Ở mỗi người có một im lặng
José Saramago - A Caverna
San và tôi có một buổi tối ngồi ăn ḿ trên vỉa hè một con phố nhỏ ở Hà Nội.
Mưa tầm tă, tấm bạt nhô ra đường trũng nước nhưng đủ che mấy bộ bàn ghế thấp lè tè, một hai bóng đèn treo lơ lửng đây đó vẽ vài nét sáng nhem nhuốc, cảnh đường chẳng có ǵ ngoài những đốm đèn xe máy để lộ những mảng mưa, quán ăn chưa có ai, có lẽ v́ mới đầu tối.
So sánh sao được với cảnh trong phim In The Mood For Love[1], chuyện hai nhân vật lang thang trong đêm, gặp nhau ở chỗ là nạn nhân của cùng một cuộc ngoại t́nh, cảnh phim sạch sẽ hơn, Tony Leung và Maggie Cheung ngồi trong một tiệm ăn đàng hoàng, và họ ăn cơm Tây trong tiếng nhạc buồn của Nat King Cole, nhưng biết đâu San và tôi cũng có thể làm nhân vật một cuốn phim lăng mạn, lăng mạn hiểu theo nghĩa không c̣n hợp thời.
San nh́n tôi một lúc rồi cười. Anh từ Paris về, phải một khung cảnh nhếch nhác như thế này mới thú vị anh nhỉ. San lầm mất rồi, đừng tưởng anh về đây t́m cái nghèo cái cực, nếu tô ḿ chút nữa không ngon, ḿnh sẽ đi đến một tiệm ăn đắt tiền, hợp cho người ngoại quốc Việt kiều, có các cô gái phục vụ xinh đẹp, thướt tha đi lại trong một pḥng ăn trang trí nghệ thuật.
Nói vậy để trả lời San, chứ hôm ấy và ở đó tôi không muốn ǵ hơn sự hiện diện của nàng, tôi chấp nhận cả những ǵ c̣n thiếu về San, hai người gặp nhau kỳ nào cũng vậy, có bao giờ cần mưa cần nắng, một chỗ văn minh hay một nơi ấm cúng, chuyện San và tôi đủ bất b́nh thường, vô lư, để không cần một cảnh trí nào thêm cho lạ.
Mỗi lần, tôi đo khoảng cách với lần trước ở những bận tâm của San.
Hôm đó có cái căn hộ gần đủ tiền vay, không lớn lắm nhưng có pḥng riêng cho thằng con trai. Em sẽ trang hoàng nó thật đẹp, chưa ǵ đă tưởng tượng đủ thứ về sau, nhất định cái nhà này sẽ cho em một cuộc sống mới, ít nhất cũng là một sức sống mới anh ạ. Nghe to tát, tham vọng mọi người thời nay như những ṭa nhà cao tầng đ̣i chọc ông trời đang mọc lên ở thành phố này.
Có cái vụ cô em ruột đ̣i ly dị chồng chạy theo một anh chàng Mỹ. Anh không thể tưởng tượng, thằng Mỹ này quen chưa đầy một năm, thấy hắn sắp hết hợp đồng ở đây, con nhỏ cuống quít, quyết định bỏ chồng con và tất cả, chờ ngày hắn đưa qua Mỹ sống. Thế mới biết mấy ông nông dân người Tàu không độc quyền ma lực.
Rồi đến vấn đề thằng con trai bây giờ muốn ngừng học. Chán ơi là chán anh à, có hôm nó hét ầm lên rằng giáo dục ngày nay nát tươm rồi, nội dung các môn học sửa đổi bừa băi, cho có lư do mỗi năm in sách giáo khoa mới, các thầy cô th́ chỉ lo cách này cách khác moi tiền phụ huynh học sinh. Thôi th́ San hăy gắng chịu đựng thêm mấy năm, rồi thu xếp cho nó đi nước ngoài vậy. Em bắt buộc phải tính thế, chứ hỏi anh xă hội bây giờ loạn quá, chẳng hiểu những giá trị nằm đâu, thật đáng sợ cho bọn trẻ.
Đừng tiếp tục nữa San, ḿnh ăn đi, tô ḿ có vẻ hấp dẫn đấy, ở Pháp làm sao anh có được một tô ḿ như vậy.
Tiếng mưa đều đặn trên bạt che nhắc nhở một nhịp thở êm dịu hơn.
Những dịp có San quư lắm, tôi không muốn nghe những điều phức tâm cho nàng cho tôi, đă không có chỗ cho một ước mơ chung hai người th́ đừng để những thất vọng ở mỗi người ḥa vào nhau, tối hôm đó tôi thấy San quá mong manh trong một thành phố nóng vội, một xă hội dễ say, nàng hăy lo cho các t́nh cảm của ḿnh trước những đổi thay tàn nhẫn tràn tới từ mọi phía.
Ăn xong, San lập lại câu hỏi của mỗi lần. C̣n anh, c̣n những mối t́nh mau khô cạn của anh. Biết kể ǵ đây, cuộc sống của anh ngày càng ít chuyện xảy ra, điều này chẳng có ǵ đáng ngạc nhiên. Em có cảm tưởng đàn ông chịu đựng cô đơn giỏi hơn đàn bà th́ phải. San nói vậy mà nghe được, San có những ư nghĩ chẳng dựa vào đâu, thật ra sống độc thân ở Paris dễ hơn ở đây nhiều, kẻ độc thân bên ấy đông lắm, thành cả một lối sống mới, một lối sống rất thích hợp với xă hội hiện đại. Nói chuyện với anh chán ngấy.
Thế mà hôm đó cơn mưa cứ việc lấy hết đêm, người đàn bà ấy và tôi vẫn chờ được, c̣n sẵn sàng theo mưa về sáng. Đâu như những chờ đợi chỉ chực ngừng lại, chực bỏ cuộc, nhưng San ơi, chúng ḿnh phải luôn luôn có ǵ để chờ, chờ một phép lạ cũng chẳng sao, chờ thêm thất vọng cũng chịu, làm ǵ đi nữa đừng mất những chờ đợi, c̣n phải giữ chúng cho tới tận hơi thở cuối cùng của ḿnh đấy San.
San và tôi có những buổi chiều không rời căn pḥng khách sạn nh́n ra Hồ Tây.
Căn pḥng đầy đủ tiện nghi điện tử nhưng chọn một trang trí thôn quê nhă nhặn, bàn ghế bằng gỗ lim, tường có những chỗ lát tre, một chậu cây kiểng cho lạ mắt, một chiếc quạt tai voi chỉ để đi cùng với mấy tấm ảnh làm vẻ úa xưa, màn cửa dùng một loại lụa màu dịu, đặc biệt chỗ ngồi ăn là một cái phản lớn trải chiếu hoa, rơ ràng có sự chăm sóc từng chi tiết, nhưng dù sao vẫn chỉ là một căn pḥng khách sạn tạm bợ, của bất cứ ai, cho một thời gian ngắn, một nơi sẽ không giữ lại các dấu tích riêng tư.
Việc đầu tiên khi San đến là lấy các bó hoa của ḿnh thay thế tất cả hoa có sẵn trong pḥng, bày hết ra phản những gói đồ mang lại, như muốn xua đi không khí người khác xếp đặt, rồi mọi thứ phải b́nh thường, thật b́nh thường, San kể chuyện đi chợ, giới thiệu mấy CD nhạc đem tới, bỏ th́ giờ dọn dẹp cái bừa của tôi, lấy dao dĩa ra cắt trái cây, vân vân, dù đoán tôi chẳng có đầu óc nào để theo dơi những lời nói và bận rộn của nàng, và biết rơ chính ḿnh cũng không gắng gượng được lâu.
Câu chuyện này không thể giấu gặp gỡ của thể xác, có nhau phải trọn vẹn, chẳng ai chối nổi dao động trong cơ thể, với tôi San c̣n là một thân thể đàn bà, một làn da ấm mềm trao tặng các ngón tay của tôi, những vùng cảm xúc làm lạc đường kẻ đến thăm, và một nhịp thở rồi sẽ dồn dập, c̣n có thêm cái ngây ngất của một sự đồng lơa, hai thân thể kêu gọi nhau khẩn khoản như đói khát nhau từ lâu, mọi cấm đoán lúc ấy chỉ chờ được vượt qua, ai khiến t́nh yêu này đă phải chấp nhận cái thiếu thốn của những mảnh thời gian rời rạc.
Những buổi chiều đó đă cho tôi khám phá dần một người đàn bà chưa được hạnh phúc.
Đời San cho tới bây giờ là một chuỗi dài các chịu đựng, các chịu đựng mà người ta gọi là hy sinh cho chúng được cao thượng, đi suốt từ tuổi thơ trong chiến tranh, những lúc khổ cực về vật chất, qua thời kỳ ổn định b́nh yên, chịu đựng mọi chuyện, thời cuộc, xă hội, môi trường sống và những ǵ đă làm nên cá nhân ḿnh, chịu đựng các giá trị của thiên hạ, h́nh ảnh về ḿnh do người khác áp đặt, chịu đựng không bao giờ phản đối, mọi ư muốn ngừng chịu đựng là một tội lỗi phải tự lo xóa cho sạch, và đằng sau tất cả những chịu đựng ấy là một nỗi sợ âm ỉ, nỗi sợ không giống được mọi người.
Có lần San nói, bây giờ em không muốn như mẹ em, ngày mẹ mất, em nghĩ măi về cuộc đời của bà, tại sao cuộc đời đó không được hạnh phúc, cho dù không có nỗi khổ nào ghê gớm xảy ra trực tiếp cho cá nhân mẹ, một thảm họa th́ em phải biết chứ, chiến tranh không gây chết chóc ở gần bà, bệnh tật cũng không, vật chất chỉ thiếu khi mọi người đều thiếu, mẹ đâu có t́nh thương nào bị phản bội hay gây thất vọng, vậy tại sao em thấy mẹ đón nhận cái chết của ḿnh như kẻ được giải phóng, tại sao hả anh, em nghĩ có lẽ suốt đời mẹ chỉ biết sống cho người khác, chọn ư nghĩa đời ḿnh ở chỗ hy sinh nó, từ chối hiện hữu cho bản thân, làm sao hạnh phúc được khi cứ thu hết vào ḿnh tất cả bất hạnh của những kẻ thương quư, khi cá nhân nặng chĩu cái khổ của người khác, như thể đó là đạo đức để sống cho hết cái thân phận đă được quy định cho ḿnh.
Có ǵ như đă trễ, người đàn bà ấy đă tiếp tục cuộc đời của mẹ nàng cho đến ngày hôm nay, và San có thêm cái khổ của một ư thức không biết c̣n đủ sức giải thoát nàng hay không.
San và tôi có một buổi tối dạo bộ trong những con hẻm cổ xưa nằm gần sông Seine ở Paris.
Lần đầu tiên San ra khỏi Việt Nam, vậy mà cả một ngày mỏi chân trong các cửa hàng lớn chẳng chịu mua xắm ǵ, đi theo anh thôi, đồ đắt khiếp người đụng vào mà hóa dại, đừng tặng em ǵ thêm, vé máy bay anh mua đă hớ quá rồi, hai bữa ăn th́ nhất định phải về phố Tàu chứ món Tây ai mà nuốt nổi, may là cuối cùng có tiệm kem nổi tiếng và câu chuyện tôi bịa thêm một phần, San phải biết ông tổng thống Mitterrand[2] hồi đó chỉ đặt mua kem ở đây, có thế cô San mới hí hửng đứng xếp hàng ngoài đường, và do dự măi giữa hai hay ba hương vị cho phần kem ốc quế sẽ cầm đi.
Những con hẻm nhỏ đến độ xe hơi không thể nào vào, chúng từ giă những góc phố nhộn nhịp, dẫn San và tôi vào một không gian chỉ c̣n ánh sáng của mấy ngọn đèn đường lưa thưa và vài quán ăn nhỏ, một chốn vắng lặng, tiếng chân nghe rơ trên lớp đá ṃn làm nghĩ tới những cỗ xe ngựa đă đi qua đây thời xưa, ngơ ngách cứ thu hẹp dần, như muốn xích lại thật gần những kẻ vẫn chưa đến được chỗ ngừng nghỉ.
Ở đó, thời gian khỏa thân khiến mọi thứ trở thành quá thật, thật như hơi ấm gửi bàn tay, thật như đôi môi cứ giữ lại bước chân, thật như lời nói thoát ly ngôn ngữ, cho dù người đàn bà đang sát gần tôi không thuộc về cái thế giới ở đây, nàng đến từ rất xa, và mọi khi nàng chỉ có thật trong những giấc mơ và một nỗi nhớ dai dẳng.
Em không hiểu, bên này quá đầy đủ, Paris biết bao nhiêu người muốn đến sống, và anh th́ chẳng thua kém ǵ ai, ít nhất cũng có một phụ nữ thấy anh không đến nỗi tệ lắm, tạm coi là tốt tính, thế mà anh không chịu hạnh phúc, cứ đi t́m cái ǵ đâu đâu. Ừ nhỉ, câu hỏi của San đi vào lơi vấn đề, anh đúng là kẻ dị ngợm, đứng núi này trông núi nọ, lắm mối tối nằm không, chán mớ đời! Đấy, lại cái đùa từ chối trả lời, khi nào cần ai gỡ rối tơ ḷng th́ anh nhớ gọi em nhé.
Tôi muốn nói San kiên nhẫn, rồi có ngày tôi sẽ thiết tha hơn với cuộc sống ở chung quanh, khi đến kết luận không có ǵ đáng làm ḿnh giữ măi một ước vọng không thành, khi thực sự chấp nhận được cái không hoàn hảo của những con người cá nhân, khi biết lấp đầy khoảng trống của các niềm tin vắng mặt, khi đó, tôi sẽ tặng San những ngày vui đẹp hơn hôm nay.
Đối với những con hẻm về khuya, San và tôi là một cặp t́nh nhân như bất cứ cặp t́nh nhân nào trên đời, hoàn toàn không có ǵ khác, hai người không c̣n ai lo tránh đám đông và những cái nh́n phê phán, không c̣n ai muốn lẩn trốn như kẻ tội phạm, không, một sự thật không thể chối căi đă loang rộng từ lúc nào trên khắp các t́nh cảm, vào tận sâu thể xác, từ đó cái làn ranh không thể vượt qua bắt buộc phải chung sống với tội lỗi hiển nhiên của người đàn bà ấy và tôi.
Này San, bây giờ San đă nh́n thấy nơi anh sống, nó rất xa Việt Nam phải không, và xa một trời một vực quá khứ và hiện tại của San, chúng ḿnh phải tưởng tượng về nhau nhiều lắm mới đủ, từ những ưu tư hàng ngày đến những cái nh́n về xa. Chắc em không làm nổi chuyện đó đâu anh, không lẽ, để hiểu con người anh hơn nữa, em phải biết đến cả những người đàn bà khác trong đời anh.
Mà anh tin em đi, em đă bằng ḷng với những phần em có về anh, c̣n thấy đó là cả một sự may mắn, có lẽ v́ những phần ấy cho thấy chính nội tâm của ḿnh.
Hôm ấy San đă hiểu t́nh yêu này không sợ xa cách và những đổi thay ở mỗi người. T́nh yêu này cũng chẳng có thể sai lầm v́ đâu là một chọn lựa.
Nếu có một thượng đế nào đó, tôi sẽ cám ơn về cuộc gặp gỡ từ đó cô đơn của ḿnh không c̣n bao giờ lẻ loi. Đồng thời tôi sẽ trách, tại sao tôi phải đi hết con đường dẫn đến một cấm đoán, tại sao tôi phải đứng bên ngoài cuộc sống b́nh thường.