Gửi những ngày đi qua
Vũ Hồi Nguyên
Huyền :
Đi xe từ nhà tôi lên phi trường Roissy mất gần một giờ đồng hồ. Vậy mà trong suốt thời gian ấy, Khang và tôi đều giữ im lặng. Hẳn là không như mọi ngày. Hai vợ chồng đi đón một người bạn thân hồi xưa, từ Mỹ qua chơi, sau gần 15 năm không liên lạc.
Thư của Bảo ngắn (…) Tôi hiện sống ở Philadelphia. Hè này du lịch nước Ư, tôi định ghé Paris vài ngày. Một dịp « hành hương », t́m lại một quá khứ của ḿnh. Nếu Huyền và Khang có mặt ở Paris lúc đó th́ chúng ḿnh có thể hẹn nhau một hôm, ngồi cà phê nhắc lại những chuyện xưa cho vui. Về hoàn cảnh hiện nay của Bảo th́ chỉ có vài câu (…) Tôi đang làm việc trong ngành công nghệ thông tin, lương đủ sống. Chuyện gia đ́nh th́ ít may mắn hơn : ly dị vợ đă hơn 5 năm, đứa con trai bây giờ 10 tuổi, sống với mẹ ở xa.
Khi trên xe vợ chồng không có ǵ để trao đổi, Khang thường mở máy phát thanh t́m nghe tin tức, hoặc tôi chọn một CD nhạc Việt. Nhưng hôm nay Khang không nghe radio, tôi không nghe nhạc. Im lặng thiếu đến cả một âm thanh làm nền.
Khang và tôi đă quen những lúc ngồi lâu bên nhau không một cố gắng đối thoại. Như những buổi tối, khi con cái đă bỏ vào pḥng của chúng, vợ chồng để mặc ti-vi quyết định chương tŕnh, mắt nh́n chung một màn ảnh nhưng đầu óc mỗi người đi về một nơi riêng. Lần này ngược lại, im lặng bao trùm những suy nghĩ của hai người về cùng một chuyện. Chuyện Bảo xuất hiện trở lại. Một sự kiện thật bất ngờ cho đời sống vợ chồng tôi.
Khang có một thái độ chờ đợi. Tôi khó chịu chẳng kém lúc năy, khi anh nh́n tôi với một thoáng ngạc nhiên. Ừ th́ hôm nay tôi trang điểm kỹ hơn, ăn mặc không xuề x̣a như mọi ngày. Thế c̣n Khang ? Cái quần jean bao nhiêu lâu rồi không mặc, nó là một cách làm vẻ giản dị, không tự nhiên chút nào ở một con người coi trọng bề ngoài như anh. Nhưng tôi biết thực sự từ đâu ḿnh bực ḿnh. Tôi cần nghe Khang phát biểu bất cứ ǵ về Bảo, và về cái thời c̣n một bộ ba. V́ tôi không đoán được Khang bây giờ nghĩ sao về cái quá khứ đó. Mà cũng chẳng biết phải nói ǵ với chồng về cuộc gặp gỡ sắp đến.
Quả là quan hệ giữa Khang và tôi đă phức tạp lên nhiều. Đến chỗ nhiều khi những lời nói cũng khó t́m ra.
Khang :
Khi nhận được thư của Bảo, Huyền và tôi không ai đề cập tới nó trong gần hai ngày. Thư này là một tin vui cho tôi. Nhưng không thấy Huyền nói ǵ, tôi lại muốn nàng phản ứng trước. Rồi đến buổi sáng Huyền nói : Kể cũng tiếc, ḿnh phải đưa tụi nhỏ đi nghỉ hè đúng lúc anh Bảo qua. Chứ gặp lại ông này chắc cũng vui. Tôi đă chuẩn bị cho trường hợp này : Anh nghĩ kỹ rồi. Anh đề nghị Bảo về nhà ḿnh trong mấy ngày hắn ở Paris. Trước đó anh sẽ đưa con Liên thằng Hậu xuống Lyon nhà ba me. Ḿnh dọn cho Bảo pḥng con Liên, và sẽ đón tụi nhỏ trên đường đi Cap d'Adge. Huyền giẫy nảy : Đâu được ! Nhà đă thuê dưới đó từ đầu tháng. Tôi căi : Xuống trễ mấy ngày có sao đâu. Thuê nhà tới 3 tuần, để trống 3-4 ngày th́ chết chóc ǵ. Bao nhiêu năm rồi mới gặp Bảo, bỏ qua dịp này th́ biết bao giờ có dịp sau. Huyền nhăn mặt : Thôi đi ! Anh Bảo sẽ thông cảm những ràng buộc của đời sống gia đ́nh. Em cũng muốn găp anh ấy đấy chứ, nhưng chương tŕnh hè đă định từ bao nhiêu tháng trước. Và ba me không phải là người giữ trẻ muốn đặt lúc nào là đặt ! Tôi chưa muốn bàn về giải pháp cụ thể : Hồi đó Bảo là bạn thân nhất của hai đứa ḿnh, làm ǵ cũng có nhau... Huyền ngắt lời : Cái thời đó xa lắm rồi ! Ai cũng đă thay đổi nhiều. Không chừng bây giờ anh Bảo đă thành một kẻ lạ. Mà ḿnh đâu đă già đến độ có thể ngồi hồi tưởng dĩ văng xa xôi liền trong mấy ngày. Tôi bực ḿnh, Huyền không lấy th́ giờ xem xét ư của tôi hay t́m một giải pháp khác. Huyền c̣n thêm : Bao nhiêu năm chẳng thư từ ǵ cho nhau, tại sao bây giờ phải gặp nhau với bất cứ giá nào ? Tôi không thể để Huyền nói câu đó : Bất cứ giá nào ! Tiền vài ngày thuê nhà quá đắt để gặp lại Bảo ? Cô đến chỗ đó rồi à ?! Lời nói hai người cứ thế trượt đi. Anh đừng làm như c̣n thiết tha với t́nh bạn cũ. Quá khứ đó c̣n ǵ trong cuộc sống của anh ngày hôm nay ? Cơn giận của tôi không kềm được nữa : À hóa ra không phải là cô tiếc tiền! C̣n tệ hơn thế nữa ! Cô hà tiện t́nh cảm ngay cả đối với người thân ! Lời nói chỉ c̣n muốn làm đau : Em hiểu rồi. Em biết tại sao anh muốn gặp lại anh Bảo. Anh Bảo phải nh́n thấy tận mắt tất cả những ǵ anh đạt được ! Anh Bảo phải thèm thuồng cái địa vị xă hội hiện tại của anh, cái « thành công » của anh, cái « hạnh phúc » của anh. Tất cả những thứ chứng tỏ anh thông minh anh khôn ngoan hơn người khác ! Hơn người bạn cũ không được may mắn bằng anh !
Rồi ngay hôm sau Huyền lại theo ư tôi. Tôi đang tính tiếp Bảo một ḿnh, nên luưnh quưnh : Mới hôm qua... Huyền suy nghĩ kỹ chưa ? Huyền không cần chiều ư anh... Anh cám ơn Huyền. Huyền chỉ nói : Có lẽ em cũng như anh, em cần cuộc gặp gỡ này. Biết đâu nó sẽ cho thấy những ǵ ḿnh đă đánh mất. Và những ǵ phải giữ bằng bất cứ giá nào.
Bảo :
Ngồi trên máy bay, tôi tự hỏi Khang và Huyền có bị bắt buộc phải tiếp tôi hay không. Ngày hôm nay tôi c̣n ǵ chung với họ ? Cuộc sống của họ và của tôi c̣n liên quan ǵ tới nhau, bây giờ và cả về sau ? Tôi đă quên rằng thời gian của ḿnh không phải là thời gian của người khác. Chỉ có đời ḿnh dậm chân tại chỗ. Thường thường người ta thực tế ra dần. Người ta không ngừng xây dựng một đời sống đầy đủ và ổn định hơn. Người ta tiến lên từng bước trong xă hội. Huyền và Khang đâu cần tôi kéo lê về một quá khứ đă mờ đến độ mất dần sự thật của nó. Và chẳng ai muốn nh́n lại những ảo tưởng đă dẫn đến những thất vọng lớn chẳng kém.
Nhưng có hối tiếc cũng đă muộn. Tôi chỉ c̣n cách nhắc nhở ḿnh một thái độ cởi mở, thận trọng nếu cần. Tôi sẽ chấp nhận mọi thay đổi ở hai người bạn. Nếu họ đă có một lối sống khác tôi, th́ tôi không có quyền ǵ để phán xét. Và cũng không được làm phiền họ với sự dị biệt của ḿnh.
Tôi đoán tại sao ḿnh muốn gặp lại Huyền và Khang. Không phải v́ lưu luyến một dĩ văng đă xa lạ đi nhiều. Mà v́ muốn có một dịp so sánh hành tŕnh của ḿnh với hai hành tŕnh cùng một khởi điểm. Để từ đó nhận ra những thời gian đă lăng phí.
Niềm vui bừng dậy khi tôi nh́n thấy hai người thân tay vẫy mặt cười. Câu đầu tiên của Huyền: Gớm, sao anh Bảo ăn mặc chỉnh tề quá, đi nghỉ hè mà cũng đóng bộ và cà vạt ! Tôi t́m được một giải thích : Nhỡ ông bà dẫn tôi đi những chỗ sang trọng th́ sao ? Này Khang, mày bây giờ tóc muối tiêu trông oai vệ lắm. C̣n Huyền, đến bao giờ Huyền mới chịu già đi ? Khang giành va li : Cái thằng này rời Tây đă lâu mà vẫn c̣n thói nịnh đầm ! Mày sẽ phải kể cho tao về đàn bà Mỹ đấy nhé. Dĩ nhiên khi nào không có Huyền.
Huyền :
Trên đường về nhà, những lời nói cứ ào ào, chen lấn nhau. Chuyện ngày xưa và chuyện hôm nay, công việc sinh sống, con cái, tin tức những đứa bạn cũ, t́nh h́nh ở Pháp, xă hội ở Mỹ, hiện trạng ở Việt Nam, chuyến du lịch nước Ư, chương tŕnh nghỉ hè ở Cap d'Adge, vân vân... Những câu hỏi tới tấp. Những câu trả lời phiên phiến để kịp sang câu hỏi sau. Chiếc xe Mercedes phóng nhanh v́ vui theo những trao đổi, Như cái năm nào chiếc Renault 4L thổ tả gồng ḿnh lên cho ba đứa trên đường phiêu lưu xuống tận Barcelona.
Khang chỉ trả lời qua loa về những hoạt động hiện nay của ḿnh. Tôi phải nói thay cho anh. Khang hùn vốn vào một công ty gửi dược phẩm về Việt Nam, ngày càng làm ăn to. Đồng thời Khang tích cực trong vài hội đoàn người Việt tại Pháp có quan hệ mật thiết với chính quyền Việt Nam. Khang về nước rất đều. Tôi kể vậy thôi. Không nói là những hoạt động này khác hẳn một sự « dấn thân v́ đất nước » như trước đây ba đứa tự hào. Bây giờ chuyện ǵ cũng phải đôi bên cùng có lợi, chẳng có mục đích cao cả nào hết. Bảo nói cũng đă có lần về thăm quê hương, nhưng chỉ là đi du lịch.
Tôi mới bắt đầu đề cập tới nghề kế toán của ḿnh th́ Bảo chặn lại : Tôi mua được ở Little Saigon mấy cuốn tiểu thuyết Huyền viết. Đọc kỹ lắm. Phải có lúc nào cho tôi phê b́nh đàng hoàng đấy nhé. Tôi thú thật với anh : Bây giờ viết lách là một việc ngày càng quan trọng đối với em. Hay dở chẳng biết, chỉ biết nó đă thực sự trở thành một nhu cầu.
Bảo :
Biệt thự tôi đến cho thấy chủ nhân đă đạt tới một mức sống khá giả. Điều nhận ra ngay là những sở thích thẩm mỹ mà Huyền có từ trước đây. Từ khu vườn biết làm nổi màu sắc, đến những bức tranh và chi tiết trang trí trong nhà, mọi thứ như có chọn lựa kỹ càng cho một nét đẹp vừa thanh nhă vừa có ǵ khác những sắp xếp quen thuộc. Huyền quả thật có tài tạo cho ḿnh một không gian sống tránh được những phù phiếm và khuynh hướng khoe khoang.
H́nh ảnh Huyền thời trước đă trở về ám ảnh tôi trước cuộc gặp gỡ ngày hôm nay. Tôi c̣n nhớ một thiếu nữ nhạy cảm đến độ như một hiện diện mong manh giữa cuộc sống. Bao nhiêu lần những khổ đau bất hạnh nàng nh́n thấy đă trở thành những vết thương nhập sâu vào một tấm ḷng thiếu pḥng thủ. Rồi từ đó Huyền lại để những t́nh cảm của ḿnh chiếm hết chỗ cho một phản ứng sáng suốt và phải lẽ. Nàng có thể cho tặng không cân nhắc, không chờ đợi được trả đáp. Nhưng cũng có lúc ngược lại hẳn, nàng thu ḿnh hoàn toàn vào một góc riêng tư, từ chối toàn diện một thực tế không vừa ư. Huyền hồi đó như thế, với đầy mâu thuẫn và những tâm trạng khó hiểu. Nhưng tôi đă t́m thấy ở nàng một nữ tính đậm đà khác thường, làm đẹp cả một con người.
Câu chuyện của Huyền và tôi trước đây không thể kéo dài. Nó có quá nhiều đ̣i hỏi đến từ cả hai người. Sau đó tôi đă phải lấy những quyết định lớn để chôn sâu cái thời gian tuyệt vời Huyền đă cho tôi. Như việc qua Mỹ sống. Như chuyện lập gia đ́nh vội vàng với một người đàn bà khác hẳn Huyền. Bây giờ tôi chỉ mong Khang đem đến cho nàng một đời sống ổn định, với tất cả những ǵ làm nên một hạnh phúc đơn giản. Điều mà có lẽ Khang có khả năng làm tốt hơn tôi.
Huyền :
Ở Bảo tôi đă yêu những bất măn và một đầu óc nổi loạn. Tôi đă bị thu hút bởi một thái độ không chấp nhận thực tế khi nó là thực tế của kẻ mạnh áp đặt lên kẻ yếu, thực tế của một xă hội bất công và không b́nh đẳng, thực tế của những dối trá lừa bịp, thực tế của những con người ích kỷ và tham lam. Bảo bất măn ngay cả về chính ḿnh, về những hạn chế của bản thân trong cố gắng sống theo những lư tưởng cao đẹp. Vậy mà chính những lúc sự bất măn sâu sắc ấy dẫn Bảo tới những hành động nóng vội và quá khích, chính những lúc ấy, tôi nh́n thấy một tâm hồn trong sáng và một sức mạnh không nhân nhượng ở những giá trị ḿnh chọn.
Những năm chiến tranh, Bảo đă không ở lâu trong phong trào người Việt tại Pháp chống Mỹ. Anh không chung sống được với những kẻ, dù cùng mục đích hoạt động với ḿnh, nhưng đă từ bỏ sự độc lập suy nghĩ để ḥa ḿnh vào tập thể. Anh trở thành một hạt sạn cản trở vận hành của một tổ chức đ̣i hỏi kỷ luật tự nguyện. Người ta nh́n anh như một kẻ cực tả mà mọi ư kiến đều cần bị ngăn chặn. Điều đáng ngạc nhiên ở đây là trong suốt những năm Bảo cô độc giữa môi trường dấn thân của ḿnh, Khang và Bảo đă giữ được một t́nh bạn gần như phi lư, ngay cả khi Khang được chọn vào nhóm người lănh đạo phong trào.
Trước đây Bảo làm thơ và nhạc. Những sáng tác hừng hực một ngôn ngữ phản kháng khi đó để lộ cái t́nh người làm tôi rung cảm. Tại sao Bảo chối bỏ một tài năng nghệ sĩ hiển nhiên ở anh ? Tại sao anh đến chỗ gần như ghét sợ một thiên hướng của cá nhân ḿnh ?
Bảo :
Thật không ngờ Khang tiếp tôi chu đáo đến thế. Hắn để sẵn trong pḥng ngủ một đống sách báo hắn muốn tôi đọc : vài cuốn tiểu luận như « L'âge des extrêmes » của Eric Hobsbawm hay « Indignez-vous » của Stéphane Hessel, hai ba tập truyện ngắn của Nguyễn Ngọc Tư, một loạt tạp chí đủ loại xuất bản ở Việt Nam, một số tài liệu nói lên cuộc khủng hoảng xă hội ở Pháp, vv... Đến cả bản đồ và sách chỉ dẫn tham quan Paris cũng không thiếu. Khang đă mang vào pḥng ngủ cho tôi một chiếc ti-vi nhỏ, một máy nhạc có vẻ mới mua, và mấy cái DVD phim nhạc cho biết những sở thích của hắn. Bữa ăn nào cũng có rượu vang quư, đă giữ từ lâu, uống chưa hết chai này đă đổi chai khác.
Rồi phải kể đến những bức h́nh xưa đă được lục t́m từ trước. Chụp tôi lúc c̣n tóc dài, khi chưa ra khỏi giai đoạn hippy của những năm đầu tiên ở đại học. Chụp tôi lúc tóc húi cua, khi đến với phong trào Việt kiều chống Mỹ. Chụp Khang đứng hàng đầu trong một cuộc biểu t́nh đ̣i «Mỹ cút, ngụy nhào ». Chụp Huyền hát tốp ca nữ trong một buổi văn nghệ gây quỹ giúp đồng bảo. Chụp ba đứa đi dán áp-phích đấu tranh trên đường phố Paris ban đêm. Không chỉ có những h́nh ảnh hoạt động hội đoàn. Có cảnh ba đứa trịnh trọng với quần áo mới ngồi ăn Tết trong pḥng trọ chật chội của Khang. Cảnh ba đứa ngủ dậy trong chiếc xe cũ kỹ ngừng đêm ở ngoại ô Amsterdam. Vân vân và vân vân. Dĩ nhiên có những tấm h́nh ngày cưới của Huyền và Khang trong đó tôi là một phù rể không ngừng cười. Cả một xấp dày những kỷ niệm của một bộ ba gắn bó với nhau như những ngón tay cùng một bàn tay.
Khang sốt sắng cho từng chi tiết. Không ngại vào tận trung tâm Paris mua những loại jambons và fromages hiếm quư. T́m mượn đàn ghi-ta cho tôi hát lại những bản nhạc chẳng ra ǵ tôi đă sáng tác thời c̣n chút máu nghệ sĩ. Ra tay nấu món vịt ướp cam, sở trường của chàng. Khang lăng xăng. Khang nói nhiều. Khang đùa phá. Cái lạ là lần này tôi thấy cái vui của Khang có vẻ thật. Không như trước đây những lời « vui quá là vui !» của hắn chỉ phá một không khí đang tự nhiên và làm tôi bực ḿnh.
Huyền :
Tôi xin nghỉ làm việc 3 ngày, định cùng Bảo đi coi những công tŕnh văn hóa đánh dấu thời Mitterrand [1], những năm cuối của Bảo ở Pháp : Pyramide du Louvre, Musée d'Orsay, Opéra de Bastille, Arche de la Défense, Bibliothèque Nationale, Cité de la Musique. Bảo nói để xem sao, c̣n phải đọc cách sử dụng cái máy h́nh cầu kỳ mới mua. Thật ra ông du khách này chỉ muốn lang thang nh́n phố phường và thiên hạ. Cuối cùng hai người ngồi cả giờ ở quán cà phê, từ Quartier latin qua khu Les Halles, đứng ăn kem giữa chợ Mouffetard, leo trèo những con dốc của ngọn đồi Montmartre, vùi đầu vào các sạp bán sách cũ trên bờ sông Seine.
Trong những trao đổi, tôi thấy rơ khoảng cách Bảo muốn giữ giữa hai người. Vẫn những câu chuyện biến thành đùa và cái nh́n mỉa mai về cuộc sống. Nhưng phải là chuyện của người khác hay của mọi người, Bảo không hỏi ǵ về cái riêng tư của tôi, cũng không cho biết tâm trạng của anh ngày hôm nay. Anh ngưng lại mọi đối thoại đi về hướng tâm sự. Có lẽ tôi chẳng có thể chờ đợi ǵ khác, nếu như tôi có chờ. Đă như thế kể từ cái ngày tôi cho Bảo biết ḿnh mang thai con Liên, cũng là lúc anh bắt đầu xưng « tôi ». Chẳng lâu sau ngày đó, Bảo biệt tích hoàn toàn, không một lời chào hay một câu giải thích. Tới khi nhận được thiệp cưới tôi mới biết anh đă định cư ở Mỹ. Tôi nghe kể vợ anh là một phụ nữ vượt biển đến Mỹ, gia đ́nh nông dân, chọn ở nhà nuôi con. Làm sao cô ta có thể chịu lâu nổi cái phức tạp của Bảo ? Hồi đó tôi cũng vậy, có hơn ǵ.
Bảo nói về những tiểu thuyết của tôi như kẻ làm phê b́nh văn chương. Bảo thích mạch văn, thấy văn phong đạt ở tác phẩm này hơn ở tác phẩm khác, khen một số nhân vật đậm nét, nhận ra những cái mới, không thích một vài thử nghiệm, dị ứng với những chủ ư khiêu khích. Thế c̣n tác giả trong những trang giấy đó ? Thế c̣n những ghét thương, những trăn trở, những ước mơ, những chuyển biến nội tâm người viết gửi vào tác phẩm của ḿnh ? Làm như Bảo không quan tâm đến cái phần để lộ cá nhân của một nhà văn trong sáng tác của ḿnh, đằng sau lớp che phủ của hư cấu. Rồi tôi nghĩ thực ra Bảo không muốn nói sâu hơn. Một lần nữa, anh tránh bước vào một vùng quá thân mật giữa hai người. Và tôi muốn xua đi nhanh nỗi thất vọng không thể chối căi ở ḿnh.
Khi tôi hỏi Bảo c̣n viết lách ǵ không, anh như chờ sẵn câu hỏi : Tại sao Huyền, và cả Khang nữa, vẫn nghĩ tôi có một tâm hồn nghệ sĩ, phải nhảy vào một công việc sáng tác ? Không, bản chất tôi không có ǵ là nghệ sĩ. Đời sống tôi không đủ giàu để cho ḿnh thành nghệ sĩ. Tôi thỏa măn với những điều b́nh thường nhất, nói là tầm thường cũng được, những cái có sẵn trong tay. Ở tôi chẳng có chỗ nào cho một tham vọng sáng tạo. Thiếu đến cả những lúc chịu thả ḿnh hoàn toàn theo những ḍng tưởng tượng trong đầu.
Phản ững của Bảo càng mạnh, tôi càng không tin.
Khang :
Tối hôm đó Bảo và tôi ngồi lâu ở một quán nước khu Bastille. Quán là một « Viện bia »[2] với đủ loại bia của các nước trên thế giới. Tôi nói : Ở Việt Nam tiện hơn, họ đặt sẵn cho mỗi người một thùng chai ngay dưới chân. Khách đỡ phải kêu và chờ từng chai. Bảo phá lên cười : Tao không một trăm phần trăm với mày đâu đấy ! Mày bây giờ chắc đă đạt tŕnh độ của dân trong nước, trong khi tao đă xuống tới chỗ pha rượu đỏ với nước đá.
Bảo hỏi tôi về những công việc đang làm với Việt Nam. Không hiểu sao tôi lại nói ngay rằng tôi chẳng có ư định phục vụ hay đóng góp cho đất nước. Chỉ là chuyện làm ăn. Mà làm ăn th́ cũng cần có mặt trong hội đoàn này tổ chức nọ. Thế thôi. Bảo nghi ngờ : Mày mà trở thành hoàn toàn phi chính trị ! mày, cái thằng trước đây dùng đủ mọi luận chứng chính trị bào chữa tới cùng cho những sai lầm của một chế độ say chiến thắng ? Tôi nghĩ bạn ḿnh sống với cộng đồng người Việt di tản ở Mỹ, ít nhiều chịu ảnh hưởng của những quan điểm chống Cộng cực đoan không chịu bám theo những thay đổi trong nước. Tôi không thể thuyết phục Bảo là ngày hôm nay kinh tế thị trường đă ngự trị trong mọi lănh vực, chủ nghĩa xă hội chỉ c̣n là một mớ khẩu hiệu rỗng nghĩa chẳng mấy ai quan tâm. Người ta mạnh ai người nấy lo làm giàu, và chỉ có bất măn đây đó khi nhà nước đụng tới những quyền lợi cá nhân. Bảo đề cập tới những ǵ nghe đọc được về khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn, về sự xuống cấp trầm trọng của giáo dục và y tế, về giới cầm quyền chỉ lo cướp tài sản của nhà nước. Khi đó tôi lại không muốn hắn bi quan hơn với những ǵ tôi lo ngại nhất. Những trường hợp đồng tiền làm hỏng con người, làm chảy nhăo nhiều giá trị đạo đức, gây rạn nứt bên trong các gia đ́nh. Những tệ nạn mà hậu quả không chừng sẽ kéo dài từ thế hệ này qua thế hệ khác.
Bảo :
Tối đă khuya lắm khi hai đứa về nhà. Huyền đă ngủ. Khang nói : Bây giờ ḿnh mới uống cho ra uống, bia vừa rồi là tṛ nhập đề. Tôi không từ chối, đề nghị ra ngồi ngoài vườn : Biết đâu mày và tao sẽ căi nhau lớn tiếng, đánh thức vợ mày dậy. Khang cười to : Sợ ǵ ! Đúng là hai thằng ḿnh ít khi nào đồng ư với nhau. Nhưng chẳng đă có cả một thời cùng lập trường chính trị đấy hả ? Một lúc sau hắn mang ra vườn một chiếc đèn dầu kiểu xưa, và rượu là một chai Cognac XO. Hắn giơ hai thứ lên cao : Đây là biểu tượng của hai giai đoạn lịch sử ở Việt Nam ! Giai đoạn bao cấp không có điện và giai đoạn kinh-tế-thị-trường-theo-định-hướng-xă-hội-chủ-nghĩa có rượu ngon. Tôi nghĩ Khang dư biết những chai XO này chỉ có trong giới đối tác của hắn ngày hôm nay.
Đêm thật yên tĩnh. Gió hè thỉnh thoảng làm rùng ḿnh lá cây trong vườn và lung linh ánh sáng của ngọn đèn dầu. Khang và tôi im lặng một hồi lâu. Tôi cảm thấy Khang vừa xa vừa gần ḿnh. Xa v́ hai người không c̣n chung một môi trường sống và có lẽ cả cái nh́n về xă hội. Xa v́ sự khác biệt rơ rệt giữa hai thái độ thích ứng ḿnh với cuộc sống. Gần v́ cuộc đối thoại dễ dàng và chân thật cho thấy t́nh bạn xưa không mất mát nhiều như tôi tưởng. Gần v́, như hồi nào, Khang vẫn dành cho tôi phần rộng lượng nhất của hắn.
Tôi lên tiếng trước, Khang à, lúc mày bắt đầu có gia đ́nh và tao đi Mỹ, ở thời điểm đó chúng ḿnh đă khởi đi từ cùng một tâm trạng. Tâm trạng của kẻ đă mất đi nhiều những niềm tin. Lỗi tại những ảo tưởng của cá nhân ḿnh, hay tại những năm đen tối nhất của đất nước ḥa b́nh, tao chẳng biết phần nào là chính. Từ đó có lẽ mày cũng như tao, ḿnh đâm ra sợ những ước vọng to tát. Tao c̣n ngờ vực cả những ǵ đáng lạc quan. Nhưng rồi phải làm sao để tiếp tục ? Tao bây giờ chỉ nhắc nhở ḿnh những sai lầm cũ, t́m những bước đi cẩn thận, tránh vấp ngă trên con đường bám theo xă hội. Nhưng thú thật với mày, tao vẫn loay hoay chưa t́m ra cách sống sao cho tĩnh tâm.
Khang :
Có thể mày trách tao bây giờ không c̣n phẫn nộ về những chuyện mà hồi trẻ chúng ḿnh đă chống tới cùng. Có thể mày thắc mắc tại sao tao chấp nhận một thực tại trong nước có nhiều mặt c̣n tệ hại hơn trước. Nhưng ngày hôm nay, t́m đâu ra một hệ tư tưởng vượt qua hạn chế của những ư tưởng cải cách rời rạc lẻ tẻ, cho phép tưởng tượng một sự thay đổi toàn diện của xă hội ? Và có lẽ tao khác mày ở chỗ vẫn muốn đứng trong cuộc, và chấp nhận cái giá phải trả cho chỗ đứng đó. V́ chỉ ở trong cái xă hội không hoàn hảo đó mới có cuộc sống với người khác và cùng với thời đại của ḿnh. Nói cách khác, v́ tao muốn tránh những thiếu thốn và nỗi cô đơn của kẻ đứng bên lề. Đúng vậy đấy, Bảo à, cái tao chọn là đứng trong cuộc. Chứ tao không c̣n nuôi một tham vọng hay một hoài băo nào hết.
Mày biết không, cái chọn lựa này của tao, Huyền không hiểu. Làm như Huyền nghĩ tao đă phản bội những lư tưởng đă làm chúng ḿnh gặp nhau. Nhưng có đầu óc nào có thể nổi loạn và kháng cự măi không ngừng, khiến từ đó khô dần sức sống ở ḿnh ? Huyền đă đi một con đường khác. Huyền chọn sáng tác văn chương để trút khỏi ḿnh những dằn vặt khắc khoải, tạo một khoảng cách với những sự thật ḿnh muốn phủ đắp, và giữ một nơi chốn cho những ước mơ. Huyền đă quyết định đi một ḿnh, không có tao, trên con đường ấy. Vợ và chồng cứ thế mỗi người một hướng, làm sao không xa lạ nhau dần ? Bảo ơi, tao muốn mày biết. Giữa Huyền và tao càng ngày càng nhiều mâu thuẫn. Huyền và tao bây giờ chỉ có những chuyện của con cái để trao đổi, và chẳng lúc nào dám đối mặt với những vấn đề giữa hai người.
Huyền
Sự căng thẳng giữa Khang và tôi khi nhận được thư của Bảo thật là vô lư. Tôi hối hận về những lời đă nói lúc đó. Thật ra Bảo đem đến một niềm vui cho ba người chia sẻ. Tôi đă sợ cuộc tái ngộ tháo gỡ những kỷ niệm cuối cùng. Tôi đă ngại nó phơi bày hết những cách biệt trong hiện tại. Nhưng mọi chuyện đă diễn ra khác hẳn. Có lẽ t́nh bạn có thể như chất rượu đậm đà lên với thời gian. Những kinh nghiệm sống dù khác nhau đă cho mỗi người thấy cái quư của thời nông nổi với những t́nh cảm cao thượng. Cũng phải nhờ Khang, nhất là lúc đầu khi Bảo và tôi không dễ tự nhiên. Khang vẫn là kẻ ít phức tạp nhất trong bộ ba. Và lần này sự giản dị của anh đă nhanh chóng tạo lên được một không khí thân mật.
Tôi ngạc nhiên thấy ḿnh quan sát chồng chẳng kém ǵ quan sát người bạn chúng tôi tiếp. Dường như tới lúc này tôi mới t́m những thay đổi ở Khang kể từ ngày chấm dứt cuộc sống chung của ba người. Nghĩa là tôi không c̣n đủ chú tâm đến chồng, và như vậy không biết từ bao lâu rồi. Thời gian dành cho những đứa con không thể giải thích tất cả. Đáng lư ra chính sự hiện diện của chúng đ̣i hỏi vợ chồng phải chăm lo ǵn giữ một góc riêng cho hai người. Tới ngày hôm nay tôi mới chợt hoảng không biết Khang và tôi đă lạc mất nhau chưa. Tôi phải thức tỉnh dậy mau để trở về với anh.
Tôi không muốn trách Khang. Rất có thể tôi không nh́n thấy những cố gắng anh đă làm. Và dứt khoát là anh không có trách nhiệm ǵ về những thay đổi ở tôi. Về những niềm tin đánh mất đă khiến tôi quay lưng lại những hoạt động chính trị và xă hội. Ẩn trú trong cái thế giới sáng tác của ḿnh, một nơi không có chỗ cho Khang. Tôi đă không làm ǵ cả để thích ứng với những biến chuyển không thể không có ở Khang. Người đáng trách là tôi, không phải là Khang.
Khang
Huyền t́m đến tôi đêm hôm qua. Vợ chồng vẫn c̣n những lúc chiều cơ thể, giữ một sự đồng lơa nhục dục. Nhưng lần này khác. Những cử chỉ tŕu mến của Huyền như có ǵ thêm, như muốn nhiều hơn những trao nhận của mọi lần, như đem theo cả một t́nh cảm tôi không chờ đợi. Và ở từng vùng cái thân thể kêu gọi ḥa nhập, tôi đă bàng hoàng về sự dao động nổi lên mỗi lần tôi đến bày tỏ ḷng biết ơn của ḿnh. Cái thân thể đó lúc bấy giờ không chỉ là một thể xác đàn bà. Nó trở thành cả một thế giới mở ra cho riêng tôi.
Bây giờ tôi chắc chắn, Huyền và tôi chung nhau nhiều hơn là những thói quen thời gian đem đến và cái t́nh nghĩa giữa bố và mẹ của cùng những đứa con. V́ lẽ ǵ mà tôi đă quên đi cả một sự thật ? Là Huyền không thể thiếu trong đời sống của tôi. V́ nàng giữ một phần quư giá của quá khứ tôi, một phần ở trung tâm của hiện tại tôi, một phần không thể thiếu cho tương lai tôi. Huyền là người đồng hành trên một đoạn đường dài tôi đă đi qua. Và chỉ có Huyền, không ai khác, mới có thể là người đồng hành đi với tôi hết đoạn đường c̣n lại. Tại sao phải đợi đến khi một quá khứ xa xôi trở về tôi mới chịu mở mắt ?
Tôi sẽ nhường đủ chỗ cho không gian riêng tư của Huyền. Bây giờ tôi biết, cuộc sống của ḿnh tùy thuộc vào hạnh phúc của Huyền ở đó.
Bảo :
Huyền đề nghị tôi đổi vé máy bay, ở Paris thêm vài ngày chờ cuộc triển lăm lớn về tranh của Claude Monet[3]. Khang th́ phác thảo một chương tŕnh 2 ngày đi chơi vùng Bretagne. Tôi lắc đầu : Qua Ư chậm vài ngày có thể hụt coi cảnh dân Ư theo gương dân Tunisia, xuống đường lật đổ Berlusconi, tên hề không c̣n làm ai cười.
Những ngày vừa qua thật vui. Tôi thấy nóng lại một t́nh bạn đẩy lùi được quên lăng. Tôi khám phá một sự gần gủi mới với Khang và Huyền. Ba người đă t́m lại được nhau ở cái tuổi nhẹ những chờ đợi và đ̣i hỏi hăo huyền. Chẳng xảy ra ở ai một đứt đoạn hay một xáo trộn nào. Chỉ có hội tụ của những niềm vui nhỏ. Nhưng chúng đă cho tôi một cái nh́n lạc quan hơn về khả năng thông cảm giữa những con người cá thể. Chúng đă tiếp thêm sinh khí vào những quyết tâm tôi có. Chỉ vậy thôi cũng đă nhiều hơn những ǵ tôi chờ đợi.
T́nh bạn của Huyền sẽ sâu bền hơn một t́nh yêu tuổi trẻ. Khang và tôi đă hiểu rằng những khác biệt giữa hai cá tính và giữa hai thái độ sống có thể làm giàu một mối quan hệ. Và bây giờ tôi ư thức được rơ một điều. Gặp Khang và Huyền là một may mắn lớn trong đời tôi.
*
Buổi tối cuối cùng, Bảo mời vợ chồng Khang Huyền ở một tiệm ăn Thái Lan nổi tiếng tại Paris. Huyền nhắc lại ngày trước ở tiệm này, khi Bảo đưa ch́a khóa cho nhân viên của tiệm đi cất xe, anh nhịn cười, dặn ḍ họ kiên nhẫn khi rồ máy chiếc Renault 4L hay bày tṛ. Rồi vẫn cái thói quen của ba người, cứ vào chỗ sang trọng là họ lại thích chọc phá nhau, đùa giỡn như ở một tiệm phở phố Tàu. Đề tài thảo luận chính lần này là tương lai của Bảo.
Huyền : Bác Bảo ơi, tuổi bác bây giờ hơi bị nhiều. Bác phải t́m người chung chăn chung chiếu cho xong đi.
Bảo : Hoàn toàn nhất trí với Huyền ! Tôi chán lắm rồi cái cảnh một ḿnh quét nhà, giặt ủi quần áo, tính toán tiền chợ.
Khang : Này Bảo, tao đă suy đi nghĩ lại từ mấy ngày nay. Tao có một mối cho mày. Trúng bốc cái mày cần, không chạy đâu được ! Đó là cô Duyên. Huyền c̣n nhớ cô Duyên không ?
Huyền : Cái Duyên ở Hà Nội ấy hả ? Ấy chết, xin lỗi ! Phải nói cô Duyên nữ đại gia. Có chiếc xe Citroën Traction thời thuộc địa, đen bóng và nệm trắng tinh thật quư phái. Dân đẳng cấp đấy, anh Bảo à ! Thằng chồng làm khá lớn trong chính quyền. Nhưng nó có quyền lực đến đâu đi nữa cô vẫn ly dị, khi thấy nó không cùng tŕnh độ văn hóa với ḿnh.
Khang : Huyền chưa chi đă lấy chuyện tŕnh độ ra dọa. Mà Bảo nhà ta th́ sợ ǵ mấy đồ văn hóa trí thức này nọ ! Mày có cả một tủ sách trong đầu, tiếng Mỹ tiếng Tây lại trực sẵn ở đầu lưỡi. Nhưng cô Duyên này thực chất là một con người giản dị, dù phải công nhận là cá tính hơi quá mạnh. Cô ta làm sao chịu nổi hạng đàn ông thô lỗ, coi thường đàn bà, chỉ biết nhậu nhẹt chơi bời. Bảo à, tao thấy mày, tuy tật xấu kể ra không hết, nhưng đủ khả năng là người đàn ông lư tưởng Duyên mơ ước.
Bảo : Mày kinh doanh giỏi nên chắc làm ông mai cũng mát tay. Nhưng Duyên của tôi tuổi ǵ ? Cần hỏi thầy bói xem các sao có hợp với tuổi Sửu không. Người yêu của tôi xinh đẹp duyên dáng ra sao ? Con cái nhà ai ? Có bằng tiến sĩ nào không ?
Huyền : Tuổi th́ chắc Duyên không kém anh đến 2 giáp đâu. Em này trông được lắm ! Có sửa vài chỗ, nhưng là thẩm mỹ đắt tiền nên không chê vào đâu được. Gái hai con vẫn làm ṃn con mắt đàn ông. Lấy cô ấy th́ nhà cửa không thiếu. Ḿnh khỏi lo phá quỹ tiết kiệm dành cho tuổi hưu.
Bảo : Nhưng nếu vợ tương lai không chịu theo tôi về Mỹ th́ sao ? Phía tôi cần một thời gian may ra mới sống được ở Việt Nam. Mới dám chạy xe gắn máy, không sợ ngồi nhậu ở vỉa hè, nói được thứ tiếng Việt của mọi người bây giờ. Trong khi ở bên ấy thiên hạ đang sống vội, ai mà có th́ giờ chờ tên Việt kiều này ḥa nhập !
Khang : Mày cứ vô tư đi ! Ḿnh sẽ từng bước nhập cư. Bắt đầu bằng những chuyến du lịch đều đặn. Cái tiện là cô Duyên này có mấy cái resorts chỗ này chỗ kia, ḿnh sẽ đến ở miễn phí. Trong một khung cảnh thần tiên, cặp uyên ương tha hồ t́m hiểu nhau. Trên băi cát trắng, dưới gốc cây dừa xanh, vừa uống cốc-tai vàng đỏ vừa ngắm mặt trời lúc vẫy chào tạm biệt...
Huyền : Anh Khang coi quá nhiều phim tập Hàn quốc trên ti-vi trong nước ! Thôi lăng mạn đi. Tất cả vấn đề là anh Bảo có chịu hạnh phúc hay không. Theo em, chuyện dẫn anh Bảo lên xe hoa phải được tiến hành như một đề án hết sức quan trọng. Ba chúng ta phải tập trung lại mọi nỗ lực. Hạ quyết tâm không để lỡ một thời cơ bằng vàng. Bằng vàng, các anh biết không ! Sao lại cười ? Thôi rồi, hai bác lại nghĩ tới vàng bạc của người đẹp !
Và cứ thế bữa ăn không ngừng bày ra những trận cười, làm họ quên cả thưởng thức những món đặc sản xứ Xiêm. Kết thúc là một cuộc hẹn ở Hà Nội trong vài tháng nữa.
Vũ Hồi Nguyên
01/2011