TỰA

« Traduttore, traditore » (« Dịch là phản »). Biết thế mà vẫn dịch. Biết thế mà vẫn « phản bội », đôi khi không phải một mà hai lần : nhiều truyện ở đây đă đến với độc giả từ một bản không phải là nguyên tác ! Nếu không may bị chất vấn, chắc đương sự chỉ có thể chống chế bằng một luận cứ : tôi không nuôi cao vọng dịch hay và sát, chỉ mong dịch sao cho thoát !

Tôi vẫn mơ cho Miêng một ngày mai. Như một tác giả, chứ không phải dịch giả. Tôi thường trách Miêng mất quá nhiều thời giờ cho việc dịch thuật, xao lăng chuyện sáng tác. Nhưng làm sao có thể ngăn một người muốn luôn luôn sống chân thật, trọn vẹn với t́nh cảm của ḿnh ? Làm sao có thể cản một con tim xúc động trước những chuyện người, rất người, quá người này, để vượt trên mọi rào chắn ngôn ngữ và văn hoá, cùng chia sẻ với các nhân vật trong truyện một cảnh ngộ hoặc khôi hài, hoặc thơ mộng, hoặc trớ trêu, hoặc bi đát... - nghĩa là loại hoàn cảnh có thể buộc mỗi người trong chúng ta lộ nguyên chân tướng ?

Từ mọi phía, những đầu óc tỉnh thức nói với chúng ta : văn chương bây giờ chỉ c̣n là một tṛ chơi ngôn ngữ. Và tất nhiên, trong cái tṛ chơi ấy, th́ dịch văn kẻ khác là loại tṛ chơi dại dột vào bậc nhất đối với người cầm bút - trừ phi để kiếm tiền. Cứ tưởng tượng một hoạ sĩ, thay v́ say mê sáng tạo những h́nh thể, màu sắc độc đáo của ḿnh, lại mải miết sao vẽ các hoạ phẩm của những bậc thầy đă nổi tiếng ! Giới thiệu các nhà văn đă thành danh, dù ở mức độ quốc tế hay quốc gia, đều là một chuyện thừa tương tự ; và cũng tương tự, nó chỉ có thể làm rơ thêm khoảng cách, trong tư thế tác giả, giữa kẻ dịch và người được dịch.

Thật ra, văn chương bao giờ chẳng là một tṛ chơi ? Ngay từ khi mới xuất hiện. Chỉ có luật chơi là thay đổi tùy nơi, tùy thời. Song điều may mắn là trước bất cứ một tṛ chơi ǵ, luật chơi nào, người ta vẫn có thể bày tỏ một thái độ : « chơi thật » hoặc « chơi chơi ». Nếu « chơi thật » là đầu tư tất cả tâm trí vào đấy, v́ và chỉ v́ trân trọng một khiá cạnh nào đó của văn chương, dù biết trước mọi thua thiệt, dù phải lội ngược thời trang, th́ Miêng đă chơi rất thật.

Hăy đọc tập truyện dịch này với tất cả sự nghiêm khắc cần thiết về mặt ngôn từ và kỹ thuật chuyển ngữ. Nhưng hăy khoan thai bước vào những cảnh ngộ trong truyện với tất cả tấm ḷng, để cùng chia sẻ với các tác giả và người dịch, để sống với những nhân vật trong truyện, một chút ǵ ṇi t́nh chúng ta hằng gọi là nhân tính.

 

Phạm Trọng Luật,

Paris 09/2000