Trích từ  “Quán Mắc Cỡ”, Tuổi Trẻ Online

Sao lại có lông?

* Trong bài “Nước Pháp vinh danh người lính cuối cùng của thế chiến” (Tuổi Trẻ số 5447 ngày 9-5-2008), tác giả XUÂN SƯƠNG dùng từ “người lông lá” (dịch từ tiếng Pháp “poilu”) để chỉ người lính của thế chiến. Trong từ điển tiếng Pháp, “poilu” có hai nghĩa: Tính từ “Có nhiều lông”, danh từ “Tên gọi chiến binh Pháp trong chiến tranh 1914 - 1918” (Surnom du combattant Francais de la guerre 1914 - 1918). Theo cô Tú, nên chọn từ Việt nào?

NGÔ THANH CẦN (TP.HCM)

 

 - Tất nhiên là chọn: “Tên gọi của chiến binh Pháp trong chiến tranh 1914 - 1918”. Sở dĩ người Pháp dùng từ “poilu” để gọi người chiến binh này không phải v́ họ có nhiều lông, mà v́ từ “poilu” c̣n một nghĩa nữa, đó là: người dũng cảm. (Theo “Larousse du XXe siècle” - Quyển V).

 

Sao lại có lông?

 

Kính gửi độc giả Ngô Thanh Cần,

 

T́nh cờ đọc thấy thắc mắc này, trước hết xin cám ơn ông đă nêu câu hỏi. Và v́ “trễ c̣n hơn không” nên xin mạn phép trả lời, cũng là dịp may để gửi đến quư độc giả khác thắc mắc mà không nói.

 

Như ông cũng đă trích dẫn theo tự điển là: danh từ , “Tên gọi chiến binh Pháp trong chiến tranh 1914 - 1918” (Surnom du combattant Francais de la guerre 1914 - 1918), xin lưu ư chữ “tên gọi”. Và v́ đang nói về cuộc thế chiến thứ nhất, không cần lặp lại “chiến binh Pháp trong chiến tranh 1914-1918” nữa. Nhưng đó là chuyện phụ. Cái chính là theo sử sách, bắt đầu từ khi cuộc chiến này trở thành chiến tranh đường hào (guerre de tranchée) th́ trên chiến trường, quân nhân không thể cạo râu mỗi ngày và cắt tóc thường xuyên nữa, râu tóc mọc xum xuê trong khi mốt thời đó là tóc hớt rất ngắn gần như cạo trọc. Khi được về phép, dân chúng nhận diện họ nhờ đặc điểm này. Từ đó trở thành surnom của họ, và cũng từ đó ư nghĩa này được chính thức dùng trong sử Pháp khi nói về họ.

 

Về nghĩa thứ hai - là “người dũng cảm” - th́ chỉ áp dụng sau này và không dùng một cách đương nhiên, bởi v́ có nhiều người dũng cảm mà không tham dự cuộc chiến th́ chẳng được gọi là Poilu, và người tham chiến mà thiếu dũng cảm vẫn được gọi là Poilu. Và khi nói về lính, người Pháp chỉ cần nói “Poilu” th́ ai cũng hiểu đó là lính của thế chiến thứ nhất, quân nhân của thế chiến thứ hai hay trong các cuộc chiến trước không hề được gọi bằng tên này, dù không thiếu người dũng cảm. 

 

Khi dùng từ “lông lá” là tôi cố ư thêm chữ “lá” cho có vẻ Việt Nam.

Trân trọng,

 

Xuân Sương

Paris, Aout 2008