Trang mới…
Truyện ngắn của XUÂN ĐÀI
Tôi làm đơn xin thôi việc, dù biết rằng làm như vậy là phá vỡ hợp đồng đă kư kết với công ty. Tôi phải bồi hoàn. Là nhân viên kiểm toán, tôi không thể tiếp tục làm theo sự chỉ đạo của sếp, cộng tác với doanh nghiệp, đồng lơa với doanh nghiệp, sáng tác ra những con số ma để đối phó với thanh tra. Có tờ báo đă giễu cợt việc làm này là quân trộm cắp cộng tác với quân siêu trộm cắp, có lẽ nhà nước nên lập thêm công ty kiểm toán của kiểm toán.
Hôm trao quyết định cho tôi thôi việc, sếp không những không bắt bồi thường như hợp đồng hai bên đă kư kết mà c̣n tặng thêm một tháng lương. Đem chuyện lạ đời này về kể cho ba nghe, ba cười, bảo tôi c̣n quá đỗi ngây thơ. Sếp làm như vậy không phải xuất phát từ ḷng tốt, thương người, ưu ái nhân viên trẻ, mà là sự tinh khôn của con cáo già bịt miệng con thỏ non. Con cáo già, từng trải thương trường, từng trải sự đời, sợ con thỏ non tố cáo với công luận th́ hậu quả không biết đâu mà lường…
Ngồi ngẫm nghĩ những điều ba phân tích, tôi thấy cụ hoàn toàn có lư. Sếp ra chiêu đối phó chứ không có một chút ḷng tốt nào ở đây cả. Hôm chào từ biệt các nhân viên trong pḥng, có người nh́n tôi với con mắt thông cảm, đồng t́nh, nhưng cũng có những cái lắc đầu thương hại. Chỗ dựa duy nhất của tôi là ba. Ba đă về hưu. Ba bảo: xin thôi việc là con đă quyết định đúng đắn của một người có nhân cách. Ba không bao giờ bỏ mặc con, ba sẽ thu xếp thời gian, gặp những người bạn đang chức đang quyền, để t́m việc làm đúng nghề con đă học.
Hơn một tháng ṛng, ngày nào ba cũng xách xe đi từ sáng sớm, tối về đều lắc đầu. Tôi thương ba, v́ tôi mà ba đội nắng đội mưa, tất tả suốt ngày. Tôi đă đến một vài công ty nộp hồ sơ xin việc. Tôi có đầy đủ bằng cấp như họ yêu cầu, kể cả kinh nghiệm hơn hai năm làm việc. Không lấy ǵ làm lạ, bất cứ ở công ty nào họ cũng hỏi tôi một điều v́ sao không làm công ty cũ? Tôi đă thành thật nói lại sự việc và tôi phải trả giá: không công ty nào nhận tôi.
Tôi đă suy nghĩ nhiều về việc này trước khi đến công ty B́nh Minh, nơi cần nhân viên kiểm tóan để phỏng vấn xin việc. Phỏng vấn tôi hôm đó là một người đàn ông đứng tuổi nói năng lịch thiệp, vui vẻ. Nh́n vào khuôn mặt và những cái gật đầu của anh, tôi biết anh bằng ḷng về khả năng chuyên môn nghiệp vụ, khả năng sử dụng tiếng Anh của tôi. Đến câu hỏi kết thúc, mà tôi thường gặp ở các công ty trước đó, một câu hỏi xưa như trái đất nhưng lại rất cần thiết cho công ty tuyển người: tại sao rời bỏ công ty cũ?
Ngập ngừng có đến vài chục giây, tôi cắn răng lại và quyết định nói dối: v́ nhà em ở quá xa công ty, đường từ nhà đến sở hay kẹt xe. Vả lại sếp cũ – tôi hạ giọng, nói trong rơm rớm nước mắt: ông già ấy có tính trăng gió, không chỉ ḿnh em mà nhiều nữ nhân viên không chịu nổi.
Người đàn ông phỏng vấn tôi từ năy đến giờ ngồi yên gật đầu lắng nghe có vẻ xúc động. Anh bảo ở đây, cô yên tâm, mọi người đều đàng ḥang.
Vài hôm sau tôi nhận được giấy báo đến kư hợp đồng làm việc. Cả đêm ấy tôi trằn trọc, tôi thẩm vấn ḿnh. Tôi lên án tôi rồi lại xoa dịu tôi. Tôi là tôi mà không phải là tôi. Công ty trước tôi xin thôi việc, là tôi thành thật với chính ḿnh. Những công ty tiếp theo đă phỏng vấn tôi rồi không nhận, cũng là v́ tôi nói thật để lương tâm yên ổn. Cô gái hai mươi sáu tuổi là tôi, c̣n trẻ lắm, đời c̣n dài lắm. Bây giờ công ty B́nh Minh nhận tôi là v́ họ tin vào những lời dối trá do tôi dựng lên? Rồi đây, nếu như công ty này, lặp lại những xảo thuật của công ty trước, liệu tôi có dám đấu tranh, hay lại xin nghỉ việc để trốn tránh, hoặc cắn răng cam chịu, để có việc làm bù đắp vào đồng lương hưu trí ít ỏi của ba và thu nhập thất thường của những lọ sữa chua bỏ mối, mà mẹ tôi vẫn tất bật đi về sớm tối. Dần dần tôi sẽ trở thành một con người khác. Bây giờ tôi mới thấm thía hai từ dằn vặt…
Sáng hôm sau, ngồi trước hai tô ḿ gói nóng hổi, nh́n vào đôi mắt mất ngủ của tôi, ba hỏi:
- H́nh như con có điều ǵ không ổn phải không? Ba tưởng được công ty B́nh Minh gọi đi làm con phấn khởi chứ, hóa ra không phải vậy! Con có thể chia sẻ với ba những băn khoăn của con không?
Tự nhiên hai ḍng nước mắt lăn dài trên má, tôi kể cho ba nghe tất cả những ǵ trung thực và dối trá của đợt phỏng vấn vừa qua rồi nói lời quyết định cuối cùng: con không đi làm ở công ty B́nh Minh. Con đợi lúc nào có một công ty kiểm toán lắng nghe con nói sự thật và họ hoan nghênh, chấp nhận những suy nghĩ và hành động của con, nhận con vào làm, lúc đó con sẽ hết ḷng với họ.
Ba tôi khe khẽ thở dài, nói rành rẽ từng tiếng một:
- Ba biết, hiện nay sự dối trá đầy rẫy trong xă hội chúng ta, trở thành con bệnh trầm kha khó cứu chữa. Nhưng con của ba đă biết chống lại một cách quyết liệt trong đau đớn và con đă thắng chính bản thân ḿnh. Có điều này ba c̣n hơi băn khoăn, là con chưa biết chắc chắn công ty B́nh Minh có chỉ đạo nhân viên kiểm toán làm những việc như công ty trước của con hay không? Nếu họ không như vậy th́ quyết định của con là hơi vội vàng, đa nghi, oan cho người ta.
Là một người từng trải, có bằng Đại học vậy mà gần bốn mươi năm công tác, ba tôi về hưu với đồng lương ít ỏi, mỗi tháng được lĩnh ba trăm hai mươi sáu ngh́n. Có lần tôi hỏi ba về cái điều vô lư đó, ba chỉ cười đôn hậu. C̣n mẹ, khi tôi đem thắc mắc đặt ra với bà, mẹ rủ rỉ: ba con là người có năng lực chuyên môn, có đạo đức, sống trong sạch, cương trực… Bất hạnh là ở chỗ cương trực, thẳng thắn đến mức sỗ sàng, nên không được cuộc đời chấp nhận. Thiệt tḥi th́ ba mẹ ráng chịu, nhưng con thấy đó, lúc nào ba cũng sống thanh thản, cái thanh thản của mẹ cũng là do ba truyền sang…
Dù biết ba tôi phân tích có lư, nhưng tôi vẫn quyết định không quay lại công ty B́nh Minh nhận việc, để lương tâm ḿnh yên ổn…
-2-
Chị thường trực hỏi:
- Thưa bác, ở đây có hai anh Tuấn, đều là tiến sĩ, cùng trùng họ trùng tên Nguyễn Văn Tuấn. Một anh du học ở Mỹ, một anh du học ở Nga. Bác hỏi Tuấn Mỹ hay Tuấn Nga ạ?
Ông già chậm răi:
- Tôi muốn gặp anh Tuấn vừa rồi phỏng vấn tuyển nhân viên.
- Vậy là bác gặp anh Tuấn Mỹ rồi. Chiều nay anh Tuấn họp với ban giám đốc. Anh ấy dặn có ai hỏi ǵ th́ hẹn ngày mai đến gặp.
- Công việc của tôi cần gấp để đến mai lỡ mất. Vả lại tôi già rồi, ở xa, mỗi lần đi lại khổ lắm cô ơi. Phiền cô phôn lên cho anh Tuấn.
Không hỏi thêm câu nào, cô gái nhấc máy. Liếc nh́n vào những ngón tay thoăn thoắt bấm trên máy điện thọai, ông biết cô gọi vào máy cầm tay. Cô gái nói mấy câu ngắn gọn, cúp máy, quay sang nói với ông già:
- Mời bác ngồi, anh Tuấn xuống ngay bây giờ.
Mở tủ lạnh, cô lấy chai nước ngọt rót vào cái ly để sẵn trên bàn. Rót xong, cô gái đẩy nhẹ ly nước về phía ông già kèm theo câu nói: cháu mời bác…
Vừa lúc anh Tuấn từ trên lầu gơ gót giày nhẹ nhàng đi xuống, dang rộng hai tay nắm chặt bàn tay phải của ông già, lắc lắc.
Tuấn chưa kịp ngồi xuống, ông già đă tự giới thiệu:
- Tôi là Trần Trọng Nghĩa, cán bộ hưu trí, thân sinh của cháu Trần Thu Hiền, người vừa được công ty các anh gọi đến nhận việc.
- Mấy hôm nay, công ty có ư chờ cô Hiền…
Ông già nhấp một ngụm nước, nói giọng buồn buồn:
- Nó không đến làm là v́ mắc cỡ với công ty, mắc cỡ với anh.
Tuấn tủm tỉm cười:
- Chúng cháu biết điều cô ấy mắc cỡ là đă nói dối về lư do bỏ công ty cũ. Chính điều nói dối ngây ngô và thơ dại ấy làm chúng cháu quư mến và thông cảm với cô Hiền hơn.
Ông già trợn tṛn mắt, ngạc nhiên. Tuấn kể liền một mạch về câu chuyện tại sao lại thông cảm và thương mến một người con gái buộc phải nói dối. Hiền đă bắt đầu mất ḷng tin vào cuộc đời, vào thế hệ đi trước. Lư do Hiền xin thôi việc ở công ty cũ anh em trong nghề kiểm tóan rất nhiều người biết. Có người khen Hiền về hành động đó, cũng có người trách cứ Hiền sao không đấu tranh với lănh đạo, buộc lănh đạo công ty làm ăn nghiêm chỉnh. Nếu Hiền mạnh dạn đấu tranh, cháu tin có người sẽ đứng về phía cô. Số người này có thể không đông bằng số người ngậm miệng ăn tiền, mũ ni che tai. Số lượng ít nhưng sức mạnh th́ vô bờ, lẽ phải bao giờ cũng có sức công phá ghê ghớm.
Thực ra hôm phỏng vấn, Tuấn cứ gật gù nghe Hiền nói, song trong ḷng anh đă biết hết. Xem cái lư lịch trích ngang, có số nhà, đường phố, Tuấn áng chừng được khoảng cách của con đường từ nhà Hiền đến công ty cũ không xa, đường thoáng, qua hai ngă tư, chưa bao giờ có t́nh cảnh kẹt xe. Khi Tuấn nghe Hiền nói ngập ngừng, đứt đọan, Tuấn đă vừa gật đầu vừa tủm tỉm cười. Là cô gài mới bước vào đời, chưa nhiều từng trải, Hiền không nhận ra cái gật đầu và tủm tỉm cười tế nhị. Tuấn đă kể lại cho lănh đạo công ty mọi chi tiết xảy ra hôm phỏng vấn tuyển chọn nhân viên và tất cả những người lănh đạo công ty, nghĩa là một trăm phần trăm nhất trí nhận Trần Thu Hiền – người có khả năng chuyên môn và ḷng tự trọng.
Từ năy đến giờ ông Trần Trọng Nghĩa ngồi im lặng lắng nghe gật gù. Đột nhiên Tuấn đứng lên cười vui vẻ hỏi:
- Bác không nhận ra cháu à, cháu là thằng Tuấn c̣i ở nhà A8 với bác ngày xưa. Cháu là con ông Tư Bé ở lầu bốn, trên bác hai lầu. Dạo đó cháu c̣n quá nhỏ.
Ông già đột nhiên đứng dậy, dang hai tay ôm lấy Tuấn: thế ra thằng Tuấn c̣i nghịch ngợm nhất chung cư, bây giờ lớn thế này, già thế này rồi ư! Dạo đó bác nghe nói gia đ́nh cháu chuyển về đường Trần Quang Khải. Gần ba mươi năm rồi c̣n ǵ, lại nghe nói nhờ học giỏi cháu được học bổng đi du học ở Mỹ. Trời xui đất khiến thế nào, bác cháu ḿnh lại gặp nhau trong hoàn cảnh vừa vui vừa buồn như thế này.
Tuấn cười:
- Chỉ có vui chứ làm sao có buồn hả bác. Bác về kể lại với Hiền, chắc cô ấy ngạc nhiên lắm. Dạo gia đ́nh cháu rời chung cư, cháu nhớ không nhầm, Hiền mới chập chững biết đi.
Ông Nghĩa và Tuấn c̣n rủ rỉ nhắc lại với nhau bao nhiêu câu chuyện bá láp ba xàm xảy ra hồi c̣n ở chung cư thời bao cấp và cười ra nước mắt.
Khi ông Nghĩa về đến nhà, Thành phố đă lên đèn từ lâu.
-3-
Từ ngày thôi việc, đi phỏng vấn ở mấy công ty không đâu nhận, cuối cùng công ty B́nh Minh nhận như các bạn đă biết đấy, tôi mặc cảm với lời nói dối nên không đi làm. Tôi ở nhà, nằm dài đọc sách, chán đọc lại bật tivi lên xem. Người tôi nhăo ra v́ buồn. Ba tôi đi lân la tṛ chuyện với các bác già hưu trí, một tuần hai lần, ba sinh họat với bọn trẻ con trong câu lạc bộ “ông cháu” mà ba làm chủ nhiệm. Mẹ tôi, từ mờ sáng cho đến tối mịt, tất bật với mấy hũ sữa chua bỏ mối. Tôi chỉ khuây khỏa lúc vào bếp nấu ăn hai bữa. Nhà nghèo, ăn uống giản đơn, hết đậu hủ sốt cà chua lại đến đậu hủ kho mặn, đậu hủ luộc. Trường kỳ đậu hủ thay phiên nhau, chỉ khác cách chế biến. Và một bát canh. Thứ canh chỉ có rau, không tôm khô, không thịt băm, loại canh mà thời sinh viên, chúng tôi thường giễu cợt gọi là canh toàn dân.
Bạn tôi, Minh Ḥa, tốt nghiệp Bách Khoa bốn năm nay vẫn chưa xin được việc làm, bàn với tôi hùn vốn, sáng sáng đến các ṭa soạn mua báo về ra đường ngồi bán. Bàn xong là làm liền. Nghề bán báo vỉa hè thu nhập cũng khá, chỉ vất vả là phải dậy từ bốn giờ sáng, chân co chân duỗi kỳ cạch chiếc xe đạp cà tàng đến các báo. Ṭa báo này đến ṭa báo khác đâu có gần. Những thanh niên trong hẻm gặp tôi và Minh Ḥa vẫy tay “chào hai trí thức vỉa hè”. Họ nghịch ngợm, nói vui, thân nhau từ thuở nhỏ nên hai đứa chỉ cười.
Một buổi tối, tôi đang nằm đọc sách trong buồng, ngoài pḥng khách ba đang tiếp ai đó. Ba tôi và người khách, lúc th́ ŕ rầm, lúc lại phá lên cười thú vị. Tôi nghe câu được câu mất nhưng nhận biết người khách là thế hệ con cháu ba tôi. Tôi loáng thoáng nghe hai người nhắc đến tên ḿnh không chỉ một lần. Tôi buông sách, đi lại phía cửa ra vào, áp tai vào tường lắng nghe… Lát sau, ba tôi nói vọng vào:
- Con ra pḥng khách có chút chuyện…
Mở cửa bước ra, tôi không dám tin vào mắt ḿnh, khách của ba là anh Nguyễn Văn Tuấn – người của công ty B́nh Minh đă phỏng vấn tôi hôm nọ. Anh Tuấn chủ động đứng lên và nói ngay:
- Tôi đến đây là để thăm hai bác và gia đ́nh. Quan hệ thế nào giữa gia đ́nh tôi và gia đ́nh Hiền rồi bác trai sẽ kể tỉ mỉ cho Hiền nghe sau. Trước là thăm gia đ́nh sau nữa là mời Hiền ngay ngày mai đến công ty nhận việc.
Tôi đứng ngây người ra. Ba tôi chỉ vào ghế bảo tôi ngồi. Tôi chưa ngồi xuống, chưa kịp nói câu nào, anh Tuấn đă đứng lên:
- Thưa bác, bây giờ cũng khuya rồi, cháu xin phép về. Bác lựa lời khuyên bảo Hiền để sáng mai em đến công ty – anh Tuấn ngoảnh sang tôi: mọi chuyện rồi ba em sẽ nói lại với em đầu đuôi xuôi ngược, em sẽ hiểu. Trước lúc về anh chỉ nói với Hiền một câu ngắn gọn: không phải ông giám đốc nào cũng giống như ông giám đốc cũ của em đâu, người tốt xung quanh ta c̣n nhiều lắm, em mà không chịu đến công ty anh làm việc, anh giận thật sự đấy.
Đêm ấy hai cha con tôi tṛ chuyện với nhau cho tới khuya. Thực ra là ba tôi kể lại những diễn biến cuộc tiếp xúc giữa ông và anh Tuấn ở công ty mấy hôm trước. Hóa ra anh Tuấn biết tường tận mọi việc ở công ty cũ của tôi. Anh lại là hàng xóm của tôi thời thơ dại. Ba tôi khen hết lời, anh là con nhà giàu, nề nếp, chăm học, học giỏi, nghịch ngợm nhưng rất biết điều ngay từ thời thơ ấu.
Sáng hôm sau, một ngày mới, một trang mới của đời tôi. Dọc đường đến công ty B́nh Minh vừa đạp xe tôi vừa lẩm bẩm hát, chắp nối bài này sang bài kia.
Đường phố ngập tiếng c̣i xe, bụi, nắng và gió. Trong gió, thoáng nghe lời của ai đó, tôi đọc đă lâu:
- Hăy yêu cuộc đời và cảnh giác…
Vui và buồn, tin yêu và nghi ngờ lẫn lộn. Tôi c̣n trẻ lắm, cũng cần kiểm toán ngay cả ḿnh.
Toàn xă hội cũng cần kiểm toán liên tục cho bớt nhiễu nhương. Bạn có tủm tỉm cười giễu cợt trước suy nghĩ ngớ ngẩn của tôi không?
Tôi bước vào một chặng đường mới, những ǵ sắp xảy ra với tôi đây, ứng xử ra sao cho hợp đạo lư làm người ? Khó quá!
XĐ