THÓI TỰ CHIÊM NGƯỠNG  

CỦA CON NGƯỜI

TRƯỚC KHOA HỌC

 

 

Lịch sử khoa học có thể được trình bày như một chuỗi những cuộc điều chỉnh về hình ảnh mà con người đã tự tạo ra, về thế giới và về bản thân mình. Ở đây, Sigmund Freud giải thích những phản kháng mà con người từng đưa ra nhằm chống lại một số khám phá khoa học, bằng thứ cảm thức nhục nhã mà hắn đã cảm thấy khi bị khoa học giáng vào thói tự chiêm ngưỡng của mình những chùy phủ định. Trong chiều hướng này, phân tâm học là chùy cuối cùng và nghiêm trọng nhất trong số những cảm thức nhục nhã đó.

*

Trong dòng trôi của bao thế kỷ qua, khoa học đă nện vào thói tự chiêm ngưỡng ngây thơ của con người nhiều đòn phủ định nghiêm trọng. Đòn đầu tiên xảy ra khi khoa học chỉ ra rằng, còn cách xa vô cùng với cái hình ảnh trung tâm vũ trụ được gán cho nó, Trái đất này [và con người trên đó] chỉ là một mảnh vô nghĩa của hệ thống vũ trụ – cái vũ trụ mà ta khó có thể hình dung nổi tầm cỡ vĩ đại tới mức nào. Đối với chúng ta, đấy là cuộc chứng minh thiên văn mang tên Kopernik*, mặc dù nền khoa học của xứ Alexandreia* cũng đă công bố một cái ǵ đó giống như vậy.

 

Đòn thứ hai đă được ngành sinh học giáng xuống thói tự lấy mình làm trung tâm này, khi nó triệt tiêu kỳ vọng của loài người rằng con người chiếm một vị thế đặc biệt trong trật tự sáng tạo, thông qua vừa sự thiết lập nguồn gốc xuất phát của con người từ giới động vật, vừa sự chứng minh rằng cái bản chất thú vật ở con người là không thể bị hủy diệt. Cuộc cách mạng này đã được hoàn tất ngay trong thời đại của chúng ta, sau những công trình của [Charles] Darwin*, của [Alfred Russell] Wallace* và các nhà khoa học đã đi trước họ, mặc dù những tác phẩm ấy cũng từng phải đối phó với sự phản kháng quyết liệt nhất của người đương thời.   

 

Đòn thứ ba sẽ được nện xuống chứng vĩ đại ngông cuồng của con người bởi công cuộc nghiên cứu tâm lư hiện đại, khi nó chỉ ra cho cái  tôi thấy, rằng hắn chỉ đơn giản không phải là ông chủ trong chính ngôi nhà riêng của ḿnh, rằng hắn buộc phải tự bằng lòng với những mảnh thông tin hiếm hoi và sơ sài về những ǵ đang xảy ra trong cuộc sống tâm lý của ḿnh, bên ngoài ý thức.

 

Các nhà phân tâm học không phải là những người đầu tiên, cũng không phải là những kẻ duy nhất, đă đưa ra lời kêu gọi khiêm tốn và tĩnh niệm, nhưng việc mở rộng quan điểm này dường như đã được giao cho họ, như một sứ mệnh cần được làm với nhiều nhiệt tình hơn, đồng thời dựa trên những vật liệu vay mượn từ kinh nghiệm và dễ tiếp cận cho mọi người hơn. Chính vì vậy mà, nhằm đả phá môn học của chúng tôi, cả một dàn khiên giáo đã được giơ cao, hàng loạt động thái đối đầu dữ dội đã bùng nổ, làm rung chuyển mọi rào cản của lôgic phê phán không thiên vị, bất chấp mọi quy tắc học thuật lịch sự.

 

 

Freud, Sigmund

Introduction à la psychanalyse

(Dẫn vào khoa Phân tâm học),

Paris, Payot, 1965, tr. 266