ÁP PHE CONCORDE

 

 

Với dáng thanh mảnh sang trọng, Concorde là con chim sắt nhanh nhất lịch sử và đẹp nhất thế giới, được giải “Great British Design Quest” năm 2006. Hồng nhan bạc mệnh, nó sinh năm 1976 để từ giă cơi đời vào năm 2003. Nhưng thực sự Concorde không bao giờ chết hẳn bởi v́ nó sẽ không bao giờ ra khỏi trí tưởng tượng của con người.

Đây là một vụ xử tốn kém. Bắt đầu vào cuối tháng giêng, báo chí và các phương tiện truyền thông râm ran bàn bạc vụ ra ṭa lịch sử giữa các công ty hàng không, v́ nó. Ṭa mở hồ sơ 3 ngày mỗi tuần và sẽ kéo dài đến cuối tháng 5, tranh căi bằng 3 thứ tiếng Anh-Pháp-Đức, với 90 tấn hồ sơ, 534 mẩu tang vật. Pḥng xử Pontoise hoàn toàn được bố trí lại và cách âm cùng các dịch vụ linh tinh đă tốn gần nửa triệu euros - tất cả chỉ để t́m hiểu giữa hăng Continental Airlines và Air France, ai là thủ phạm chính “vô t́nh làm chết người” cho 113 sinh mạng ngày 25 tháng 7 năm 2000 trong chuyến bay Paris-Nữu Ước. (100 hành khách, 9 nhân viên phi hành đoàn, 4 nhân viên khách sạn ở Gonesse, ngoại ô phía bắc Paris, nơi máy bay rơi xuống). Hôm đó, tổng thống Jacques Chirac trở về trong chuyến công du Nhật bản, từ máy bay riêng đă nh́n thấy lửa hừng hực sau đuôi Concorde.

 

Sau tai nạn, cuộc điều tra bắt đầu ngay và kéo dài 8 năm, măi đến đầu tháng 7-2008. Những giây phút cuối đời của Concorde được thực hiện lại chi ly tới khi đưa đến việc buộc tội một mảnh titane 4 kí lô. Mảnh này văng ra từ máy bay Continental Airlaines vừa cất cánh. Đụng phải bánh xe Concorde nó tạo ra một chuỗi tai nạn : làm nổ tung bánh phải trước của Concorde,  những mảnh vỡ bánh xe văng đụng cánh máy bay và ḷ phản ứng khiến hư hại thiết bị đẩy tới, làm thủng một b́nh xăng (trong số 13 b́nh) đầy ắp cho chuyến bay xuyên Đại tây dương và làm đổ dầu hỏa nên đă gây ra trận cháy kinh hoàng. Về phần Continental Airlines th́ cho rằng Concorde đă phát cháy 1 km trước khi gặp mảnh titane, với khoảng 30 nhân chứng tại hiện trường ; rằng Concorde quá tải 1 tấn rưởi ; rằng từ 4 chuyến bay Concorde đă thiếu thanh giằng trong phần đáp xuống ; phi đạo hư hỏng… Tiền phạt phỏng đoán cho bên công ty có lỗi là  375.000 euros ; 5 năm tù và 75.000 euros cho những cá nhân trách nhiệm.

 

Về phía nạn nhân, mỗi gia đ́nh được hăng bảo hiểm của Air France bồi thường 1 triệu đô la với điều kiện im lặng với báo chí, nếu không th́ phải trả lại số tiền ấy. Mà thân nhân phần lớn ở nhà (96 hành khách Đức) hoặc không thấy lúc máy bay bị nạn, th́ biết ǵ mà nói ? V́ vậy họ cũng vui ḷng với 1 triệu euros, không ai kiện, nên ở phía dân sự chỉ có hăng Air France và một số nghiệp đoàn. Vụ án được xem là cuộc chiến hấp dẫn giữa các nhà chuyên môn, bởi gần đến giai đoạn tranh căi th́ nhiều cách thuật lại về tai nạn này được tŕnh ra như phép lạ, rất khác với bản tin mà ṭa án ghi nhận. Nó hứa hẹn một phiên ṭa phong phú và nhiều tranh luận. Không chắc là sự thật sẽ được phơi bày, nhưng sẽ chứng tỏ sự chểnh mảng của hàng không dân sự Pháp.

 

Từ những năm 1980, giới hàng không biết Concorde rất nhạy cảm và mỏng manh. Phần chính yếu đặc biệt của máy bay này là cánh được làm cho thích hợp với máy bay siêu âm. Nhiều cải tiến kỹ thuật rất thông dụng trong máy bay hiện hành đă được dùng lần đầu tiên cho Concorde,  cũng là máy bay đầu tiên được trang bị điều khiển bằng điện, sau này áp dụng cho Airbus.

 

Tính nguy hiểm của Concorde đă được biết đến ít lâu sau khi khởi dụng vào năm 1976, do Air France và British Airway đồng sở hữu. Từ năm 1979 đến 2000, gần 80 tai nạn nhỏ v́ bánh xe, 7 trường hợp b́nh xăng bị thủng, điển h́nh vào năm 1979 ở Washington vừa vặn tránh kịp một thảm họa. Theo lời buộc tội, những cải tiến cần thiết đáng lẽ phải làm nhưng không làm v́ lư do tài chánh bởi việc bảo tŕ rất nhiêu khê tốn kém. V́ vậy Concorde là huyền thoại nhưng không lợi, dù tốc độ và giờ giấc của Concorde rất hữu ích cho những cuộc đàm phán hay những cuộc thăm viếng ngoại giao giữa các lănh tụ. Năm 1991, tổng thống Francois Mitterrand đă dùng Concorde đi Arabie Saoudite mấy ngày trước khi cuộc chiến tranh vùng Vịnh bùng nổ. Các thương gia cũng cần đến sự nhanh nhẹn của nó. Từ Paris đi Nữu ước chỉ tốn 3 tiếng rưởi, trong khi máy bay thường phải hơn 7 tiếng.

 

Tai nạn này đă cắt đứt đời nghề nghiệp của Concorde sau 27 năm phục vụ. Chuyến bay cuối vào 31-5-2003 cho Air France và 24-10-2003 cho British Airways. Rồi ngày 26-11 là chuyến bay cuối cùng để nó nghỉ hưu, rất nhiều người để tang đứng dọc bên rào phi trường, khóc. Một tấm bia được dựng ở phi trường Roissy-Charles de Gaulle tưởng niệm 113 nạn nhân bất hạnh, phần đông là các cụ nghỉ hưu.

Xuân Sương

Paris-NT fév. 2010