NGÔI MỘ CÓ HAI HÀI CỐT

Truyện ngắn Xuân Đài

 

    Làng Tân Mỹ Đông nằm dưới chân núi Tịnh Hồng, trước năm 1975 là vùng “quốc gia”. Ban ngày quốc gia điều khiển về hành chính, ban đêm “việt cộng” kiểm soát mọi mặt. Trong làng nhiều người đi lính hai phía, phía nào cũng có sĩ quan cấp tá, cấp úy và binh nhất, binh nh́… Khi đất nước thu về một mối, các ông sĩ quan cộng ḥa đi học tập ở các trại ngoài Bắc. Các ông sĩ quan giải phóng, ít lâu sau người về hưu, người phục viên. Các ông sĩ quan cộng ḥa dần dần được tha, phần lớn ra nước ngoài định cư, người ở lại quê làm ăn không nhiều. Làng Tân Mỹ Đông chỉ có hai ḍng họ, họ Huỳnh và họ Phan. T́nh quê hương, gắn bó đă hơn ba trăm năm nay, việc phải cầm súng đánh nhau là chuyện của một thời, chuyện của quá khứ dù quá khứ chưa xa. Ḥa b́nh rồi, chính quyền địa phương, lúc này lúc nọ có phân biệt đối xử, c̣n nhân dân th́ không, cư xử với nhau, bao bọc, che chở, thương mến bằng t́nh làng nước, t́nh họ hàng. Núi Tịnh Hồng cách làng không xa đă từng là chiến địa khốc liệt…

    Một hôm hai thằng nhỏ, một là Cu Dứa, một là Cu Teng, vác hai khẩu súng đă mục nát từ sườn núi về nộp cho ủy ban xă, chúng cho biết nhặt được súng khi vỡ đất khai hoang. Mấy ông cựu sĩ quan trong làng, liếc qua là phân biệt được liền, một khẩu là R16, một là AK47. Đây là súng của lính ở hai chiến tuyến khác nhau. Sao lạ vậy cà? Dân làng bàn tán xôn xao. Anh Ba Râu trước là trung sĩ Việt Nam cộng ḥa, tợp một ly rượu rồi phán:

- Chuyện này tôi rành sáu câu.

    Những người lớn tuổi trong làng không ai lạ ǵ đơn vị quân dù của Ba Râu đă từng quần đảo với quân giải phóng ở trên các cao điểm núi Tịnh Hồng. Ngay ngày hôm đó, hai thằng nhỏ đi cùng mấy anh xă đội và Ba Râu đến chỗ nhặt được súng. Hai đứa cho biết chúng lượm súng khi đào xới dưới độ sâu gần nửa mét. Ba Râu nhận định, vậy th́ quanh đây sẽ có hai hài cốt của hai người lính ở hai phía.

    Anh xă đội trưởng gật gù, thấy Ba Râu nói có lư.

    Chính quyền xă liền huy động dân quân ra hiện trường đào xới. Dân làng nhiều người mang theo cuốc, xẻng, phụ giúp với đám trẻ. Đào xới toát mồ hôi hột chẳng t́m thấy ǵ ngoài những ḥn đá nhỏ, ḥn đá to. Nhiều người đă nản ḷng, nghi ngờ nhận định của Ba Râu. Không chịu thua, Ba Râu lư giải: Đây là lưng chừng núi – Ba Râu ngước mắt lên đỉnh núi nói tiếp – trên đó Việt Nam cộng ḥa đặt là cao điểm 115, c̣n phía giải phóng gọi là ǵ tôi không rành. Ông lăo Huỳnh Để, hai hàm răng đă đi sơ tán hết, cười móm mém, nói đùa: giải phóng đặt là Đồi xương tan.

Ở làng Tân Mỹ Đông, ngoài Ba Râu c̣n có Bảy Bùi là thượng sĩ quân giải phóng, từng tham chiến các trận đánh ở núi Tịnh Hồng. Thời niên thiếu hai anh cùng giăng câu bắt cá, ṃ cua bắt ốc với nhau, lớn lên cầm súng ở hai phía, trở thành… kẻ thù. Bây giờ lại là bạn thân mở ḷ làm bánh tráng. Theo Bảy Bùi và Ba Râu, câu chuyện về hai khẩu súng có thể kể gọn lại thế này. Cao điểm 115 trước đây lính Việt Nam cộng ḥa chiếm giữ để bảo vệ chi khu Nước Trong và khống chế hoạt động của du kích làng Tân Mỹ Đông và những làng kế cận. Năm bảy hai, quân giải phóng tập kích đánh chiếm được cao điểm. Một tiểu đoàn quân giải phóng, súng ống đầy đủ, quyết giữ cho được điểm cao có tầm chiến lược này. Mỹ và quân lực Việt Nam cộng ḥa uất ức, quyết giành lại ngọn đồi bị mất. Chuyện đó xảy ra, chỉ sau hơn mười ngày. Máy bay phản lực Mỹ, hết tốp này đến tốp khác, dội bom cao điểm. Quân giải phóng tổn thất khá nặng. Tiểu đoàn trưởng hy sinh. Chính trị viên và tiểu đoàn phó hội ư chớp nhoáng, lệnh cho các chiến sĩ rút xuống lưng chừng núi, sẵn sàng chặn đánh bộ binh của đối phương. Đối phương từ chân núi ḥ reo tiến lên. Khi quân lính của họ chỉ c̣n cách chưa đầy mười mét, quân giải phóng núp sau các hốc đá, gốc cây, bắt đầu nổ súng. Và đối phương bắn trả quyết liệt. Trận đánh giáp lá cà xảy ra ngay tức khắc…

Hai khẩu súng của quân đội hai bên vừa t́m thấy là sao đây? Bảy Bùi và Ba Râu đều có chung một nhận định, hai người lính, hết đạn, quẳng súng và đánh nhau bằng tay không. Chính quyền và nhân dân tin vào nhận định này nên đă đào xới xung quanh hai khẩu súng, nhất là phía dưới chân núi. Bảy Bùi phán một câu nghe có lư: hai anh lính này hết đạn, “chơi” nhau bằng tay, cả bằng răng nữa, không phân thắng bại, rồi ôm gh́ lấy nhau cùng lăn xuống. Đá tai mèo nhọn hoắc, gốc cây bị bom đạn phạt ngang nhọn như chông th́ thân xác nào chịu cho thấu. Hai thi thể của hai người lính c̣n nằm lẩn khuất đâu đây trong một cái hố, có thể là hố bom… Do băo lụt trong nhiều năm đă lấp vùi họ.

Ba Râu lạnh lùng nói thêm:

- Hai đứa chết mà không buông nhau ra, tôi tin là như vậy.

Nhắm theo đường thẳng của hai khẩu súng vừa t́m được, dân làng đào xới ở nơi thấp nhất th́ t́m được xương cốt nằm ngổn ngang trong một đống, nguyên vẹn hai hộp sọ, xương sườn, xương ống tám chi của hai người. Bất ngờ nhất là nhặt được một lọ péniciline đóng nút, buộc chặt bằng dây thép mỏng. Trong lọ có mảnh giấy ghi họ tên, năm sinh và số nhà ở Hà Nội. Bảy Bùi reo lên, đây là thằng lính giải phóng nhỏ hơn tôi bốn tuổi. Trong lúc lau chùi bùn đất ở các chi, bà con lại phát hiện một cái lắc bằng nhôm khắc tên họ, số lính và lại có địa chỉ ở đường phố Sài G̣n.

Bảy Bùi cười cười nói với Ba Râu: thằng này là chiến hữu của mày đó cha nội. Ông xă đội trưởng nghiêm mặt: thôi đi Bảy Bùi, đừng đùa cợt vô duyên trước linh hồn người đă khuất.

Hai người lính khi trở về với đất có thể đều ở tuổi hai mươi, sinh cách nhau mấy ngày, nói chính xác, anh lính Sài G̣n hơn anh lính Hà Nội tám ngày và cả hai có một đức tính giống nhau, cẩn thận, linh cảm ḿnh có thể chết bất cứ lúc nào. Bà con làng Tân Mỹ Đông, không ai nói ra, song đều thầm cám ơn hai người lính trẻ đă để lại địa chỉ cho họ t́m kiếm hai gia đ́nh đến nhận hài cốt con ḿnh…

Hài cốt hai anh được đưa về làng, dùng cồn rửa sạch từ hộp sọ cho đến từng đốt xương. Nhiều người ngồi quanh khóc xụt xịt. Má Tám Gừng nấc lên, nghẹn ngào như khóc hai thằng con trai. Má lau nước mắt, hỏi: tụi bây tính sao để phân biệt xương cốt mà tách hai thằng ra hai bộ.

- Việc này dễ ợt – Anh Phó Chủ tịch xă nói – đưa đi thử ADN là phân biệt được liền, có điều hơi tốn kém.

Khác với mọi lần, Ba Râu nói nhẹ nhàng:

- Việc liên hệ với hai gia đ́nh ở Hà Nội và Sài G̣n để tui và thằng Bảy Bùi lo. Cứ nhắc điện thoại lên hỏi bưu điện là t́m được số phôn của thân nhân cả hai.

Mọi người lại bàn tán xôn xao. Người th́ bảo nên thử ADN để phân biệt hài cốt nào là của anh lính giải phóng, hài cốt nào là của anh lính cộng ḥa để báo cho thân nhân hai bên đến nhận con ḿnh về chôn cất. Ư kiến của má Tám Gừng là hai đứa đă ôm nhau, ngủ vùi mấy chục năm nay, đă trở thành anh em, bạn bè không c̣n thù hận nhau nữa, nói cho ngay lúc sống sẵn khẩu súng trong tay th́ cứ bắn đại, chứ thực ḷng chúng nó chẳng căm thù nhau. Theo tui là cứ để vậy chôn chung vào một mồ, vườn nhà tui rộng, cho hai đứa về nằm đó, hàng ngày tui lo nhang khói, hoa kiểng và cây trái để cúng, cầu mong tụi nó phù hộ cho bà con xă ḿnh, bà con cả nước làm ăn thịnh vượng.

Dân làng Tân Mỹ Đông đứng ṿng quanh hai thanh niên vắn số, lặng đi một lúc trước ư kiến đột ngột, không ai ngờ tới của má Tám Gừng. Một lúc sau, anh Phó Chủ tịch xă, phụ trách văn xă, giọng trầm trầm nói vừa đủ cho mọi người nghe.

Đem thử ADN, tốn kém bao nhiêu đi nữa, dân làng ḿnh cũng thừa sức đóng góp, chuyện nhỏ mà, nhưng tôi thấy việc sắp đặt của má Tám Gừng vừa có lư, vừa nhân ái, hợp ḷng dân, cứ vậy mà làm, ai không đồng ư ư kiến má Tám giơ tay. Chỉ có nước mắt chảy ṛng trên những khuôn mặt già nua, trên những khuôn mặt bầu bĩnh của các cô gái, trên những khuôn mặt thanh tú của các chàng trai, tuyệt nhiên không có ai giơ tay phản đối đề nghị của má Tám cả. Anh Phó Chủ tịch kết luận, vậy là chúng ta đều đồng ḷng chôn chung hai người vào một mộ và mai táng tạm thời ở vườn nhà má Tám Gừng. Mai mốt hai gia đ́nh Hà Nội và Sài G̣n đến nhận hài cốt hai con ḿnh, nếu họ không bằng ḷng chôn chung th́ chúng ta sẽ làm theo ư họ.

 

***

Nhờ sự kiên nhẫn của Bảy Bùi và Ba Râu, bưu điện Hà Nội đă cho biết số điện thoại của gia đ́nh anh lính Hà Nội, Nguyễn Văn Thà. Theo Bảy Bùi, bà mẹ anh Thà đă gần 80 tuổi vừa tṛ chuyện, vừa khóc nức nở trong điện thoại, do vậy, Bảy Bùi phải gọi nhiều lần, ráp nối lại mới hiểu được ư của bà già anh Thà. Mẹ anh Thà đă báo cho các anh chị của Thà và bà con trong ḍng họ, ai cũng mừng mừng tủi tủi và cho biết gia đ́nh sẽ kéo một đoàn về quê chúng ta vào một ngày gần đây, dân làng ḿnh chuẩn bị đón tiếp ngay từ bây giờ là vừa. C̣n Ba Râu được “phân công” liên lạc qua bưu điện Sài G̣n để t́m thân nhân anh lính cộng ḥa, Phan Nhật Thanh, th́ không suôn sẻ lắm. Gọi tới nhà anh Thanh, chủ nhà nói giọng thân t́nh, vui vẻ, nhưng lại cho biết ông là chủ ngôi nhà này nhưng mới mua lại chủ cũ hơn một năm nay. Chủ cũ là một ông cán bộ cấp cao của Trung ương đă nghỉ hưu, bán lại cho ông với giá hơn hai ngh́n lượng vàng. C̣n chủ thật sự của ngôi nhà sinh sống trước năm bảy lăm, hiện ở đâu ông không rơ, nhưng theo bà con khu phố th́ gia đ́nh này đă vượt biên từ sau giải phóng ít lâu. Tui phải gọi điện thoại nhiều lần, lúc gặp người này, lúc gặp người nọ trong gia đ́nh. Anh con trai nói chuyện với tui nhiều lần, phần lớn là anh chủ động gọi, anh cười cười bảo để cho tui đỡ tốn tiền. Sao lại có người tốt bụng vậy! Qua cách nói chuyện của ông chủ nhà, của anh con trai và những thành viên trong gia đ́nh, tui nhận ra họ là dân sinh sống ở Sài G̣n lâu năm. Họ cho biết, sẽ t́m thân nhân gia đ́nh anh Phan Nhật Thanh qua phương pháp lên mạng internet, họ bảo sẽ vào các oep, oep, lóc, lóc[1] ǵ đó, tui đâu có rành. Anh con trai, lớn tuổi hơn tui là cái chắc, c̣n nói sẽ t́m qua các báo tiếng Việt, tiếng Anh, tiếng Đức, tiếng Pháp… trên toàn thế giới. Cách t́m tin tức người thân trên báo, họ không nói rơ mà dù có nói, Ba Râu tui cũng không h́nh dung nổi. Cả gia đ́nh khi nói điện thoại với tui đều nhấn mạnh một điều, chắc như đinh đóng cột: nhất định sẽ t́m được thân nhân Phan Nhật Thanh. Và tui cũng xin thưa với bà con là gia đ́nh trong Sài G̣n vô cùng cảm động trước tấm ḷng của xă ḿnh, và họ khen quyết định chôn chung hai người vào một mộ ở vườn má Tám Gừng là đúng đắn, rất hợp với đạo lư người Việt Nam…

 

 

Nam bộ đă vào mùa mưa, ông trời cứ sụt sịt suốt ngày, chắc động ḷng thương cảm hai người lính chết lúc c̣n quá trẻ trong cuộc chiến tranh đă lùi xa. Dân làng Tân Mỹ Đông ngày ngày trông ngóng thân nhân gia đ́nh Nguyễn Văn Thà ngoài Hà Nội vào. Và ngày ngày trông ngóng tin tức của gia đ́nh xa lạ ở Sài G̣n cho biết kết quả việc t́m kiếm gia đ́nh Phan Nhật Thanh đang sống ở phương trời xa lắc nào đó.

 

***

 

 

Bà mẹ Phan Nhật Thanh từ Mỹ gọi điện cho Ba Râu. Bà nói giọng b́nh tĩnh. Sau khi kể cho anh nghe về việc gia đ́nh ở Sài G̣n cất công t́m kiếm gia đ́nh bà, bà gửi lời cảm ơn bà con trong xă. Cảm ơn anh và má Tám Gừng. Bà cảm ơn quá nhiều lần làm Ba Râu mắc cỡ phải lặp đi lặp lại câu: không có chi, không có chi đâu bác.

Thật t́nh cờ, hai gia đ́nh của hai người lính về làng Tân Mỹ Đông nhận hài cốt con ḿnh vào đúng một ngày. Bà mẹ và chị gái anh lính Sài G̣n Phan Nhật Thanh đáp máy bay xuống Tân Sơn nhất, ở lại thành phố nghỉ ngơi một ngày, sáng hôm sau về nhà má Tám Gừng lúc chưa đến mười giờ trưa. Gia đ́nh anh lính Hà Nội, Nguyễn Văn Thà xuống sân bay, thuê taxi đi thẳng về xă Tân Mỹ Đông, lúc đó đă xế chiều. Gia đ́nh anh kéo vào những bốn người, bà mẹ, anh trai, chị dâu và chị gái.

 

Hai bà mẹ đều đă gần tám mươi, ôm lấy nhau, nấc lên từng hồi. Thân nhân hai gia đ́nh đều khóc sụt sịt, bà con xă Tân Mỹ Đông đứng ṿng quanh không ai cầm được nước mắt. Cán bộ Ủy ban xă, tiếp gia đ́nh hai người lính ngay trong ngôi nhà rộng răi, thoáng mát của má Tám…

Cách đây ít lâu, được sự ưng thuận của mọi người, má Tám lên thị xă mua hai chiếc tiểu sành, dùng rượu rửa lại hài cốt hai người lính lần nữa rồi cùng cháu nội, năm nay đă gần bốn mươi tuổi, sắp xếp theo ư của bà. Má Tám cho mọi người hay, hai anh lính có sức vóc và chiều cao khác hẳn nhau. Cháu nội má Tám, con anh liệt sĩ hy sinh năm bảy ba vốn là một bác sĩ, căn cứ vào hộp sọ, xương sườn, xương tứ chi, anh có thể phỏng đoán một người nặng trên sáu mươi kí lô, cao khoảng một thước bảy mươi, một người nặng trên dưới năm mươi kí lô, cao trên một mét năm mươi. Hai bà cháu, xếp những lóng xương chi tay, chi chân có độ dài bằng nhau vào tiểu sành khác nhau, mỗi tiểu sành một hộp sọ cũng là theo sự phán đoán của anh bác sĩ, chính xác hay không… chỉ có trời biết, c̣n những xương đốt ngón chân ngón tay phần lớn đă vữa vụn, má Tám bỏ đại vào hai tiểu…

Ngôi mộ chôn chung hai tiểu sành nằm ở góc vườn dưới gốc cây g̣n to, cao, tán rộng, tỏa bóng mát lên hài cốt hai anh. Con cháu trong nhà má Tám và dân làng lát một lớp cỏ xanh, tươi tốt lên nấm mồ, sáng sáng khói nhang nghi ngút, quấn quưt lấy hai mộ bia, khắc họ tên: Nguyễn Văn Thà và Phan Nhật Thanh, đầy đủ ngày tháng năm sinh, chỉ không có ngày mất.

Không chỉ có vậy, trong một gian buồng trên gác ba, má Tám c̣n lập bàn thờ riêng biệt, ghi tên hai anh, lúc nào cũng đầy trái cây của vùng quê Nam Bộ. Bà con ai cũng tin những người chết trẻ, chết tức tưởi đều rất linh. Trong lời van vái của ḿnh, má Tám bao giờ cũng cầu xin hai anh sống khôn chết thiêng, báo mộng cho má biết đứa con của má tử trận, hài cốt hiện giờ nằm ở đâu. Cho đến bây giờ, hai anh chưa một lần báo mộng, dù hai anh nhiều lần đă về trong giấc ngủ chập chờn của má.

Hai gia đ́nh anh Thà và anh Thanh ở nhà má Tám đă gần hai ngày, tính đi tính lại vẫn chưa đi đến giải pháp cuối cùng về việc di chuyển hài cốt như thế nào. Thật lạ, hai gia đ́nh và hai anh đều có những điểm giống nhau. Mẹ anh Thanh ở bên Mỹ đă gần ba mươi năm, con cái làm ăn phát đạt, học hành đến đầu đến đũa, đều có cơ ngơi riêng cùng sống trong một thành phố, đă mua một miếng đất làm nghĩa địa cho ḍng họ. Mồ mả ông bà hai bên nội ngoại, được bốc lên, hài cốt được thiêu, cho vào lọ mang từ Sài G̣n qua… Gia đ́nh anh Thà, sinh sống ở Hà Nội, các anh chị ruột, đều có nhà riêng, mở công ty tư nhân, kinh doanh phát đạt. Nghĩa địa của ḍng họ rộng răi, nằm ở huyện Chương Mỹ - Hà Tây.

Qua câu chuyện của hai gia đ́nh, bà con Tân Mỹ Đông ghép lại từng mảng, biết được điều này. Nguyễn Văn Thà đang học năm thứ hai, khoa Văn trường Đại học Tổng hợp Hà Nội th́ đi bộ đội. Anh cùng đồng đội, ngược tàu lên Phú Thọ về một làng quê rừng cọ đồi chè, huấn luyện hơn hai tháng th́ đi thẳng vào chiến trường. Trước lúc đi, bịn rịn với cô bạn gái được dăm phút ở bến xe dă chiến dọc đê sông Hồng. Và từ đó, hai người chia tay măi măi. C̣n Phan Nhật Thanh đi lính khi vừa lấy xong chứng chỉ năm thứ nhất trường Luật Sài G̣n, vừa bước vào năm thứ hai được ít lâu th́ nhận được lệnh động viên nhập ngũ. Thanh vào quân trường làm quen với súng đạn mấy tháng ngắn ngủi, ra chiến trường và tử trận ngay lần đụng độ đầu tiên.

Cháu nội má Tám, đường đột hỏi má anh Thanh:

- Trước lúc đi lính, chú ấy đă có người yêu chưa, thưa bà?

Bà cụ vén vạt áo lau nước mắt, bùi ngùi:

- Chưa có con ạ. Bà cũng không rành cho lắm chuyện t́nh cảm của chú Thanh. Chỉ nhớ ngày làm lễ cầu siêu cho chú ấy ở chùa Xá Lợi, sinh viên trường Luật, sinh viên các trường khác và bạn học thời trung học đến rất đông. Lúc đó bà xỉu lên xỉu xuống, phải đưa vào nhà thương cấp cứu. Sau này các con bà kể lại, bạn bè đứa nào cũng khóc, có cô gái học đại học Văn Khoa khóc thảm thiết như khóc người bạn đời. Bà nghe vậy và biết vậy thôi, nếu cô ấy là người yêu của chú Thanh th́ cũng chỉ là mối t́nh thời học tṛ.

Ban đầu hai gia đ́nh Hà Nội và Sài G̣n muốn đưa hài cốt hai anh thử ADN để phân biệt. Lúc mẹ anh Thanh hỏi mẹ anh Thà là có ư định đưa anh ấy vào nghĩa trang liệt sĩ không. Mẹ anh Thà cho biết trước lúc vào Tân Mỹ Đông, ḍng họ hai bên nội ngoại đă họp đến hai lần để bàn chuyện mai táng. Người bảo đưa vào nghĩa trang liệt sĩ nằm với đồng đội, người cho là, họ Nguyễn có nghĩa trang riêng ở Hà Tây th́ nên đưa Thà về nằm với tổ tiên, ông bà, chú bác, cô d́, anh chị... Sắp đặt này là của những người họ nội, phần lớn là ư kiến người già. C̣n bên ngoại chỉ nói ngắn gọn, mọi điều do họ nội quyết định. Như vậy là chúng tôi đă đồng ḷng đưa hài cốt của Thà về chôn cất ở nghĩa trang ḍng họ. Mẹ anh Thanh cũng cho hay, ḍng họ Phan hiện cư ngụ ở Mỹ, có gần hai ngh́n người, đầu xuân nào cũng họp ở nhà thờ họ mới xây cất ở Nam Cali, sau đó ra nghĩa địa tảo mộ thân nhân. Mộ ông nhà tôi và mộ thằng cháu nội mới sinh được mấy ngày th́ qua đời cũng chôn ở đó và bây giờ hài cốt của Thanh, đưa về Sài G̣n hỏa táng, cho vào lọ, đưa sang Mỹ chôn cất ở nghĩa trang ḍng họ Phan…

Qua chuyện kể lai rai của hai gia đ́nh, bà con Tân Mỹ Đông nhận ra một điều, hai bên đều khá giả, việc đưa hài cốt đi thử để tách biệt hai người lính ra hai phần, dù chi phí đến bao nhiêu, chuyện đó cũng trong tầm tay. Đột nhiên má Tám Gừng khóc sụt sịt, đưa ra lời bàn không ai ngờ tới:

- Lâu nay hai đứa đă ở với tôi, dù chôn cất ngoài vườn, thiệt ra chúng vẫn luẩn quẩn ngày đêm ở trong nhà. Nói đến đó, má Tám khóc tức tưởi, nghẹn ngào… Tôi xin, hai bên gia đ́nh cứ để hai đứa ở lại với tôi, gia đ́nh tôi, thờ phụng tụi nó. Bây giờ Hà Nội, Sài G̣n hay Huê Kỳ cũng gần Tân Mỹ Đông, bay vèo một cái là tới, gia đ́nh muốn cúng viếng, lúc nào mà chẳng được.

Hai bà mẹ chạy lại ôm má Tám, d́u má ra vườn đến mộ hai con. Lúc này các má, các ông già, các anh các chị và các cháu nhỏ, lục tục kéo ra mộ, ngồi kín ṿng trong ṿng ngoài, khóc hai anh như khóc người ruột thịt, không ai phân biệt người lính bên này hay người lính bên kia, nước mắt dành cho hai thanh niên Việt Nam máu đỏ da vàng…

Lát sau, mọi người kéo vào nhà. Ngồi quanh những ly trà đá, câu chuyện được bàn đi tính lại, cuối cùng hai gia đ́nh không hề thay đổi ư định ban đầu là đưa hài cốt hai anh về an táng ở nghĩa trang hai ḍng họ, một ở Hà Tây và một ở Cali. Chỉ có điều, không ai ngờ tới, hai gia đ́nh không mang hài cốt đi thử ADN, phân biệt rành rẽ xương nào là của Thà và xương nào là của Thanh, má Tám đă phân như thế nào cứ để nguyên như vậy, dù có lẫn lộn chút ít, người này trộn với người kia. Hai gia đ́nh thấy ư kiến của dân làng Tân Mỹ Đông vừa có lư lại có t́nh, hai người lính đă ôm nhau ngủ vùi mấy chục năm, họ không c̣n thù hận nhau nữa – mà thực ra khi sống họ có thù hận nhau đâu. Lúc c̣n sống cho đến khi ôm nhau, bóp cổ nhau, thậm chí cắn xé nhau, chắc chắn, cả hai không hề nh́n rơ khuôn mặt trẻ trung, nhàu nát, và thơ dại của nhau. Lịch sử buộc họ hành động một cách bản năng như vậy. Lịch sử đă qua, thế sự đă qua, từ đó đến nay, linh hồn họ phiêu diêu trên bầu trời, họ đă trở thành anh em của nhau, bạn bè của nhau… Qua tṛ chuyện, hai gia đ́nh đều nói rơ, người cao lớn là anh thanh niên Hà Nội đă từng tham gia đội bóng chuyền của trường đại học. Anh sinh viên trường Luật Sài G̣n, sống trong một gia đ́nh khá giả, các anh chị đều cao lớn, c̣n anh th́ nhỏ bé, thấp và gầy, theo như bà mẹ cho biết, khi sinh anh là đẻ non, phải nuôi trong lồng kính của nhà thương một thời gian dài…

Gần hai ngày lưu lại Tân Mỹ Đông, hai gia đ́nh đă bàn với nhau, người cao lớn sẽ đưa về Bắc, người nhỏ con sẽ đưa sang Mỹ. Biết được vậy, người khóc vật vă đầu tiên vẫn lại là Má Tám, kéo theo tiếng nấc của nhiều người. Xóm làng hầu như không bao giờ vơi nước mắt, xót thương, buồn tủi trong nhang khói quấn quưt dày đặc…

Má Tám chạy ra góc vườn phía sau nhà, nhổ quết trầu vào gốc cây, lấy khăn lau miệng rồi thủng thẳng:

- Hai gia đ́nh đă làm như vậy, tui ưng cái bụng lắm. Bây giờ, tui chỉ nói một lời cuối là vầy, mỗi nhà cho tôi một tấm h́nh để tui gắn lên bàn thờ hai đứa, ngày ngày nhang khói cho tụi nó như từ lâu rày tôi với các cháu trong nhà và bà con lối xóm vẫn làm.

Má Tám vừa dứt lời, hai gia đ́nh liền mở va li đưa ra hai tấm ảnh. Mọi người vây quanh, nâng ảnh lên, đặt xuống, lại nâng lên, ngắm nghía trầm trồ: Chú nào cũng đẹp trai, phúc hậu, vậy mà đều vắn số.

Hai bà mẹ của hai anh gần như nói cùng một lúc: chúng tôi để lại hai tấm ảnh này cho má Tám thờ phụng.

Má Tám húng hắng ho, ngoảnh sang Ba Râu, nói như ra lệnh:

- Thằng ba cầm hai tấm h́nh ra thị trấn, đến tiệm vi tính làm liền hai tấm. Nhớ mua khung thật đẹp lồng vào.

Ba Râu: Tiệm internet họ làm nhanh lắm, không chỉ chính xác mà lại c̣n có khi đẹp hơn ảnh gốc. Con lấy xe đi liền.

Hai gia đ́nh, rút tiền đưa cho Ba Râu. Ba Râu liếc nh́n má Tám bắt gặp cái lắc đầu của má. Vốn là người nhạy cảm, Ba Râu hiểu không được lấy tiền của họ, việc tiền nong để má lo. Má Tám kéo tay Ba Râu dắt ra ngơ, rút tiền đưa cho anh – đưa bao nhiêu không ai nh́n thấy – và giục Ba Râu về lấy xe đi ngay.

Hôm sau, được sự phụ giúp của dân làng, má Tám dựng rạp giữa sân, mổ gà, mổ vịt, giết heo… “làm giỗ” cho hai anh thật linh đ́nh. Người dự đám, hết lớp này đến lớp khác, có dễ cả trăm, uống thật nhiều, nhậu nhẹt tưng bừng. Khác với nhiều đám giỗ từ trước tới nay, lần này không ai say bét nhè, nói năng tầm bậy, tầm bạ. Đó cũng là điều lạ ở Tân Mỹ Đông.

Xế chiều hôm đó, chiếc xe hơi máy lạnh, hai mươi bốn chỗ ngồi, chở hài cốt và di ảnh các anh lồng trong khung gắn ở đầu xe, trên nóc là những ṿng hoa của các đoàn thể trong xă và bà con lối xóm phúng viếng. Đoàn người chầm chậm đi sau xe, tiễn hai anh ra đến lộ.

Trực chỉ Sài G̣n, xe hơi lăn bánh,từ từ rồi… tăng tốc.

Má Tám nh́n theo xe và lại khóc…

Những người đứng quanh má, chắc không ai nghĩ là ḿnh hiểu hết được nỗi đau của những bà mẹ Việt Nam, dù chiến tranh đă đi vào quá khứ.

8/2001

XĐ