mặt nh́n Hạnh. Trong ḷng anh cảm thấy giận, giận đến run lên, nhưng giận Hạnh hay giận cái thằng cha Tửu dê cụ nào đó th́ anh không phân rơ được. Hạnh cười rúc rích, h́nh như nhận ra rơ ràng trong đầu Gù đang nghĩ ǵ. Cô nh́n trước nh́n sau, không thấy bà Hượu đâu, liền cúi xuống, ôm gh́ đầu Gù, áp vào ngực ḿnh. Gù bàng hoàng luồn tay lên ngực cô. Hạnh nâng mặt anh lên, nói tỉnh khô:
- Không được mất trật tự!
Rồi cũng nhanh như động tác ôm đầu Gù, cô hôn ập vào môi anh, lút lưỡi.
Gù run rẩy chặt cổ Hạnh. Nhưng Hạnh đă kịp buông anh ra, chí vào trán một cái:
- Thôi em phải về đây, sáng mai cứ thế nhá.
Gù thẫn thờ một lúc, đến khi xoay được người th́ không c̣n trông thấy Hạnh đâu nữa.
*
* *
Lần đầu tiên trong đời Gù cảm thấy cuộc đời có nhiều cái hấp dẫn đến bàng hoàng cả người. Sự kiện bất ngờ tối nay khiến anh trằn trọc măi không ngủ được. Anh thả ḿnh xuống ghế, nhích dần, nhích dần ra cửa. Mẹ anh đă ngủ rồi. Cả cái ngơ Thắng Lợi hay Lỗ Thủng này cũng đă ngủ mê ngủ mệt rồi. Ngủ làm ǵ nhỉ? Ḿnh sẽ thức suốt đêm nay, chờ sáng. Sáng mai Hạnh sẽ đến, hai đứa sẽ lên phường. Mới chỉ nghĩ tới đó Gù đă cảm thấy sung sướng lắm rồi. Anh ngồi im phăng phắc, he hé cánh cửa, lắng nghe tiếng động tĩnh phía cuối dăy, nơi ấy có một căn pḥng sực nức mùi đàn bà, con gái. Hạnh đang làm ǵ? Chắc ǵ cô ấy đă ngủ được. Có khi Hạnh cũng đang nghĩ tới anh. Nhưng nếu không ngủ được th́ cũng phải đi ra, đi vào, hoặc có tiếng động chứ. Đằng này cứ im như tờ! Gù cố xích ghế lên, trườn ra tận gốc bàng, đến khi nh́n được tới phía ấy, anh mới dừng lại. Không có ánh đèn, chắc là ngủ rồi. Mà đêm nay lạnh, ḿnh hoạt động nhiều nên mới thấy nóng người lên thôi. Anh ngồi sát gốc bàng, nh́n cḥ chơ vào bóng đêm. Có hai con chó nhà nào động t́nh phóng ầm ầm qua, rồi lại phóng trở lại. Một cơn gió thốc vào ngực Gù. Anh khẽ rùng ḿnh, áp má vào thân cây. Trời xao xác trên tán lá. Bắt đầu mưa phùn rồi. Anh hậm hực quay ghế, nhích dần, nhích dần vào nhà. Từ bé tới giờ, Gù vẫn coi ban đêm chỉ dành cho giấc ngủ. Chưa bao giờ anh thức khuya thế này. Té ra ban đêm mới thực là cái dành cho con người. Chỉ những kẻ hèn mọn, ngu dốt mới không biết đến vẻ đẹp của đêm đen. Anh h́nh dung ra quán nước nhà anh vào dịp Tết này, khách ra vào tíu tít. Hạnh sẽ lo hết mọi bề cho anh, anh chỉ việc ngồi trên ghế bán hàng, chuyện phiếm với khách. Gù cảm thấy thoang thoảng đâu đây mùi son phấn. Đúng rồi, chứ c̣n ǵ nữa. Anh đưa tay vuốt mặt, rồi liếm môi, cái vị đắng của son sao mà hấp dẫn, hấp dẫn đến nao ḷng Gù. Nó như là một khối vật chất mang h́nh người con gái ấy, lại cũng như hư ảo, chỉ là hư ảo. Gù phát cuồng lên v́ hạnh phúc. Cái thằng Nghẽo có mà suốt đời cũng không được hưởng phút giây kỳ diệu ấy. Chẳng có con đàn bà nào lại dám ghé vào đôi môi dày của nó, bố thí cho nó một cái hôn. Thế th́ c̣n sống làm ǵ kia chứ! Sống ở trên đời mà cứ phải vác cái đầu to tổ bố trên cái cổ mềm oặt ra, trên cái thân h́nh cũng mềm oặt ra, với đôi chân rệu rọ, phải tựa vào thành xe để đẩy, ấy thế mà cũng có lúc thấy nó toác miệng ra cười hềnh hệch. Cứ tưởng ḿnh đă nhục, vậy mà c̣n khối thằng nhục hơn. Nhưng nhục th́ nhục, con người vẫn t́m ra được cái ǵ để thích thú, để vui cười! Vinh với chả nhục th́ làm ǵ, nếu không được hôn, như Hạnh hôn Gù! Làm chủ tịch phường hẳn hoi, cứ tưởng thế đă oai à?
Ơ, nhưng tại sao ḿnh lại nghĩ tới thằng Nghẽo với lại thằng dê cụ ấy nhỉ? Ḿnh việc ǵ phải đem so sánh ḿnh với thứ dở người dở ngợm ấy? Chúng nó th́ đáng ǵ để so? Nay mai quán của Gù sẽ được h́nh thành, cái lộc của bố làm vốn, thế mà cứ nằm ềnh ra đây, măi tới bây giờ ḿnh mới phát hiện ra. Nhưng việc ǵ cũng phải có thời cơ, đến cái lúc của nó. Cái lúc Gù ra tay đă đến rồi. Lại có Hạnh ở bên th́ thách các con nhé! Cuộc đời sao lại chuyển xoay nhanh thế nhỉ.
Lâu nay Gù chả hề nghĩ ǵ đến Hạnh, ấy là nói nghĩ đến chuyện yêu đương kia. Chứ c̣n Hạnh sống thế nào, cả cái ngơ này, ai c̣n lạ ǵ. Hạnh có tài đan len vừa đan vừa nói chuyện. Hạnh có tài may cắt, chỉ tội nhà không có máy khâu, nhưng cô khâu tay không kém ǵ may máy. Hạnh có tài trang điểm cô dâu, cắt sửa tóc, ai cần th́ Hạnh giúp, chả thèm đ̣i cảm ơn. Hạnh kiếm ra tiền bằng cái nghề nửa công khai, nửa bí mật của ḿnh. Thỉnh thoảng lại có "anh bạn" từ miền Nam ra, ở lại trong nhà vài ngày, sắm cho Hạnh vài bộ quần áo, thậm chí mua cho Hạnh cả cái xe mi pha. Có hôm hai ba anh, đem cả "vợ" tới, họ mua hàng thùng, hàng thùng bia lon, những chai rượu Tây giá nửa chỉ vàng về nhậu. Nhậu suốt ngày, suốt đêm, khiến đám dân trong ngơ đi qua, ai cũng dè bỉu, thậm chí có người nhổ ph́ ph́. Mặc! Đó là việc của họ. Bà C̣ng đích thân đến: "Đồng chí Hạnh, yêu cầu đồng chí...?" - "Bà muốn ǵ? Tôi cho bà xem cái giấy của Chủ tịch phường, bạn của anh ấy đấy!". Thế là bà C̣ng tiu nghỉu ra về. Bà ta ra về, mang theo một lô một lốc những chuyện nhảm về cô Hạnh. Cô Hạnh qua cái miệng độc ác ấy hóa ra một con điếm, bán trôn nuôi miệng! Khiếp quá. Cũng chỉ tại thói đời ghen ăn, ghét ở mà sinh ra cả. Đă có hồi Hạnh là công nhân nhà máy dệt, nhưng v́ làm măi không xin được vào biên chế, cô mới về nhà đan len. Cả cái ngơ này đều mặc áo len do Hạnh đan giúp. Việc ǵ cũng giúp, cứ y như tính ông cụ ngày xưa. Hạnh có cần ǵ đâu, tiền Hạnh có, nhà Hạnh có. Nhiều người khuyên cô lấy chồng, cô chỉ nói một câu là hết khuyên ngay: "Đàn ông là con vật!" Chẳng biết v́ lư do ǵ mà Hạnh thù đàn ông, ghê tởm đàn ông, chơi đàn ông đến thế! Nhưng với Gù th́ khác. Gù là đàn ông, nhưng không phải thứ đàn ông để cho cô ấy khinh. Khinh thế nào được Gù. Chẳng thế mà bỗng dưng ôm lấy người ta, hôn lấy hôn để, rồi chạy. Chẳng thế mà cái ngày gặp nạn, cô ta đă đưa Gù vào đúng căn buồng của ḿnh, để rồi lo cho tang lễ nhà Gù đến nơi đến chốn. Cái ơn ấy biết bao giờ mẹ con Gù mới trả được. Lại thêm cái ơn nữa! Cái ơn mà chỉ Gù mới có quyền được ghi, ấy là nụ hôn vội vàng của t́nh yêu! Chỉ có t́nh yêu mới thế. Sự thực th́ Gù cũng chưa bao giờ để công suy nghĩ về t́nh yêu, thậm chí, cái sự khao khát ấy đối với Gù là quá tầm, quá cao xa nên Gù không nghĩ tới. Nhưng giờ đây Gù đă thành con người khác, thành ra đối tượng của t́nh yêu, hà cớ ǵ không nghĩ, không tự chiêm nghiệm. Chiêm nghiệm trên chính t́nh yêu ḿnh có, chứ c̣n thứ t́nh yêu trong tiểu thuyết bấy lâu Gù đọc, nhạt thếch!
Gù cảm thấy lạnh. Lạnh thấm vào người anh nhanh quá khiến anh run lên. Gù hậm hực nhích ghế quay vào. Mẹ anh nghe tiếng động vội nhỏm dậy. Thấy Gù đang xích ghế, bà không hiểu anh đang muốn ǵ, liền hỏi:
- Con t́m ǵ thế, Gù?
Gù không trả lời. Bà mẹ vén màn, bật điện. Gù tự dưng nổi cáu:
- Mẹ ngủ đi! Vớ vẩn!
Bà mẹ âm thầm nằm xuống, buông một tiếng thở dài.
- Mẹ có tắt điện đi không?
Như một cái máy, bà mẹ trở dậy tắt điện.
Gù lặng lẽ tới chân bàn, t́m cái rương. Trong cái rương ấy là những bộ quần áo cũ của bố anh. Trong cái rương ấy, có một chiếc áo len gai chắp nối nhiều màu, do chính tay Hạnh đan hộ năm nào. Gù sẽ lấy chiếc áo ấy ra mặc. Rồi Gù sẽ lại lần ra cửa nghe ngóng. Tay Gù chạm phải chai ǵ trong khe, giữa cái rương và bức tường ẩm mốc. Đúng rồi, chai rượu Gù và Hạnh uống mới hết già nửa. Bây giờ Gù sẽ uống. Uống hết, cho ấm người lên. Uống đế lấy sức mà thức, mà lần ra cửa, nh́n sang bên ấy. Biết đâu Hạnh thức dậy...
Và thế là Gù ngửa cổ tu. Tu một hơi hết phần rượu c̣n lại. Rồi anh mở rương, mặc áo len vào. Cái áo len lâu ngày được đem ra mặc, cái mùi ǵ mông mốc, lại cũng tựa như có cả mùi bàn tay người ấy c̣n vương lại. Anh cúi xuống vạch áo ra t́m. Chỉ có bàn tay Hạnh mới đan được những mẩu len vụn ấy thành ra cái áo. Bây giờ mà gặp Hạnh, anh sẽ bày tỏ t́nh yêu của ḿnh. Có đúng là Hạnh yêu anh không? Không yêu sao lại ôm gh́ đầu anh, áp vào ngực? Cái cảm giác ấm và mềm của đôi vú ấy khiến anh run lên...
Gù đă nhích ra khỏi cửa, anh lại tới bên gốc bàng, chơ mắt vào đêm tối. Vẫn yên tĩnh. Vẫn mưa phùn. Mặc! Anh bắt đầu nhích lên, hướng về phía ấy. Anh sẽ sang tận nơi, gọi cửa và chỉ cần trông thấy Hạnh. Chỉ cần trông thấy qua khe cửa sổ thôi cũng được. Gù phải sang, để Hạnh biết rằng, anh không phải loại người chỉ biết chờ, mà anh cũng biết t́m. Anh đi t́m t́nh yêu của anh. Nếu Hạnh đang ngủ, anh sẽ đu người lên cửa sổ, nh́n qua khe, thế là đủ lắm rồi. Và sáng mai, anh sẽ kể cho Hạnh nghe cuộc hành tŕnh đến cái đích ấy...
Anh bặm môi, nghiêng người bên nọ, nghiêng người bên kia một cách quyết liệt. Từ bé tới giờ, có lẽ đây là lần đầu tiên anh di chuyển một cách quyết liệt thế.
Và anh đă tới đích.
Qua ánh sáng lờ mờ của ngọn đèn trên chái khu nhà, anh nhận ra cửa nhà Hạnh khóa. Hạnh đi đâu? Gù cảm thấy máu dồn lên mặt. Anh nhích lên. Nhích lên nữa, tới sát bên cửa sổ, loay hoay măi vẫn không t́m được cách nhoi lên, đành vơ ḥn gạch vỡ. Anh đă toan ném thẳng vào cánh cửa. Nhưng tự trong ḷng anh, có một tiếng nói, một lời khuyên. Lời khuyên ấy bảo rằng, chớ có làm thế. Đêm nay Hạnh không có nhà, chính là v́ anh. Biết đâu Hạnh đi t́m thằng cha dê cụ ấy, làm việc trước với hắn. Hoặc giả Hạnh đến nhà cô bạn nào đó, mượn tiền giúp cho anh lập quán ngày mai. Cái ǵ cũng phải b́nh tĩnh. Mà liệu chắc ǵ Hạnh đă yêu anh. Hạnh đi với một thằng cha nào đó, ở đâu đó, cũng là v́ cần một món tiền cho anh mượn...
Gù không biết rằng, cái động tác kéo gh́ đầu anh vào ngực ḿnh, và vội vàng hôn của Hạnh hoàn toàn không phải động tác của t́nh yêu. Đối với Hạnh, hôn hít chẳng có nghĩa như thế. Và tất cả những động tác ấy chỉ là v́ tối nay, cô đă có hẹn với một đám khách mới, cô không thể lỡ hẹn với người ta.
Và cái giờ hẹn ấy đă sắp đến rồi...
Sáng hôm sau Hạnh xuất hiện với bộ quần ḅ mốc mới toanh, nom cô như một nữ hoàng! Gù run rẩy mời Hạnh vào nhà "uống nước cái đă". Hạnh như người vô t́nh, cô không hề để ư tới nét mặt đầy xúc động và những động tác thiếu tự nhiên của Gù. Mặt Gù tái mét, đôi môi mấp máy, hai cánh tay lực lưỡng của anh xoay đi xoay lại trên ghế một cách tội nghiệp. Bà Hượu bê tô phở từ trong bếp ra, đặt trên giường mời Hạnh. Cô cười khi khí rồi rút bao thuốc "ba số" từ túi áo ngực ra, đưa cho Gù. Gù lấy một điếu. Hạnh lại móc túi lấy bật lửa ga, x̣e lửa cho anh. Cô cũng lấy một điếu ra hút.
- Bà ăn đi, cháu không ăn đâu - cô nói rồi ngồi nghiêng cổ hút thuốc.
Bà mẹ ngồi xuống bên Hạnh, nói nhỏ nhẹ:
- Cháu ăn phở đi, rồi hôm nay giúp anh...
Gù cảm thấy khó chịu v́ sự có mặt của mẹ. Anh nói giọng cắn cảu:
- Thôi mẹ cất đi! Vớ va vớ vẩn.
Bà Huợu nhẫn nhục cúi xuống bê bát phở, lặng lẽ vào bếp. Tự dưng óc Gù tŕ độn tới mức, anh không biết phải nói với Hạnh và xử sự với cô thế nào.
- Tám giờ có khách tới bắt xích lô, anh cứ đ̣i hai chỉ, Hạnh nói. Anh đưa đơn đây, em lên phường một ḿnh cũng được.
- Ơ hay... Gù lúng túng.
- Thôi được, - Hạnh ngắt lời anh - đơn từ rách việc, để em nói miệng cũng xong. Anh chờ em về rồi đi mua các thứ.
Gù không kịp phản ứng th́ Hạnh đă đứng dậy, lách ra khỏi cửa. Đầu óc Gù vẫn u trệ đến thảng thốt. Phải tới vài phút anh mới tỉnh. Chỉ có thế thôi ư? Vậy mà suốt đêm qua Gù thao thức, Gù trông mong chờ đợi, để đến cái phút gặp nhau, anh lại trở nên ngớ nga ngớ ngẩn! Anh tự xỉ vả ḿnh tự cảm thấy v́ tất cả những ư nghĩ vô duyên mà suốt đêm mà anh cho là sáng suốt và minh mẫn.
Gù hậm hực xích dần, xích dần ra cửa. Rồi không hiểu sao, anh lại lụi cụi quay trở vào.
Khuôn ngực cường tráng của anh dồn ứ lên. Và hai giọt nước mắt đậm dần, rồi chảy thành hai vệt dài trên má.
Gù khóc.
KHúC BA
Sự bí mật trong tâm tưởng con người thật khó mà lường được. Tuy nhiên, bên trong cơi riêng tư, tưởng chừng ḱm giữ được kia, sự ṛ rỉ ngấm ngầm tạo nên cái cớ cho con người tŕ hoăn và ngỡ rằng nó cao sang, nó mới đích thực là bản thân ḿnh, và thế là ta chui vào cái bọc triết lư cằn cỗi ấy, để rồi một ngày kia, chính ta bị cái mớ ḅng bong triết luận cũ mèm, tưởng như là mới mẻ trói buộc ta, trước những biến động của cuộc sống.
Từ ngày ông tiến sĩ và anh Gù trở nên thân thiết, tôi thành ra kẻ chầu ŕa. Nhiều lúc tôi bị họ bỏ rơi một cách không thương tiếc, ấy là nói về phương diện t́nh bạn thôi, chứ thực ra họ vẫn quư tôi. Tôi có cảm giác, h́nh như suốt mấy chục năm qua, hai con người này sống được, trải qua bao nhiêu nhọc nhằn được, chính là v́ họ hy vọng ở phía trước cuộc sống, đang có một người chờ ḿnh. Và cái người ấy giờ đây đă t́m được rồi. Đến khi t́m được nhau, quên ngay cái duyên cớ mà cuộc sống tạo cho họ. Họ coi trong thế giới này chỉ có hai người, và có lẽ chính v́ thế, hai vết ṛ rỉ trong cơi tâm tư họ cùng lúc xổ tung và họ trở nên những người hạnh phúc.
C̣n tôi thành ra kẻ cô độc!
Tôi không giận họ nhưng cảm giác buồn bực ngày càng tăng. Tôi không phải là người thích phân tích sự việc thành thử tôi cũng không để ư nỗi buồn bực ấy bắt nguồn từ họ hay từ bản thân ḿnh.
Và điều ấy thực ra cũng chẳng quan trọng ǵ.
Măi tới một hôm, đă khuya lắm rồi, trời lại nóng, tôi cởi trần nằm lơ mơ dưới nền nhà, hai cái quạt con cóc ra sức quay, chĩa vào hai đầu cơ thể. Đầu tôi mang máng nhức. Ranh giới của sự buồn ngủ và không ngủ được cứ chập chờn ẩn hiện, khiến tôi vật vă. Tôi cảm thấy h́nh như trong óc tôi đang có một cái bọc ǵ nhầy nhụa lắm. Cái bọc ấy đang tiết ra một thứ nước màu xam xám, rồi loang măi, loang măi trên mặt tôi. Tôi đưa tay vuốt mạnh, lập tức thứ nước nhờn ấy chuyển rất nhanh thành màng mỏng, u tối và tù đọng. Tôi không thể vượt qua cái màng mỏng ấy để tiếp cận với chính những ư nghĩ đang quằn quại trong bản thân ḿnh. Câu chuyện hôm qua nghe được về mối t́nh đầu đơn phương của anh Gù, khi anh tâm sự với ông tiến sĩ, càng chạnh ḷng tôi. Tôi luôn mang sẵn trong ḷng cái mặc cảm u tối của một kẻ đă một lần cưới vợ, một lần chia tay. Đă nhiều lúc tôi gồng ḿnh lên, muốn bung ra khỏi bức màn xám của nỗi cô đơn bằng những lời tuyên bố, rằng tôi sẽ chẳng bao giờ lấy vợ, rằng đàn bà vừa là quỷ sứ vừa là thiên thần, nhưng cái phần thiên thần th́ ít mà ma quỷ th́ nhiều. Rằng tự do muôn năm! Tất cả những lời sáo ṃn ấy không che lấp được tâm trạng tôi, nhất là từ khi về cái ngơ Lỗ Thủng này. Tôi đă nhiều lần bị ông tiến sĩ bắt quả tang giữa lúc tôi đang buồn nản và phẫn chí. Ông khuyên giải tôi với nhũng lời cũ mèm, cổ lỗ, nhưng chân t́nh. Theo ông th́ con người ta không nên đ̣i hỏi những ǵ hoàn hảo, rằng sự hoàn hảo bao giờ cũng bóp nghẹt bản năng sáng tạo của giới trí thức. Rằng, trong hoàn cảnh hiện nay, sự hoàn hảo trong mỗi con người phải dùng thước đo của sự chịu đựng và vị tha. Rằng trong mỗi gia đ́nh, tưởng như rất hạnh phúc kia, bên trong nó chứa đựng biết bao nhiêu điều bi kịch. Rằng cái gọi là hạnh phúc gia đ́nh thực ra chỉ là một khái niệm. Tôi biết lời khuyên của ông không phải chỉ dành riêng cho tôi, mà nó c̣n là lời an ủi chính bản thân ḿnh. Bà vợ ông là một người tháo vát đảm đang, tuổi ngoài bốn mươi, nhưng ở bà toát lên cái sức mạnh lộ liễu của đàn bà. Tôi chỉ tới nhà ông vào ngày Tết, và ông cũng chỉ mời tôi đúng vào thời điểm ấy. Gần như đó là một thứ luật định ngầm của nghĩa vụ mà chúng tôi cùng không tránh khỏi. Bà tiếp đón tôi rất niềm nở, hỏi han đủ thứ về đời tư, và cả hai cô con gái mới bước vào tuổi trưởng thành của bà cũng ríu rít quanh mâm cỗ. Cả năm, đó là cái bữa mà tôi được quan tâm, được trở thành nhân vật chính trong bối cảnh sinh hoạt của một gia đ́nh. Ông tiến sĩ lẳng lặng ngồi bên tôi với cái vẻ kiêu hănh đặc biệt, không phải đối với tôi, mà là đối với bà vợ và hai cô con gái xinh đẹp. Ôi gia đ́nh! Hạnh phúc thay cho cuộc sống gia đ́nh! Bởi v́ bên trong của nó là tất cả những ǵ con người có thể phơi bày. Bởi v́ bên trong của nó, người ta không cần đậy điệm. Và bởi v́ những bông hoa trên bàn, lời ca trong đĩa hát, đá trong tủ lạnh, và cả những lời ca trên những đôi môi tươi thắm của các cô các bà, cùng những món ăn cầu kỳ đều chỉ là thực phẩm. Sự chăm sóc thái quá trong những dịp tiệc tùng trước khách khứa, bạn bè cũng là thực phẩm, thứ thực phẩm chắt chiu, hiếm hoi chỉ dành vào dịp ấy. Ông tiến sĩ đă có lần thốt lên rằng bữa ăn ngon nhất trong năm, yên lành nhất trong năm của ông, chính là cái bữa mùng hai tết có tôi ở đây!
T́nh bạn, cái cao quư nhất của t́nh bạn là sự cảm thông, hăy đừng khuyên răn nhau, hăy để cho nhau yên, và nếu có được th́ tốt nhất, hăy lặng lẽ rút lui khỏi những ham muốn giúp đỡ, cải thiện trực tiếp!
Tôi không thể hiểu được, v́ sao ông lại có thể sống trong một gia đ́nh, mà vợ ông chỉ là vợ trên danh nghĩa. C̣n sự thực th́ lại khác. Cái vết ṛ rỉ trong tâm tưởng ông đă tự nó bục ra ngày càng to, từ khi ông gặp người bạn tâm đắc của ḿnh, đó là anh Gù. Chưa bao giờ ông nói với tôi, nhưng mà anh Gù th́ ông lại nói. Và tôi biết được điều đó cũng chính vào cái đêm hai người ngồi bên nhau rủ rỉ tâm sự.
Ông rất yếu về "cái khoản ấy"!
Ông không có con.
Tôi chợt giật ḿnh buông bút và đọc lại những trang vừa viết. Tôi lấy cái quyền ǵ mà tự dưng đem kể cái chuyện lẽ ra không nên kể chút nào, đối với hoàn cảnh của những người bạn mà tôi hằng yêu mến. C̣n tôi? Sao tôi lại có thể dấu biệt cái vết ṛ rỉ bấy nay âm thầm trong cơi ḷng ḿnh. Thực ra anh có thể kể, nếu anh không tự cho ḿnh là người có quyền phán quyết mọi chuyện, th́ cái vết ṛ rỉ ấy ít ra cũng vơi bớt cho ta nỗi buồn. Bởi v́, con người ta không thể chạy trốn bản thân ḿnh. Và nếu như càng t́m cách chạy trốn, th́ cuộc đời sẽ vây bủa ta, đẩy ta tới đoạn đầu đài của sự thực.
Chính tôi đă bị đẩy lên đoạn đầu đài ấy.
Thời gian gần đây tôi ít về nhà. Tôi rất sợ những buổi chiều, khoảng từ bốn giờ rưỡi tới chín giờ tối, đối với tôi thật khủng khiếp. Chiều hôm tôi lẩn thẩn đạp xe khắp các phố đông người, chui vào các cửa hàng bách hóa, tôi muốn quần cho cái thể xác của tôi mệt lả, để đến khi đặt lưng xuống là có thể ngủ được. Nhưng tôi đă lầm. Tôi bị mất ngủ không phải v́ thể xác. Thể xác chẳng qua chỉ là cái vỏ bọc vật chất không hơn không kém. Nó là con người khi biết tuân theo sự chi phối của trí năo. Có hôm tôi t́m bạn đánh cờ. Tôi có thể chơi cờ suốt ngày đêm, nhưng bạn cờ của tôi không ai bỏ công ra chiều tôi. Các con cờ luôn luôn nhảy nhót trong ư nghĩ sau những cuộc ngồi lỳ giết thời gian ấy. Tôi t́m sách đọc. Nhưng chỉ đọc được một lúc, các con cờ và h́nh ảnh người vợ cũ cứ xen kẽ nhau hiện lên, và tôi không c̣n biết tôi đang đọc ǵ. Có phải tôi bị tâm thần không? Không! Tôi rất tỉnh táo, ngay cả khi các quân cờ lâm vào thế bí. Ngay cả khi đạp xe trên đường mà không biết cái đích ḿnh phải đi đâu về đâu. Ngay cả khi đang đọc sách, những ư nghĩ cứ xuyên qua, tách rời các con chữ. Tôi nh́n thấy quân xe của tôi đang d́u quân tốt sang sông, rồi bỗng dưng đôi mă giao chân của đối phương chớp nhoáng nhào xuống, khiến ông tướng của tôi phải chệch sang bên. Và thế là cả xe và tốt đều mắc bẫy. Tôi cố gắng lập lại trật tự cho thế cờ. Khuôn mặt cô ấy lại hiện lên nh́n tôi giận dữ. Cái hôn của cô Hạnh khiến anh Gù ngạt thở cùng với cái hôn của cô ta với tay Bí thư chi bộ, đang d́u dắt cô ta vào Đảng! Họ hôn nhau ở dưới bếp trong khi tôi đang sửa cái pê đan xe đạp cho cô ta trước hiên nhà. Cô Hạnh không coi hôn là biểu hiện của t́nh yêu. Anh Gù coi cái hôn là tất cả những ǵ tuyệt diệu nhất mà con người sáng tạo ra. Ôi, những cái hôn. Có những cái hôn làm nên vẻ đẹp không ǵ sánh được của bản tính con người. Lại có những cái hôn xé nát tất cả. Anh Gù vô t́nh kể chuyện ấy với ông tiến sĩ và tôi cũng vô t́nh nghe được. Tôi biết anh đang buồn, nhưng là cái buồn đầy hạnh phúc. C̣n tôi, tôi như bị một cái roi bất ngờ quật vào mặt. Cô ấy đă khóc khi tôi nói rằng tôi đă nh́n thấy họ hôn nhau. Chúng tôi cùng kư vào đơn ly dị một cách miễn cưỡng, nhưng lại rất quả quyết. Tôi xách va ly ra khỏi căn nhà mới được phân với một tâm trạng trống không. Tôi vừa ngồi lên xích lô th́ cô ấy chặn lại: "Anh quay về tôi cần nói một câu thôi." - "Thế th́ nói đi, việc ǵ phải quay về?". Cô ấy đưa cho ông già xích lô tờ năm trăm và bảo ông thông cảm đi t́m khách khác. Tôi lẳng lặng xách va ly vào nhà. "Tôi yêu cầu anh ở lại nhà khoảng một tháng nữa!", cô ta nói lạnh lùng. "Để làm ǵ?" - "Tôi không muốn chuyện này vỡ lở...". Tôi biết cô ta không muốn chuyện ly hôn diễn ra trước ngày xét kết nạp. Và tôi đồng ư. Nhưng bữa cơm chỉ có tiếng khua bát đũa và tiếng nhai, những buổi tối xem truyền h́nh không có lời b́nh và những đêm dài hai cái xác nằm bên nhau diễn ra không phải một tháng, mà là hai. Cái tháng thứ hai tŕ hoăn ấy là v́ cô ta đang làm thủ tục đi nghiên cứu sinh. Và tôi cũng đồng ư. Thực ra cuộc ly hôn của chúng tôi không phải chỉ v́ cái hôn vội vàng của họ. Nó chỉ là cái cớ để cả hai tự giải phóng. Nhiều lúc nghĩ lại, tôi cứ có cảm giác như màn kịch ấy chính cô ta là đạo diễn. Cô ta muốn chấm dứt cuộc hôn nhân nhạt nhẽo bằng cái hôn, và điểm "tháo nút" là ngày giấy báo gọi cô đi học. Tất cả đều suôn sẻ và gọn gàng. Cô ta được vào Đảng. Cô ta được đi học và mọi thủ tục ở ṭa án, cô ta lo. Tôi chỉ việc nhận quyết định. Thêm nữa, tôi sững sờ khi cô ấy trao cho tôi năm chỉ vàng: "Tôi đă bán nhà, đây là phần của anh." - "Tôi đă đồng ư để nhà cho cô kia mà." - "Anh cũng cần phải sống" cô ấy nói.
Tôi không hiểu v́ sao lúc ấy tôi lại cầm. Con người ta có lúc hành động mà không tự biết ḿnh đang làm ǵ. Cái nhà có được, chính là do công lao chạy chọt của cô ta. Tuy nhiên, nếu không có cuộc hôn nhân th́ cũng chẳng bao giờ có nhà cả. Và tôi yên tâm với lập luận ấy. Tôi cứ tưởng cô ấy sẽ nhanh quên tôi. Nhưng sau khi đă tới Xôphia, cô có gửi cho tôi một lá thư ngắn. Thực t́nh là tôi có bị bất ngờ. Tôi không muốn đọc. Tôi đă ṿ lá thư ấy ném vào sọt rác, nhưng cuối cùng vẫn không cưỡng được trí ṭ ṃ, và tôi lượm lên, đọc: "Anh B́nh! Tôi không hiểu v́ sao hồi ấy chúng la lại lấy nhau. Càng ngày tôi càng cảm thấy h́nh như có một lực lượng thần bí sắp xếp cho từng số phận con người. Cũng may là chúng ta sớm tỉnh táo nên không vội có con. Và cuộc chia tay cũng không đến nỗi thiếu văn hóa. Tôi biết anh là người rất tốt. Và tôi cũng tin, anh không nghĩ xấu về tôi. Những người tốt không phải v́ thế mà sống được với nhau. Tôi tin rằng anh sẽ gặp được người bạn đời xứng đáng. Không hiểu anh có buồn không. C̣n tôi, tôi chả thấy lúc nào được vui cả. Chán lắm. Nếu anh có khó khăn ǵ (về vật chất) cứ viết thư cho tôi, tôi có thể giúp đỡ. Dù sao tôi cũng có lỗi nhiều hơn và tôi rất biết ơn anh. Chúc may mắn. Chào anh."
Tôi nằm dài thượt trên giường suy nghĩ về cô ấy. Có lẽ từ ngày lấy nhau đến giờ, đây là lần đầu tiên tôi b́nh tĩnh nh́n nhận lại cuộc hôn nhân vội vă của ḿnh. Tôi được ṭa báo phân công tới Viện khoa học, viết bài về cô, một phó tiến sĩ trẻ nhất của ngành, lại là nữ. Chúng tôi gặp nhau ở văn pḥng viện và sau đó là tiệm cà phê "Cây Cọ". Trong những cuộc tiếp xúc, cô nói là chính. Tôi cố gắng tập trung tư tưởng lắng nghe, ghi nhận về công tŕnh cô làm chủ nhiệm. Đây là một cô gái thông minh nhất mà tôi được gặp, hồi ấy tôi nghĩ thế. Cô cầm cái th́a cà phê, gơ nhịp cho câu chuyện của ḿnh. Đôi mắt kính cận to trên khuôn mặt hơi dài nhưng rất sáng và linh hoạt. Cô không cố t́nh làm dáng cho cái vẻ trí thức của ḿnh. Tôi có cảm giác, mọi động tác và lời nói của cô đều rất tự nhiên và thoải mái. Cô nói tiếng Anh, tiếng Pháp và tiếng Nga khi buộc phải nói tới trong các chi tiết của công tŕnh. Và tôi cảm thấy ḿnh nhỏ bé trước con người này. Cô kém tôi một tuổi, nhưng hiểu biết th́ không biết gấp tôi đến mấy lần. Lần đầu tiên trong nghề làm báo, tôi chăm chỉ đi "lấy tài liệu" nhất, nhưng cũng là lần đầu tiên tôi không viết được bài. Tôi bị choáng ngợp trước đối tượng và tôi không xác minh được sự choáng ngợp ấy là v́ tôi quá coi trọng bài báo hay coi trọng bản thân công tŕnh mà người làm ra nó quá thông minh sắc sảo. Thực ra tôi có viết, nhưng không đưa in. Tôi đưa cho cô đọc và cô nhận xét: "Anh không phải là nhà báo". Cô không hề có ư hạ thấp tôi, ngay cả khi tôi ch́a cho cô xem cái thẻ phóng viên của ḿnh. Cô cười và giải thích cho tôi rằng, theo quan niệm của cô, mảnh bằng và cái thẻ không có ư nghĩa ǵ trong việc đánh giá tài năng và nhân cách. Tôi im lặng. Cô khẽ khàng đặt bàn tay nhỏ nhắn của ḿnh vào bàn tay tôi và nói: "Anh đă chọn sai nghề. Chỉ cần đọc một đoạn trong bài của anh, người ta có thể tin rằng, nếu anh đi sâu t́m hiểu vào văn học nghệ thuật, có thể anh sẽ trở thành nhà văn không đến nỗi tồi". Tôi cảm thấy như ḿnh được nâng lên và tôi bối rối thực sự. Sau này tôi mới nhận ra, cô nói như vậy cốt chữa lại câu nhận xét quá đáng. Chúng tôi yêu nhau từ cái hôm hai bàn tay đặt vào nhau ấy, và hôn lễ cũng được tổ chức nhẹ nhàng. Ngay từ cái đêm gọi là tân hôn, câu đầu tiên cô đă đề nghị, chúng ta là trí thức, việc sinh đẻ không thể "vô nguyên tắc được". Tôi đồng ư. Thế là tôi có vợ. Dần dà tôi nhận ra cô ấy chưa hề được chuẩn bị để làm vợ bao giờ. Và chúng tôi làm bất cứ việc ǵ cũng phải thỏa thuận với nhau trước. Đề đảm bảo cho công tŕnh của cô không bị cản trở, tôi nhận công việc đi chợ và cơm nước, thậm chí cả giặt giũ. Cũng phải nói thêm rằng, cô là con út của một gia đ́nh trí thức có tên tuổi. Và hiện nay cô là niềm hy vọng thiêng liêng của cả nhà. Tôi không thể làm nội trợ cho cô ở trong căn pḥng của ngôi biệt thự xinh đẹp ấy, mặc dù cả nhà đều rất quư tôi. Cô nhận ra điều đó và nói rằng nay mai chúng tôi sẽ được phân một căn hộ riêng ở khu nhà sắp xây xong của bộ. Cái ngày nhận nhà mới đến với tôi nhanh ngoài sức tưởng tượng. Công việc của cô ngày càng bận và cô ít khi ở nhà. Giá như có phép màu nào biến tôi thành đàn bà và cô thành đàn ông th́ chúng tôi sung sướng biết bao! Nhưng hôn nhân và gia đ́nh không làm được việc ấy. Nó chỉ tạo nên điều kiện để mỗi người tự biểu hiện khả năng giới tính của ḿnh. Tôi không cổ hủ tới mức coi công việc nội trợ là chỉ có đàn bà mới làm được, nhưng tôi cũng không mới mẻ tới mức, tự biến ḿnh thành ra người nội trợ. Chúng tôi không đủ sức thuê người giúp việc, bởi lương chúng tôi c̣n không đủ trang trải cho hai người. Chúng tôi sống được là nhờ sự trợ giúp của gia đ́nh cô. Thực ra vợ tôi không phải là người không biết điều. Đôi khi cô cũng giành thời gian chăm sóc tôi vào những ngày lễ hiếm hoi hoặc chủ nhật. Cô kể cho tôi về tiến tŕnh công việc và đôi lúc cô nói đùa với tôi về cái thẻ Đảng. Rằng nếu cô cũng có cái thẻ ấy, hẳn công việc của cô không bị cản trở. Rằng nếu như anh có thể cho em cái thẻ của anh, th́ đỡ mệt biết bao!
Và cuối cùng vợ tôi cũng vào Đảng...
Giờ đây chúng tôi đă trở thành ra hai ngả. Tôi biết cô ấy sẽ thành công trong công tác. Cô sẽ bảo vệ luận án tiến sĩ ngay trên công tŕnh của ḿnh. Cô sẽ tới cái đích mà cô mong muốn. Không biết rồi đây cô có c̣n đặt ra cho ḿnh một cái đích khác, cao hơn nữa hay không...
Cuộc ly hôn của chúng tôi có gây nên chút ít dư luận v́ nó diễn ra nhanh chóng và bất ngờ. Chúng tôi c̣n tới quán "Cây Cọ" lần cuối, tuy cả hai đều chỉ ngồi nghe nhạc, tịnh không ai nói câu nào: Đó là lần uống cà phê kỳ lạ nhất đời tôi. Nó vừa rất thật, lại cũng mang theo trong đó sự giả dối.
Thế rồi một hôm t́nh cờ tôi tới quán anh Gù. Tôi không nhớ hôm ấy tôi đi đâu về và cũng không nhớ tôi ngồi tựa gốc bàng để làm ǵ. Tôi có nhu cầu ngồi và ngắm nh́n người ta qua lại. Tôi sững sờ nhận ra người chủ quán đẹp là thế mà lại phải di chuyển trên cái ghế. Tôi tự cho phép ḿnh ngồi lâu hơn và từ đó, ngày nào ít nhất tôi cũng tới quán anh một lần. Tôi vốn không phải người ṭ ṃ muốn biết chuyện mua bán, đổi chác của đám khách lam lũ của anh Gù. Nhưng có một lần, tôi thấy anh Gù tỏ ra nóng tính khác thường với một tay khách đi xe máy. H́nh như họ không thỏa thuận với nhau được về một món hàng nào đó. Người khách cưỡi lên xe "hẹn khi khác" và anh Gù văng ngay một câu rất tục. Tôi quay lại anh Gù x̣e bàn tay có vẻ giận dữ, nói: "Có ba chỉ mà đ̣i mua nhà. Cút mẹ nó đi cho rảnh!". Tôi hỏi anh: "Thế độ bao nhiêu th́ mua được căn pḥng nho nhỏ, xuềnh xoàng, anh?" - "Có một căn pḥng chín mét, người ta đ̣i năm chỉ lại c̣n c̣ kè, chê không có chỗ để xe.", anh Gù vẫn nói về tay khách. "Tiền ít mà đ̣i nhà rộng, ngu bỏ mẹ."
Nghe anh Gù nói thế, tự dưng trong óc tôi lóe lên một ư định mà từ trước tới nay tôi không dám nghĩ đến. Đó là mua một căn pḥng. Cuộc sống của tôi có thể sẽ xoay chuyển nếu đây là dịp may hiếm có. Tôi hỏi anh Gù: "Căn pḥng ấy ở phố nào, anh?" - "Kia ḱa", anh chỉ cho tôi và tôi lặng lẽ tới đó ngắm nghía. Chính v́ cái sự thoi loi của căn pḥng ấy mà nhiều người không ưa. C̣n tôi, tôi lại thích. Nó không dính vào tường nhà ai, tôi có thể ngăn cái cạnh tiếp xúc phía sau ngôi nhà của dăy khác, thành ra cái bếp. Được! Thế này là hợp với tôi rồi. Tôi quay lại hỏi thêm về chủ của căn pḥng, anh Gù bảo đó là của một ông già mới chết, nhưng chết ở bệnh viện. Nhà ông ta có căn mười tám mét và căn pḥng chín mét ấy. Thằng con lớn của ông ta chuyên đánh quả chợ Giời, mới phất nên bán cái pḥng chín mét gửi tiết kiệm cho thằng út bị tậi có tiền ăn hàng tháng.
Tôi tŕnh bày hoàn cảnh và ch́a cái thẻ nhà báo. Anh Gù nh́n tôi rồi nói rất nhanh: "Nhà báo ở đây thế nào được, ồn bỏ mẹ." - "Được", tôi nói: "Vấn đề là liệu có vui vẻ an toàn không?". Anh Gù cười: "Người ta ăn thịt ông à?" - "Nghe nói xóm này dữ lắm", tôi nói. "Dữ với người dữ", anh Gù cười. "Nếu chú mua, anh lấy danh dự bảo lănh cho".
Tôi bắt tay anh và hứa ngày mai sẽ "làm việc". Thấy anh Gù nhăn trán tôi đứng dậy, nói: "Nếu có thể được, ngay bây giờ".Anh Gù nh́n tôi: "Máu thế?" - "Máu!" "Máu th́ về lấy đỏ đi, rồi lại đây làm việc."
Tôi vội vă đạp xe về cơ quan, lấy năm chỉ vàng rồi lại hộc tốc đạp xe tới quán anh Gù. Tôi thấy có ba thanh niên mặt rất dữ ngồi uống rượu suông, đă chột dạ. Anh Gù vẫy lại khi thấy tôi có vẻ nghi ngại: "Chiến hữu nhà báo, lại đây!" Tôi trấn tĩnh đưa xe vào gốc bàng rồi ngồi xuống cạnh anh. Anh giới thiệu tôi với ba người khách, rồi nói: "Chú có thể tự lo các thủ tục được không?". "Gồm những khoản ǵ, anh?" - "Hộ khẩu chẳng hạn". Tôi lưỡng lự. Anh Gù hỏi: "Hộ khẩu chú ở đâu?" - "ở cơ quan.". "Thôi được, hai bên làm giấy tờ mua bán đi, rồi mai tôi cho quân lên quận đóng dấu."
Chính sự thật thà, cả tin và dứt khoát của tôi đă chiếm được t́nh cảm của anh Gù. Tôi chỉ việc đưa cho anh năm chỉ vàng và sau đó là đến ở.
Măi tới sau này thân nhau rồi, anh Gù mới cho tôi biết, thực ra căn pḥng người ta bán bốn chỉ rưỡi. Anh nhận công chỉ trỏ nửa chỉ. Nhưng v́ thấy tôi thật thà nên nửa chỉ ấy, anh chi cho đàn em lo giấy tờ, thủ tục.
Tôi cũng không biết v́ sao lúc ấy tôi lại lao vào việc mua bán một cách mù mịt như vậy. Té ra sự mù mịt không phải lúc nào cũng dẫn người ta đến chỗ đen tối.
Và thế là tôi trở thành thành viên của cộng đồng ngơ Lỗ Thủng, dưới sự chỉ huy của bà C̣ng và núp dưới bóng bảo lănh thân thiện của Gù.
Tôi cho rằng tôi gặp may.
Khúc bốn
Câu chuyện của anh Gù và cô Hạnh được diễn ra kín đáo, không phải chỉ đám dân trong ngơ, mà ngay cả đối với tôi. Nếu như không có ông tiến sĩ, hẳn tôi cứ nh́n anh như người dị tật. Ông tiến sĩ chính là duyên cớ ṛ rỉ bên trong tâm hồn anh Gù bục ra. Sự "bục ra" trào dâng trong cái giọng đầy phấn khích của anh. Nó được tiếp nhận cũng bởi người nghe nó với t́nh cảm chân thành, chứa đựng cảm hứng sâu sắc. Anh Gù cầm chén rượu, nâng lên ngang mặt, ngước nh́n vầng trăng, tựa như người sắp được bay lên cơi tiên bồng. C̣n ông tiến sĩ th́ bỗng nhiên hất ngược mớ tóc xơa trước trán, cũng cầm ly rượu, cũng nâng lên phụ họa người bạn tri ki của ḿnh. Tôi ngồi tựa lưng vào gốc bàng, gác chân lên chiếc ghế đẩu, lơ mơ h́nh dung thấy bóng cô Hạnh đang từ từ cúi xuống rồi đột nhiên riết chặt lấy cổ anh Gù. Anh Gù cảm thấy ḿnh bỗng dưng bị tan ra, không c̣n là ḿnh nữa. Anh biết rằng Hạnh không thể lấy anh. Nhưng lấy nhau không phải là biểu hiện của t́nh yêu. T́nh yêu là cái ǵ đấy cao sang hơn nhiều. Ông tiến sĩ thỉnh thoảng xen vào câu chuyện bằng những ư niệm đầy triết lư nhưng mơ mộng và cực đoan. Rằng con người không chỉ sống được bằng niềm vui mà chính v́ những nỗi buồn. Nỗi buồn càng sâu xa, tâm hồn con người càng được nâng lên, và vẻ đẹp của nó tạo nên cái chất người đích thực. Rằng chỉ có con người mới được thượng đế ban cho cái quư giá nhất, sang trọng nhất, đó là nỗi buồn. Ông ca ngợi nỗi buồn do t́nh yêu tạo nên và ông định nghĩa t́nh yêu đích thực, hạnh phúc đích thực lại chính là nỗi buồn của thất bại chứ không phải sự thành công viên măn. Ông nói thêm rằng, sự thành công viên măn khi đă đạt tới độ cao nhất, nó tạo nên một vực thẳm khôn cùng và tạo hóa khi ấy lại ch́a bàn tay tàn nhẫn nhưng độ lượng ra, đẩy thêm một lực siêu phàm vào cái thành công ấy, khiến con người ngă nhoài xuống hố thẳm. Chỉ tới khi nằm gọn trong tay tạo hoá con người mới lại hiện ra đúng với bản tính Người của ḿnh. Đó là nỗi buồn...
Tôi có cảm giác hai nhà triết học của tôi đang sống một cơi thoát tục và họ đang làm chủ cái cơi mênh mang với những vẻ đẹp huyền bí mà họ tạo ra. Đă khuya lắm rồi. Trăng trên tán bàng không c̣n bị tiếng động và bụi bậm của dương gian làm vẩn đục. Không biết đêm nay là đêm thứ bao nhiêu, tôi ngồi tựa gốc bàng, khoanh tay trước ngực lắng nghe bản xô nát âm thầm dạo trên cái nền mong manh biến ảo của t́nh yêu. Hai giọng ca trầm đục thay nhau xướng lên những giai điệu hồn nhiên và bi thiết. Sự có mặt của tôi không gây cản trở cho cảm hứng của họ. Lắm khi tôi cứ lẩn thẩn nghĩ, giá như anh Gù có đôi chân khoẻ mạnh như những người b́nh thường khác, th́ anh sẽ thế nào. Câu hỏi ngớ ngẩn ấy ám ảnh tôi. Nó như một lỗ thủng hun hút ngày càng xói sâu trong trí năo. Câu chuyện vừa kể của anh Gù vô t́nh đă giải cho tôi câu hỏi ấy. Chính anh đă thốt lên rằng, nếu anh không bị tàn tật, th́ chắc chắn Hạnh sẽ chẳng đoái hoài tới anh làm ǵ. Cũng giống như thằng Cường, thằng Mỹ, thằng Minh hói trong ngơ. Hạnh là người ham việc, thích giúp người khác, nhưng không phải ai cô cũng sẵn sàng cả. Cô cần sự vui vẻ và biết điều. Cái ngày mới lập quán của anh, Hạnh bỏ ra cả tuần lễ mua bán các thứ, hướng dẫn anh pha trà, hướng dẫn bà Hượu nhóm ḷ nấu nước và hết thảy mọi việc. Cô làm một cách vô tư nhưng vẫn giữ cái khoảng cách thân thiết của người lối ngơ, không sàm sỡ nhưng cũng không quá lạnh nhạt. Cô tính toán vốn lăi, chi thu sít sao và ṣng phẳng. Theo cô, tháng đầu cố gắng giữ ḥa, hoặc có lăi cũng không đáng kể. Vấn đề là lôi được khách và giữ được một lượng khách quen đáng kể. Cô bắt mối nguồn chè ngon, thuốc thật và kẹo lạc, kẹo vừng với giá vừa phải. Cô dẫn khách về và tuyên truyền khả năng kể chuyện kỳ lạ của anh Gù. Thật khó có thể h́nh dung được, chỉ nửa tháng sau, cuộc kinh doanh chè thuốc của anh đă đạt kết quả, theo Hạnh là "hết!". Anh Gù làm theo yêu cầu của Hạnh, vừa bán hàng vừa kể chuyện Thủy Hử, Tam Quốc và nhất là các thiên liệt truyện trong sử kư Tư Mă Thiên. Nhiều người khách ra tay giúp đỡ anh Gù những việc như xách nước từ ngoài xe đẩy của thằng Nghẽo vào thùng phuy, hoặc nắm than, bổ củi.
Khi công việc đă vào nền nếp, ở trong ngơ, bà C̣ng cũng không lui tới với cái vẻ uy quyền và nhắc nhở nữa, anh Gù tự cho phép ḿnh mở tiệc chiêu đăi người sáng lập quán. Bà Hượu lại làm một mâm cỗ thịnh soạn, đặt lên bàn thờ. Hạnh nhận lời mời tự nhiên b́nh thản. Thực ra mới đầu anh hoàn toàn không có ư ǵ, nhưng đến giờ hẹn rồi mà sao Hạnh vẫn chưa sang. Anh bảo mẹ sang t́m. Nhà Hạnh khóa cửa. Trời mưa lâm thâm, rét ngọt. Hai mẹ con ngồi chờ Hạnh, nhưng măi không thấy cô về. Anh bảo mẹ ăn cơm trước rồi đi ngủ.
Anh xích ghế ra cửa ngồi ngóng chờ. Sự ngóng chờ tạo nên ư nghĩ căng thẳng. Anh cảm thấy đau đớn khi h́nh dung Hạnh đang vui với đám người xa lạ. Tại sao Hạnh tháo vát là thế, giỏi giang là thế mà không tự kiếm được cho ḿnh một việc làm thích hợp? Tại sao Hạnh không sợ những tai tiếng của dư luận? Cái toán khách hôm nọ Hạnh dẫn về mang theo bia lon, rượu Tây, thịt quay ngồi nhậu để "khuếch trương" cho quán của anh, có phải tay đeo kính mặt nhăn nhở đầy thỏa măn ấy là "bồ" của Hạnh? Và cả đám đàn em của hắn nữa, lúc nào cũng "chị chị, em em", đối với Hạnh là thế nào? Tóm lại, cuộc sống phóng túng của Hạnh làm sao anh hiểu nổi. Mà hiểu làm ǵ? Hiểu thế nào được ḷng người! Tối nay Hạnh mà về, nhất định anh sẽ nói với cô, với tư cách của một người anh. Anh tự biết ḿnh không thể với tới cô, cũng như không thể làm cho đôi chân của anh lành lặn được. Nhưng anh cứ nói. Nhất định anh sẽ nói. Cũng may là anh sớm tỉnh táo, sớm tự kiềm chế những t́nh cảm ngấm ngầm, để cái tháng lập quán vừa qua, Hạnh không có điều ǵ phật ư. Đă có lúc, sau khi tính toán lời lăi, anh định cầm một ít tiền đưa cho cô, gọi là tỏ ḷng biết ơn. Nhưng rồi anh không đủ can đảm làm việc ấy. Anh thừa biết, nếu có đưa Hạnh cũng không nhận, thậm chí Hạnh sẽ phản ứng ngay. Hay anh mua cái ǵ đó tặng Hạnh cho có ư nghĩa? ư nghĩ tặng quà bỗng dâng lên. Lẽ ra anh sớm nghĩ được điều ấy! Nhưng tặng cái ǵ? Đó là một câu hỏi thông minh nhưng quá muộn màng!
Anh hậm hụi xích ghế quay vào. Mâm cỗ trên chiếu đậy lồng bàn thật lạnh lẽo. Anh cầm chai rượu, rót một chén. Anh uống chờ Hạnh. Nếu như tối nay Hạnh không về th́ anh cũng chẳng thiết ăn ǵ. Giá như Hạnh yêu anh, lấy anh làm chồng, th́ cuộc đời anh không có ǵ phải ân hận. Nhưng điều ấy làm sao có thể diễn ra. Anh tự biết anh thế nào và càng biết, Hạnh không phải tự dưng bỏ cả đời hiến dâng cho kẻ tàn tật như anh! Không bao giờ! Hạnh đẹp gái nhất trong số những cô gái ít ỏi trong ngơ Lỗ Thủng này. Hạnh sống một ḿnh, tự lập từ ngày mười lăm tuổi, nhưng chưa khi nào thấy cô sống lam lũ, khổ sở. Tiền đối với Hạnh không là con vi trùng ǵ! Mỗi lần bà C̣ng hô hào dân ngơ đóng góp công quỹ, Hạnh thường đóng gấp đôi, gấp ba các nhà khác. Ngày tết Hạnh mừng tuổi trẻ con những đồng tiền mới, cũng nhiều gấp năm mười lần kẻ khác. Hạnh làm ǵ mà lắm tiền thế? Lắm tiền mà trong nhà chẳng chịu sắm sửa ǵ? Rất ít khi thấy Hạnh nấu ăn ở nhà, trừ hôm có khách. Thậm chí có khách Hạnh cũng dẫn ra quán. Hạnh khoe với anh dạo này Hạnh làm hợp đồng ở công ty du lịch. Rằng cô đang học tiếng Anh. Rằng cô thường phải đi nhảy với khách Tây. Tóm lại là công việc của cô sang lắm, nhiều tiền lắm! Hạnh c̣n bảo ít nữa Hạnh sẽ mua nhà, hoặc nếu có thể, cô đập căn pḥng của cô, xây lại đàng hoàng hơn, to đẹp hơn!. Cái tính sởi lởi, thích khoe mẽ của Hạnh thật dễ gần. Dân lối ngơ nhiều người ghét Hạnh v́ cô hay ngông ngáo khoe khoang. Nhưng cứ có đám ma, đám cưới là Hạnh trở nên người được trọng vọng. Cô rất nhanh trở thành chỉ huy, miệng năm, tay mười, cả bà C̣ng cũng phải lui ra cho cô chỉ đạo. Và những ngày ấy, dân trong ngơ không ai không nh́n Hạnh bằng con mắt khác. Hạnh trở nên người con, người cháu, người chị, người em gần gũi của mọi nhà...
Anh âm thầm rót thêm một chén nữa.
Anh uống một hơi hết chén rượu rồi hậm hụi xích ghế quay ra cửa. Muộn rồi c̣n ǵ? Sao Hạnh vẫn chưa về? Đă nhận lời sang mà sao vô t́nh thế? Hạnh có biết giờ này anh vẫn c̣n đang ngồi bên cánh cửa, he hé ngóng chờ cô? Hay lại quên bẵng ngay sau khi nhận lời? Hạnh th́ thiết ǵ ăn uống ở nhà anh? Nhưng đă không thiết th́ c̣n nhận lời làm ǵ? Hạnh có quyền ǵ mà cư xử với anh quá đáng thế?
Bỗng có tiếng chân chạy huỳnh huỵch vội vă và quyết liệt, hướng ra phía Lỗ Thủng. Anh Gù mở cửa hẳn. Có tiếng hô hoán, chửi bới ngậu xị. Rồi lại tiếng chân chạy rầm rập. Cửa các nhà cùng lúc mở. Người ta chưa rơ chuyện ǵ, nhưng ai cũng có vũ khí trong tay. Sự cảnh giác ấy vô ích khi người ta nhận ra cuộc ẩu đả không phải của ai xa lạ, mà là cha con, vợ chồng lăo Hợi quần nhau. Ngày nào nhà ấy chả có vài cuộc căi lộn. Căi lộn, đấm đá, chửi bới trong nhà với nhau chán, khuya khoắt thế này lôi nhau ra gào thét, thối bỏ mẹ! Thế rồi người nào chui vào nhà nấy, chỉ c̣n lại ḿnh anh Gù với đám choai choai ṭ ṃ là vẫn theo dơi. Mụ Hợi hu hu khóc, vừa khóc vừa chửi "quân khốn lạn, đồ loạn luân!"
Th́ ra thằng Minh hói lợi dụng lúc vợ đi làm ca đêm, lôi gái công viên về nhà. Nhưng khốn cho thằng ngố ấy, vợ nó về bất ngờ bắt được. Thế là bù lu bù loa. Mụ Hợi bênh con giai, lăo Hợi bênh con dâu, thế là to chuyện. Thằng con ôm ông bố quẳng đánh phịch xuống vũng nước, lóp ngóp măi lăo Hợi mới ṃ lên được, trong khi vợ thằng Minh túm tóc con bé kia hành hạ. Thằng Minh đánh vợ giải vây cho gái công viên, nhưng lăo Hợi đă kịp xông lên, cầm dao đuổi theo. Thằng Minh tưởng vợ ḿnh bị mấy "chưởng" rồi, không dám đánh ghen nữa, ai dè nó tát cho thằng Minh một cái, đổ máu mũi. Mụ Hợi xông vào đánh con dâu, nhưng chị kia kịp chạy ra phía lỗ thủng đuổi theo t́nh địch. Giá đừng đuổi theo người ta th́ không việc ǵ, đằng này mụ Hợi hăng máu vừa chửi vừa đuổi, bị con dâu quay lại túm tóc, quật ngă...
Mấy thằng choai choai tường thuật lại cho anh nghe, cứ như chúng vừa xem phim chưởng về. Anh đang chán nản, không thiết để ư, định xích ghế quay vào nhà th́ có một chiếc "cúp" từ phía cuối dăy ào tới, đỗ kít ngay sát gốc bàng. Hạnh nhảy xuống và chiếc xe máy lại vọt đi không kịp nh́n rơ mặt người. Anh Gù cảm thấy nơi cổ có cục ǵ chặn ngang. Lũ choai choai lại chạy theo đám căi lộn. Ngoài ấy tiếng khóc, tiếng chửi c̣n rôm rả lắm. Hạnh ôm một bọc quà lách vào nhà anh tự nhiên. Cô bỏ ra một chai rượu Tây, rồi thịt quay, gị chả. Anh Gù lịch kịch chuyển người trên ghế, không nói ǵ.
Tiếng la ó, chửi bới bên ngoài nghe chừng càng quyết liệt hơn, nhưng đă chuyển về đúng căn nhà lăo Hợi. Hạnh cởi áo ngoài, ngồi xuống chiếu, hỏi anh Gù.
- Chuyện ǵ mà ầm ĩ thế anh?
- Đánh ghen!
- Anh giận em à?
Gù nh́n Hạnh, nói run rẩy:
- Giận ǵ...
Bỗng có tiếng la hét thất thanh sát ngay cửa. Hạnh nhào ra, cô vợ thằng Minh nằm sơng sượt dưới gốc bàng, chân tay giăy đành đạch, miệng chửi rủa, khóc lóc. Hạnh nâng chị ta dậy, d́u về nhà. Mụ Hợi lại xông vào đ̣i "xé xác con đĩ", lăo Hợi xông lên chửi vợ như đàn bà.
Bà C̣ng tới.
Bà đứng ngoài đe gọi công an giải quyết. Sự đe dọa của bà không có kết quả. Cuộc chửi bới càng dữ dội. Anh Gù ức quá. Không biết anh ức v́ cuộc căi lộn đă hút Hạnh vào đó hay v́ anh đă uống rượu vào rồi. Anh cầm con dao phay xích ra cửa. Có hai thằng choai choai đang tranh nhau kể cho nhau nghe chuyện lăo Hợi bị vợ túm đánh kêu rống lên. Anh bảo hai thằng choai choai khiêng anh, đặt vào giữa nhà lăo Hợi, để anh dẹp loạn.
Lúc ấy dân trong ngơ đă thức dậy. Họ đứng ṿng trong ṿng ngoài xem cuộc ẩu đả không phân thắng bại của nhà lăo Hợi. Bỗng họ đứng dạt ra khi thấy hai chú nhóc khiêng anh Gù tới. Cả nhà lăo Hợi không rơ chuyện ǵ, cùng lúc im thít. Người ta khiêng chiếc bàn to ra giữa nhà, đặt anh Gù và chai rượu lên.
- Ô hô! Kể chuyện Tam Quốc đi!
- Ông Khổng Minh hiện về đấy! Đếch phải rượu đâu, xăng đấy!
Thế là người ta xô nhau dăn ra. Gù cầm chai rượu huơ huơ lên, chửi rất tục, rồi tuyên bố:
- Ông nói cho chúng mày biết, chúng mày không sợ công an, không sợ bà C̣ng, nhưng chúng mày cũng phải biết điều, hiểu chưa? Đánh chửi nhau suốt ngày, đêm hôm cũng phải cho người ta ngủ. Chúng mày định làm loạn ở đây hẳn. Từ rày thằng nào con nào c̣n làm ầm ầm lên giữa đêm, ông sai đàn em tới đốt nhà đừng trách. Vớ va vớ vẩn!
Rồi anh dốc ngược chai rượu, uống một ngụm, tiếp:
- Thằng Minh đâu? Anh dơng dạc gọi.
Minh hói thực ra không kém anh Gù mấy tuổi, nhưng v́ sợ cái uy của anh, khúm núm bước ra. Anh Gù chỉ tay vào mặt nó, quát:
- Đàn ông như mày là đồ hèn, hiểu không? Ăn vụng phải biết chùi mép, ngu thế. Hiểu không? Lại c̣n đánh nhau với bố, để vợ nó tát cho là hèn, hiểu không? Thôi, cho lui!
Anh quay sang chỉ vào mặt vợ chồng ông Hợi:
- Tôi nói cho ông bà biết, bới cứt ra th́ tự mà ngửi lấy, đừng bắt người khác phải vấy bẩn, hiểu chưa? Nhà dột từ nóc, vớ va vớ vẩn, hiểu chưa? Mẹ kiếp, đất có thổ công, sông có hà bá, Gù này chưa ra tay đấy, hiểu chưa?
Anh ngoắc mấy thanh niên vào. Thằng Mỹ sướng lắm, nó bê cái ghế nhấc anh Gù lên, đưa ra cửa. Đám đông reo ḥ kéo nhau về, bàn tán sôi nổi. Không ai ngờ anh Gù lại ra tay một cách kỳ lạ thế.
Anh bảo Hạnh giữ toán thanh niên lại, cho uống rượu. Họ vui vẻ kéo nhau vào nhà, mở lồng bàn, ngồi quanh mâm. Hạnh đưa ch́a khóa cho bà Hượu, bảo sang bên cô ngủ, chút cô về, ở đây thanh niên ăn uống, sợ kéo dài, mệt xác.
Bà Hượu được Mỹ đưa ra cửa.
*
* *
Đêm ấy là cái đêm thần tiên nhất của đời Gù. Toán thanh niên được giữ lại ăn nhậu "mừng quán anh Gù" đă lấy làm sung sướng lắm rồi. ở cái ngơ Lỗ Thủng nghèo đói này, đă bao giờ chúng được ai đăi rượu Tây, lại gà luộc cả con, gị chả chất lên đĩa có ngọn, lại măng miến, thuốc "ba số", uống hút không phải dè sẻn. Cái quan trọng hơn nữa là chúng được anh Gù đánh giá cao. Bữa nay anh nào anh nấy đều có vẻ ăn chơi sành sỏi. Hạnh mở rượu rót vào ly. Thằng Mỹ xăng xái yêu cầu: "trăm phần trăm". Anh Gù đĩnh đạc giảng giải:
- Rượu vào lời ra, chúng mày cho phép anh được nói trước. Kể ra quán anh thành lập cũng cả tháng rồi nhưng nay mới có dịp họp mặt anh em. Cũng là t́nh cờ chứ không phải có ư định trước - anh hắng giọng nh́n Hạnh, rồi tiếp - Sự t́nh cờ ấy các cụ gọi là duyên. Anh em ḿnh sống với nhau ở đây, thằng nào cũng khốn nạn cả. Có điều, nếu biết thương nhau th́ đâu vào đấy hết. Thằng nào cũng có nghề của ḿnh, biết bảo ban hỗ trợ cho nhau, anh nói thật, chuyện ǵ cũng có thể vui vẻ. Bây giờ mở đầu, xin mời cô Hạnh uống trước, trăm phần trăm. Từ chén sau tùy tửu lượng mà dùng!
Cái cách ăn nói khúc chiết trang trọng của anh khiến mâm cỗ có vẻ sang lên. Hạnh cầm chén mời. Tất cả hua húa cụng ly. Hạnh ngửa cổ uống hết rồi dốc ngược chén, nói:
- Chúc mọi người uống say!
Bắt đầu từ bữa ấy, thằng Ngọc, thằng Mỹ, thằng Hà trở thành "quân" của anh Gù. Thực ra làm "tướng" đối với đám thanh niên trong ngơ thật khó, nhưng đối với anh Gù th́ lại khác. Thỉnh thoáng có tiền, anh chi cho chúng nó bữa nhậu ra tṛ. Anh thừa biết, có mấy nhà lập quán, chỉ v́ không biết đối xử với cánh phá bĩnh ấy, thành ra phá sản. Con người ta, dù làm ǵ, ở đâu cũng cần được người đời biết đến, cần sự tôn trọng tối thiểu. Xưa nay chúng nó có được ai coi là ǵ. Thằng Ngọc câu cá trộm công viên nổi tiếng. Nó c̣n được dân trong ngơ gọi là Ngọc mè. Nó hành nghề câu cá trộm từ năm lên mười. Nhà có ba anh em trai, hai thằng anh c̣n đang nằm trong hoả ḷ v́ tội ăn cắp dây điện ngoài công viên. C̣n nó, nó coi cái hồ công viên là nguồn sống, là niềm vui, nỗi buồn của ḿnh. Quanh năm suốt tháng, người ta thấy nó suốt ngày chỉ đánh cái quần đùi, thơ thẩn quanh bờ hồ. Thực ra nó chỉ cần đứng câu chừng nửa tiếng ban ngày, nửa tiếng ban đêm là coi như đủ tiền đong gạo cho cả nhà. Có hồi người ta canh gác quá, các bạn câu chuồn sạch, chỉ c̣n ḿnh nó. Nó kiên tŕ ngồi đợi, thay đổi cách câu, suốt ngày suốt đêm cũng được đôi ba khoảng trống của sự canh giữ, để kiếm sống. Đă gọi là đi câu, nhất thiết phải gan lỳ. Đằng này câu trộm, sự gan lỳ cần gấp lên nhiều lần. Nhưng làm ǵ cũng phải có tài. Nó rất tự hào về cái tài phát hiện luồng cá. Nó chỉ cần nằm nghiêng cổ một lúc trên bờ hồ, dóng tai nghe ngóng, giương mắt nh́n mặt nước, thế là nhận ra luồng cá đang hoạt động. Tất nhiên cái kinh nghiệm của nó, nó giấu kín, chẳng ai học được. Cũng cầm cần câu ra hồ mà nó cứ giựt liên tục, c̣n người khác chỉ là hú họa, chỉ là ăn may. Thực ra nó cũng đă từng bị công an tóm cổ, ném vào nhà giam hai ngày, nhưng không phải là tội câu cá trộm. Nó bị bắt oan trong vụ thằng Mạnh lùn chém sạt vai anh công an. Đó là vụ ăn cắp lợn của trạm cấp thoát nước bị lộ. Cánh thằng Mạnh ăn tham, đă khiêng được con lợn ra ngơ rồi, lại c̣n quay vào, định nẫng thêm mấy con gà công nghiệp. Số không may gặp phải cặp trai gái đang tằng tịu trong bếp kêu toáng lên. Thế là cả bọn bỏ của chạy lấy người. Cái người chạy đuổi theo chính là anh công an đang ôm người yêu hay bồ bịch ǵ đó. Thằng Ngọc đang câu cá trộm ngoài công viên, nghe tiếng đuổi nhau, chẳng biết chuyện ǵ, cũng bỏ cần câu trong bụi, chạy theo. Anh công an túm được vạt áo thằng Mạnh lùn, giật lại, sẵn có dao trong tay thằng Mạnh chém một phát. Thằng Ngọc cũng vừa có mặt ở đó. Đồn công an bên kia đường cho người vây, bắt được cả bọn, trong đó có Ngọc mè...
C̣n thằng Mỹ, cái thằng to cao, tóc tai quần áo xù ra, nom như tướng cướp. Ngực, tay và vai nó xăm trổ những là công quạ, rồng phượng, cung tên tùm lum nom khiếp lắm. Thế nhưng nó lại là thằng hiền, suốt đời chỉ làm quân, chưa bao giờ tự nó nghĩ ra điều ǵ để hành động cả. Có thời gian nó làm quân thằng Mạnh lùn, nhưng chậm chạp quá, thằng Mạnh khinh, hai đứa đánh nhau một trận nên thân, rồi nó "chuyển ngành". Mỹ đă trải qua không biết bao nhiêu là nghề, tuyền nghề nặng nhọc: bổ củi, đào hố móng, xây dựng (thực ra là đánh vữa), cưa trộm ống nước ngoài công viên, đánh trộm cây cảnh bán cho nhà buôn ngoài phố Huế, xẻ gỗ làm củi... Thế nhưng khi người ta phát hiện ra nó có sức khoẻ và liều, th́ công việc chính của nó mỗi lần có chuyện xây bít lỗ là vác xà beng ra ŕnh. Chỉ cần sơ hở một tẹo, nó liền tiến công. Mỗi lần nó đục lỗ, thế nào cũng được khao. Thậm chí người ta c̣n quyên góp tiền, thuê nó. Nó làm bất cứ việc ǵ, miễn nhanh có tiền, không phải nghĩ ngợi. Mỹ chỉ mong người ta hô hào xây bít lỗ, nó sẽ có công ăn việc làm. Xây cũng nó mà phá cũng là nó. Cả hai kiểu làm đều có lương, lại được vênh vang với lối ngơ. Dân lối ngơ gọi nó là Lỗ Trí Thâm. Thực ra nó chẳng biết Lỗ Trí Thâm thế nào nên mới đầu nó cũng tức sôi gan. Nhưng đến khi nghe anh Gù kể chuyện ấy th́ nó sướng lắm. Thằng Mỹ đă có vợ, nhưng vợ nó bỏ theo bọn chợ giời. Thành ra nó lại quay về ở với bà cô ruột. Bà cô độc thân, nó cũng độc thân. Bố mẹ nó chết sớm, cô có công nuôi, công dưỡng, thành ra thằng Mỹ biết ơn cô lắm, làm được đồng nào đều về nộp cô. Ai cần việc ǵ, tâng bốc nó một tí là nó giúp cật lực, không tiếc sức. Trêu nó th́ hăy coi chừng. Tóm lại, nó là đứa ngang ngược, nhưng dễ bảo.
C̣n thằng Hà choắt, nom cứ như ông cụ non. Củ mỉ, cù ḿ, nhưng đến khi có việc th́ nhanh phải biết. Hà choắt sống bằng nghề lấy củi trộm trong công viên. Nó có thể leo cây suốt ngày, thậm chí ngủ trên cây. Chỉ cần một con dao rựa, nó có thể kiếm một ngày ba bốn bó củi. Ngày nào cũng thế, nó nộp cho mẹ nó hai bó, c̣n bao nhiêu nó hưởng. Cũng đă có lần cu cậu bị công an chộp, cho đi cải tạo mấy tháng. Hà choắt cho là lần ấy nó bị lừa. Chả là hôm ấy đang lúc giữa trưa, ngồi trên cây nh́n xuống thấy có một đôi trai gái đang say nhau tít trong bụi. Cái xe đạp để ngay dưới gốc cây. Hà ta liền từ từ tụt xuống, thấy xe không khóa cu cậu nhảy lên, phóng như điên về hướng ngơ Lỗ Thủng. Thật rủi cho nó, đôi trai gái chợt tỉnh, thằng con trai vừa hô hoán vừa đuổi theo. Đến chỗ Lỗ Thủng th́ xe tuột xích. Mấy anh công an đi đâu về, thấy người kêu mất xe, ra ngó. Họ chộp được Hà dễ dàng... Hà choắt được tha về, sợ cảnh đi cải tạo quá, nó đă tự thề không lấy cắp của ai nữa. Nhưng lấy trộm củi th́ nó vẫn theo đuổi. Đó là nghề chuyên nghiệp, nó không thể bỏ. Nó lấy củi, bó ngay trên ngọn cây, tối mới hạ xuống, khuân về. Tài t́nh đến thế là cùng. Và nó rất yên tâm với cái nghề, bao giờ hết cây th́ nó mới hết việc!
Anh Gù rót rượu mời từng đứa, cụng chén với từng đứa, sau khi chúng kể chuyện ḿnh. Và anh b́nh phẩm thêm, góp ư sơ sơ cho chúng nó. Hạnh uống được ba lần "trăm phần trăm!" nữa với từng đứa th́ say quá. Cô đă uống từ chập tối trên khách sạn rồi. Và giờ đây Hạnh ngồi tựa thành giường, ngoẹo đầu ngủ ngon lành. Anh Gù bảo Mỹ đánh thức Hạnh dậy, mời cô uống nữa. Cô từ chối, đứng dậy, lên giường nằm.
Ngoài kia h́nh như trời đă tạnh. Gió xào xạc khua trên mái nhà. Mấy chàng trai cơm no rượu say có vẻ đă mệt mỏi. Anh gù bảo thằng Mỹ đánh thức Hạnh dậy, đưa cô về nhà. Nhưng Hạnh không dậy. Cô chửi vào mặt thằng Mỹ một câu rồi lại nằm xuống. Đến lượt thằng Hà, thằng Ngọc gọi cũng bị mắng. Thế là chúng nó kéo nhau ra đi.
Và thế là cái đêm ấy, một đêm thần tiên, kỳ diệu nhất đời anh...
Anh cảm thấy trong người rạo rực, tự dưng run bắn lên. Anh cố trấn tĩnh, nhưng càng trấn tĩnh nhịp độ run càng tăng. Sao lại thế nhỉ? Không phải rét, càng không phải sợ. Có ǵ mà sợ? Anh nghiến răng, lấy một điếu thuốc hút. Anh cố nuốt khói vào trong ḷng, nhưng run vẫn hoàn run! Bỗng cánh cửa bật mở. Thằng Mỹ lảo đảo bước vào. Nó gục đầu vào vai anh xin tha lỗi v́ tội hôm nọ nghe "chúng nó xúi giục" suưt nữa th́ cầm đơn tố cáo anh lập quán trái phép lên phường. Gù không ngờ lại có chuyện bậy bạ như vậy. Thằng nào con nào kiện anh? Anh gạn hỏi măi thằng Mỹ cứ một mực xin anh đừng bắt nó khai. Tuy nhiên nó hứa, nếu bọn kia c̣n giở tṛ kiện tụng nữa, nó sẽ ra tay "cho chúng nó một trận". Anh đồng ư để cho nó về.
Anh lần ra chốt cửa rồi quay lại. Thằng Mỹ vào đă giải cơn run cho anh. Nhưng chuyện nó vừa thú khiến anh khó chịu. Anh không sợ, không có ǵ phải sợ cả. Thân anh thế này, người ta không thể hoạnh họe ǵ được anh. Anh lần tới mép giường, đu người lên, nhưng tay chân thế nào lại hụt một cái, ngă phịch xuống đất. Hạnh giật ḿnh ngồi dậy. Cô ngơ ngác nh́n quanh rồi thản nhiên buông tóc. Anh lại đu lên giường, lần tới ngồi bên Hạnh. Anh không c̣n biết anh đang nghĩ ǵ. Bao nhiêu ư nghĩ trước đó định nói với Hạnh giờ đây bay sạch. Anh nh́n Hạnh, có lẽ cái nh́n ấy chứa đựng toàn bộ ham muốn trong ḷng anh, khiến Hạnh hơi cúi xuống. Rồi cô tụt nhanh xuống giường, nói:
- Em về đây.
- Ơ...
- Em đang có chuyện không vui, - Hạnh nói và khoác áo vào người - Anh thông cảm.
Gù cảm thấy bất lực. Đầu anh rũ xuống. Hạnh đă ra tới cửa, nhưng không biết cô nghĩ thế nào, lại quay vào. Cô ngồi xuống giường, sát bên anh. Anh vẫn ngồi cúi gằm đầu xuống ngực, cố nén nỗi uất ức. Măi sau anh mới nói được một câu:
- Hạnh khinh anh lắm à?
Không ngờ Hạnh bỗng trở nên một con người khác. Cô lặng lẽ đứng dậy vắt áo lên thành giường rồi tắt điện.
- Em không dám khinh anh... Nhưng...
- Thôi Hạnh đừng nói nữa, - Anh nói run rẩy và chồm lên ôm ngang người cô, dụi đầu vào ngực cô.
- Em...đừng... nói...
Hạnh luồn tay vào tóc anh, xoa ngực anh và kéo mặt anh lên hôn tới tấp...
Đêm ấy là đêm thần tiên nhất đời anh, anh nhắc đi nhắc lại. Nhưng cái đêm ấy, cũng là cái đêm khiến anh vừa chạm tới đỉnh cao đă sa chân vào hố thẳm...
Anh được làm thằng đàn ông với Hạnh. Hạnh cũng không ngờ thằng đàn ông trong anh Gù lại dữ dằn và quyết liệt thế. Cô đă tiếp xúc với đủ loại đàn ông, nhưng chúng nó đều là giả dối. Chúng nó chiều chuộng cô, mơn trớn, nịnh bợ, ton hót cô, để rồi chúng coi cô như con vật. Cô khao khát một t́nh yêu. Cô cũng đă từng đi t́m t́nh yêu, nhưng rốt cuộc t́nh yêu làm ǵ có. Đứa nào nói tới t́nh yêu nhiều nhất đối với cô, đứa ấy là thằng đểu giả, lừa lọc nhất. Cô không nhớ rơ nét mặt một thằng đàn ông nào. Tất cả chúng nó đều có chung một nét mặt. Chính thằng lái xe cho một ông Bộ trưởng yêu cô, rước cô đi Nam về Bắc, nó hứa với cô đủ điều, rằng nó sẽ xin cho cô việc, rằng Bộ trưởng nó là một người tài hoa, chịu chơi, sẵn sàng giúp đỡ. Cô có cần ǵ lắm đâu, một chân bán dịch vụ hay nhân viên nhà khách, một chân bán vé rạp hát hoặc việc ǵ đó nhàn nhàn. Cô tự biết ḿnh không đ̣i hỏi hơn thế, vậy mà nó vẫn lừa. Nó hứa lên hứa xuống. Nó khuyên cô phải biết "chiều chú ấy". Rồi nó bố trí cho cô gặp "chú" trong khách sạn. Th́ ra chúng nó đồng lơa với nhau lừa lọc cô, đẩy cô vào con đường mà giờ đây không thể khác.
- Đừng nói nữa, Hạnh ạ... Anh... Anh yêu em...
- Anh câm mồm đi, đồ đểu!
Hạnh bỗng vùng dậy, rũ người xuống. Cô bưng mặt khóc. Gù không dám nói ǵ thêm. Thực ra anh cũng không nghĩ thêm được điều ǵ để nói. Anh ôm ngang người Hạnh, dụi đầu vào ngực cô. Hạnh cúi xuống sát mặt anh, nói nhỏ:
- Em... cũng yêu...
- Thật không? Em mà cũng yêu anh à?
Hạnh không nói ǵ, ngả người xuống. Gù tháo hết áo quần trên người cô.
- Nếu tất cả chỉ có thế th́ cái đêm hôm ấy hoàn hảo biết bao, và tôi không có ǵ ân hận - Anh Gù vừa rót rượu ra ly, vừa âu sầu nói. Nhưng tôi đă không ḱm được sự sung sướng. Đúng như anh nói, khi người ta đă đạt tới đỉnh cao rồi, nếu không b́nh tĩnh mà nh́n lại, nếu không tự biết khả năng ḿnh chỉ leo được tới đó, mà cứ dấn tới một cách điên rồ, th́ tất sẽ bị sa hố!
Ông tiến sĩ ngồi ngả người lên thành ghế, một tay cầm ]y rượu, tay kia tư lự đặt lên cằm, mái tóc chớm bạc xơa xuống.
- Nhưng cái hố thẳm mà chú sa xuống toàn hoa lá... C̣n tôi... cái hố thẳm của tôi đầy rắn rết và thú dữ...
Ông tiến sĩ nói, trong khi ông vẫn ngồi im phăng phắc...
- Cứt! Anh Gù nói với cái vẻ đầy cay cú, - Đă sa xuống hố th́ toàn là cứt thôi! Hoa lá làm bằng cứt!
Tôi không ngờ anh Gù bỗng dưng phản ứng người bạn thân thiết của ḿnh thô tục thế. Anh c̣n nói về cái hố thẳm cứt đái mà ông tiến sĩ vẽ ra đầy huyễn hoặc ấy một thôi một hồi. Rồi anh gục xuống trong trạng thái say. Anh nói, không phải nói với ông tiến sĩ nữa. Càng không phải nói với tôi, mà anh đang tự thú trước tấn bi kịch của đời ḿnh.
- Nó vừa nói t́nh yêu giả dối, là lọc lừa, là đểu cáng, là trăm thứ bẩn thỉu. Nhưng chính nó cũng đang thối rữa từ bên trong. Nó bảo nó yêu tôi vậy sao trong khi đang làm t́nh với nhau, chỉ v́ nó sờ phải hai cái chân nhũn nhẹo này, nó lại ré lên hoảng loạn, rồi vội vă mặc quần áo bỏ chạy?...
Tôi rời chỗ ngồi khuất lấp của ḿnh, tới bên hai người bạn. Họ h́nh như không nhận ra tôi. Và tôi lẳng lặng ngồi xuống.
Mọi thứ quanh chúng tôi trở nên mờ ảo khi mặt trăng luồn vào một đám mây.
Mất điện.
KHúC NĂM
Tôi đang phấn khích v́ loạt phóng sự in liên tiếp trong mấy số báo gần đây bắt đầu có dư luận. Thư bạn đọc từ nhiều nơi gửi tới, yêu cầu đến chỗ họ để viết tiếp những sự thật bi đát của các nữ công nhân. Trong cuộc giao ban sớm nay tôi được các bạn đồng nghiệp đề nghị cơ quan tặng thưởng đột xuất một số tiền đích đáng, đủ để tôi có thể đi tiếp vài tuần nữa, viết thêm một số bài cũng về đề tài ấy. Chính v́ có loạt phóng sự của tôi mà mấy số báo gần đây được phát hành kư nhận tăng lên hàng vạn bản. Tôi không ngờ công việc của ḿnh lại có kết quả đáng kể thế. Thực ra cái chuyến đi đầy ngẫu hứng bắt đầu từ sự chán nản đang gặm nhấm tâm hồn tôi giữa lúc tôi bị anh Gù "bỏ rơi". Trong một cuộc ngồi uống nước quán anh Gù, t́nh cờ tôi nghe được câu chuyện, của một tốp nữ công nhân, h́nh như ở công ty vệ sinh. Họ kể về tâm trạng buồn nản của những người bạn họ trong nhà máy dệt, khi đă ngoài ba mươi tuổi mà chưa có một "tấm rẻ rách t́nh yêu". Và thế là tôi chợt nảy ra ư định xin đi công tác. Tôi hoàn toàn không muốn đi lấy tài liệu viết bài giống như những lần cơ quan cử xuống cơ sở, mà trước hết tôi t́m được lư do tự chạy trốn bản thân ḿnh. Vết ṛ rỉ từ bên trong tiềm thức đang có nguy cơ đẩy tôi tới t́nh trạng sa lầy, nếu tôi không dũng cảm bứt ra cái môi trường đang sống. Đây là lần đầu tiên tôi được trong giới chú ư và tôi tính ngay tới chuyện thết anh Gù cùng ông tiến sĩ một bữa ra tṛ. Nhưng mấy bữa nay ông tiến sĩ không hiểu v́ lư do ǵ không tới cơ quan, cũng không tới quán anh Gù. Anh Gù bảo tôi đi t́m ông, nhưng v́ việc bận tôi chưa đi ngay được. Tôi không ngờ sự chậm trễ của tôi đă tạo nên cuộc viếng thăm kỳ lạ của bà Huệ, vợ ông. Bà đến đúng lúc tôi vừa ăn tối và tôi vội vă dẹp các thứ đồ đạc c̣n lộn xộn, hôi hám vào một góc, tiếp bà. Từ trước tới nay, chưa bao giờ bà t́m tôi, và tôi linh cảm nhà bà đang có điều ǵ đấy không b́nh thường.
- Tôi xin lỗi cậu v́ cuộc đến thăm đường đột này, bà nói trong khi ngồi xuống cái ghế mây duy nhất trong pḥng. Bà có vẻ không để ư đến sự ăn ở lộn xộn và chật chội của tôi. Bà lấy gói thuốc "ba số" từ trong cái bóp nhỏ ra mời tôi hút. Bà cầm thuốc thành thạo như những mệnh phụ phu nhân trong phim. Nó có cái ǵ đấy vừa trơ trẽm vừa kiêu ngạo không phải lối. Tôi đặt ly nước lọc lên bàn mời bà và ngồi xuống cái thùng lương khô đựng gạo, tỏ ư sẵn sàng chờ nghe bà nói. Tôi thầm mong câu chuyện đừng có điều ǵ xúc phạm đến người bạn già của ḿnh.
- Tôi đă có ư định t́m cậu từ lâu, nhưng v́ thực ḷng, tôi chưa hiểu cậu thế nào. Điều duy nhất tôi biết về cậu là cậu rất thân với ông ấy. Lắm lúc tôi cứ nghĩ về cậu cũng giống như chồng tôi, cũng giống như tất cả lũ đàn ông đê tiện, chỉ biết hưởng thụ, chứ không biết sự thực cái mà các người đang hưởng thụ ấy do đâu mà có. Nhưng hôm nay th́ tôi đánh liều bước vào căn pḥng này, nơi bấy nay cậu đă từng chứa chấp kẻ chạy trốn...
Bà bỗng dừng lại, nghẹn ngào, cố nén cái điều đang bục ra từ vết ṛ rỉ âm thầm...
- Chị cứ b́nh tĩnh... Em nghe chị, tôi nói.
- May mà mới đây tôi đọc được loạt bài của cậu, khi thấy người ta bàn tán, tranh căi. Té ra cậu không phải hạng người như tôi nghĩ. Té ra trong số đàn ông các người, lại vẫn có kẻ dám nh́n vào sự thật, nói lên sự thật và có ḷng cảm thông với nữ giới chúng tôi có vẻ chân thành. Sở dĩ tôi nói thế không phải tôi đánh giá những bài báo của cậu là thế nào. Chính nó đă kích thích tôi đến đây t́m cậu một cách dứt khoát, và nó mách bảo tôi, phải phơi bày hết ra, những ǵ bấy nay tôi và ông ấy cố t́nh che đậy, né tránh. Cậu cũng biết đấy, dù sao tôi cũng là trí thức, được đào tạo hẳn hoi, được làm đúng việc và tôi rất yêu công việc của ḿnh. Có thể nói, nếu nh́n từ bên ngoài vào, tôi là người được đủ mọi thứ...
- Nhưng đến bây giờ th́ tôi mất tất cả. Mọi giá trị lâu nay đến với tôi đều là giả dối. Giả dối đến kinh tởm và tôi xin cậu đừng nghĩ rằng tôi đến đây để thanh minh cho lỗi lầm của ḿnh. Tất cả lỗi lầm của tôi đều là sự thực, c̣n tất cả sự thực lại hóa ra giả dối. Mọi thứ đều đảo lộn. Thực ra không phải nó đảo lộn mà nó được trả về đúng chỗ. Cậu đừng hỏi tôi điều ǵ. Cứ để cho tôi nói. Tôi không yêu cầu cậu phải thông cảm với tôi. Hoàn toàn không. Nhưng ngược lại, tôi rất thông cảm với cậu. Giá như ngày ấy, tôi và ông ấy không v́ những cái giả và dũng cảm nh́n thấy đúng sự thật, th́ biết đâu chúng tôi c̣n giữ được ít nhiều những vẻ đẹp t́nh thần do t́nh yêu tạo ra. Cuộc chia tay của cậu và cô Thuỷ khiến nhiều người không hiểu, nhưng tôi dám chắc tôi có hiểu ít nhiều. Cô cậu đă biết dừng lại và...
Cái vực thẳm của ông bạn già tiến sĩ giờ đây đang hiện ra dần dần. Mới đầu là ánh sáng của hào quang mà hồi ấy họ gọi là t́nh yêu và hy vọng. Nó sẫm dần, sẫm dần cho đến khi biến thành một màu đen hun hút...
- Cậu có h́nh dung được, cách đây ba mươi năm, tôi là một cô gái quê, một cô Tấm xinh xẻo và ngon lành thế nào không? Tôi chỉ c̣n nhớ tôi được mẹ nuông chiều trong cảnh sống mẹ góa con côi ở thị trấn nghèo, yên ả. Sát cạnh nhà tôi có một con sông đào với những bè nứa nhỏ được chuyển từ sông Luộc tới. Người ta kéo nứa lên băi, phân phát cho mọi nhà, và mẹ tôi cặm cụi suốt đêm ngày bóc nứa, đan thành những tấm cót dài bất tận, chỉ để đủ cho hai mẹ con cầm sổ gạo ra cửa hàng đong hàng tháng, thế đă lấy làm sung sướng lắm rồi. Tất nhiên tôi không phải làm ǵ, chỉ việc ăn rồi cắp sách tới trường. Tôi được mẹ cho ăn diện trội hơn tất cả các bạn trong lối phố. Giá như hồi ấy tôi hiểu mẹ tôi như bây giờ th́ mẹ tôi đỡ khổ biết chừng nào. Cứ nghĩ tới mẹ là tôi phát cuồng lên v́ ân hận. Tôi không biết cái thói ích kỷ từ đâu đă nhiễm vào tâm hồn thơ dại của tôi đến kinh khủng thế. Tôi đă vô t́nh hành hạ mẹ, đày ải cuộc đời góa bụa của mẹ đến khi đời mẹ tàn tạ th́ tôi đă bay xa...
Bà cúi xuống lấy mùi xoa lau nước mắt.
- Hồi ấy mẹ tôi mới ngoài ba mươi tuổi. Mẹ đẹp và khỏe lắm cậu ạ, bà tiếp. Chính v́ thế mà tôi suốt ngày cứ nơm nớp lo, nơm nớp cảm thấy cuộc sống của ḿnh đang bị ŕnh rập bởi khách khứa. Ngoài giờ học ở lớp, tôi về nhà, không rời mẹ nửa bước. Những buổi chiều mưa phùn gió bấc, người ta gọi mẹ tôi ra băi nhận nứa, tôi cũng không chịu ở nhà. Rồi những đợt giao hàng, người ta cử mẹ tôi theo xe lên tỉnh, tôi thà bỏ học chứ không chịu cho mẹ tôi đi một ḿnh. Đă nhiều lần v́ quá giận, mẹ đánh tôi. Nhưng sau khi đánh, thế nào tối về mẹ cũng chong đèn ngồi khóc. Tôi c̣n cảm thấy măn nguyện khi biết rằng mẹ khóc v́ thương tôi và mẹ thua tôi. Tôi quyết không cho mẹ làm ǵ ngoài ư muốn của ḿnh. Tôi căm thù cái người đàn ông góa vợ có hai con trai ở ủy ban huyện ấy. Tối nào ông ta cũng ṃ đến nhà tôi chẳng để làm ǵ. Cái đèn dầu vặn to hết cỡ để giữa bàn, hai cái bóng ngồi hai bên, thỉnh thoảng ông ta hút thuốc lào, c̣n nói chung là im lặng. Tôi nằm phủ phục trên giường học bài, nhưng thực ra luôn để mắt theo dơi họ. Chỉ cần có một cử chỉ nhỏ của ông ta là tôi đứng dậy, giả vờ xin mẹ ngụm nước hay nhờ mẹ lấy cái ǵ đó trong ngăn kéo. Thậm chí đến khi ông ta về, mẹ tôi tiễn, tôi cũng bám sát một cách trắng trợn. Mẹ là của tôi, không ai có thể chiếm đoạt được! Có lần mẹ kể rằng, "Bác Thuyết" (ông ta) là bạn thân nhất của bố, rằng chính "bác" đă lặn lội lên tận Điện Biên xin hài cốt bố về. Hồi đó bố mẹ lấy nhau chính là nhờ "bác" làm mối cho. Tất cả những điều ấy không gây cho tôi xúc động, thậm chí khiến tôi càng cảnh giác hơn. Tôi không cần biết ǵ ngoài chuyện bố tôi là liệt sĩ Điện Biên, tôi là con liệt sĩ, mọi người phải có trách nhiệm đối với tôi. ở trường, tôi luôn được thầy cô và bạn bè quan tâm. Tôi không bao giờ chịu thua thiệt điều ǵ. Nếu cảm thấy không vừa ḷng là tôi dỗi, tôi khóc. Nước mắt đă trở thành vũ khí, kể cả khi bị điểm kém. Cũng may là v́ tôi học không đến nỗi, nhưng nói chung tôi luôn có ư nghĩ đ̣i hỏi. Ngay cả tới khi vào Đại học, tôi vẫn giữ nguyên lối sống ích kỷ của ḿnh. Tôi đă khóc đến khan cả cổ khi biết tin mẹ tôi đi bước nữa với ông ta. Rồi tôi đùng đùng về nhà, tuyên bố đ̣i mẹ, tuyên bố, nếu mẹ không nghe tôi th́ tôi sẽ không bao giờ về nữa. Cậu không thể h́nh dung lúc ấy mẹ tôi đau khổ thế nào. Bà chắp tay van lạy tôi, nhưng không hiểu ma quỷ ở đâu đă nhập vào tôi khiến tôi bướng bỉnh nhỏ nhen đến thế. Tôi không chịu nghe ai. Thậm chí tôi c̣n sang nhà "ông ta" chửi bậy...
- Thôi, tôi không nhắc lại nữa, nhưng dù sao tôi cũng phải nói thêm với cậu rằng, chính tôi đă dẫn đến cái chết bi thảm của em tôi. Đó là những ngày hè nóng nực chưa từng thấy, tôi về với mẹ. Tôi rất căm tức khi thấy mẹ tôi có thai. Tôi c̣n thề độc địa rằng, nếu "ông ta" c̣n sang nhà tôi, tôi sẽ lấy giẻ lót tay dắt ra cửa! Và tôi đă thắng!
Tôi đưa mẹ vào bệnh viện sinh với một tâm trạng thù hằn ngu ngốc của trẻ thơ, mặc dù tôi đă gần hai mươi tuổi. Tôi biết mẹ rất khổ tâm, nhưng v́ quen chịu đựng, mẹ âm thầm làm theo con gái. Và hẳn mẹ đang hy vọng, khi mà em tôi ra đời, v́ t́nh máu mủ, tôi sẽ nguôi ngoai và em bé sẽ xóa đi cho mẹ mọi nhọc nhằn.
Nhưng trời đă không cho mẹ tôi được hưởng chút hạnh phúc nào. Em bé sinh ra sau ba ngày th́ mất v́ viêm nhiễm. Mẹ tôi chỉ c̣n là cái xác không hồn. Tôi ở bên mẹ suốt mùa hè và tôi đă quyết định thôi không ra Hà Nội học nữa. Mẹ khóc suốt một đêm ṛng, khuyên tôi đi học tiếp. Tôi ương bướng ngồi nghe và cuối cùng buộc ḷng phải chia tay mẹ.
- Mẹ đă khỏe rồi, mẹ lạy con, trăm ngàn lạy. Con mà bỏ học th́ thà mẹ chết c̣n hơn. Mẹ đă thề với vong linh bố là mẹ sẽ nuôi con, cho con ăn học... Con thương mẹ th́ con chịu khó, mai kia trưởng thành cho mẹ theo... Mẹ có lỗi với con, với bố. Nhưng bao giờ lớn th́ con sẽ hiểu mẹ. C̣n bây giờ th́ hết rồi! Mẹ măi măi là của con, con cứ yên tâm. Những ngày này người ta không đến, tức là chẳng bao giờ đến nữa. Và nếu có tới đây... Mẹ cũng... đuổi...
Đôi vai người đàn bà run lên. Tôi cúi mặt giấu ngấn nước mắt và cố không để bà chạnh ḷng. Một lúc sau, dường như đă lấy lại được b́nh tĩnh, bà châm thuốc hút. Tôi cũng lặng lẽ lấy một điếu.
- Cám ơn cậu, bà nói nhẹ nhàng. Đàn bà chúng tôi là thế. Dẫu có trăm lần nghĩ lại, th́ cuối cùng chúng tôi cũng không thoát khỏi cái mà chúng tôi cho là sai lầm. V́ yêu mẹ quá mà tôi mù quáng, bất chấp mọi ư nghĩ, chỉ cần giành giật được t́nh yêu của ḿnh. V́ yêu mẹ quá mà tôi t́m được điểm tựa để từ đó có đủ sức đánh bật kẻ tranh chấp. C̣n ông ta? Tại sao ông ta lại lùi bước? Tại sao ông ta lại chịu thua một con bé ngu dại? Tôi không tin đó là t́nh yêu. T́nh yêu không hề thấp kém thế...
Tôi mời bà uống nước và ư tứ đề nghị bà đừng quá xúc động. Tôi biết bà tới đây không phải để kể lể hoàn cảnh. T́nh cảm chân thành của bà gây cho tôi một ấn tượng mạnh. Tôi cảm thấy ân hận về sự vô t́nh của ḿnh. Chúng tôi thân thiết với nhau đă lâu, vậy mà chưa bao giờ tôi chú ư tới bà, thậm chí đôi lúc tôi c̣n nghĩ sai lệch. Bà cầm ly nước xoay xoay trên tay với cái vẻ tự nhiên của người từng trải.
- Chị cho phép em được hỏi một câu có được không? Tôi từ tốn nói. Em cứ có cảm giác, h́nh như anh chị sống với nhau không được hạnh phúc lắm?
Bà cười nhạt, đặt ly nước xuống bàn, nói:
- Hạnh phúc c̣n tùy theo quan niệm của từng người cậu ạ. Kể ra ngày mới yêu nhau chúng tôi hạnh phúc lắm chứ. Nếu cậu không cảm thấy mất th́ giờ th́ tôi xin kể. Tôi biết kể ra chẳng giải quyết được ǵ, nhưng dẫu sao nó cũng nhẹ được phần nào.
Tôi lấy phin pha cà phê, cố tạo không khí thoải mái để ḍng xúc cảm của bà không bị đứt đoạn. Cái vết ṛ rỉ bên trong tâm hồn bà hẳn đă phát ra từ lâu, nhưng v́ cố ḱm giữ để bây giờ có điều kiện, tự nó bung ra. Bà đă đánh đổi tuổi mười tám đôi mươi và cả khoảng dài tuổi trẻ của ḿnh lấy t́nh yêu mà bà hy vọng được đền bù, chí ít cũng ngang bằng sự dâng hiến. Sự thực th́ con người ta luôn có những đ̣i hỏi cao hơn cái mà ta có, chúng ta không tự biết. Ta luôn cảm thấy ḿnh thiệt tḥi. Mọi mâu thuẫn thường bắt nguồn từ đó. Một chàng trai đă ngoài ba mươi tuổi, đă từng có năm năm du học ở nước ngoài, đang làm luận án tiến sĩ và hiện là giảng viên xuất sắc của một trường đại học. Một cô sinh viên mười tám với những khát vọng lăng mạn và những đ̣i hỏi thiết thực cho nhu cầu đời sống đă gặp gỡ nhau. Họ gặp nhau không có ǵ khác biệt ngoài quan hệ thầy tṛ. ánh hào quang của vinh quang sớm đến và tương lai c̣n đi xa hơn ấy chiếu xuống bản tính ương bướng nhưng yếu mềm non dại của một cô gái quen được cưng chiều, sớm phải lo toan, tự lập. Không phải những ngày học của cô gái phải sống cô đơn. Không ít các bạn trai mời mọc, rủ rê, tặng quà và hứa hẹn. Nhưng sao cô không thấy họ có ǵ hấp dẫn. Cô sớm có vẻ ưu tư và cứng cỏi, không phải cô cố làm ra thế, mà chính hoàn cảnh đă tạo nên cá tính của cô. Cô không thích cái lối yêu nhau của các bạn sinh viên, nó vừa ngố, vừa hoa lá cành, nhanh kết, nhanh tan. Cô không thích các cuộc vui ồn ào, mặc dù cô biết bản tính bên trong cô rất mạnh mẽ. Đi đâu, làm bất cứ việc ǵ, cô cũng nghĩ tới mẹ. Nhiều tối, trong khi các bạn ríu rít rủ nhau đi xem, cô cuộn chăn nằm nhà một ḿnh, chỉ để nhớ thương mẹ, viết thư cho mẹ và khóc. Sau những giờ lên lớp cô thường tha thẩn một ḿnh, không thích nhập bọn cùng các bạn. Cô học khá, và các bạn gái, nhiều người cho rằng cô kiêu, cả về học lực lẫn về lư lịch. Nhưng họ không hiểu thực chất nỗi buồn, nỗi lo của cô thế nào. Cô đă ít nhất có một lần làm mẹ khổ đau. Và cái chết của em bé luôn ám ảnh trái tim dễ rung động của cô. Cô khao khát có một ngày nào đó sẽ đền bù mẹ. Càng ngày cô càng nhận ra, cô không thể để mẹ sống cô quạnh, suốt năm ra vào với nỗi niềm riêng, với những bó nứa và những dải cót dài bất tận. Cứ mỗi lần nghĩ tới mẹ là cô lại mong sao sớm chấm dứt cuộc đời sinh viên, sớm có một công việc và sớm có gia đ́nh, cô sẽ đưa mẹ ra Hà Nội và chăm sóc quăng đời c̣n lại của mẹ. Sự đùa nghịch vô tư của các bạn nhiều khi khiến cô nổi cáu. Cô rất sợ sau giờ học phải chui vào căn pḥng tập thể với những dăy giường tầng, với bóng điện lờ mờ, với mùi khai từ nhà vệ sinh hắt vào nơi cửa sổ, với tiếng hát ẽo ợt và tiếng đàn ghi ta bập bùng của những anh chàng lười học, ham chơi. Cô cảm thấy tủi thân khi thấy các bạn có người nhà lên chơi mang theo đủ thứ quà và đồ ăn thức uống. Cô không có ai để viết thư, ngoài mẹ. C̣n các bạn th́ tới tấp gửi đi và tới tấp nhận về. Cô không muốn t́m người san sẻ trong đám bạn nhốn nháo nhiều chuyện va chạm ấy. Cô thích vào thư viện học bài và đọc sách. Cô cho rằng đó là cách tốt nhất để cô trốn được sự ồn ào vô vị...
Vào một buổi sáng chủ nhật của năm thứ ba, cô lủi thủi đi trong sân trường. Thực ra cô cũng không biết ḿnh sẽ đi đâu bây giờ. Cô nhẩn nha ra phố, rẽ vào chợ t́m mua cho mẹ một cái khăn len. Cô đang tần ngần trước hai chiếc khăn, một chiếc vừa với số tiền trong túi nhưng cô lại không thích lắm. C̣n một chiếc cô rất thích th́ giá lại quá đắt so với túi tiền của ḿnh. Cô đang c̣ kè mặc cả th́ có một bàn tay khẽ đặt lên vai cô. Cô giật ḿnh co rúm người lại, né sang bên. Cô đỏ mặt và xấu hổ khi nhận ra thầy giáo của ḿnh. Cô khẽ cất tiếng chào. Thầy giáo chỉ vào chiếc khăn cô đang mặc cả hỏi:
- Em mua khăn à?
- Vâng ạ.
- Chắc là mua tặng mẹ?
- Sao thầy biết ạ?
- Là thầy đoán thế. Loại khăn này chỉ dùng cho các bà mẹ.
Thầy nói rồi cười tự nhiên, rồi hỏi cô:
- Chắc em thiếu tiền phải không?
- Dạ thưa...
- Nếu em cần, thầy có thể cho mượn. Cô cảm thấy khó xử. Nhưng đă lâm vào t́nh thế này, biết làm thế nào khác được. Cô nói:
- Em cám ơn thầy. Mà sao thầy cũng nhận ra em ạ?
- Tất nhiên thầy không thể nhớ hết mặt sinh viên. Nhưng thầy cũng không thể quên tất cả.
Thầy nói và lấy tiền cho cô mượn.
- Bắt đầu là như thế, bà nói dịu dàng như chính t́nh cảm trong sáng thời sinh viên đang sống lại trong tâm hồn bà. Tôi xin địa chỉ chỗ ở của "thầy" và hẹn ngay chiều sẽ mang tiền lên trả. "Thầy" cười độ lượng và nói vui:
- Ṣng phẳng đấy!
Chúng tôi yêu nhau, mới đầu c̣n giữ ư, nhưng đến khi tôi cảm thấy sự giữ ư không c̣n cần thiết nữa th́ tôi hầu như ngày nào cũng lên căn pḥng mười tám mét vuông ấy nấu nướng. Bạn bè nh́n tôi có vẻ khinh thị, họ cho rằng tôi quan hệ với thầy chẳng qua v́ vài bữa ăn tươi với lại mấy bộ áo quần. Tôi không quan tâm đến những điều tiếng nhảm ấy. Không thể thanh minh cho những người chẳng hiểu chút ǵ về ḿnh. Về phía thầy, người ta kháo nhau rằng, chẳng qua thầy chỉ là con ṭ ṿ, cúc cung kiếm mồi nuôi cho con nhện lớn. Xưa nay, cái chuyện thầy tṛ yêu nhau cũng nhiều, nhưng lấy được nhau đă có mấy đôi? Phần lớn là sau khi ra trường, các cô nhanh chóng phủi ngay mối t́nh ấy không luyến tiếc. Riêng đối với tôi th́ lại khác. Tôi luôn nghĩ tới sự ổn định. Sau mấy năm học, tôi không thể h́nh dung được cái lúc tôi phải rời xa Hà Nội, rời xa thủ đô, th́ cuộc sống của tôi và các con tôi sẽ thế nào. Tôi nói điều ấy với người yêu của ḿnh và được an ủi ngay bằng những cái hôn. Cuộc sống không bao giờ dừng lại ở những chi tiết nhỏ. Tôi được toại nguyện nhờ sự giúp đỡ của bạn bè anh ấy kết hợp với cái lư lịch của tôi. Cho tới khi đă ổn định công ăn việc làm rồi, tôi đề nghị về quê thăm mẹ, sau đó sẽ cưới trước ngày anh ấy được đi nước ngoài bảo vệ luận án. Cho tới khi đó tôi vẫn chưa biết ǵ về người yêu của ḿnh. Mặc dù có vài tiếng đồn là anh ta đă có một đời vợ. Rằng v́ anh ta không có khả năng làm bố nên cô vợ anh ta đă ly dị. Tôi nửa tin, nửa ngờ. Tôi không thể h́nh dung được nếu tôi lấy người chồng bất lực. Và tôi đă hỏi thật. Anh ta cười nói: "Đối với đàn ông, sự nghiệp là tất cả. Đúng là anh đă có một người vợ, nhưng cô ta không giúp ǵ cho anh, lại c̣n.." Cậu thử tưởng tượng xem lúc ấy tôi đau khổ biết chừng nào. "Em đừng tin những kẻ phao tin", người yêu tôi nói. "Chúng ta là trí thức, không thể nghĩ tới chuyện tầm thường được". - "Tầm thường là thế nào?" - "Tầm thường là lúc nào cũng lo miếng cơm manh áo, là không có khao khát ǵ hơn, không có mơ ước ǵ hơn, ngoài sự tồn tại cho bản thân ḿnh...". Anh ta nói tới lư tưởng, nói tới tương lai và kể về những cặp vợ chồng các vĩ nhân, khiến tôi phải ân hận về những suy nghĩ nông cạn của ḿnh. Người chồng của tôi, một trí thức có tên tuổi, một nhà khoa học có những ư tưởng lớn lao, không phải tôi ngộ nhận, mà thực tế đă trả lời. Anh ấy liên tiếp được các trường đại học mời đi giảng, nhiều cơ quan lớn mời tới nói chuyện. Báo chí đă từng viết về anh như là một nhà khoa học mang nhiều ẩn số, mà chỉ có anh trong tương lai mới giải được. Khách khứa đến chơi với anh đều là các giáo sư, tiến sĩ. Họ nói tới những điều mà tôi không sao hiểu nổi. Tôi cảm thấy rất tự hào khi được anh giới thiệu với các giáo sư, tiến sĩ rằng tôi sẽ là người giúp việc trong tương lai của anh. Rằng tôi là một cô bé thông minh tuyệt vời, thậm chí anh sẽ tạo điều kiện cho tôi đi học thêm ngoại ngữ. Không thể tin được một người như anh lại làm điều ǵ khuất tất, giả dối. Không hiểu cậu có tin tướng số, tử vi không, chứ tôi th́ tin tuyệt đối. Trước đây tôi không bao giờ để ư tới thứ bói toán vớ vẩn ấy. Nhưng càng ngày càng tin. Người bạn của chồng tôi, một giáo sư tiến sĩ, giỏi kinh khủng. Ông ấy cầm lá số của tôi, đọc lên vanh vách cả về quá khứ lẫn tương lai, cứ như tôi là một quyển sách và ông ta th́ cầm lên đọc vậy...
- Thế anh chị về thăm mẹ, chắc cụ mừng lắm? Tôi kéo bà trở về quá khứ.
- Hai chúng tôi về quê, mới đầu không ai nghĩ chúng tôi là vợ chồng, bởi sự chênh lệch tuổi. Anh ấy bốn mươi, c̣n tôi hai hai và mẹ tôi năm ba tuổi. Tôi cố gắng làm tất cả mọi sự để nhanh chóng xóa được đi sự chênh lệch đó. Tôi khoác tay anh ra phố, kéo anh tới nhà vài đứa bạn và thầy cô cũ. Tên tuổi anh đă được thầy cô và bạn bè tôi biết qua sách báo. Tôi biết trong ḷng mẹ không vui, nhất là những cử chỉ xăng xái của tôi. Nhưng v́ thương con nên mẹ phải vui vẻ. Người chồng tương lai của tôi cũng rất lúng túng khi phải nói chuyện với bà. Đó là điều không tránh khỏi và tôi rất cảm thông với anh. Chúng tôi ở nhà với mẹ gần một tuần lễ. Măi tới trưa hôm trước ngày chia tay, mẹ nấu nước gội đầu cho tôi. Ngồi chải tóc cho con gái, mẹ mới nói:
- Mẹ đă khổ nhiều rồi nên mẹ biết, nếu con không nghe th́ mẹ cũng cứ nói. Cái "ngữ ấy" có mà trói gà cũng không nổi...
Tôi cười phá lên, đấm vào lưng mẹ thùm thụp. Tôi đang mê đắm trong t́nh yêu và tôi nghĩ rằng mẹ chỉ nh́n bằng con mắt của người nhà quê, của người lao động chân tay. Người ta là tiến sĩ, tên tuổi ngời ngời, mẹ sao biết được.
- Mẹ nói là nói thế, chứ c̣n tùy con.
Mẹ tôi chữa lại.
Tôi ôm ngang lưng mẹ, nói:
- Mẹ đừng lo. Anh ấy tuyệt lắm. Mai kia con sẽ đưa mẹ ra Hà Nội...
- Mẹ thèm vào.
- Ơ sao mẹ lại nói thế.
- Mẹ chẳng thiết đi đâu!
- Với con mẹ cũng không thiết ư?
- Nhưng mẹ đă thề với vong linh thầy con rồi...
Tôi không hiểu lời thề ấy thế nào, nhưng tôi vẫn đinh ninh, bây giờ th́ mẹ nói thế thôi... Mẹ không thể khác được khi tôi đă có con. Tôi biết, có cháu, dẫu không mời bà cũng phải ra Hà Nội.
Nhưng tôi đă lầm.
Không bao giờ chúng ta hiểu được ḷng mẹ đâu cậu ạ. Khi mẹ qua đời rồi, chúng ta vẫn không thể hiểu hết, mặc dù chúng ta luôn ân hận và mặc dù chúng ta tự động viên ḿnh rằng, chúng ta đă làm hết bổn phận. Chẳng bao giờ làm hết bổn phận với bố mẹ đâu...
Bà ngậm ngùi nói. Tôi chợt nhớ tới phin cà phê và vội vàng lấy đường ra pha cho bà. Bà nhấm một chút rồi tiếp:
- Chúng tôi cưới được ba tháng th́ ông ấy đi nước ngoài. Xin lỗi cậu, nói ra th́ nhục nhưng không nói ra th́ nỗi nhục c̣n nặng nề hơn. Ông ấy tỏ ra là một người đàn ông mạnh mẽ nhưng sự mạnh mẽ ấy không hề đáp ứng được những đ̣i ḥi tinh thần vốn mang sẵn nghi ngờ từ trong sâu xa t́nh cảm tôi. Tôi trở thành thô bạo trong sinh hoạt, và ông ấy cũng không kém. Thật khốn nạn cho thói đạo đức giả, nó đă nhiễm sâu trong máu chúng tôi. Và tôi đă khóc sau mỗi cuộc làm t́nh kỳ quái. "Em không cho anh b́nh tĩnh...", ông ấy nói. Nếu tôi sớm nhận thức được cái bi kịch trong tương lai sẽ như thế nào, và chúng tôi không tự lừa dối ḿnh, hẳn cuộc hôn nhân ấy đă chấm dứt.
- Anh đi nước ngoài mấy năm, chị? Tôi hỏi.
- Bốn năm. Khi ông ấy về th́ cháu Xuân ba tuổi rưỡi.
Bà cầm ly cà phê lưỡng lự rồi tiếp: - Bây giờ th́ mọi sự đă vỡ lở rồi, tôi không có ư định giấu sự thực nữa. Nhưng không giấu không có nghĩa là cứ phải nói toạc móng heo ra. Bố cháu Xuân là ông giáo sư, tiến sĩ, bạn thân nhất của ông ấy. Họ có biết không? Có. Nhưng v́ t́nh bạn và v́ chính danh dự của họ, nên họ đều làm như không biết. Thực ra tôi không yêu ông ta. Không yêu một tí nào hết. Sau khi chồng tôi đi nước ngoài rồi, ngày nào ông ta cũng tới. Mới đầu chỉ là hỏi thăm qua quít rồi đi. Sau nữa là t́nh cờ gặp bữa, nán lại ăn, nán lại uống nước xem chỉ tay, nói về chúng tôi, nói về tiền vận và hậu vận, tất cả đều tốt đẹp và cao quư cả. Tôi không tin các giáo sư, tiến sĩ đều không giống ông ta, nhưng tôi tin, họ là những con người thoát tục, họ không có cái thói tầm thường của người đời, thậm chí có lúc tôi c̣n nghĩ, mọi thứ đối với họ đều chỉ là vớ vẩn, chỉ có khoa học mới là cái đích mà họ cần tới. Ông ta nắm được tay tôi, sau khi nói đủ thứ về khoa học bói toán, và ông ta nghĩ rằng tôi dễ dàng dâng hiến. Tôi đă đạp ông ta xuống nền nhà, nhưng v́ chính cái đạp ấy khiến tôi ân hận khi ngài giáo sư nói với tôi những lời xin lỗi thê thảm. Ông ta lủi thủi ra cửa và tôi đă giữ ông ta lại... Khuôn mặt bà bỗng trở nên tái nhợt.
- Cậu ạ, đàn ông các cậu có những năng lực kỳ quái mà đàn bà không bao giờ hiểu được, đó là đức tính kiên nhẫn. Họ có thể chịu đựng được mọi hoàn cảnh, một khi phía trước họ có một cái đích. Tôi viết thư sang ông ấy là tôi mang thai, ông ấy viết thư về chúc mừng tôi và yêu cầu tôi không được để lộ bất cứ điều ǵ, khiến ông ấy phải bỏ dở công tŕnh. Ông ấy nhấn đi nhấn lại cái câu: "Con của chúng ta sẽ rất hănh diện về bố mẹ, khi nó lớn lên, nó biết bố mẹ vất vả như thế nào để có được một gia đ́nh. Hăy đón mẹ lên và anh sẽ gửi quà về hàng tháng. Anh không buôn bán được, nhưng tiết kiệm lương...".
Tôi không báo tin mẹ tôi mất cho chồng tôi. Sự đóng góp của những thùng hàng đă giúp mẹ con tôi đỡ vất vả. Tất nhiên ông giáo sư bố của cháu cũng có gửi quà, nhưng tôi kiên quyết không nhận. Thực ra sau khi sinh cháu, tôi khóc rất nhiều v́ ân hận. Tôi thương chồng tôi và tôi căm thù kẻ đă lừa dối chúng tôi. Tôi muốn quên ông ta đi và tôi làm đúng lời thề trong lư trí của ḿnh: cấm ông ta lui tới. Ông ta đă thực hiện đúng yêu cầu. Tôi muốn cháu Xuân là con của chồng tôi, nếu như chồng tôi không ruồng bỏ. Và ông ấy không những đă không ruồng bỏ, mà c̣n tỏ ra rất hạnh phúc. Ngay cả đối với tôi, ông ấy cũng không hề có cử chỉ hay lời nói nào gợi tới điều chỉ hai người biết. Hạnh phúc là như vậy đấy, cậu ạ. Tôi cứ nơm nớp chờ đợi sự bùng nổ, nhưng chồng tôi không phải là người tầm thường. Đúng là, ông ấy yêu con gái tới mức, nhiều khi chính tôi phải ghen lên. Thực ra tôi không phải tôi ghen ghét ǵ mà tôi cảm thấy sự giả dối từ bên trong của ông ấy, đă đạt tới đỉnh cao kỳ lạ. Mọi chuyện đối với ông ấy đều cứ như không. Cho tới lần ông ấy đi nước ngoài công tác. Trước ngày đi khoảng hai tuần, hầu như đêm nào ông ấy cũng đ̣i hỏi tôi. Tôi rất lấy làm lạ là lâu nay, ông ấy say mê công việc, say mê chăm sóc con hơn để ư đến t́nh ái. Vậy mà...
- "Nếu có con, anh đề nghị đặt tên là Thu..."
Ông ấy nói với một t́nh cảm chân thành và tự tin đến mức, tôi không c̣n giám nghĩ đến bệnh t́nh của ông ấy.
Bà ngừng để lấy thuốc hút. Bà hút những hơi dài với vẻ mặt của người bất cần. Rồi bà dụi điếu thuốc đang cháy vào gạt tàn.
- Cậu là người duy nhất mà tôi có thể tin cậy, bà nói. Tôi phải thú nhận với cậu là chồng tôi chưa bao giờ giúp tôi trở thành người vợ chân chính. Ông ấy đă dùng mọi kỹ thuật mà ông ấy học được ở đâu đâu, để sống với tôi. Nhưng cái chính th́ ông ấy không thực hiện được. Mọi kỹ thuật trở nên thô bỉ, và tôi đă khao khát t́m người đàn ông đích thực, khi mà tôi không c̣n tự biết lỗi lầm của ḿnh. Tôi yêu một người kém tôi năm tuổi. Cháu Thu chính là con anh ta. Tôi muốn phá tung tất cả để làm lại cuộc đời. Nhưng người t́nh của tôi không phải là một trí thức. Anh ta không có đức tính kiên tŕ, càng không có tí tư tưởng, tí văn hóa nào trong đầu thành thử anh ta xử sự với tôi rất thô bạo. "ở với chồng, ngủ với t́nh nhân, như thế mà em c̣n đ̣i hỏi cao hơn à? Vợ anh nó xé nát hết!...". Tôi cảm thấy ghê tởm và tôi đă cho hắn một cái guốc vào mặt. Tôi biết, cuối cùng mọi hậu quả tôi phải gánh chịu tất. Ông ấy nhà tôi đối với hai cháu không thể chê trách, nhưng thà cứ hắt hủi chúng c̣n hơn. Tôi không chịu được cái cảnh nuông chiều con vô lối của ông ấy. Các cháu ngày càng lớn, chúng đă vượt ra khỏi ṿng tay của chúng tôi. Và tôi chứ không phải ai khác phải chịu cái cảnh cô đơn. Tôi căm thù ông ấy? Chỉ cần nghe tiếng dép lê lẹp xẹp của ông ấy là tôi đă lộn ruột lên. Lẽ ra ông ấy phải nhổ vào mặt tôi, tống cổ tôi đi khỏi cái vũng lầy mà người ta gọi là cái gia đ́nh ấy, th́ ngược lại, ông ấy cứ điềm nhiên như không. Lắm đêm chợt tỉnh, nh́n ông ấy ngủ, sao tôi thấy ghê tởm đến thế. Ông ấy ngáy hừng hực, rồi rên, rồi lảm nhảm nói mê. Thật hiếm có người đàn ông nào nhiều tật xấu như ông ấy. Tôi có cảm giác mỗi bữa ăn là một cực h́nh. Đă không biết làm ǵ ngoài việc nuông chiều con đến bữa ăn gắp gắp, bỏ bỏ, rồi chan, rồi húp x́ xoạt. Nói th́ bảo nói xấu, mà không nói th́ cứ phải chịu đựng măi, kinh khủng lắm cậu ạ. Tôi không c̣n tin có thứ khoa học nào lại có thể nạp vào cái đầu đần độn ấy được. Về tới nhà là cứ như con rối, bảo đâu ngồi đó. Đến tự là lấy bộ quần áo cũng không biết. Mang tiếng đi Tây đi Tầu, đă không mua sắm được ǵ, về nhà chỉ có phá. Đến sử dụng cái Xút von tơ cũng ngớ nga ngớ ngẩn! Đúng là tôi tự đeo gông vào ḿnh, tự chuốc lấy trăm nỗi bất hạnh. Tôi không hiểu người ta trả lương cho ông ta làm ǵ, để rồi cái công tŕnh giời ơi đất hỡi của ông ta chẳng thấy tăm tích đâu. Ông ta bỏ của chạy lấy người, chuyển sang làm báo. Thế là thành ra anh tiến sĩ nửa mùa, anh nhà báo nửa mùa! Té ra bao nhiêu năm nay, tôi chỉ là cái máy nghiền thức ăn cho ông ta? Tôi đẻ con, nuôi con, chạy vạy đủ đường để có nhà, có gạo, để các người coi tôi là cái máy, là vật hy sinh? Chỉ có các người mới là người chắc? Tàn nhẫn nó vừa vừa chứ! Có cái lối đâu mà khinh nhau đến khốn nạn thế? Tôi hỏi cậu. Thà cứ vũ phu, nói toạc móng heo ra c̣n hơn cứ âm ỷ măi...
Bà cúi gằm mặt xuống khóc. Tôi không ngờ bà phẫn nộ đến thế.
- Dù sao các cháu cũng đă lớn và anh chị cũng cao tuổi cả rồi, tôi nói. Chắc rằng anh nghĩ, tất cả là v́ con ḿnh chị ạ...
Bà lau nước mắt, nh́n thẳng vào tôi:
- Cậu không hiểu nổi chúng tôi đâu. Tôi khốn nạn v́ chính cái lối suy tính ngu xuẩn ấy. V́ con! Nghe cũng hay ho đấy! Nhưng con nó có coi cái sự "v́" ấy là ǵ đâu. Thậm chí nó c̣n về hùa với ông ta làm nhục tôi nữa. Hôm chủ nhật vừa rồi, tôi bảo con lớn, có ăn diện ǵ cũng phải nh́n chị nh́n em, nhà nghèo mà con cứ nay mốt này, mai mốt nọ, mẹ lo sao xuể. Nó nói thế nào cậu có biết không? Nó bảo mẹ chỉ biết mẹ. Mẹ son phấn, mẹ hút thuốc lá, mẹ bồ bịch th́ được, c̣n chúng con th́ mẹ cấm. Tôi đă tát cho con bé một cái. Đây là lần đầu tiên tôi đánh con. Tôi bảo nó c̣n trẻ, c̣n đang tuổi lớn, việc ǵ phải son phấn. Son phấn là để cho người đứng tuổi. Thế là nó vênh mặt lên: "Bố cho con mua son chứ mẹ cho à?". Cậu chưa có con, cậu không thể h́nh dung được nỗi đau của người mẹ cảm thấy con ḿnh đang vượt ra khỏi tầm tay ḿnh nó đau đớn biết chừng nào...
Tôi không c̣n biết nên hiểu thế nào, nhưng quả t́nh tôi rất khó thông cảm với bà. Sự thực th́ bà có thể dạy con. Nhưng v́ bà quá phẫn với chính những nỗi trắc ẩn của đời ḿnh, mà làm cái việc lẽ ra một người mẹ không nên làm chút nào. Bây giờ bà trở lại đúng với bà hơn. Nom bà có vẻ hung dữ và độc ác. Bà nói rằng ông ấy đúng là cái mắc áo, một bị thịt, một tiến sĩ giấy, một nhà báo nửa mùa, một trí thức dỏm, một tên đàn ông giả hiệu, đồ bất lực ti tiện, kẻ lừa dối tinh tế... Thế nhưng bà không có con đường nào khác là phải chung sống với một bóng ma. Mặc dù mọi việc làm của bà ông đều biết, nhưng ông không hề có một biểu hiện phản ứng. Giờ đây ông c̣n phản ứng ǵ được, khi đă sáu mươi tuổi rồi. Bao nhiêu sức lực ông đă tiêu vào cái gọi là công tŕnh "giời ơi đất hỡi" để cho kẻ khác thăng quan tiến chức. C̣n ông, người chủ công tŕnh th́ quá ư chán nản với sự nghiệp, đă "bỏ của chạy lấy người"! Té ra ông chuyển sang nhà báo tức là cuộc chạy trốn của ông bắt đầu. Cái vực thẳm đầy rắn rết, thú dữ của ông không phải là không có. Nó vẫn luôn há cái miệng đen ng̣m đợi chờ ông trượt ngă. Có lẽ ông đă sa chân rồi, nhưng v́ ông c̣n cố túm giữ lại được với chút công việc, chút bạn bè, chút triết lư mộng mơ của kẻ thất bại. Đó là nỗi buồn...
Tôi tiễn bà Huệ ra khỏi ngơ Lỗ Thủng. Bỗng tôi rợn tóc gáy khi thấy mấy cái bóng đen đang tựa vào tường, ngay cạnh đống rác ôm ấp nhau. Có lẽ cũng là những bóng ma không hơn, và cái lỗ thủng nham nhở kia đang nuốt vào trong bụng nó biết bao nhiêu số phận không hồn hôi hám và bệnh hoạn. Bà chào tôi rồi lên xe với nét mặt đến năo ḷng. Tôi đứng nh́n theo bóng bà, cứ cảm giác như bà cũng đang t́m lối thoát. Nhưng thoát làm sao nổi một khi bà vẫn c̣n đang huyễn hoặc ḿnh trong mớ triết lư ích kỷ đầy hằn học ấy. Sự thực th́ cái lỗ thủng không thể nào xây bít được.
KHúC SáU
Tôi không muốn quay về căn pḥng cô độc của ḿnh vào lúc này, phần v́ bă bời do câu chuyện bà Huệ vừa kể, phần v́ tôi muốn tránh sự dằn vặt vốn có trong lối sống của ḿnh. Tôi thích được hít thở không khí trong lành và tránh xa những va chạm. Cái lỗ thủng giờ đây hấp dẫn tôi. Đă lâu lắm rồi tôi không vào công viên nhất là buổi tối. Tôi sẽ đi hết một ṿng quanh hồ, t́m sự thư dăn trong sự vận động cơ bắp, quyết không nghĩ ngợi ǵ. Cũng có thể tôi sẽ tạt vào sân khấu ngoài trời xem ca nhạc, hoặc là mua một ly nước chanh, ngồi quán gió một ḿnh. Những ư định ấy h́nh thành rất nhanh trong đầu tôi và nó cũng bị xóa đi rất nhanh khi tôi vừa cúi xuống, định chui qua. Một bàn tay từ trong hốc tối túm lấy ngực tôi, ép vào tường. Tôi chỉ kịp kêu lên "ớ! ớ!" đă bị chặn đứng cổ nhưng cái bóng đen đă chững lại và bật ra một tiếng cười ngô ngố rồi đẩy tôi ngă bổ chửng ra đám cỏ sát mép tường phía trong công viên.
- Đ. mẹ anh giai, đi t́m pḥ phạch sao không nói với đàn em một tiếng?
Tôi nhận ra thằng Mỹ, liền trở mặt:
- Mẹ thằng Lỗ, mày định trấn ông hả?
Nó cười hiền lành:
- Em tưởng có con mồi nào, kiếm dăm hào uống rượu.
Tôi lấy bao "ba số" ném ra trước mặt thằng Mỹ. Nó cầm bao thuốc kêu lên:
- Dạo này ông anh "dằm" quá, thảo nào không tới quán anh Gù.
- Dằm ǵ, tôi nói. Người ta cho đấy.
Chúng tôi cùng hút thuốc.
- Lâu nay ông anh biến đi đâu mà mất mặt?
- Công tác.
- Anh Gù bảo ông anh chạy làng!
- Có ǵ mà phải chạy? Bận. Mày bỏ cái lối trấn vặt này đi, Mỹ ạ, tôi nói.
Thằng Mỹ đủng đỉnh trả lời:
- Ông anh Gù khiếp bỏ mẹ, nó tâm sự. Tối nào cũng bắt đàn em chầu ở đây chờ con Hạnh về.
- Để làm ǵ?
- Bố ai biết. H́nh như đ̣i nợ.
- Nợ?
- Chứ ǵ nữa. Ông ấy sai đàn em lùng khắp nơi cả tháng nay rồi, nhưng lùng thế nào được con ấy.
- Chẳng lẽ nó không về? - Tôi hỏi cốt để gợi chuyện.
- Thế nên đàn em mới phải chầu ở đây đến mười rưỡi, thằng Ngọc đến mười một rưỡi, thằng Hà một giờ.
- Ǵ mà khiếp thế?
- Đă bảo là rất hệ trọng, miễn hỏi.
Tôi biết không thể khai thác ǵ thêm ở cái thằng Mỹ ngố này, đành rút ba điếu thuốc đưa cho nó.
- Anh gửi cho thằng Hà, thằng Ngọc mỗi đứa một điếu, tôi nói. C̣n mày làm điếu nữa. Thằng Mỹ đứng dậy "cám ơn ông anh" rồi biến vào bóng tối. Tôi quyết định ra phố mua mấy chai bia về "khao" anh Gù, không chờ ông tiến sĩ nữa.
Anh Gù nằm c̣ng queo trên giường đọc sách, mặc dù bên ngoài quán vẫn đông khách. Bà Hượu nói "Em nó bị ốm". Tôi chui vào nhà. Chung quanh anh bốn năm cuốn tiểu thuyết. Toàn sách viết về t́nh yêu. Té ra ông anh tương tư, đang nghiền ngẫm chuyện ái t́nh, tôi nói đùa. Anh lẳng lặng xếp mớ sách lại, bảo tôi đă có công mang bia tới th́ cũng chịu khó ra phố mang chút mồi về. Tôi làm theo ư anh. Chúng tôi khép cửa, lẳng lặng ngồi trên giường uống. Nom anh có vẻ hốc hác, nét mặt không c̣n sáng và linh hoạt như mấy tháng trước. H́nh như cũng đă lâu ông tiến sĩ không tới đây và anh cũng không có vẻ ǵ muốn nhắc tới ông nữa. Cuộc truy t́m chính tâm tư của ḿnh đă buộc hai nhà triết học của tôi đang lùi vào bản ngă. Thực ra hai vết ṛ rỉ trong hai con tim ấy đă bục ra hết cỡ rồi, và nếu có t́m nhau, họ cũng chỉ c̣n lẳng lặng tự chiêm nghiệm. Cảm giác hưng phấn v́ ư nghĩ ấy vừa nhen lên trong tôi, th́ anh Gù đă giập tắt. Anh đang có nhu cầu tâm sự, bởi lẽ gần đây Hạnh lại "chơi" cho anh một vố nữa đau điếng: Cô dẫn về cho anh một "con bạn chỉ cần một tấm chồng". Cô đâu biết, anh không phải thứ đàn ông "chỉ cần một cô vợ". Hạnh định đem cô bạn béo ục ịch của ḿnh cá cược với anh, với t́nh yêu theo lối mua bán chợ giời? Cô ta muốn anh trở về nguyên vẹn với một thằng Gù có đôi chân nhũn nhẹo như hai cái đuôi, đă khiến cô ta kinh hăi? Không! Giá như cô ta không giở tṛ yêu đương t́nh ái, đừng rỏ nước mắt khi nằm trong ṿng tay của anh, th́ mọi chuyện sẽ khác. Anh không phải không tự biết hoàn cảnh của ḿnh. Nhưng Hạnh làm thế, nghĩa là cô ta chỉ coi anh là một con vật? Chỉ có những con vật mới đem con nọ thả vào chuồng con kia - Anh nói - Chứ c̣n anh th́ khác! Anh chưa bao giờ dám nghĩ đến t́nh ái. Cô ta đă đem t́nh ái đến cho anh. Để rồi hạ nhục anh? Và thế là coi như xong, coi như phủi tay được à? Cô ta đă trốn anh, trốn t́nh yêu của anh một thời gian, sau cái đêm anh gọi là "thần tiên" ấy. Cuộc sống phải ṣng phẳng, anh nhấn mạnh. Cô ta bỏ trốn anh th́ có khó ǵ. Nhưng chạy trốn bản thân ḿnh th́ đừng có ḥng? Anh đă từng chán nản sau bao đêm lê cái thân tàn ra cửa, ngồi dưới tán bàng chỉ mong được nh́n thấy bóng Hạnh. Nhưng càng ngóng chờ càng vô vọng, đến nỗi anh phải thốt lên những câu chửi thề tục tĩu, để rồi sau đó anh lại phải tự xỉ vả ḿnh là đồ khờ dại. Lẽ ra anh phải biết dừng lại ở điềm gần tới đích - Đó là lời b́nh luận của ông tiến sĩ hôm nào. Nhưng anh đă không làm được điều ấy. Anh nhớ rất rơ khi bàn tay mềm của Hạnh ôm riết lấy cổ anh, rồi dần dần đưa xuống lưng với cảm giác khoái lạc. Hạnh uỡn người lên, miệng há hốc, hớp hớp không khí. Tiếng rên của cô đẩy anh vào cơi mịt mùng. Anh quên hết cả. Anh dùng hết sức mạnh bản năng rướn người, đẩy cho tiếng rên lan vào ṿng ngực đang cuộn trào của ḿnh. Nếu chỉ có thế... Nếu anh đừng quá đam mê mà lật Hạnh chuyển lên, hẳn mọi sự sẽ diễn biến tốt lành, kết thúc tốt lành. Khốn thay, anh đă không nhớ cái điều đáng nhớ nhất: anh là thằng Gù. Anh là kẻ tật nguyền. Rằng hai cái chân nhũn nhẹo như hai cái đuôi ấy đă và sẽ c̣n là nguyên nhân gây nên những bất hạnh của đời anh. Anh gồng ḿnh lên đón nhận sự dâng hiến, đồng thời cũng mong đem hết sức ḿnh hiến dâng cho t́nh cảm của người t́nh. Trong cơn hào hứng, Hạnh co người, hai tay cô chợt nắm gọn hai cái chân nhũn nhẹo ấy, khiến cô thét lên hoảng loạn. Trong chớp nhoáng, cô đẩy anh ngă gọn xuống nền nhà, giữa đống bát đĩa c̣n ngổn ngang. Cô cuống cuồng mặc vội áo quần, tóc để xơa tung, nhào ra cửa. H́nh như cô ngă dưới gốc bàng và bật dậy rất nhanh...
Hôm sau, cô biến khỏi ngơ Lỗ Thủng liền mấy tháng. Và cũng từ đó anh Gù chui vào bóng tối cơi ḷng ḿnh, lần ṃ t́m măi không ra sự sợ hăi bản năng của cô gái chung chạ với ḿnh. Giờ đây, lại thêm một lần nữa Hạnh bỏ chạy. Anh ân hận về cách xử sự của ḿnh. Anh sai đàn em ra phố, t́m sách t́nh yêu về đọc, mong có chuyện nào phù hợp với anh, giải đáp cho anh cái điều kinh khủng ấy. Nhưng những cuốn sách dày cộp kia chẳng giúp cho anh điều ǵ. Đêm đêm, sau khi tàn quán, anh lại âm thầm ngồi dưới gốc bàng trông đợi. Anh đă thầm hứa, thầm thề với cô ta rằng, anh sẽ không nghĩ tới chuyện yêu với đương nữa. T́nh yêu là cái ǵ đấy cao sang lắm. Nó chỉ dành cho những người khác. Chứ c̣n tật nguyền như anh làm sao có được? Nhưng nghĩ là nghĩ thế, nói là nói thế. Đó là quyền của anh. C̣n cô ta. Cô ta không được phép coi anh là con vật? Sự hốt hoảng của cô ta không phải không có lư - dẫu sao đó cũng chỉ là cái lư của cô ta. Có phải bỗng quờ phải hai cái chân nhũn nhẹo của anh mà cô ta nhận ra kẻ ăn nằm với ḿnh không phải là một con người? Giờ đây anh không c̣n thiết ǵ nữa, t́nh yêu với những cuộc hoan lạc vội vă. Nói đúng hơn, anh không đ̣i hỏi cô ta phải quay về để yêu anh. Nhưng anh quyết không để sự việc diễn ra có vẻ êm đềm, nếu cô ta cứ trốn, cứ nh́n nhận anh không phải là một con người. Anh không ngại ǵ tốn kém. Anh sẵn sàng bán hết những ǵ có thể bán được, chi cho bọn đàn em, để chúng ra công truy t́m cô. Anh chỉ cần cô quay về, chứng kiến sự tồn tại đàng hoàng của anh, không cần đến nỗi băn khoăn lo lắng, ḷng thương hại của ai hết...
Tôi cầm cốc bia lên uống, cảm thấy vị đắng lan ra rất rơ trên ngực ḿnh. Tôi muốn nói với anh những ư nghĩ bất chợt vừa lóe lên. Rằng sự thực đâu phải lúc nào cũng chiều theo ư muốn của con người. Và nếu ta không tỉnh táo mà cố dấn thân vào cơi u mê để đi t́m sự thực, th́ chính ta phải chuốc lấy tai vạ không lường được. Chí ít ta cũng lâm vào t́nh cảnh bi hài. Anh không biết rằng, anh đang bị lún ch́m trong vũng lầy t́nh ái. Chính nó đang nuôi dưỡng anh, níu giữ anh, cho anh được làm người. Nhưng cũng chính nó đang trêu ghẹo, thử sức anh, nếu anh không cam chịu để nó vây bủa và đẩy anh tới hoang mạc của nỗi cô đơn. Ḷng tự trọng đă cứu rỗi tâm hồn u uất của anh...
- Anh phải t́m bằng được nó, anh Gù nói. Chỉ có nó mới trả lời được cho anh, chú ạ. C̣n tất cả đều là cứt hết! Ông tiến sĩ bảo anh không biết dừng lại ở điểm cần dừng. Nhưng làm đếch ǵ có cái điểm dừng mơ mộng ấy? Con người ta hơn nhau ở chỗ biết lùi, biết dừng lại ở nơi cần dừng lại. Đó là sách vở thôi. Sách vở nói th́ hay lắm. C̣n cuộc sống hoàn toàn trái ngược. Cuộc sống bao giờ cũng cố đẩy con người tới điểm cuối cùng của nó? Đúng không? Hoặc là đỉnh cao, hoặc là vực thẳm, không có điểm dừng nào ở giữa cả! Không có! Anh không bao giờ tin vào thứ lư thuyết suông mộng mơ xuẩn ngốc ấy. Đó là cái bẫy được ngụy trang hết sức tài t́nh. Chỉ cần ta dừng lại, thế là nó chụp xuống đầu ta, không cho ta vùng vẫy nữa!
Anh uống cạn ly bia, mặt cúi gầm. Có lẽ tôi không nên bày tỏ ư nghĩ của ḿnh với anh. Thực ra, chính anh đang mắc phải cái bẫy bùng nhùng kia mà anh không tự biết đấy thôi...
Không hiểu v́ sao bỗng dưng tôi lại nghĩ tới cái lỗ thủng. Đó là một điểm sáng luôn luôn chiếu rọi vào cơi uẩn ức ê chề trong tâm tưởng tôi. Sự thực th́ người ta không thể xây bít được nó, nếu như đám dân trong ngơ chúng tôi vẫn c̣n đây, vẫn phải sống những tháng ngày tiếp theo ngột ngạt trong cái hẻm bùn lầy này.
KHúC Bảy
Tôi nhớ là tối hôm ấy, sau khi uống hết năm chai bia, anh Gù bảo mẹ lấy thêm cho chúng tôi chai rượu chanh xuất khẩu. Tôi bốc lên, rót rượu ra cốc, cụng với anh. Anh Gù càng uống càng lỳ. C̣n tôi, tôi tự biết là thế nào ḿnh cũng say. Say th́ say! Tôi cho phép ḿnh say để quên đi một buổi tối u ám. Một buổi tối tôi phải nghe hai câu chuyện bi thảm của hai người bạn thân mà bấy nay tôi vô t́nh không để ư. Lại nữa, tôi cảm thấy quá ngán ngẩm với cuộc sống cô độc của ḿnh. Tôi rất sợ phải về căn pḥng hôi hám và hoang trống ấy. Tôi rất sợ phải chui vào xó xỉnh của những ư nghĩ không đâu, để rồi sáng ra cắp cặp tới cơ quan, với nét mặt hốc hác của người mất ngủ.
Thế rồi không hiểu bằng cách nào, sau khi uống hết chai rượu, tôi cũng ṃ về được căn pḥng của ḿnh. Tôi lục t́m khắp các túi vẫn không thấy ch́a khóa. Tôi c̣n đủ tỉnh táo để nhớ lại lúc thằng Mỹ đẩy tôi ngă bổ chửng phía trong lỗ thủng, hẳn chùm ch́a khoá đă rơi ra ở đó, và tôi tiếp tục cuộc hành tŕnh. Thường th́ trong đầu những người say vẫn có một đốm sáng kỳ lạ. Tôi nhận rơ đốm sáng ấy đang chỉ dẫn tôi. Nó không chiếu rọi liên tục mà chỉ lóe lên. Rồi tắt ngấm. Rồi lại lóe lên. Tôi quên mất tôi đang đi t́m ch́a khóa khi buớc vào một vũng nước. Và không hiểu sao tôi lại hướng ra ngoài phố. Mấy thằng đàn em của anh Gù nhận ra tôi và chúng kéo tôi vào quán nhà lăo Tía, ép tôi uống nữa. "Uống th́ uống! Chúng mày địch thế nào với ông được!". Tôi cầm ly rượu, nói. Và ngửa cổ uống gọn. Tôi gục đầu vào vai thằng Mỹ cố trấn tĩnh. Không hiểu sao, tôi lại nhớ tới ông tiến sĩ, nhớ lời anh Gù đặn đi dặn lại là sáng mai t́m bằng được ông về. Cái ư định đi t́m ông lập tức choán ngợp tôi. Và tôi ra lệnh: "Hà, mày gọi giúp tao cái xích lô!". "Để em d́u anh về!", thằng Mỹ nói. "Tao có say đâu mà d́u?". Tôi đứng lên, cố giữ thăng bằng. "Chúng... chúng... mày... mờ... mờ... mày... không giúp... th́ ông...", tôi ngọng nghịu nói trong khi thằng Hà đă chặn được cái xích lô ghé vào cửa quán.
- Xin mời ông anh cứ việc tít mù!
Chúng nó vui vẻ khiêng tôi, ném vào ḷng xe. Thế nhưng khi xe chuyển bánh không hiểu sao tôi lại tỉnh táo. Tôi bảo ông xích lô cứ đạp xe theo sự chỉ dẫn của tôi đừng hỏi vớ vẩn.
Thế là tôi đă đến được nơi tôi cần đến. Thực ra tôi phải lần ṃ măi mới ra lối rẽ lên cầu thang có cửa sắt. Đứng trước cánh cửa, bất giác tôi nhận ra h́nh như đă khuya lắm rồi. Tôi đến nhà người ta vào giờ này để làm ǵ? Dẫu đó là nhà người bạn thân nhất của tôi. Đây c̣n là một gia đ́nh. Các cô tiểu thư con ông sẽ hiểu về người bạn của bố thế nào? Và cả bà vợ đáo để của ông nữa...
Tôi đă định quay ra, nhưng hai bàn tay cứ níu lấy cánh cửa. Bỗng bóng điện hành lang bật sáng. Một người đàn bà mặc váy ngủ hiện ra trước khuôn cửa. Tôi không nhận ra ngay bà Huệ, nhưng bà rất nhanh nhận ra tôi. Bà tất bật mở khóa và ân cần d́u tôi vào nhà. Bà pha nước mơ, lấy đá trong tủ lạnh cho tôi uống. Tôi nhận biết hết mọi điều đang diễn ra đối với ḿnh, nhưng không cưỡng được.
Tôi uống liền hai ly nước mơ lạnh, hy vọng sẽ giải say. Và tôi hỏi bà: "Ông tiến sĩ của tôi đâu rồi?". Tôi nhớ là tôi nhấn mạnh hai từ của tôi với cái vẻ công thần rất trẻ con. Bà Huệ dịu dàng ngồi xuống bên tôi: "Ông ấy và hai cháu về quê ăn giỗ.", bà nói và đặt trước mặt tôi bao ba số. "Quê nào?", tôi hỏi xấc xược. Bà nắm tay tôi: "Cơ lẽ cậu quá chén rồi đấy!".
Tôi cảm thấy ở nơi cổ đang đầy ứ lên: Buồn nôn quá. Tôi vội lấy cái bô đựng nước thải và bă trà, nôn thốc vào đó. Bà Huệ đỡ ngang người tôi. Rồi bà dùng hai ngón tay, day day thái dương cho tôi. Bà bắt tôi ngồi im và lấy khăn ướt lau mặt cho tôi. Tôi cảm thấy ḿnh bé nhỏ trước t́nh cảm của bà. "Tôi không nghĩ cậu có thể lại uống say thế này!", "Xin lỗi chị" tôi nói và đứng lên. "Em về". Mọi vật quanh tôi đảo lộn, nḥe nhoẹt hết. Cả bà Huệ cũng đang đảo lộn, nḥe nhoẹt. Nhưng tôi vẫn đủ khả năng nhận biết mọi chuyện. Rằng tôi đang ở trong nhà của bạn tôi vào lúc khuya khoắt và chỉ có vợ của ông ở nhà. Tôi không thể ở lại. Tôi không được phép gây nên sự khó xử đối với bà và cái chính là tôi không có lư do ǵ nấn ná. "Em xin phép...", tôi định bước ra khỏi khuôn ghế th́ bị bàn tay bà Huệ ấn xuống. Tôi lảo đảo ngă vào ḷng ghế. "Cậu ngồi xuống đă!", bà nói như ra lệnh. "Cậu không về được đâu." - "Nhưng... em phải về", tôi nói và lại đứng lên. Bà Huệ nắm tay tôi kéo xuống. "Cậu đừng làm thế", bà nói và cúi đầu hút thuốc. Tôi ngượng nghịu như thể bị bắt quả tang những ư nghĩ ám muội. "Tôi cứ có linh cảm... thế nào... cậu cũng tới..." - "Không, không phải em tới t́m chị!", tôi phản ứng. Bà đặt bàn tay múp míp lên vai tôi: "Thế cậu t́m ai?" - "C̣n ai nữa. Em t́m anh ấy", tôi khẳng định. "Khổ quá", bà níu vai tôi. "Chả lẽ cậu không biết ông ấy và hai cháu về quê?" - "Làm sao em biết được?". Bà cười nhạt: "T́nh thân của anh em cậu nó cứ ẽo ợt thế nào ấy", bà b́nh luận. "Bao giờ anh ấy về?", tôi hỏi, và chạm phải đôi mắt dài dại nh́n tôi của người đàn bà. "Ba ngày nữa", bà nói và đứng lên, cầm cái bô đi vào toa lét. Tôi nh́n thấy cái bô, lập tức ruột quặn lên và tôi níu bà lại, gục xuống nôn tiếp. Có lẽ tôi đă ngă xuống sàn nhà và tôi không biết tôi đă được chăm sóc như thế nào. Măi tới khi tỉnh, tôi mới nhận ra ḿnh đang gối trên cánh tay bà Huệ và trên người tôi không c̣n một thứ ǵ. Mùi dầu thơm sặc sụa. Tôi cảm thấy rét run người và tôi không c̣n là tôi nữa. Bà Huệ chồm lên, ủ kín người tôi. Bà hôn tới tấp vào mặt, vào cổ tôi và kiên quyết luồn được lưỡi vào miệng tôi. Bộ ngực căng cứng của bà chà sát vào ngực khiến tôi ngạt thở. Không! Tôi cố vùng dậy nhưng không được. Bà kéo tay tôi luồn xuống dưới. Tôi vội nắm bàn tay lại v́ chạm phải thứ nước lạnh nhớp trên đùi bà. Bà dựng tôi dậy, gục mặt vào phần dưới cơ thể tôi khiến tôi co rúm, không c̣n tự chủ được nữa. Tôi bật lên một tiếng rên cùng với sự tan ra trong cơ thể. Bà choàng tay qua cổ tôi, áp mặt vào ngực tôi khóc. Đầu tôi rỗng không. Hai cánh tay trần của bà xoa bóp vai và ngực tôi. Tôi riết bà vào ḷng và dùng những ngón tay lau nước mắt cho bà. "Tôi xin lỗi cậu", bà thổn thức nói. Tôi gỡ tay bà ra và lại chạm vào đôi mắt của bà, một đôi mắt khao khát và thù hận. Tôi vừa định vùng dậy th́ bà đă kịp ôm gọn tôi vào ḷng: "Cậu không phải là người à?", bà nói qua kẽ răng, nhưng hai bàn tay nóng hổi của bà, nắm chắc hai bàn tay tôi. "Cậu cũng là một thằng đàn ông giả dối!" - "Sao chị lại nói thế?" - "Các người là một lũ giả dối, ti tiện", bà rít lên, siết chặt tôi. Tôi quyết gỡ tay bà ra: "Chị đừng làm thế..." - "Cậu khinh rẻ tôi! Từ giờ trở đi, cậu sẽ coi tôi là... con vật!...". Bà khóc nấc lên, ôm mặt chúi vào ḷng tôi. "Cậu không coi tôi là ǵ cả! Tôi sẽ chết... chết trước mặt... cậu..." - "Xin chị b́nh tĩnh..." - "Không! Tôi không thiết sống nữa. Cậu sẽ khinh tôi suốt đời!". Bà bất ngờ vùng dậy điên loạn giật tung chăn màn, giật tung gối áo, t́m cái ǵ đó. Tôi nhào tới. "Đừng làm thế!", tôi nói nhẹ nhàng. Bà tuột ra khỏi tay tôi, lao tới ngăn thuốc gia đ́nh treo gần đó. Tôi hất mạnh vào cánh tay bà, khi bà vừa vốc được một nắm thuốc. Những viên thuốc tung tóe khắp sàn nhà. Bà nhào tới giá sách, lấy con dao dọc giấy sắc nhọn. Tôi nắm chặt cổ tay bà, gỡ con đao và bế xốc bà lên. Hai cái thân h́nh lơa lồ ôm quặp lấy nhau, lần theo vết chân của quỷ sứ vào giường. "Cậu không c̣n nghĩ tới ông tiến sĩ của cậu nữa à?", bà ta hỏi với cái vẻ đắc thắng của đàn bà. Tôi muốn cào nát người đàn bà kỳ lạ này ra. Và tôi đă điên cuồng vật lộn, không để cho bà ta đủ lư trí để hỏi tôi những câu hỏi quỷ quái ấy nữa. Tôi tự cho phép ḿnh buông thả, đến mức, bà Huệ chỉ c̣n biết tuân theo những ư định cuồng loạn của một thằng đàn ông với một con đàn bà bị dồn đến sát chân tường. "Anh là một con thú!", bà ta nói trong hơi thở. "Một con thú có ư thức". Chúng tôi hôn nhau như chưa bao giờ được hôn, nếu có thể gọi hai cái miệng ngập vào nhau là như vậy. Tôi không muốn để bà ta thốt lên bất cứ một lời nào. Nhưng bà Huệ không phải là người dễ dàng mất lư trí. "Anh có... thích không?", bà ta ngậm trong miệng ḿnh cái tai của tôi. "Hả?", bà ta hỏi thêm và lật tôi xuống dưới. Tôi nghiến răng lật bà ta lại và dựng người đàn bà ngồi dậy. "Tại sao anh không yêu tôi mà...". Tôi bịt cái miệng luôn luôn nói những sự thật không nên nói ra ấy. Nhưng bà Huệ giật tay tôi ra, cười thích chí. Bà ta tiếp: "Tôi cho rằng, mọi t́nh yêu đều là giả dối. Chỉ có thế này mới là...thật!", bà riết tôi vào ḷng, hôn lên khắp cơ thể tôi. Tôi không muốn t́m bất kỳ từ ngữ nào trong lúc này. Tôi chưa bao giờ có ư thức t́m hiểu cái gọi là kỹ thuật trong sinh hoạt t́nh dục. Nhưng trong đầu tôi đang h́nh thành một ư chí rất quyết liệt là, sẽ không để cho bà ta coi thường. Và thế là hai cái thân xác chứa đựng trong nó những ư nghĩ hận thù lại lồng lộn cào cấu nhau cho tới khi tôi cảm thấy tôi bị tan ră, không c̣n h́nh hài nữa...
Thế là tôi đă đánh mất tôi. Đánh mất tất cả! Cả ông tiến sĩ. Cả anh Gù. Cả bà Huệ và hai cô tiểu thư xinh đẹp của bà. Tôi đă tự tay xúc hết mọi thứ mà tôi gây dựng được, đổ xuống cái hố thẳm nhơ nhớp mà tôi không thể làm chủ? Tôi không đổ lỗi cho bà ta. Không! Tất cả là do cái thằng tôi và tôi phải trả giá! Tôi lủi thủi chui ra khỏi chăn, lủi thủi mặc áo quần trong khi bà Huệ vẫn để nguyên hiện trạng. Kéo cái vỏ chăn đắp hờ lên người. "Cậu đi đâu bây giờ?", bà hỏi và tôi không trả lời. Tôi chỉ muốn chạy trốn thật nhanh khỏi nơi này. Tôi cảm thấy ghê tởm chính bản thân tôi và cả người đàn bà kỳ dị đang co ḿnh trong mớ vỏ chăn khóc. Tôi nghĩ rằng bà ta chưa thoả măn và muốn níu giữ tôi lại bằng những giọt nước mắt cá sấu. Nhưng tôi đă lầm. Khi tôi cau có giật tấm vỏ chăn ra th́ bà lao tới, ôm gh́ lấy tôi giọng rất chân thành: "Tôi biết, tôi đă làm một việc tởm lợm", bà run rẩy, quỳ xuống chân tôi. "Cậu tha lỗi cho tôi. Đă nhiều lần tôi muốn trốn khỏi nơi này. Nhưng... cậu cũng không hiểu được đâu. Tôi thương... các con tôi. Tôi thương ông ta. Nhưng tôi rất thù ông ta!". Tôi ngồi xuống nâng bà dậy, lấy áo váy mặc giúp bà. Đầu óc tôi đặc cứng. Tôi cố moi từ trong cái khối đen đặc ấy ra vài từ an ủi người đàn bà tội nghiệp, nhưng không t́m ra. Tôi trở nên tŕ độn..."Em không biết nói thế nào...", cuối cùng tôi ấp úng nói. "Cậu không cần phải nói.", bà đứng lên buộc lại tóc, nh́n tôi với đôi mắt b́nh thản. "Cậu cứ yên tâm", bà tiếp. "Tôi vẫn sống với ông ta..." - "Em không hiểu..." - "Hiểu làm ǵ!". Bà quay lại thu xếp giường chiếu rồi nhét bao thuốc vào túi áo tôi, nói dịu dàng: "Thôi cậu về đi."
Tôi lặng lẽ lách ra khỏi cánh cửa bà Huệ vừa mở cho, giống như kẻ chạy trốn. Tôi cảm thấy tôi vừa được giải thoát, sự giải thoát ê chề. Bà Huệ ra hành lang mở khóa cửa sắt. Tôi bước ra ngoài với một tâm trạng đê hèn không thể tả được. Chùm ch́a khóa trong tay bà Huệ rơi xuống nền xi măng, giải thoát cho cuộc chia tay khốn khổ của chúng tôi.
Trời đă hưng hửng sáng. Tôi cắm cúi đi bộ. Tôi không biết bây giờ tôi sẽ về đâu. Tôi chỉ biết rằng tôi phải bước thật nhanh, cốt sao tránh khỏi những cuộc gặp gỡ t́nh cờ với bất cứ người quen nào. Ôi, cái ngơ Lỗ Thủng của tôi. Sự thực th́ nó không thể xây bít được, một khi đám dân trong ngơ chúng tôi c̣n đó. Và cuối cùng tôi phải quay về điểm sáng ấy, nơi mà chùm ch́a khóa của tôi có lẽ đă rơi ra, lẫn trong cỏ, khi tôi bị thằng Mỹ đẩy ngă bổ chửng...
KHúC TáM
Tôi bị lâm vào t́nh trạng cô đơn đến nỗi, lúc nào cũng thảng thốt, hoảng sợ. Cái màng đen trong trí năo giờ đây lại trở về, phủ lên mặt tôi. Tôi luôn bị ám ảnh bởi những mặc cảm. Tôi muốn xóa đi những mệt mỏi bằng các cuộc dạo chơi ngoài giời và sau đó là những lần tắm gội công phu. Nhưng tất cả mọi biện pháp đều không xóa nổi dấu vết tăm tối trên nét mặt kẻ phạm tội. Tôi nơm nớp đợi chờ ông tiến sĩ tới. Cả anh Gù nữa. Nếu như anh Gù biết chuyện, thế nào anh cũng sai đàn em khiêng anh đến, đặt anh trên cái bàn viết của tôi. Anh sẽ cầm chai rượu, chỉ vào mặt tôi mà xỉ vả, thậm chí sai đàn em đấm đá. Anh sẽ xử tôi giống như anh đă từng làm thế đối với nhiều người. Hoặc có nhẹ hơn, cũng như thằng Minh hói để "dẹp loạn". C̣n ông tiến sĩ. Ông sẽ lặng lẽ ngồi vào cái ghế mây duy nhất trong nhà với nét mặt tái nhợt và lạnh lùng đến tàn nhẫn. Ông nói nhỏ nhẹ :"Xin chào người anh em chí thiết! Biết thế, tôi cứ mời người anh em tới nhà ngay sau khi chúng ḿnh quen biết nhau. Có lẽ sự việc đă diễn ra sớm hơn. Và tôi sẽ đối xử với người anh em giống như đối xử với ngài giáo sư tiến sĩ...". Cũng có thể ông sẽ gật gù nói từng câu: "Chúng ta đều là trí thức. Tôi có thể thông cảm cho chú ḿnh, bởi v́ chính tôi, nếu tôi không biết ḱm chế, không tự tha thứ cho tôi, hẳn giờ đây tôi không c̣n là tôi nữa. Hăy b́nh tâm chú B́nh ạ. Anh không hạ nhục chú đâu. Không bao giờ, và sẽ chẳng bao giờ anh hạ nhục bất cứ ai. Đó là đức tính siêu phàm của các nhà học giả...". Tôi sẽ ứng xử thế nào? Chẳng lẽ tôi quỳ xuống chân ông mà xin lỗi? Không! Tôi không thể làm như vậy. Và tôi tin, nếu tôi làm thế th́ sau đó, tôi vẫn không thoát khỏi mặc cảm lỗi lầm. Thà ông cứ hùng hổ túm ngực tôi, cho tôi mấy bạt tai rồi nhổ vào mặt tôi c̣n dễ chịu hơn sự im lặng của ḷng vị tha giả dối. Đúng là giả dối nếu ông ta xử sự với tôi như vậy. Bởi tôi không tin có ai đó lại dễ dàng thông cảm với bạn, khi mà anh ta lén lút làm t́nh với vợ ḿnh. Bà Huệ thù ông, không hẳn chỉ v́ ông bất lực. Bà cay cú v́ ông coi mọi chuyện như không, và đó chính là cách hạ nhục tàn bạo nhất. Tôi không ngờ tôi lại bị sa chân vào cái bẫy của thói đạo đức giả một cách ngon lành thế. Nhưng nếu tôi cứ b́nh thản sau cái chuyện khuất tất của ḿnh, toan tính những lư lẽ nhằm rũ bỏ lỗi lầm, liệu có ai tin đó là thứ "đạo đức thật" không? Tôi quẩn quanh trong căn pḥng khóa trái ngổn ngang báo chí và sách vở, ngổn ngang những ư nghĩ không làm sao thoát khỏi nỗi cô đơn của ḿnh. Đă nhiều lúc tôi cố tĩnh trí t́m lối thoát. Nhưng quả thực tôi không thể cố gắng hơn, không thể nghĩ ra bất cứ sáng kiến nào để có thể cứu vớt nhân cách của ḿnh. Tôi lủi thủi tới cơ quan với một tâm trạng sợ sệt. Nhưng cơ quan là nơi tôi không thể không đến. Tôi lảng tránh những cuộc trà lá tào lao, tránh xa những chỗ đông người. Có lần tôi thoáng thấy bóng ông tiến sĩ trong pḥng hành chính, bằng bản năng tự vệ, tôi chui tọt vào nhà vệ sinh. Tôi cam đoan, nhà vệ sinh là nơi trú ẩn khá an toàn cho những kẻ chạy trốn, chí ít cũng được một quăng thời gian cần thiết. Tôi quyết định lên pḥng ông Tổng biên tập xin nghỉ phép ít ngày với một lư do khá là sang trọng: vết thương cũ tái phát, cần được nghỉ ngơi. Và thế là tôi chuồn khỏi cơ quan, về với ngơ Lỗ Thủng của ḿnh. Tôi vẫn không dám ra quán anh Gù. Tôi luôn chuẩn bị tinh thần khi ông tiến sĩ tới. Thế nào ông cũng đến. Tôi xác định cho ḿnh, ông có quyền xử sự với tôi bằng bất cứ kiểu nào ông muốn. Tôi nơm nớp chờ đợi mặc dù tôi luôn hy vọng ông có việc ǵ đó bận, như ông đă từng bận mấy tuần nay. Tôi thảng thốt mỗi khi nghe có tiếng người nói phía ngoài cửa, và tôi luôn cảm thấy cái khóa của tôi đang được mở ra. Tôi thầm mong ông tới với nét mặt dữ dằn đầy nộ khí. Ông vả vào mặt tôi, nhổ vào mặt tôi rồi ném cái ch́a khóa lên bàn, tuyên bố từ tôi. Chúng tôi cũng phải chịu sự mất sạch sành sanh mà cái gọi là t́nh bạn bấy nay gây dựng được. Thế là hết! Tôi mất ông và ông cũng mất tôi. Có thể sau đó tôi phải xin chuyển công tác. Chúng tôi không thể cùng tồn tại trong một cơ quan. Tôi nghĩ ngay tới một vài người bạn trong thành phố Hồ Chí Minh. Tôi hy vọng họ sẽ giúp tôi t́m được một chỗ làm thích hợp. Cũng có thể giờ đây ông tiến sĩ vẫn chưa hề hay biết ǵ, điều ấy là một khả năng cao nhất. Nhưng ông chưa biết chứ không phải là ông không biết. Rồi đây ông sẽ biết và chắc chắn ông không thể không biết. Điều ấy càng khiến tôi không thể nguôi ngoai. Tôi không thể tưởng tượng được, rồi đây mất ông tôi sẽ sống thế nào - Cả anh Gù nữa : - Họ vừa là những người bạn tuyệt vời, vừa là những người thầy lớn của đời tôi....
Thế rồi vào buổi sáng của ngày thứ năm, kể từ sau cái đêm kinh hoàng ấy, tôi c̣n đang mụ mị trong trạng thái chập chờn của người mất ngủ, ông tiến sĩ lạch cạch mở khóa rồi đẩy cửa bước vào. Ông sững người khi thấy tôi nằm co trong đống chăn nhàu nát cùng với đủ thứ sách báo. "Ơ ḱa?", ông ngạc nhiên kêu lên "Chú làm sao đấy?" ."Em ốm.", tôi nói và bủn rủn cả người. "ốm cũng phải dậy!", Ông quẳng tập báo trên bàn, ngồi xuống cái ghế mây, x̣e diêm hút thuốc, rồi tiếp:"Dậy!", ông ra lệnh. "Có chuyện cần bàn!". Tôi tái mặt, cố tự ḱm chế lồm cồm ḅ dậy. Ông lấy từ trong túi xách tay ra một cái phong b́, đặt lên bàn tay, vỗ đánh "bộp" một cái vào đùi tôi khi tôi vừa ngồi thơng chân xuống đất. Tôi giật nảy người, lắp bắp: "Em...em..." - "Đọc đi!", ông nói lạnh lùng đến sởn cả gai ốc. Tôi cầm cái phong b́ lên tay, lén lút nh́n ông rồi vội vàng đọc. Tôi hoàn hồn khi nhận ra đó là công văn của Bộ trưởng triệu tập tôi lên gặp, trước khi được cử đi công tác nước ngoài. Cuộc đời có những phút giây kỳ lạ thế. Trong tích tắc tôi chuyển từ trạng thái đê hèn sang người có danh giá. Tôi ôm choàng lấy người bạn già tốt bụng của tôi, cố giấu cái run được pha trộn giữa sợ hăi và vui mừng. Ông tiến sĩ vẫn giữ nguyên nét mặt lạnh lùng, đẩy tôi ra, nói:"Đi lấy mấy chai bia về đây ngay! Không ai làm công không cho anh đâu...". Tôi trở nên hoạt bát và mạnh mẽ, nhanh nhảu mặc quần áo, nhưng ông đă ngăn lại, đặt chai vốt-ca Ba Lan lên bàn với cái vẻ kiêu ngạo thật đáng yêu. Ông tưng tửng hát: "Cuộc đời vẫn đẹp sao...T́nh yêu vẫn đẹp sao...". Rồi ông lấy ra hai cái bánh ḿ kẹp thịt. "Hay em sang rước anh Gù?", tôi hỏi ông. Ông gạt ngay: "Thôi, để phần nó!".
Cầu Chúa, nếu như Người quả thật anh minh, hăy đừng bao giờ buộc tôi phải lặp lại lỗi lầm mà tôi đă mắc, để rồi lại đẩy tôi tới t́nh trạng phải ăn, phải uống, phải nói năng giả tạo đến nhường này!
Chúng tôi cụng ly, chúc mừng nhau, nói chuyện nước ngoài, nói chuyện nhân t́nh thế thái, đạo đức và nhân cách, trích dẫn đủ mặt các thiên tài, tự cho ḿnh là thông thái và có lư...
Chúng tôi không biết rằng, đúng vào thời điểm ấy, ngoài kia, ông lăo Tía đang chui vào cái quầy rách nát của ḿnh cùng với can xăng và một bao diêm, tự kết thúc bằng một ngọn lửa chỉ v́ mấy hôm nay mụ vợ ông chửi ông thậm tệ quá.
Thực ra, từ ngày lấy bà ta, lăo chỉ toàn nghe chửi!
KHúC CHíN
Tôi nhảy một bước vọt ra khỏi vũng lầy cô đơn bằng cuộc tiếp xúc với ông Bộ trưởng. Tôi không muốn nói tới sự ngạc nhiên của các đồng nghiệp, nhất là hai vị thủ trưởng. Người ta không kịp phản ứng ǵ trước khi tôi được thư kư riêng của Bộ trưởng đánh xe tới đón lên văn pḥng. Tôi có cảm giác ông tiến sĩ mừng vui thái quá. Ông xăng xái đi lại, giải thích cho người này về sự sáng suốt của cấp trên đă chọn tôi đi công tác, người kia là "kẻ có công th́ chồng chẳng phụ". Tôi cố giấu niềm vui và nỗi buồn của ḿnh để tránh sự hiểu lầm.
Ông Bộ trưởng đón tôi từ cửa văn pḥng và niềm nở bắt tay, vỗ vai tôi, như thể chúng tôi đă quen thân từ lâu. Điều ấy thật chẳng có ǵ khó hiểu. Nhưng tôi đă không đủ thông minh để nhận ngay ra lư do chính của chuyến công tác đột xuất này. "Ḿnh mới nhận được lá thư nặc danh tố cáo cậu", ông Bộ trưởng cười cười nói. "Nhưng thời buổi bây giờ, thư nặc danh không có ư nghĩa ǵ đáng kể", ông tiếp. "Cậu cứ yên tâm".
Có lẽ lúc ấy nét mặt tôi tái đi và bộ điệu tôi thảm hại lắm, nên ông Bộ trưởng đă không ngần ngại giải thích thêm:"Không nên bận tâm v́ những thứ rác rưởi ấy, ở đâu cũng có." Thực ḷng, tôi rất muốn được xem lá thư, nhưng ông Bộ trưởng đă gạt một cách dứt khoát: "Tôi báo điều ấy để cậu hiểu cho, chúng tôi làm việc ǵ cũng có những trở ngại. Tuy nhiên chúng tôi đă lường trước những thắc mắc nhỏ nhặt của một số anh em, nên đă hỏi ư kiến đồng chí Tổng thư kư Hội nhà báo và các đồng chí bên Cục hợp tác Quốc tế về lao động. Tất cả đều nhất trí cử cậu đi, với một nhiệm vụ nặng nề, cần đến tài năng và tinh thần trách nhiệm...". Rồi ông kể về chuyến đi vừa qua của ông sang các nước Đông Âu, những vấn đề bức xúc của các nữ công nhân "ngành ta" trong các nhà máy bạn. Ông khen loạt phóng sự của tôi và ông kết luận, tôi không phải là nhà báo cấp tiến, nhưng cũng không thuộc loại bảo thủ. Rằng tôi là người tâm huyết, trung thực, rất cần cho công cuộc đổi mới. Ông khuyên tôi nên lấy tài liệu thật kỹ, cố gắng viết những bài báo hay, không vừa vừa, phải phải, khiến cho bản chất của sự việc bị méo mó. Nhưng cũng không nên viết trần trụi quá khiến người đọc kinh sợ. "Tóm lại phải biết liệu cơm gắp mắm..."
Tôi cảm thấy đầu óc cứ u u minh minh, không phân biệt được đâu là thật và đâu là giả. Tôi bắt đầu linh cảm thấy sự thật bên trong cơi mơ hồ của chuyến đi này. Tôi nhận tất cả những lời dặn ḍ của cấp trên và tôi bắt tay Bộ trưởng với một cảm giác kỳ quái khi tôi thoáng nhớ lại thời điểm chớp nhoáng Thuỷ lo chạy nhà, chính ông trực tiếp kư duyệt đơn, không qua các cơ quan chức năng. Và cái hôn của tay Bí thư chi bộ sau cánh cửa bếp. Tất cả đều là sự thật và tất cả đều trong mộng mị!
- Cậu không phải người kiểu cấp tiến - Ông Bộ trưởng nắm chặt tay tôi, khi đă ngồi vào xe - Nhưng cậu càng không phải người bảo thủ. Đó là tất cả những ǵ cần thiết cho cuộc sống hiện nay. Chúng tôi hy vọng ở cậu.
Rồi ông ghé vào tai tôi nói nhỏ:
- Tôi hy vọng gặp cô ấy, cậu sẽ nối lại...
Tôi thầm cám ơn người tài xế đă giật cần số và tôi lấy thuốc mời anh. Tôi ngỏ ư mời anh vào quán cà phê "Cây Cọ" uống một ly. Anh ṿng xe rất khéo vào đường chính rồi áp xe lên vỉa hè. Đă lâu lắm rồi, kể từ bữa chia tay ấy, hôm nay tôi mới trở lại cái quán cà phê này với một tâm trạng trống không. Nhưng sự thực th́ không bao giờ trống không cả. Chị chủ quán tóc đă chớm bạc, c̣n cô bé con xinh xẻo của chị th́ lại phổng phao lên, tươi rói đón mời khách.
- Chú B́nh? Lâu quá rồi không thấy cô chú lại...
- Cám ơn chị, chị vẫn nhớ.
- Nhớ chứ. Cô ấy xinh xinh là... Có cháu chưa?
- Dạ...Dạ...
Tin tôi sắp được đi nước ngoài lan rất nhanh trong ngơ. Điều ấy thật không có ǵ đáng nói. Nhưng tôi không ngờ, sự kiện ấy lại trở thành một trong những sự kiện quan trọng nhất trong năm của cái ngơ hẻm tăm tối này. Tôi nghĩ bà con vừa làm đám tang lăo Tía xong, mọi người chưa hết bàng hoàng, cái việc được đi nước ngoài của tôi chả nên rùm beng, càng không nên khoe mẽ. Thế nhưng khi tôi vừa về tới đầu ngơ đă thấy mấy đứa trẻ nh́n tôi có vẻ kính trọng. Chúng chỉ trỏ, kháo nhau: "Chú B́nh sắp đi Tây!" - "Tao biết thừa, bố tao bảo chú ấy đi Mát, chứ đếch phải Tây." Tôi quay lại cười với chúng và cảm thấy vui vui. Tôi nảy ra ư định tới anh Gù, nhưng vừa thấy tôi về bà con đă xúm đến hỏi thăm chúc mừng. Bà C̣ng đon đả dẫn đầu một tốp các ông bà già tới, trịnh trọng bắt tay khiến tôi ngỡ ngàng. Sống với bà con đă lâu, đây là lần đâu tiên tôi rưng rưng nước mắt v́ cảm động. Tôi vội vàng mở khóa cửa và đưa cho một cháu bé gái mấy ngàn, nhờ nó sang quán anh Gù lấy hộ ít chè, vài bao thuốc. Nhưng bà C̣ng đă lấy uy quyền của ḿnh gạt phăng đi. Thế là căn pḥng chật chội của tôi trở thành trung tâm của sự chú ư vui tươi. Bà C̣ng phân công người về nhà lấy phích nước người đem chè thuốc, điếu cày tới. Sự thực th́, đây là lần đầu tiên các ông, các bà, cô, d́, chú bác bước vào trong căn pḥng hôi hám này. Mỗi người chỉ vào một tẹo rồi ra ngay, cho người khác vào, chỉ để "bắt tay chú B́nh nhà ta" một cái. "Chuyến này làm cái phi-đe về chứ!" - "Chớ mua ti-vi Liên Xô về, chưa "nhiệt đới hóa", xem mấy tháng là thành ra cục sắt" - "Tôi khuyên chú đi chuyến này về kiếm lấy vài chỉ mà cưới vợ". "Chú mua cho tớ cái nồi hầm, về thanh toán ṣng phẳng!".
Tôi không thể cứ đứng trơ mắt ếch giữa nhà nhận niềm vui của mọi người mà không có cái ǵ. Và thế là tôi quyết định "phá ṿng vây", chạy ù sang quán anh Gù. Tôi không biết rằng mấy hôm nay, anh Gù và cánh đàn em của anh đèo nhau đi đâu. Bà Hượu rơm rớm nước mắt lấy rượu và thuốc cho tôi, mếu máo nói: "Cháu làm thế nào mà t́m nó về hộ bác...". Nhất định tôi phải đi t́m anh, gặp anh trước khi đi. Tôi hứa với bà.
Tôi xách can rượu, mấy bao thuốc và nhét đầy hai túi quần lạc rang về tới nhà th́ vừa lúc ông tiến sĩ tới. Ông giúp tôi rót rượu ra chén mời từng người. Bà C̣ng giờ đây nh́n nhận sự có mặt của ông tiến sĩ như là một thành viên của cộng đồng. Bà vui vẻ bắt tay ông với cái vẻ đầy kính trọng.
Tôi không biết lư giải thế nào về cảm xúc của ḿnh, sau khi bà con ư tứ rút lui, chỉ c̣n lại tôi và ông tiến sĩ. Tôi thông báo tin anh Gù và lũ đàn em của anh đă đi đâu mất mấy ngày nay. Ông tiến sĩ không những không ngạc nhiên mà bỗng cười ha hả, giải thích:
- Nó đang hạnh phúc: Hạnh phúc khi đă nắm được trong tay th́ không c̣n gọi là hạnh phúc nữa. Chỉ khi nào, cái mà anh theo đuổi c̣n lởn vởn ở phía trước, anh cứ có cảm giác sắp sờ được. Chỉ cần cố gắng tí ti nữa thôi, thế nào cũng chộp được và thế là con người ta không c̣n biết trời đất là ǵ nữa, ngoài cái sự lởn vởn kia, cứ cắm đầu cắm cổ mà xông lên. Đấy, hạnh phúc là thế đấy! Chứ lại không? Khi đă có cái ta muốn trong ḷng tay rồi th́ c̣n ǵ để mà t́m nữa? Lúc ấy hạnh phúc lại chuyển sang một điểm sáng mới, một cuộc t́m kiếm mới...
Tôi cúi đầu tỏ ư nghe ông, nhưng thực ra tôi đang chú ư tới cái kẽ hở dưới chân tường, nơi ấy là cái ngách ra vào của lũ chuột. Bất giác tôi h́nh dung ra cái lỗ thủng ngoài kia. Cái lỗ thủng đă tạo nên cuộc sống lam lũ nhưng thật ấm áp này. Nếu không có nó, liệu tôi có nhận ra những gương mặt, những ánh mắt ưu ái của bà con? Bà C̣ng cũng như đám dân thiểu số của tôi có biết đâu rằng, tôi đang sống trong một cơi cô đơn đến rùng rợn giữa họ. Họ không biết rằng, đêm nay, cái đêm tôi sẽ thức trắng với những ư nghĩ kỳ cục mà lỗi lầm đă đẩy tôi tới, cũng như những suy tư rối bời của người bạn già, ngài tiến sĩ giấy, kẻ lừa dối tinh tế, tên đàn ông giả hiệu, thằng bất lực ti tiện, người thầy lớn của tôi! Và cả bà ta, cái con người thật thà ngu dốt, trong sáng và thông minh, độc ác và yếu đuối ấy...
- Nhà tôi bảo mời chú lại nhà liên hoan.
Tôi chợt ngửng lên, bất gặp đám tóc bạc trắng của ông và cảm thấy rờn rợn.
- Thôi, anh bảo chị đừng bày vẽ.
- Chả mấy khi có dịp bắt mụ ấy phục vụ anh em ḿnh... Chú mày có điên không đấy?
- Em... Em muốn đi t́m anh Gù!
- Mặc nó ! Đă bảo là nó đang sung sướng. Không nên hoăn sự sung sướng của nó lại. Bà ấy đă bảo với tôi là cho chú vay vài chỉ vàng, mua sắm các thứ...
- ấy chết ! Em...
- Yên tâm, bà ấy mua và bà ấy viết thư cho bạn ở bên ấy bán, chú chỉ việc làm cái anh vận tải thôi!
- Nhưng...
- Không nhưng ǵ cả. Đây là lệnh! Chú nên nhớ, tôi là chủ gia đ́nh kia mà.
Tôi không c̣n biết nói thế nào. Rơ ràng là cuộc sống luôn luôn tự nó dẫn dắt con người lâm vào các t́nh cảnh. Chứ con người nào có ra ǵ trước những nhịp điệu luôn luôn biến động? Không! Tôi sẽ không thả nổi nhân cách của ḿnh? Tôi sẽ t́m cho ḿnh lối thoát một khi tôi c̣n lư trí và t́nh cảm...
- Nếu không t́m được anh Gù, tôi nói dứt khoát. - Em sẽ không ra khỏi Hà Nội.
- Nó không cần đến sự quan tâm ngu ngốc của chú.
- Anh ấy không cần, nhưng em cần. Bà Hượu cần!
Ông tiến sĩ ngồi lặng một lúc, rồi chậm răi nói :
- Một kẻ đi t́m t́nh yêu, c̣n một kẻ đi t́m kẻ si mê, sự đuổi bắt vô vọng... Nhưng thôi, tôi xin nhượng bộ. Để xem các bạn t́m được cái ǵ...
Ông đứng lên vẻ tần ngần rồi lặng lẽ bước ra khỏi cửa. Tiếng dép lê lẹp xẹp của ông xa dần. Tôi ngao ngán đóng cửa âm thầm theo dơi những sinh vật cùng sống trong pḥng thập tḥ ngoài kẽ hở. Những chú chuột tinh khôn chỉ sống nhờ các kẽ hở của con người!...
*
* *
Với tư thế nửa nằm, nửa ngồi, tôi ch́m sâu vào cơn mộng mị từ lúc nào. Mới đầu là tiếng hát của cô ca sĩ người Anh :"No No No...No No No...". Sau đó là tiếng ù ù của động cơ máy bay. Tôi nhận ra anh Gù ngồi trong chiếc xe tay mà tôi mới mua tặng. Chiếc xe như một ngai vua từ từ nâng anh lên, lẫn trong sương rồi lượn rất khéo áp sát nách máy bay, chập chờn bên khuôn cửa sổ h́nh bầu dục. Anh cầm trên tay khẩu súng nhựa, bắn ra những tia lửa nhiều mầu. Tôi hoa mắt lên. Tôi nh́n thấy đâu đó h́nh như có bóng dáng cô Hạnh. Tôi reo lên khi thấy Hạnh như nàng tiên cá uốn lượn quanh chiếc xe tay của anh Gù. Hai người vừa bay vừa hát. "No! No! No!...No! No! No!". Rồi họ tụt lại dần sau thân máy bay. Ông tiến sĩ và bà Huệ xuất hiện. Hai người đang tranh căi điều ǵ ghê gớm lắm. Bà C̣ng chống cây gậy trúc huơ huơ trong mây tới can ngăn hai người. Ông tiến sĩ nhào tới đuổi bắt bà Huệ. Bà Huệ tuột ra khỏi tay ông khi cánh máy bay nghiêng và cô ca sĩ người Anh lại xuất hiện. Cô gào lên trong không trung :"No! No! No!". Tôi giật ḿnh khi thấy có một bàn tay nhỏ nhắn tḥ qua lớp kính máy bay, túm ngực tôi :"No! No! No!" Tôi nhận ra bàn tay Thuỷ. Cô giật tôi chúi vào cửa kính. Tôi nắm chặt bàn tay lạnh giá của Thuỷ. "No! No! No!" cô ca sĩ người Anh vẫn gào lên và Thuỷ ra sức giật tôi ngă chúi theo nhịp của bài hát "Sao lại không?". Tôi tự hỏi "Không không cái ǵ?” Chả lẽ sự giải thoát của cả nhân loại chỉ có mỗi cái từ ấy? Chả lẽ tôi đang bị cô ta cuốn vào bài hát với một nhịp điệu băo lốc dữ dằn ấy? Sao lại không? Sao lại chỉ có "Không!", "Không! Không! Không!... Không! Không!" Thuỷ cũng đang gào lên nhưng bàn tay cô lại níu chặt lấy tôi. Thế có nghĩa là thế nào? Tôi lo lắng trấn tĩnh và nh́n thấy cô ca sĩ người Anh không mệt mỏi gào thét. Trên tay cô ta bông cẩm chướng đỏ đang nở to dần, to dần. Và giọng hát th́ khản đặc. Rơ ràng là cái giọng khản đặc ấy khiến ta càng phải chú ư tới t́nh cảm của người hát. Đúng là cô ta đang kêu cứu! Tôi cảm thấy toàn bộ cơ thể tôi đang lên cơn co giật và tôi cố hết sức gồng ḿnh lên, co chân đạp thật lực vào cửa kính. "No! No! No!" Tiếng hát làm nhịp cho mỗi cú đá của tôi. Cửa máy bay bục ra. Thuỷ dắt tay tôi tới bên ông tiến sĩ và bà Huệ. "No! No!" Họ chào chúng tôi. Cô ca sĩ người Anh cao lêu đêu nắm tay bà C̣ng. Bà C̣ng nắm tay bà Huệ. Bà Huệ nắm tay tôi. Tôi nắm tay Thuỷ. Thuỷ nắm tay ông tiến sĩ. Ông tiến sĩ nắm tay anh Gù. Anh Gù nắm tay cô Hạnh. Cô Hạnh nắm tay cô ca sĩ người Anh : "No! No! No!...No! No! No!" "Không! Không! không! ...". Tất cả chúng tôi cùng hát. Bỗng chiếc máy bay ră ra từng mảng và tôi nhận thấy Thuỷ đang cầm sợi dây múa rất mềm. Bỗng sợi dây như có ma thuật tung lên, trói gọn ngài Bộ trưởng. "Không! Không! Không!...." Và tôi choàng tỉnh v́ một tiếng nổ cực mạnh. Tôi hoảng hốt ôm đầu khi một loạt những tiếng nổ nữa dội xuống. Tôi nhận ra tôi đang nằm co quắp trên chiếc ghế mây, khi có tiếng la hét tiếng chửi tục phía ngoài cửa. Tôi vùng dậy, cố thoát khỏi cơn mộng mị và nhận ra trời vừa nhấp nhoá tối. Có cuộc ẩu đả nào đó v́ kẻ nào ném đá lên các nóc nhà. "No! No! No! Không! Không! Không!..." Tiếng hát vẫn c̣n lởn vởn đâu đó và tôi lịm đi. Tôi thấy bà C̣ng dẫn đầu đoàn ca sĩ đang dắt tay nhau chui qua lỗ thủng. Cái lỗ thủng nham nhở cứ nở to dần ra. Và bóng thằng Hà, thằng Mỹ, thằng Minh đang đánh lộn nhau. Có công viên xanh mượt. Và gió. Gió đang thốc vào quán anh Gù. Gió đang thổi vào ngọn lửa tự thiêu của ông lăo Tía. Gió hắt hơi nóng hừng hực vào người tôi. "No! No! No!...Không! Không! Không".
Tôi cố giằng tay ra khỏi đám người múa hát. Nhưng toàn thân tôi rủn ra. Họ quây chặt lấy tôi, gào lên cái từ "No, No!" dữ dằn ấy. Tôi hoảng hốt nhận thấy tôi đang bị sợi dây ma thuật đang ḅ từ tay Thuỷ, ḅ sang tôi như một con rắn màu đen bóng. Đúng là con rắn! Nó đang trườn qua ngài Bộ trưởng, trườn qua tay Bí thư chi bộ và nhanh chóng lao sang tôi, quấn gọn chúng tôi thành một bó. Tôi ưỡn người lên, cố vượt ra khỏi ṿng quấn của con rắn. Nhưng không sao cựa quậy được. "Cậu là thủ phạm gây nên mọi điều xấu cho cô ấy!" tiếng ông Bộ trưởng. "Cậu gọi đó là t́nh yêu, c̣n cô ấy bảo đó là sự lừa dối ti tiện. Cậu phải trả giá!" Tôi run người lên: "Im!", tôi quát. "Chính ông là thủ phạm gây nên sự tan nát của chúng tôi!". Tôi bị con rắn quấn chặt cổ, nghẹn họng. Đâu đó có tiếng cười khinh mạn của Thuỷ, và tiếng tay Bí thư chi bộ: "Tôi không nghĩ tôi lừa dối các bạn. Chẳng qua tôi cũng là một thằng đàn ông. Tôi có lỗi và tôi xin lỗi các người. Thực ra Thuỷ không cho tôi hôn. Cô ấy bị tôi cưỡng ép. Nhưng v́... Biết nói thế nào nhỉ? Có lẽ v́ anh quá ghen nên cô ấy đă tha thứ cho tôi và trừng phạt thói lăng mạ quá đáng của anh. Anh hèn lắm, anh B́nh ạ...". Tôi rủn người ra v́ con rắn thè cái lưỡi hồng mềm mại liêm liếm vào những giọt nước mắt trên má tôi. Thuỷ vuốt vuốt tóc và đặt tay lên vai tôi nói nhỏ nhẹ: "Lẽ ra chúng ta không nên quá bận tâm v́ cuộc chia tay. Nhưng em thấy anh chẳng thể nguôi ngoai được. Và chính v́ thế, em đă quyết định làm những điều mà anh cho là bẩn thỉu. Anh hăy sang đây với em, rồi anh sẽ hiểu...". Bỗng con rắn biến mất. Tôi cảm thấy tôi đang bị ai đó dẫn dắt chui vào lỗ thủng và tiếng hát gào thét của lũ người ma quỷ lại thúc vào tai tôi cái từ dữ dằn ấy: "No! No! No!" - "Không! Không! Không!". Họ hát, họ cười. Tiếng cười không phải xuất phát từ niềm vui mà là sự giải toả cho nỗi đau chứa chất chợt bung ra. Có phải đó là sự chối bỏ đến tận cùng của con người không? Hay đó chỉ là phút giây quằn quại, gào xé để rồi chính con người lại lặp lại nỗi đau muôn thuở của ḿnh? Tôi bỗng căm ghét họ. Họ làm cái tṛ ǵ với nỗi đau của ḿnh như thế ? Họ chối bỏ cái ǵ? Và họ sẽ chấp nhận cái ǵ?
- Im mồm!
Tôi thảng thốt nhận ra ông tiến sĩ đang sừng sững đứng trước mặt. Bà Huệ cầm tay ông, lôi ông ra. Rồi bà quay vào, nói với cái giọng bất cần đời:
- Nếu cậu không dám ḥa đồng cùng chúng tôi, th́ cậu im mẹ nó cái ư nghĩ chết giẫm ấy đi. Chẳng cao sang đẹp đẽ ǵ đâu mà đau với chả khổ. Xin đủ!
Bà C̣ng xuất hiện:
- Cháu đă đem nềm vui cho cả cái ngơ Thắng Lợi này, sao cháu không vui? Đừng cúi mặt như thế. Cháu tưởng bà sung sướng lắm à? Ra kia mà hát đi. Hát cái bài hát không c̣n hiểu ra làm sao nữa. ấy thế mà cũng vui đáo để.
Bà C̣ng biến mất. Anh Gù xuất hiện:
- A ha! Chú mày đấy à? Định đi Tây mua xe tay cho anh hả? Xin cám ơn ḷng tốt của chú mày. Nhưng anh thèm vào cần. Từ bé tới giờ, lê cái ghế thành chân, lê cái chân thành đuôi, dở người dở ngợm nó quen đi rồi. Không thay đổi được đâu. Tao cũng chẳng cần cái lối ủy mị hèn mọn của giới trí thức chúng mày! Sống mà không biết ḿnh là ai th́ c̣n sống làm ǵ? Tao là Gù, hiểu chưa? Gù chứ không phải lành lặn. Tao đă thề rồi, dẫu có cái xe tay nổ máy phành phạch của chú mày th́ cũng vẫn chỉ là Gù thôi, con ạ. Thích th́ ra kia mà múa hát. Không thích hả? Không thích th́ cho chú mày chết gục trong cơi âm u của lư tưởng đạo đức ngây ngô giữa biển người mạnh chân khoẻ tay của chúng mày!
Ông tiến sĩ lại ló đầu vào:
"Nỗi buồn là cái đẹp muôn thuở của con người.
"Đó là tất cả những ǵ con người sáng tạo ra.
"Hạnh phúc chỉ là mỹ từ mua chuộc.
"C̣n nỗi buồn là tính từ chỉ phẩm chất.
"Con người không có nỗi buồn, đó là con vật.
"C̣n con vật biết buồn.
"Con vật thành ra con người.
"Tạo hóa không khoan nhượng.
"Tạo hóa lạnh lùng.
"Sự lạnh lùng nhân hậu.
"Tạo hóa là chủ c̣n muôn loài chỉ là muôn loài.
"Ngược đời thay con người.
"Con người dám trêu chọc tạo hóa.
"Im đi!
"Câm mơm lại!
"Im!
"Nếu không tạo hóa chỉ cần rùng ḿnh
"Chỉ cần rùng ḿnh
"Thế là con người lại nhao nhao lên đủ thứ
"T́nh yêu với lại hôn nhân
"Đạo đức và nhân cách
"Những kẻ rao giảng đạo đức đầy rẫy khắp nơi
"C̣n nhân cách th́ giăy dụa
"Im đi!
"Hăy biết buồn đau
"Hăy cấp cứu nhân cách
"Không phải bằng sự im lặng
"Mà bằng bài ca chối từ.
"No! No! No!
"Đó là tất cả những ǵ đớn đau
"Đó là một cuộc cách mạng
"Im đi!
"Cách mạng không thuộc về kẻ ngu dốt
"Cách mạng là sự lột xác
"Bắt đầu là trí thức
"Hăy biết buồn đau
"Và chối từ.
"Im đi!
"Hoặc gào lên:
"No! No! No!
"No! No! No!
"Im đi!..."
Sao lại thế nhỉ? Tôi bàng hoàng nh́n ra kẽ hở. Rơ ràng cánh cửa vừa được khép lại. Rơ ràng ông tiến sĩ vẫn vừa ló đầu vào đọc bài thơ mới làm của ông cho tôi nghe. Dạo này thỉnh thoảng ông hay làm thơ. Toàn loại thơ không vần, khó hiểu. Con chuột thập tḥ dưới chân bàn rồi chồm hai chân trước lên mẩu bánh ḿ. Nó trố mắt nh́n tôi. Tôi chồm lên. Cái dép bay vèo vào gầm bàn. Con chuột biến mất. Lũ chuột chuyên sống bằng những kẽ hở của con người.
Tôi mở cửa.
Đêm tối đen đặc. Cả ngơ tôi ngủ từ lúc nào. Giờ này anh Gù có nhà th́ hay biết mấy... Tôi tha thẩn ra khỏi nhà. Tự nhiên tôi lại nhớ tới cái lỗ thủng. Giờ này ra công viên hẳn sẽ được hít thở không khí trong lành. Tôi khao khát được sống yên lành, được bứt ra khỏi tâm trạng tù túng của ḿnh quá. Lẽ ra tôi không nên tự giam hăm ḿnh trong cơi u ẩn ê chề. Lẽ ra tôi phải biết tránh xa những cám dỗ. Lẽ ra tôi phải lấy vợ, đẻ con. Nếu như tôi và Thuỷ đă có con, hẳn tôi không đến nỗi sống vật vờ thế này. Tôi cảm thấy gáy ḿnh lành lạnh. Rơ ràng phía sau tôi đang có một sự ŕnh rập. Tôi dừng lại, nhưng không dám quay đầu. Có tiếng x́ xầm từ trong nhà thằng Minh hói. Bấy lâu nay tôi ít để ư tới những sinh hoạt nhỏ nhặt của người trong ngơ, nhất là những cuộc căi lộn. Thậm chí tôi luôn t́m cách né tránh. Tôi cho rằng bằng cách sống ấy tôi bớt được những phiền hà không cần thiết. Nhưng đêm nay th́ khác. Đêm nay, cái tiếng x́ xầm ấy bỗng dưng quyến rũ tôi. Tôi đứng tựa vào bức tường nham nhở bật lửa hút thuốc để tránh sự hiểu lầm nếu bất ngờ có người thấy tôi. Và tôi nghe ngóng "Đ. mẹ, con nói cho bố biết, sống ở đời phải tôn trọng nhau, đểu là phải giải quyết bằng luật đểu. Nó tưởng nó ghê lắm à? Nó dám khinh bố, bắt tay kiểu đểu..." - Tiếng thằng Minh hói bỗng bị ông bố nó, lăo Hợi cắt ngang: "Đ. mẹ, tao ức là ức nó khinh tao không mời tao được chén rượu..." - "Ai bảo bố ngu sang nhà nó làm ǵ?" "Mụ C̣ng gọi chứ không việc ǵ tao phải sang". "Thôi ngủ đi!", tiếng mụ Hợi nhắc. "Con phải táng cho nó mấy củ đậu nữa, cho nó biết thế nào là lễ độ!" - "Thôi đủ rồi!" - "Đ. mẹ, nó tưởng nó dựa vào uy của thằng Gù, thằng Mỹ, muốn khinh ai th́ khinh à? Nó tưởng nó được đi Tây là ghê lắm à?...".
Tôi rời bức tường, đi vội về nhà. Rơ ràng là thằng Minh hói đang tính chuyện xử tôi. Tôi tự kiểm điểm lại buổi tiếp đón khi chiều, đúng là tôi không c̣n nhớ được tôi đă bắt tay lăo Hợi thế nào, không rơ là tôi có mời lăo rượu không. Chắc tất cả những chi tiết nó vừa nói là có và tôi không ngờ lại gây nên những phẫn nộ ghê gớm thế. Lúc năy chính là thằng Minh hói đá ném gạch lên mái nhà tôi. Té ra thế. Nó biết chắc anh Gù và lũ đàn em của anh không có nhà nên nó mới dám làm càn, giở thói anh hùng rơm nhất khoảnh. Tôi khóa trái cửa và tắt điện. Thế nào tí nữa nó cũng lại ném đá lên mái nhà lần nữa rồi mới đi ngủ. Tôi cảm thấy giận run người, nhưng cố ḱm chế, nằm chờ đợi những "củ đậu bay" của thằng Minh sắp ném vào cánh cửa hoặc mái nhà. Nó chỉ đủ khả năng thù bằng cách ấy. Tôi vùng dậy lục trong tủ t́m khẩu súng ngắn. Từ ngày về ngơ Lỗ Thủng tôi không dám để lộ ra là tôi có súng. Nhưng hôm nay th́ tôi sẽ lấy súng ra, nếu cần, tôi sẽ cho một phát chỉ thiên cảnh cáo thằng Minh hói. Khẩu súng này là kỷ niệm đời lính chiến của tôi, chỉ tôi biết. Thậm chí hồi lấy Thuỷ tôi cũng giấu cô. Tôi cầm khẩu súng trong đêm tối, cảm thấy ân hận v́ những ư nghĩ cuồng loạn vừa rồi. Không! Khẩu súng anh Thường tặng tôi trước khi rời đơn vị không phải để dùng vào những chuyện thế này. Nó hoàn toàn chỉ đóng vai tṛ kỷ niệm, một khi tôi c̣n giữ được ḿnh. Tôi cho khẩu súng vào bao và cất kỹ trong góc tủ, khóa lại và lên giường nằm. Tôi nhận thấy tôi đang trong trạng thái tâm thần. Người mắc bệnh tâm thần, liệu có tự biết là ḿnh đang mắc chứng bệnh ấy không? Tôi chúi đầu vào đống chăn màn và cảm thấy ḿnh mẩy ê ẩm. Con chuột lại rấm rích đâu đó. Giá như con chuột ấy đừng ngu xuẩn sợ hăi, hẳn tôi sẵn sàng nuôi nó. Nó sẽ được tự do hơn. Nhưng loài chuột vẫn chỉ là loài chuột. Làm sao loài chuột biết được những thiện ư của con người? Tôi nhớ hồi ở hang đá, anh Thường bị sốt rét. Anh ngồi phục trong xó tối, nhử chuột bằng những hạt gạo hiếm hoi. Mỗi ngày anh đập được hàng chục con chuột. Và chúng tôi xâu chuột vào cành le nướng, thịt chuột thơm lừng. Tôi kéo chăn đắp v́ cảm thấy ớn lạnh, đầu nhức nhoi nhói: Chả lẽ tôi bị sốt rét. Mấy ngày hôm nay tôi hoạt động thất thường, vết thương trên bả vai giờ đây ê ẩm đau. Chả lẽ vết thương tái phát? Ngực tôi thở rất khó. Tôi không dám thở sâu v́ đau mỗi lần hít thở mạnh. Có lẽ chuyển trời? Ngày rời đơn vị không phải tôi không kịp mà do tôi ham vui, lười đi giám định. Tôi không nghĩ cái thẻ thương binh sẽ giúp ǵ cho cuộc sống của tôi trong tương lai. Nhưng tôi đă lầm. Mấy năm sống trong thời bao cấp, cái thẻ thương binh thật có giá trị. Tôi không cưỡng được những ư nghĩ vớ vẩn khiến đầu tôi căng thẳng và càng nhức nhối. Tôi cuộn chặt chăn và nhẩm đếm. Đúng là lâu nay tôi mắc bệnh buồn ngủ nhưng không ngủ được. Thế có nghĩa là thần kinh tôi vẫn tốt, nhưng tâm thần tôi rối loạn. Tôi phải tập thiền, theo cách ông tiến sĩ mách. Mỗi ngày ngồi im thả cho cơ thể thư thái, không nghĩ ngợi ǵ chừng một tiếng. Tôi nằm duỗi chân, đặt tay lên bụng, lèn kỹ chăn, để hở mũi, thở đều. Không suy nghĩ ǵ cả! Không suy nghĩ ǵ cả! Hỡi lư trí và t́nh cảm, ta đang sống cho ta, ta không cần các ngươi! Không suy nghĩ ǵ cả? Không! Không! Không! Tất cả là không! Bài hát ấy lại đổ về và tôi quyết không nghĩ tới nó. Phải có ư chí lắm mới tạo được cho ḿnh thói quen ấy, ông tiến sĩ bảo tôi thế. Không suy nghĩ ǵ cả! Hỡi lư trí, người phải biết rằng ta đang không muốn có người trong lúc này. Hăy cút xéo và hăy trở về khi ta cần đến! Đôi mắt anh Thường nh́n tôi nheo nheo cười! Khá đấy, anh khen. Khẩu súng ngắn này là phần thưởng của đại đội, dành cho chú mày. Hăy giữ lấy, như là một vật kỷ niệm. Một vật kỷ niệm cũng có tác dụng nhắc nhở chú mày, một khi chú mày cảm thấy cần phải dùng đến nó, th́ chú mày nên nhớ rằng nó không phải để tiêu diệt ai hết mà chính là cho ḿnh, hiểu không? Nhưng anh chỉ mong muốn chú mày được b́nh an, được sống mà không phải dùng đến nó! H́nh như đó không phải là tiếng nói của anh Thường mà là tiếng anh Gù. Rơ ràng cái giọng ấy là giọng anh Gù. Anh ngồi chễm chệ trên bàn, tay cầm chai rượu, nói với tôi như nói với thằng Minh hói hôm nào:
- Làm thằng đàn ông như mày là hèn, hiểu chưa? Hèn! Không thể không hèn được à? Vậy th́ c̣n nói với mày làm ǵ? Vớ va vớ vẩn! Trong đầu mày toàn những ư nghĩ vớ va vớ vẩn. Mày ngủ với người ta, rồi mày lại ân hận. Bỏ cái lối ân hận giả dối của cánh trí thức nửa mùa chúng mày đi! Có gan ăn cắp, có gan chịu đ̣n, hiểu chưa? Trí thức cũng thế mà dân đen chúng tao cũng thế. Ăn cắp c̣n mong được sống đàng hoàng, có mà thiên hạ mù hết, để cho chúng mày lừa đảo thỏa thích, ân hận thỏa thích à? Đừng ḥng! Một lũ bịp bợm, học hành ǵ chúng mày? Đi Tây, đi Tầu về, lép xép cái mồm, động đến sự thực th́ co rúm lại. Thật là vinh dự cho cái ngơ Thắng Lợi này, có mày và có thêm ông tiến sĩ già của mày. Chúng mày ăn cơm của ai? Chúng mày uống nước thở hít khí trời của ai mà cứ cố t́nh giả nhân giả nghĩa măi thế? Đồ trí thức dỏm, hiểu chưa? Chúng mày có thể lừa được bà C̣ng, lừa được cả đám dân trong ngơ, nhưng tao th́ không! Tao ư à? Tao chỉ có Hạnh. Tao tự hào đă ngủ được với Hạnh, hiểu chưa? Hạnh nó không làm điếm như chúng mày ghi trong từ điển của chúng mày đâu. Cái nghĩa ấy lẽ ra phải để chỉ cánh trí thức cơ hội, chỉ biết tụng ca cái ǵ đem lại cho lợi ích của ḿnh. C̣n ai sống thế nào cũng mặc. Mày tưởng mày được khen, được cất nhắc, thế là đủ để tự hào lắm à? Không bao giờ có chuyện cho không nhau đâu em ạ. Hăy cảnh giác! Hăy tự nhận thức! Từ trước đến giờ mày và ông tiến sĩ của mày đă đóng góp được bao nhiêu bài viết chân chính? Bao nhiêu? Vớ va vớ vẩn! Cái ǵ đă diễn ra ngay trước mũi mày, mày có biết không? Lẽ ra chúng mày phải biết xấu hổ, th́ ngược lại, cứ nhơn nhơn, trăn với chả trở. Phải nh́n thẳng vào sự thật - đó là khẩu hiệu để chúng mày hô hay chúng mày làm? Loạt phóng sự của mày vừa rồi mới chỉ vừa chạm vào sự thật thôi, em ạ. Sự thật không phải chỉ là những hiện tượng mà sự thật cũng có gốc rễ con nó, hiểu chưa? Sự thật không bắt nguồn từ cái lối bắt chộp một hiện tượng bi ai hay tươi mát mà nó được h́nh thành từ sâu xa, gốc rễ của sự thật, th́ chỉ là găi ngứa, chỉ là lừa phỉnh, mị dân một cách chân thành thôi. Tốt hơn hết là phải biết sống cho trung thực. Mà trung thực không phải theo cái lối định nghĩa của chúng mày đâu, hiểu chưa? Trung thực nhất là sống đúng ḿnh, làm việc đúng ḿnh. Tao tưởng mày tử tế, hóa ra không phải. Mày được đi Tây và mày cho rằng đây là dịp tốt nhất cho mày chạy trốn khỏi những cái mày cho là lỗi lầm? Đừng ḥng! Mà có chạy trốn cũng phải cho ra chạy trốn. Chạy bằng chân của người khác th́ c̣n ra ǵ? Mày thừa biết chuyến đi này của mày là do cô Thuỷ ép bồ của cô ta lo cho mày, đúng không? Thuỷ có thể làm thế, nhưng mày th́ không. Không là không. Bởi v́ bấy lâu nay mày luôn tự cho ḿnh là người trung thực. Xin ngả mũ kính chào ḷng trung thực bắt đầu từ sự lừa dối, bịp bợm. Xin kính chào những con người có cái đầu khỏe mạnh, hai chân, hai tay khỏe mạnh cùng với muôn vàn luận thuyết đầy triết lư vặt để che giấu sự bẩn thỉu của ḿnh. Xin kính chào các vị, các vị lừa dối bao nhiêu là con người cuồng tín, các vị lừa dối chính ḿnh một cách ngon lành. Vớ va vớ vẩn. Biết điều th́ im mẹ cái lối nghĩ ngợi mất dạy ấy đi, ra kia mà chửi nhau, nếu thấy cần th́ đánh nhau nữa. Ra kia mà múa hát cùng mọi người, như vậy c̣n có ít nhiều ư nghĩa...
Pinh! Pinh! Pinh! Cộc cộc cộc cộc. Pinh! Pinh! Cộc cộc cộc...
Tôi choàng tỉnh v́ tiếng đá ném vào cửa và ném lên mái nhà. Cám ơn thằng Minh hói đă lôi tôi ra khỏi cơn mộng mị. Tôi ôm đầu ngồi co trong góc giường. Người tôi nóng hầm hập. Mồ hôi ướt đẫm lưng áo. Tôi sốt thật rồi. Cám ơn thằng Minh, mày cứ ném đá nữa đi! Hăy ném vào cánh cửa, như thế đỡ ảnh hưởng tới nhà khác và tiếng nổ nghe to hơn. May mà tao không có cửa kính. May mà tao đang sốt. May mà anh Gù không có nhà. May mà hôm nay ông tiến sĩ không nghỉ lại. May mà khẩu súng của tao không phải để dùng vào những việc trả thù vặt. May mà...
H́nh như có tiếng ai đó chửi đổng. H́nh như có tiếng bà C̣ng. H́nh như có tiếng nhiều người lao xao. H́nh như tôi đă vùng dậy, nhưng không dậy được. Tôi nằm co quắp, cố nhớ ra là ḿnh đang ốm. Tôi cảm. Đúng là cảm. Tôi thấy ớn lạnh và hai tai u u. Giá bây giờ có ai đó giúp tôi lấy một ly nước lọc. Giá bây giờ tôi có một quả chanh hoặc bát cháo nóng, hoặc thật lạnh. Thật nóng hoặc thật lạnh, do bàn tay thân thiết đem lại. Giá thằng Minh biết tôi sốt, có lẽ nó sướng lắm, v́ tôi đă làm nhục bố nó. Cũng có thể chính nó sang nấu cái ǵ đó nóng cho tôi húp. Im lặng. Sao lại đột ngột im lặng? Sao lại đội ngột im lặng? Sao mày không ném đá nữa đi, Minh? Sáng mai tôi sẽ phải sang nhà lăo Hợi xin lỗi. Đúng thế. Tôi có lỗi với lăo. Và tôi hy vọng lăo sẽ mời tôi một ly rượu do chính tay lăo nấu. Và tôi sẽ lại được nghe, đúng hơn, được xem thằng Minh dạy con "Đ. mẹ con mẹ mày? Khoanh tay chào bác đi!". Lập tức thằng bé khoanh tay chào tôi và bố nó cười hỉ hả. Thế nào nó cũng tung thằng bé lên, hôn hít khắp người thằng bé, và sau đó là bắt thằng bé biểu diễn vơ thuật. Tôi cảm thấy ớn đến tận xương sống mỗi lần thằng Minh phát đít thằng bé, khi nó không làm đúng động tác. Tôi càng ớn hơn khi thấy thằng bé được khen: "Đ. mẹ. Giỏi! Giỏi!", bởi v́, sau mỗi lần "giỏi" là một cú tung lên, rơi xuống hai cánh tay khẳng khiu của bố nó. ấy thế mà thằng bé lại cười sằng sặc. Thôi, mặc mày, thằng Minh ạ. Không hơi sức đâu mà cứ miên man hết chuyện nọ, xọ chuyện kia măi. Nhưng mà đầu tôi nhức quá. Tôi không có một viên thuốc nào và cũng không thể gọi ai trong lúc này. Tôi cảm thấy ớn ớn trong họng. Không hiểu sao tôi lại nhớ tới cái bô nhà bà Huệ và tôi co người nôn thốc xuống tờ báo rơi dưới nền nhà. Tôi móc tay vào họng cho nôn hết. Tôi cảm thấy sờ sợ, nhưng không biết là ḿnh đang sợ ǵ. Tôi cuộn chặt ḿnh trong chăn, cố tĩnh tâm. Không nghĩ ngợi ǵ cả! Không nghĩ ngợi ǵ cả? Nếu có nghĩ ngợi, hăy nghĩ tới t́nh yêu. Tôi có yêu Thuỷ không nhỉ? Nếu t́nh yêu chỉ có thế th́ việc ǵ anh Gù phải bỏ nhà, bỏ mẹ mà đi t́m Hạnh? Vớ vẩn cái nhà anh Gù! Có lẽ v́ đọc lắm sách t́nh yêu rẻ tiền mà anh Gù mê muội? Ai không biết chẳng đời nào Hạnh lại lấy anh. Chính anh cũng biết, chính anh cũng đă nhiều lần nói thế. Đă biết, đă nói ra thế, ấy vậy mà vẫn cứ đi t́m, si t́nh như bị bùa bị ngải, chẳng c̣n ra làm sao nữa. Nó là một con điếm, một gái làm tiền, nay thằng này, mai thằng nọ, thế mà cũng cứ lao vào. Thật không c̣n biết thế nào là tự trọng...
- Thưa anh...
Tôi nghe tiếng ai như tiếng cô Hạnh. Đúng là tiếng cô ta, từ đâu đó...
- Thưa anh. Chắc anh chưa hiểu em. Nhưng em hiểu anh. Chúng ta làm cùng một nghề đấy, anh ạ. Em cũng chỉ v́ không có công ăn việc làm, xin măi, t́m măi chả ra. Em chỉ v́ lười học, lười làm, lại thích ăn diện nên phải chọn cái nghề này. Mới đầu cũng sợ, cũng ghê tởm lắm, nhưng giờ th́ quen rồi. Giờ th́ có của ăn của để mà vẫn ham làm anh ạ. Em làm hợp đồng cho khách sạn du lịch, nhân viên mát-xa đấy. Anh đang cảm, giá có em ở nhà, em giúp anh ngay. Tiếc ǵ anh. Thậm chí cả giúp anh thực hiện cái "cung đoạn ba" cũng được. Chẳng là cái đinh ǵ. Cũng giống như anh viết bài báo theo yêu cầu của cơ quan, của thủ trưởng, thậm chí viết giúp cơ sở, ca ngợi ông A, ông B liêm khiết, nhà máy A, xí nghiệp B biết cách làm ăn, nâng cao đời sống nhân dân, cán bộ. Thế thôi. Đầu gối anh củ lạc, anh yêu như con mèo hen, em xoa bóp, em khen anh đẹp, khoẻ, khen anh "xấu dây, tốt củ", thế là anh vui. Cái nghề làm vui ḷng người mà anh. Càng khen càng có lăi, càng được ḷng, càng có cái ăn. Thế th́ việc ǵ mà chê, mà nói thật? Thậm chí có ông bụng to, xoa lên cái bụng to nây nẩy ấy, em khen: "Bụng chú c̣n lẳng ghê", thế là chú vui, chú cho em năm bảy hào. Hôm qua em được khách, phục vụ ba ông liền. Tính ra em được nửa chỉ. Trưa nay tới thăm con béo, thấy nó đói quá, em cho nó một nửa, c̣n lại th́ ăn chơi xả láng. Em mới có con bạn, nhà nó nghèo, nghèo kiết xác ngoài bờ sông. Em rủ nó theo em, nó sợ mất đạo đức. Em cũng thèm có đạo đức quá đi mất. Thèm được c̣n đạo đức mà giữ ǵn quá đi mất. Có phải đạo đức là cái "ấy" không hở anh? Hay đạo đức là phải có tiền mua thuốc khi mẹ ốm? Em ít học nên em không giải thích được. Em thấy các anh có lương, có biên chế, h́nh như các anh có đạo đức, có nhân cách hơn bọn em th́ phải. Vâng, thế th́ em chịu, em không dám mơ đến đạo đức của các anh. Buồn cười, có thằng oắt con mười bảy mười tám tuổi cũng vào mát-xa, cũng đ̣i "làm việc", em ghê ghê là. Chỉ muốn nhổ vào mặt nó. Nhưng nó lại nhét vào bụng em một tệp tiền, có tới năm bảy chục ngàn, thế là em quên hết. V́ dù sao ḿnh cùng là người phục vụ cho khách. V́ dù sao nó muốn "mua" th́ ḿnh "bán", bán cái thứ không mất mà vẫn được tiền th́ ngại ǵ. Nó khinh ḿnh, ḿnh khinh nó, sợ đếch ǵ? Phải không anh? Nghe nói ông anh sắp được đi Tây? Sướng thế? Em cũng đă phục vụ Tây rồi nhé. Em cứ tưởng người Tây hào phóng, thế mà lại nhầm anh ạ. Càng Tây càng tính toán, càng ki bo, thỉnh thoảng mới có thằng ga-lăng thôi. Lúc nào em có tiền nhiều, em cũng phải làm chuyến du lịch sang Tây cho bơ. Chả dại ǵ. Anh bảo anh có ư định xin nhường cho người khác à? Có mà rồ? Anh đă gặp ngài Bộ trưởng sáng nay rồi c̣n ǵ? Cứ đi, rồi lần sau nhường cho người khác, anh ạ. Đừng giả dối! Thích run lên c̣n điệu bộ. Em tính là em cố làm hợp đồng, bao giờ hết cái tuổi "hăm" th́ cũng đi được một chuyến, mua được cái nhà con con, rồi xem có thằng cha vơ chú váo nào ưng th́ lấy, nhưng em không lấy anh Gù nhà anh đâu. Vớ vẩn! Em sợ hai cái đuôi của anh ấy lắm. Em sợ con em lại cũng giống bố th́ em chết! Vớ vẩn! Yêu với chả đương. Làm ǵ có t́nh yêu? Có phải t́nh yêu là giống như anh với chị Thuỷ hồi trước không? Hay như ông tiến sĩ với bà Huệ? Hay như bà Huệ với anh? Hay cùng lắm là như anh Gù yêu em? Đếch phải ông anh ạ. Theo em, t́nh yêu là cái từ mà các nhà trí thức, chữ nghĩa các anh phịa ra, để tán gái. Một thứ từ ngữ bịp bợm đầy cám dỗ. Em đă bị nó lừa nên em biết. Nói chung con người th́ ai rồi cũng phải qua cái cầu ấy. Nó đẹp như trong mộng và nó cũng hấp dẫn ghê, nhưng mà nó là cái bẫy. Cái bẫy đấy! Anh đă mắc bẫy một lần rồi à? Nếu anh tiếp tục đi t́m, thế nào rồi cũng thấy nó và thế nào nó cũng hấp dẫn, và tất nhiên, anh sẽ cũng lại mắc bẫy, dứt khoát thế. Eo ôi, em sợ lắm. Em chỉ thích lấy chồng. Có chồng, có con là sướng nhất đời. Em mà có chồng ư à, em sẽ lo hết mọi việc chứ không như chị Thuỷ nhà anh đâu. B́nh với chả đẳng. B́nh đẳng là chồng là đàn ông, có việc của đàn ông. C̣n vợ là đàn bà, có việc của đàn bà. Ai làm việc của người ấy, thế là b́nh đẳng. Chứ c̣n ǵ nữa? Rách việc! Lắm thứ lư luận linh tinh, cứ dựa vào nó, cơm chả ra cơm, cháo chả ra cháo, cuối cùng là ra li dị. Anh xem thằng Minh đấy, nó có biết giặt giũ là ǵ đâu, thế mà rồi con vợ nó cũng cứ nghe răm rắp. Thỉnh thoảng ghen lên, cào cấu chồng, túm chồng, chửi cả bố mẹ chồng, thế nhưng rồi việc nhà cái ǵ cũng nó. Em thấy xă hội bây giờ đổi mới tư duy hay hay là. Các anh các chị "xả láng tư duy", "xả láng t́nh cảm", đến như em thấy mà c̣n lợm giọng, huống hồ trí thức các anh. Các anh có thể đạo đức, c̣n chúng em th́ có thể bụi đời. Hai cái thể ấy đặt lên cân, chắc mặt ông cầm cân nom buồn cười lắm nhỉ. Tất nhiên là cân sẽ lệch sang phía các anh rồi. Nhưng mà... Nhưng mà, em chả ngại. Thỉnh thoảng em nhún cho một cái, thế là cân lại rung rinh. ít ra th́ cân cũng phải rung rinh, chứ lại không à. Ví dụ bây giờ anh đang ốm, em mà tới chăm sóc th́ cực-văn-kỳ. Em bảo đảm chắc chắn, em làm vợ nhất định hơn chị Thuỷ nhà anh. Hơn cả bà Huệ của ông tiến sĩ. Bởi v́ trong chương tŕnh học của các anh các chị không có bài nào giống về nghệ thuật chiều chồng. Vui lên! Đừng có nghe cái triết lư đại nhảm của ngài tiến sĩ. Đó là một thứ triết lư yếm thế và bịp bợm. Con người ta được gọi là người không phải chỉ có nỗi buồn. Nó phải có tất cả mọi trạng thái. Hạnh phúc cũng thế. Hạnh phúc là khi khát nước được uống nước. Hạnh phúc là khi đói th́ có cái mà ăn, khi buồn có bạn, khi vui có bạn. Bạn của anh đâu rồi? Thôi chào ông anh, nói chuyện với ông anh chán bỏ mẹ. Ông anh cứ làm như ông anh ghê lắm. Không là cái đinh gỉ ǵ đối với cuộc đời đâu...
Không là cái đinh gỉ ǵ giữa cuộc đời đâu! Tôi hoảng hốt vùng dậy khi nhận ra tiếng nói từ trong mộng mị trở nên méo mó như trong cuốn băng nhăo. Tại sao tôi lại cứ tự dằn vặt, tự hành hạ ḿnh thế? Tại sao tôi không đạp tung cánh cửa, vượt ra khỏi những bế tắc do chính tôi tạo ra? Tại sao tôi cứ quẩn quanh trong căn pḥng hôi hám, chật chội, đánh vật với những ư nghĩ rồ dại? Tôi là ai? Tôi là ai? Tôi phải trả lời được câu hỏi ấy ư? Có đúng là anh Gù và ông tiến sĩ cũng đang cuống cuồng lên, lúc chui vào trong mớ giẻ triết lư, khi vùng lên chạy trốn, lúc lại hào hển đuổi bắt những ư tưởng cao siêu vô h́nh mà không tự biết ḿnh là ai! Có đúng là ta không biết là ai không? Bài ca chối bỏ của lũ người trong cơn mộng mị ấy có phải là tiếng kêu cứu của mỗi con người...
"No! No! No!
"Không! Không! Không!...
H́nh như lũ người kia đang dắt díu nhau đi trong đêm tối. Và tự dưng tôi bỗng thấy chính tôi lại đóng đinh câu rút. Cái đinh đóng vào thái dương và sợi dây nhỏ tí xâu vào nó, rút tôi lên giữa khoảng không. Tôi cảm thấy đầu nóng rừng rực, tuồng như có cục than đang đỏ dần lên. Và lũ người ma quỷ quây chặt lấy tôi, hét lên trong khói lửa cái bài hát chỉ có một từ ấy "No! No! No!..."
Sợi dây đứt. Tôi bị rơi xuống một vực thẳm đầy rắn rết. Tôi hét lên một tiếng, có lẽ là rùng rợn lắm, khiến khi tỉnh, chính tôi cũng không c̣n biết đầu đuôi thế nào. Tôi chỉ biết là tôi đang lên cơn sốt và có lẽ tôi phải đi bệnh viện.
Từ nhỏ tới giờ, kể cả khi bi thương ở chiến trường, tôi chưa nằm viện bao giờ.
KHúC MUờI
Người phá cửa căn pḥng tăm tối của tôi, ngay sáng sớm hôm sau là ông tiến sĩ. Thực ra tôi đă tỉnh táo, khi nghe tiếng ông gọi, nhưng không muốn trả lời. Tôi cố t́nh nằm cuộn ḿnh trong chăn. Mặc cho ông ta gọi, gọi chán rồi thế nào cũng bỏ đi. Tôi cảm thấy chán ông, chán tất cả. Tôi chỉ muốn được yên ổn. Nhưng ông tiến sĩ vẫn c̣n đủ sức mạnh đẩy bật chốt cửa xộc vào. Tôi cố ngồi dậy khi nghe tiếng cánh cửa rung lên và tôi hốt hoảng khi thấy người bạn già của ḿnh đầu tóc rũ rượi như một hồn ma hiện h́nh. Ông thở hổn hển ngồi run rẩy trong cái ghế mây, đôi mắt trắng dă. Có chuyện ǵ diễn ra đêm qua? Tôi tung chăn, vùng dậy đóng cửa và ngồi xuống nền nhà, đặt tay lên đôi vai gầy guộc, ướt đẫm của ông. Ông từ từ ngửng lên nh́n tôi, cái nh́n khiến tôi rợn tóc gáy. Có lẽ ông đă biết chuyện tôi với bà Huệ và giờ đây ông đến để xử tôi? Khổng hiểu sao, tôi bỗng trở nên cứng cỏi lạ thường. Tôi sẵn sàng đón nhận mọi biện pháp xử phạt của ông, không một ư định xin xỏ. Nếu ông đánh tôi, tôi sẽ để cho ông đánh. Nếu ông xỉ vả tôi, lăng mạ tôi, tôi nguyện ngồi cắm mặt nghe. Tôi nghĩ tới khẩu súng. Lẽ ra khi đêm, lúc cầm nó trên tay, lúc nhớ tới lời dặn của anh Thường, tôi làm cái việc mà anh ấy cho phép có lẽ giờ đây mọi sự đă qua rồi, và người bạn già của tôi sẽ không phải bận tâm mà tới đây với những ư định điên rồ của ông. Ông gục đầu vào vai tôi, nấc lên như thể ông sẽ chết trong tay tôi, nếu có thể chết ngay lúc này. Tôi d́u ông vào giường và quỳ dưới chân ông, hỏi:
- Anh cần ǵ ở em?
- Không, tôi không cần ǵ cả.
- Anh không được giả dối, tôi nói gay gắt.
- Cậu bảo tôi giả dối à? Bây giờ tôi không c̣n phân biệt được thế nào là thực, thế lào là giả dối nữa. Đêm hôm qua, bà ấy về rất khuya, với một thằng xe máy, tôi hỏi đi đâu về, bà ấy đùng đùng nhiếc móc, chửi bới với cái giọng chợ giời kinh khủng lắm. Bà ấy cũng bảo tôi là thằng lừa phỉnh, giả dối...
Ông cúi xuống, như muốn đỡ tôi ngồi dậy.
- Bà ấy bảo, bà ấy đă kể hết những ǵ cần kể, nói hết những ǵ cần nói với cậu rồi. Tôi không ngờ cậu lại giấu tôi. Lẽ ra ít nhất cậu cũng phải thông báo cho tôi để tôi biết cách ứng xử. Tôi không nghĩ là tôi lừa mị bà ấy. Tôi đă cố gắng tự ḱm chế những chuyện khuất tất lâu nay, để ǵn giữ gia đ́nh, ǵn giữ cuộc sống b́nh thường cho con trẻ, nhưng giờ đây th́ muộn rồi cậu ạ. Tôi không c̣n biết tôi là người thế nào. Tôi không c̣n đủ bản lĩnh để hiểu sự bất lực của tôi nữa. Mấy chục năm sống với nhau, mỗi ngày một chồng chất lên nhau những bất hạnh mà cứ tưởng là ḿnh chịu dựng được, rồi thời gian sẽ giúp ḿnh nguôi ngoai. Tôi cứ luôn hy vọng tuổi già có lẽ sẽ giúp chúng tôi b́nh tâm hơn, thông cảm với nhau hơn, và thương lấy nhau. Không ai mong tuổi già như tôi...
Tôi nắm bàn tay gầy guộc run lẩy bẩy của ông. Sự thực th́ tôi cũng không thể khuyên ông điều ǵ. Lẽ ra tôi phải vùng ra khỏi bàn tay múp míp của bà ta. Lẽ ra tôi phải nhổ vào đôi mắt khao khát đến điên rồ ấy, hẳn giờ đây tôi xứng đáng được người bạn già của tôi tin cậy...
- Tôi sẽ không bao giờ trở về căn nhà ấy nữa, ông nói. Suốt đêm qua, tôi đi lang thang trong công viên, có lúc muốn đâm đầu xuống hồ, nhưng tôi không thể làm cái việc nhục nhă ấy. Tôi đă về đây mấy lần, gọi cậu mà cậu không dậy. Tôi cứ nghĩ, có lẽ cậu đang có bạn gái nên tôi lại bỏ ra đường. Không ai để ư đến tôi. Người ta nh́n tôi như nh́n một thằng điên. Có lẽ tôi điên thật. Hoặc đúng hơn, tôi đang bị tâm thần. Kể ra cuộc sống của những người điên thực sự không đến nỗi tồi tệ như ta nghĩ. Tôi thèm được điên, thèm được mất hết lư trí. Tôi thèm được như thằng Gù. Nó đang điên v́ t́nh. Nó khao khát được yêu và nếu không được yêu, nó khao khát trả thù. Tôi biết, nó không đến nỗi hèn hạ t́m cách trả thù cô Hạnh. Nhưng nó sẽ làm điều ǵ đó, chính nó cũng như chúng ta không lường được. Đúng lúc vào chuyện th́ có tiếng gơ cửa. Tôi buông một câu bực bội:
- Cứ vào!
Tôi sững người nhận ra bà Huệ. Ông tiến sĩ gần như không ngửng mặt lên. Tôi lắp bắp mời bà ngồi, nhưng bà cứ đứng đó vơi cái vẻ nanh ác, xỉa xói người bạn già của tôi:
- Tôi thừa biết, thế nào ông cũng ṃ tới đây. Đồ đê tiện! Tôi cứ tưởng hôm qua ông sẽ phải xông ra, hay ít nhất ông cũng phải tỏ rơ ít nhiều tư chất của một con người, nhưng tôi lại thất vọng. Đến cái đận này th́ quá lắm. Tôi xin nói thật ông là thằng đê tiện. Ông làm hỏng cả cuộc đời tôi! Ông c̣n muốn ǵ nữa không? Muốn ǵ? Tại sao ông không ghen lên một tí? Tại sao ông chỉ hỏi tôi đi đâu mà về khuya? Tôi muốn ông khác. Đồ hèn!...
- Câm! - Ông tiến sĩ chồm lên.
Tôi ấn ông ngồi xuống. Bà Huệ quay ngoắt ra. Tôi giữ bà lại:
- Chị nóng quá.
Không ngờ bà nhổ vào mặt tôi, rồi nói:
- Một lũ gián!
Tôi lau vết bọt trên mặt, ngồi gục xuống ghế. Thế là cả tôi và ông tiến sĩ đều bị người đàn bà hung dữ ấy nhổ vào mặt.
- Một lũ gián đê tiện! Quân Chí Phèo đời chót? Đời chót!
Bà chửi xong rồi bước ra cửa. Có tiếng xe máy nổ và tôi không ḱm được, ngước lên nh́n. Chiếc xe máy chở bà Huệ vọt đi. Một đám người đă bu ngay trước nhà và tôi vội vă đóng ập cửa lại.
Chúng tôi ngồi như hai con cóc trong pḥng có lẽ lâu lắm. Mặc cho tiếng người ta bàn tán bên ngoài. Mặc cho tiếng chửi tục và thậm chí, có người trêu tức ném đá vào cánh cửa. Mặc mọi diễn biến bên ngoài! Chúng tôi không biết ngỏ với nhau điều ǵ. C̣n biết nói với nhau điều ǵ nữa? Tôi thèm có anh Gù ở nhà quá. Tôi thèm được sống như anh, được yêu như anh quá. Giá giờ này chúng tôi cũng có một cái ǵ đó lung linh phía trước như anh, để mà khắc khoải, để mà hy vọng, để mà đuổi bắt, để mà sống. Bất giác tôi giận run lên khi thấy người bạn già gục mặt vào tường khóc. Mặc cho ông ta khóc! Tôi lặng lẽ mở tủ lấy khẩu súng ngắn. Nếu cứ sống như thế này th́ c̣n sống làm ǵ nữa, hỡi những kẻ cam chịu ti tiện! Chúng mày ăn cơm, uống nước, thở hít khí trời của ai? Ai cho chúng mày được học hành để chúng mày trở nên ngu muội khốn cùng thế? Chúng mày là ai? Hăy trả lời đi! Chúng mày là ai?... Một lũ gián, quân Chí Phèo đời chót? Đúng không?...
Ông tiến sĩ quay lại nh́n tôi trừng trừng. Ông lắp bắp nói lời trăn trối:
- Cậu... Cậu... B́...B́nh...Cậu...Cậu có biết tôi thế nào không? Tôi... Tôi...Thực ra chỉ... chỉ học hết lớp Ba... Ba... thôi cậu ạ...
Khẩu súng rơi khỏi tay tôi, nổ lên một tiếng. Thế là ngay cả cái việc cần làm nhất tôi cũng không làm nổi. Dân ngơ ập vào, lôi chúng tôi ra ánh sáng...
Hà Nội tháng 2.1990