ANATOLE FRANCE (1844-1924)
Guy de Maupassant rơ ràng là một trong những người viết truyện ngắn tuyệt vời nhất, ở một nước người ta đă viết rất nhiếu truyện ngắn, mà toàn là truyện viết tốt nữa. Ngôn ngữ của ông tươi tắn, đơn giản, tự nhiên, thật sự dân gian tới mức chúng ta có thể hết ḷng yêu mến. Ông có cái ưu thế tốt nhất mà các nhà văn Pháp vẫn có: sự rơ ràng, đúng là rơ ràng và thật rơ ràng. Ở ông không bao giờ thiếu cái cảm giác về mức độ và trật tự thường vẫn thấy ở người Pháp. Ông viết, như là các chủ đồn điền vùng Normandie vẫn sống, nghĩa là thận trọng và vui vẻ. Mặc dù có cốt cách mực thước như vậy, các tác phẩm của ông vẫn gợi cảm, thơm phức như thứ bánh ḿ chín tới, các kiểu hết sức đa dạng: trí tưởng tượng của ông phát triển phong phú, hơn bất cứ người viết truyện nào khác trong thời đại chúng ta. Không có một tên ngốc hay một gă thầy tu nào mà ông bỏ qua không t́m cách ghi nhận. Ông thật là một hoạ sĩ vĩ đại trong việc vẽ lại cái kỳ dị của con người. Không yêu quá mà cũng không ghét quá, ông khách quan phác ra cho ta thấy một người nông dân tham lam, một thủy thủ say rượu, một cô gái sa ngă, một viên công chức quèn. Ông chỉ cho ta thấy những cái kỳ quái đó một cách rơ ràng, đến mức ta cảm thấy như là chính ta nhận ra và đối với ta, những h́nh tượng ấy c̣n thật hơn cả sự thật. Như là một tay thợ lành nghề, ông biết rằng muốn là có thể làm ra mọi thứ, miễn là mang lại cho chúng sức sống.
Trong sự thản nhiên của ḿnh, ông giống như tạo hoá làm chúng ta ngạc nhiên, khiến chúng ta rung động. Lắm lúc tôi cứ tự hỏi, ở măi phần sâu của tâm hồn, cái con người công b́nh, mạnh mẽ và tốt bụng này nghĩ ǵ, cảm xúc ra sao? Ông có yêu những chàng ngốc v́ nỗi ngô nghê của họ? Ông có thích thú với cái ác, khi thấy nó lạ lùng đến thế? Ông vui hay buồn, khi làm chúng ta vui vẻ, tự ông có cảm thấy vui? Ông nghĩ ǵ về con người? Ông có thái độ nào đối với đời sống? Có thể, cuối cùng, ông nghĩ rằng cuộc sống không tệ như chúng ta tưởng? Rơ ràng, ở một chỗ nào đó, ông đă xoay sở mọi phương cách, nhằm làm cho đời sống có ư nghĩa. Có thể ông cho rằng, cuộc đời phải như thế, v́ trong đời nh́n đâu cũng đầy những kẻ thất bại và những kẻ tầm thường, toàn những nhân vật rất thích hợp để viết truyện ngắn. Thực ra đối với một người viết truyện đấy là một «điểm nh́n» rất hay. Nhưng ngược lại, cũng có thể nghĩ rằng ông lúc nào cũng buồn bă và đau khổ, lúc nào cũng bị giày ṿ bởi niếm thương cảm sâu xa, và có lúc ngấm ngầm ứa nước mắt trước những gi mà bề ngoài ông chỉ ra cho chúng ta thấy một cách c̣ vẻ lạnh lùng.
Tuyển tập 8 tập, tiếng Nga, t8.
Viết một cách tự nhiên, đó là phương pháp duy nhất của A. Daudet. Toàn bộ nổ lực của người nghệ sĩ, ư chí của ông, nghị lực của ông, đều hướng vào việc nắm bắt đời sống, phản ánh đời sống, vẽ nên h́nh ảnh nhân loại mà ông yêu mến. Cũng như T. Gauthier, ông nắm bắt được mọi dáng vẻ đời sống với những sắc thái hoàn thiện một cách không ai có thể chê trách được. Ông có khả năng lắng nghe mọi âm thanh, tiếp nhận mọi hương vị trong vẻ đa dạng vô tận của chúng. Và trí tuệ mềm mại, một thứ trí tuệ tràn đầy h́nh ảnh và luôn luôn giàu có của ông không ngừng t́m cách đi sâu vào những bí mật của tâm hồn con người.
Ở nhà văn có cặp mắt quan sát chính xác, đáng tin cậy, và viết một cách rất tự nhiên này, không bao giờ thấy sự khắc nghiệt và lối phản ánh bằng cách bóp méo mọi chuyện. Ông không bao giờ bôi nhọ cuộc sống, không nh́n thế giới với cặp kính đen... Ông biết khóc và biết cười. Trong tiếng cười của ông, có chút ǵ đó nhẹ nhơm và nhịp nhàng, như thể âm nhạc...
Tuyển tập 8 tập, tiếng Nga, t8.