NGUYỄN TUÂN

Học ở tiếu lâm một cách viết ngắn, đọng...

T́m ở tiếu lâm một khoé cười, một nét cười, một khía cạnh của cái cười, nhiều tính vệ sinh và vui sống, nhưng theo tôi nghĩ c̣n t́m ở tiếu lâm một cái ǵ có tính chất kỹ thuật và nghệ thuật viết truyện ngắn, thật ngắn nữa. Nhiều truyện tiếu lâm chỉ ngắn không tới mươi ḍng. Như truyện kể lại cái việc anh nhà nghèo phải đứng quạt hầu thằng nhà giàu. Lập trường giai cấp rất vững và trong nghệ thuật Việt Nam lại phảng phất một cái ǵ rất là u-mua Âu châu. Nó rất hồn nhiên và trí tuệ, Tchekov nổi tiếng về truyện ngắn hóm hỉnh viết rất ngắn. Nhưng nói chung so với truyện vui tiếu lâm th́ Tchekov vẫn cứ  là người c̣n dài ḍng về truyện ngắn.

Truyện ngắn tiếu lâm viết ngắn, đọng nhưng vẫn đủ chỗ để đi vào tâm lư, vào cái cơi của nhân vật. Như trong truyện số 60 đó chẳng hạn chỉ vẻn vẹn có 18 ḍng (khổ trang in tiểu thuyết) mà phần lớn lại là đối thoại, tức là lối của mỗi ḍng lại c̣n bị xén bớt đi nữa. Khuôn khổ truyện ngắn số 60 ấy (tức là truyện một cái giắm, đầu tiên không thối, rồi cuối cùng mới thật là thối hoắc) đă chật hẹp như vậy, mà vẫn chứa nổi ba nhân vật, mỗi nhân vật đều có một căn bản tâm lư, có chuyển cảnh, có chuyển t́nh, có phát triển, có vận động.

.... Đứng về nghề nghiệp mà bàn về tiếu lâm th́ đó là một số kinh nghiệm thành công về kỹ thuật, về nghệ thuật dựng truyện ngắn, rất kiệm lời và ư ở ngoài lời th́ rất nhiều.

Trích tham luận ở Đại hội  nhà văn lần thứ hai.

Báo Văn học 22-2-1963.