Cụ Chắc

 

Không hiểu sao mấy hôm nay tôi thường nghĩ về bà Chắc - bà cụ sống bằng nghề cầm thế và cho vay lấy lăi quê tôi.

So với người Việt Nam th́ bà thuộc loại cao lớn, xương xẩu và ăn nói thẳng thừng ai cũng nể - lỡ cầm cái ǵ hay vay nợ bà th́ càng nể dữ nữa ! Mà trông bà có dữ dằn ǵ đâu, chỉ cái có tiền làm bà tăng muôn phần uy thế.

Bà có chồng Tàu. Nghe là ông Tàu này trôi dạt tới Việt Nam vào những năm bên đó người ta nhe răng cạp đất. Trong nhóm cùng đi với ông, có người vừa tới Việt Nam gặp cái ăn mừng quá, ăn lấy ăn để rồi lăn đùng ra chết. Chồng bà Chắc th́ không hư ăn đến vậy, và kiếm sống ngay bằng nghề tẩm quất. Ngày cụ thân sinh bà đau nhức, ông Tàu xoa bóp thế nào mà ông cụ chịu gả con gái cho. Rồi ông Tàu xin nhận nơi này làm quê hương cho tới hết đời. Ngày cưới, ông sắm cho bà chiếc áo vải điều và chiếc xuyến vàng - gia tài trong hai năm cày sâu cuốc bẫm trên thân gầy Giao Chỉ. Ông bà có được tám người con, năm trai ba gái. Nhưng ông Tàu cho rằng năm con trai liền tù t́ là không tốt, là ngũ qủy, nên  ông quyết định cho thằng út về Tàu cho chú nó nuôi, ngay cả khi nó chưa đầy tháng. C̣n lại bốn thằng hoá ra tứ qúy. Ông bà bắt đầu ăn nên làm ra. Ông bỏ nghề xoa bóp và tậu cửa hàng ngũ cốc. Cái ngộ là thời đó ai lấy chồng Tàu liền có biệt danh là bà Năm Tàu, bà Bốn Tàu... Riêng bà Chắc th́ vẫn c̣n tên bà Hai Chắc.

Vào những năm Nhật đốt kho lẫm cho dân ḿnh chết đói, gia đ́nh đông lúc nhúc của ông bà tương đối vẫn có khoai sắn nhai cầm hơi. Có dạo nghe biển trúng độc, không ai dám ăn đồ

biển nên giá rẻ hơn bèo, ông tha hồ thỏa măn cái máu Tàu truyền kiếp của ḿnh và bà ṭng phu, chẳng sợ chết độc mảy may. Cả gia đ́nh ai cũng phát tướng phát ph́ từ đấy. Nhường cho cậu trai cả cửa hàng ngũ cốc, bà bắt đầu cầm đồ, cho vay. Gia đ́nh lại càng phát lên. Đến năm ông Diệm chết bất đắc kỳ tử th́ ông Tàu cũng chết - chẳng dính dáng ǵ nhau, nhưng đó là điểm mốc nói về năm chết của ông cho những người thường quên ngày tháng. Và cũng  không phải chết v́ chất độc đồ biển dồn lại, mà chết v́ bướu cổ. Phu tử th́ ṭng tử mà bà Chắc th́ không, phu tử th́ bà ṭng Phật. Từ đó bà trở nên bạn chí thiết của Đức Quan Thế Âm và miệng không ngớt kêu khẩn bạn hiền. Và cũng từ đó bà bắt đầu lẻm bẻm nhai trầu.

Bà tụng kinh gỏ mơ mỗi chiều. Nếu không ai tới vào lúc đó th́ những bài kinh kệ của bà hẳn là liên tục và thành khẩn lắm. Khổ cái, thiên hạ thường cần tiền bất tử nên quưnh quáng chạy tới bà - và dù đang tụng niệm, bà có cần ǵ đâu mà phải quưnh, nên b́nh tĩnh vừa tụng vừa quay đầu ra phía cửa :

- Nam mô A Di Đà Phật, đồ rách không cầm, Nam mô...

Xong bà nh́n lên bàn thờ và chỉ có Phật mới biết là bà c̣n thành tâm trong khi tụng tiếp hay không.

Bà ít khi ra đường, chỉ ở nhà lo tính toán tiền nong. Chữ nhứt bẻ làm hai cũng không ra, vậy mà tính nhẩm th́ bà dám đố cả mấy ông thầy toán, thách cả cái bàn toán của ông lang thuốc bắc cạnh nhà. Khi bà tính toán th́ Phật trên bàn thờ có gọi bà cũng không nghe. Bà chăm chú tuyệt đối và những con số như thu hết hồn vía bà. Bà tính toán có vẻ say sưa, nhất là tiền lăi, những lúc đó trông bà vui vẻ tươi tỉnh hơn cả những khi lầm rầm khấn vái tâm sự với "bạn hiền".

Ít ra đường nên mỗi lần bà ra khỏi nhà th́ ai cũng biết. Chẳng rơ ngày xưa vua chúa đi kinh lư th́ dân chúng sợ hăi đến cỡ nào, chớ bà Chắc đi kinh lư th́ không những dân chúng không dám nh́n mà c̣n trốn nữa kia. Thấy bóng dáng bà từ xa, thiên hạ đă bắt đầu lĩnh đi chỗ khác, dặn con cái bà có hỏi th́ nói ba má không có nhà nghe con. Dặn vậy là trẻ nhỏ tự nhiên biết phải trả lời với ai. Bà nghiễm nhiên trở thành "bà" của cả làng.  Lớn lên tôi tự hỏi chả lẽ cả làng tôi đều thiếu nợ bà ? Chưa bao giờ thấy bà gây gổ hay to tiếng. Với ai bà cũng nhếch mép một chút, cái cười không ra cười, kiểu La Joconde, mà thiên hạ đủ trốn rồi th́ đủ hiểu là tiền làm cho nụ cười của bà trở nên vô giá đến độ nào !

Mỗi lần chị em tôi tới d́ Hai cách nhà bà một rào thưa, thường gặp cô con dâu cả bà Chắc. Cô hay đem đậu phộng khô qua nhà d́ tôi, vừa chuyện gẫu vừa có người lột phụ cho nhanh. Chẳng biết đám con nít vô tội chúng tôi nợ nần ǵ, cứ mỗi lần gặp th́ cô con dâu bà thường bịa ra chuyện lột thi. Thế là chúng tôi... trẻ người non dạ, cứ gồng người lên cố lột cho nhanh, chỉ để cuối cùng được tiếng khen "lột giỏi" và ngón cái với ngón trỏ hai bên sưng tấy lên !

Thỉnh thoảng chúng tôi cũng qua nhà bà Chắc chơi. Bà có vẻ thương con nít. Sẵn đậu phộng bày bán, bà rang vàng phát cho chúng tôi mỗi đứa một nhúm. Chúng tôi vừa ăn vừa lột đậu phộng và nghe bà kể chuyện. Chuyện Hoàng tử đi đánh giặc về, thấy cái vỏ dưa bèn tè vào đấy (không biết Hoàng Tử nghịch hay v́ là Hoàng Tử th́ phải tè vào cái ǵ chớ không chịu cho nước ra trực tiếp xuống đất ?). Nàng Út đi đường đói bụng, bắt gặp miếng dưa mừng quá, ăn. Sau đó Nàng Út có bầu... Chuyện ông quan sai lính đem dâng vua quả mít, vợ anh đang có bầu trông thấy mít thèm quá bèn lấy ăn. Ông vua phạt đem mổ bụng người vợ lính, thấy bên trong thai nhi đang cầm múi mít đưa lên môi, và qua làn da bụng mỏng manh của nó người ta thấy là cu cậu đă xới tái mấy múi rồi...

Những chuyện ly kỳ như vậy chúng tôi biết qua tài kể chuyện của bà Chắc. Bà có cái tật rất đặc biệt tổ quốc của chồng là hay khạc nhổ. Mỗi lần đang kể chuyện, bà ho và nhổ toẹt bất kỳ vào một xó nào đó. Nhưng có một lần tôi nghe bà nhơn nhơn trong miệng rồi nuốt cái ực. Từ đó mỗi lần bà đang kể chuyện, nghe bà ho, tôi thường rúm người lại.

- Có anh kia có ngải...

Cả đám con nít nhao nhao :

- Ngải là ǵ hở bà ?

Một đứa làm lanh :

- Ngải là nghĩa, là người có t́nh có nghĩa chớ là ǵ.

- Không phải, ngải là...

Tới đó th́ bà ho. Tôi nhắm mắt nín thở chỉ sợ nghe bà nhai nuốt. Nhưng không, lần này hẳn cục đàm cứng lắm, bà đưa tay bốc gọn gàng và vất nghe đánh bốp vào tường.

Ngày con dâu sinh lần ba, bà ẵm thằng cháu nhỏ ngôi ngoài hè chờ tin. Chừng nghe bà mụ nói  c̣n đứa thứ hai, bà đứng vụt lên, bỏ cháu dưới đất. Bà mụ lại la lên c̣n đứa thứ ba, bà cụ Chắc chạy tuốt ra vườn. Tới chiều sẫm khi mọi việc xong xuôi, anh con trai ra vườn t́m mẹ. Anh kêu lên :

- Trời ơi, ngồi đâu không ngồi lại vô chính giữa bụi tre. Rồi làm sao ra đây mẹ ?

- Phát rụi đám gai cho mẹ ra. Tao không biết làm sao tao vô đây được.

- Nó sinh ba mẹ à.

Cụ la toáng lên :

- Thôi thôi đừng nói nữa. Kéo tao ra cho tao xuống nhà thằng ba tao ở.

Cả tuần sau cụ mới về nhà. Gặp cụ, bà mụ cười :

- Có ǵ đâu mà sợ thím. Tụi nhỏ mạnh khỏe b́nh thường mà. (Hạ giọng) Thím biết không, năm ngoái cháu đi dỡ đẻ cho nhà kia ở làng dưới. Mô Phật thím ơi, cũng sinh ba mà không đứa nào có đầu hết !

- Nhà nói ǵ ?

- Dạ, Trời Phật thương thím à. Vậy mà cháu lo chôn cất từng đứa tử tế đàng hoàng b́nh tĩnh lắm. Mô Phật, tới tối về nhà th́ cháu mới sợ, sợ tới nỗi ói mửa mấy ngày. Cháu nghỉ cả ba tháng, mà ở nhà th́ lấy ǵ ăn nên lại phải đi làm.

Tới đó th́ bà cụ Chắc như mới hiểu ra câu chuyện, cụ ré lên, khua tay bấn loạn rồi chạy vội ra sân. Cụ gập người lại, hai tay ôm ngực. Bà mụ hoảng quá chạy theo ra đỡ hai vai cụ, tự nhủ thầm là tâm sự gửi không nhằm chỗ, chỉ tưởng nói vậy cho cụ mừng, ai ngờ. Cụ ói tới mật xanh mật vàng... Đêm đó cụ lên cơn sốt...

Thiên hạ bàn tán rằng mấy đứa cháu mới ra đời tuổi không hạp với bà nội, rằng cầm tinh của  tụi nhỏ là mèo mà cụ Chắc lại tuổi chuột. Thảo nào mà ba đứa hè nhau chụp bà cụ dính ngay. Rằng nhà này có mống mầm của quỷ, đă hai đứa trai rồi mà c̣n sinh một hơi ba thằng nữa. Rằng trước kia cụ c̣n khỏe mạnh và cho ngay thằng năm đi nhưng cái căn cơ vẫn c̣n đó nên bây giờ tụi nó trở lại hại cụ, nên cụ ra đi bất ngờ quá, chớ sức cụ c̣n dai, tinh thần c̣n minh mẫn lắm mà ! Nguồn tin khác th́ nói càng về già cụ càng nghi ngờ hết con cái nên không cho đứa nào biết ai thiếu đủ bao nhiêu, cụ nói cái của đó cụ dưỡng già và cúng Phật. Mà Phật th́ không thích hưởng cái của thất đức phi nghĩa đó nên cho cụ quy tiên để khỏi ...  mang tiếng dính vào những đồng tiền không lấy ǵ làm Phật cả.

Thôi th́ ai cũng nói nho nhỏ, dặn nhau là đừng nói ai nghe. Dặn nhau tới nỗi không cần dặn nữa v́ cả làng đều biết. Xác cụ c̣n nằm đó mà lời đồn đại th́ đi xa tới tận bên Tàu. Nghe đâu

người con trai út có gửi tiền về cúng, gửi qua tận ngă Hồng Kông hay ǵ ǵ đó.

Dân làng chúng tôi bàn tán tới cái chết của bà cụ Chắc nhiều hơn cái chết của ông Diệm và ông Tàu. Ông Diệm chết th́ dân làng không có ǵ thay đổi cả, nhưng bà cụ Chắc chết th́ không nói ra chớ có lắm anh chị bỗng dưng hết thành con nợ. Bà cụ đi th́nh ĺnh, chẳng kịp trối trăn ǵ. Hầu như cả làng ai cũng tới phúng viếng, chắc trước ánh mắt lung linh hương khói trên bàn thờ, có khối anh chị xin cụ tha thứ bỏ qua nợ nần, và không quên cầu khẩn Đức Phật dẫn thẳng bà cụ tới Niết Bàn để dù có nhớ đường về, cũng không c̣n tha thiết chuyện đ̣i nợ nữa. Bỗng dưng cả làng cảm động.

- Mẹ ơi, d́ Hai nói lạ quá, đáng lẽ bà cụ Chắc phải chết đường chết sá hay chết nửa trên giường nửa dưới đất mới phải.

- Sao lại mới phải ?

- V́ bà cho vay cắt cổ, như vậy là ác.

Tôi vẫn c̣n nhớ nụ cười dịu dàng của mẹ :

- Bà kinh kệ nhiều vậy th́ ác sao được ? Dù có ác mà thành tâm tụng niệm bấy lâu nay th́ Phật nào mà không động ḷng.

MIENG

Paris, 30 Sept. 1998