ĐÈO ĐỘI CẬU

Tôi cũng gọi ông cậu của nhỏ bạn bằng cậu, cậu Ba. Không phải v́ thấy giàu sang bắt quàng làm họ, nhưng lần đầu tiên gặp, ông cứ thản nhiên ngọt như mía lùi xưng cậu, đâm cũng tiện.

Cậu Ba có thằng nhỏ sai vặt cùng tuổi với tôi, con bà Tám. Bà chỉ có mỗi ḿnh nó, hiếm hoi muộn màng. Chồng bà trước khấm khá, cầu khẩn măi nó chẳng chịu ra. Đến chừng  làm ăn với cậu Ba rồi dần dần lụn bại th́ nó lại ra, muốn sống cảnh nghèo. Chẳng hiểu hẹn ḥ ǵ, trước khi quy tiên ông lại bắt bà hứa phải cho thằng nhỏ đi giúp việc nhà cậu.  Lúc nào nó cũng như cái bóng của cậu, chăm nom đèn đóm và phe phẩy quạt cùng làm trăm thứ việc lặt vặt không tên cho cậu. Cậu  thường bảo ông đi đâu th́ con cũng theo nghe. Xưng "ông" cho  ra vẻ chứ cậu c̣n trẻ hơn mẹ nó nữa. Mỗi lần cậu bảo ǵ nó cũng dạ. Ngôn ngữ nó nghèo nàn một chữ dạ, chẳng biết nói thêm chữ không bao giờ.

Thế rồi nó có dịp biết Đà lạt v́ cậu Ba lên đó dưỡng bịnh. Bà Tám hí hửng kể cho mẹ tôi nghe là bà mừng, v́ như vậy nó có dịp biết đó biết dây, chớ ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn v́ mẹ chưa hề biết chỗ nào xa hơn cổng chợ. Ba tháng sau thằng con về, hỏi Đà lạt có lạnh  không, nó nói không v́ nhà có sưởi, hỏi Đà lạt bông hoa nhiều lắm phải không,  nó dạ ngay, trằm trồ  vườn nhà ông nhiều hoa đẹp lắm... Chẳng mấy thuở về với mẹ, ngay cả dịp Tết nó cũng chỉ vù về thăm sáng mồng một, rồi lại phải đi hầu ông. Con cậu Ba th́ nhiều, những mười bốn ngườI (năm người du học), hai vợ. Nhưng con nhà giàu th́ mải bận học chữ, học đàn và đi chơi, vợ nhà giàu phải lo thù tiếp, đi đó đi đây, không ai rảnh để hầu hạ cậu. Mà cậu Ba đă đến giai đoạn thổ huyết ngày mấy bận, nên  không thể sống mà không có thằng nhỏ hầu bên cạnh.

Chẳng biết gia đ́nh tôi quen biết bà Tám từ khi nào. Chỉ biết bà ngày ngày gánh rau ngang trước nhà  hay dừng lại. Trả giá xong xuôi, luôn luôn mẹ lựa trái xấu,  lấy mấy trái cà chua hơi dập hoặc trái bầu sướt dọc sướt ngang. Hỏi tại sao, mẹ  bảo  từ đây xuống chợ c̣n xa, người ta lựa tới lựa lui c̣n bầm dập hơn nữa, lỡ bà Tám bán không được, tội. Chắc  từ từ  cảm cái đức ấy của mẹ, bà Tám hay chuyện tṛ, tâm sự. Tánh t́nh bà lúc nào cũng  yêu đời, ưa kể chuyện vui  và thích thú nh́n chúng tôi cười.

Thế rồi bẵng đi rất lâu không thấy bà Tám gánh rau ngang nhà nữa. Một hôm chúng tôi đang ăn trưa th́ bà xuất hiện, khệ nệ ôm trái bí đỏ. Bà khoe là năm nay nhờ trời  dây bí sai trái, lại to, tui nhứt định phải đem kỉnh thím một trái.  Mẹ  mời bà gặp bữa ăn chén cơm. Măi bà mới chịu cho,  nói khi chị tôi xới cơm :

- Cho tui nửa chén thôi cô. Già cả rồi ăn chi cho lắm.

Chúng tôi vui vẻ hỏi thăm đủ  chuyện, thằng con ra sao, bà có đau ốm ǵ không mà sao lâu nay  không đi bán... Bà nói có dạo sâu rầy nhiều quá cắn nát hết vườn rau nhà bà. Mà thuốc trừ sâu th́ mắc  và pha bột nên chẳng giết được con sâu nào. Rốt cuộc bà không có ǵ để bán, để ăn, phải theo bạn đi làm nghề khác. Lần này thấy dây bí xanh tươi, bà lấy nước tiểu của minh cho nó uống, sâu rầy chê hôi bỏ đi sạch, dây bí không  có mũi nên ngửi được, lớn như thổi. Rồi bà chép miệng :

- Làm nghề nông cực lắm thím à. Ông trời thương th́ chớ, không thương th́ chịu chết. Quanh năm suốt tháng lệ thuộc vào trời.

Nghe bà Tám nói, tôi chợt nhớ câu ca dao học ở trường : Hai tay bưng chén cơm đầy, dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần... Và mẹ thường bảo gạo là hột ngọc của trời, ngọc đă qúy rồi mà ngọc của trời th́ c̣n qúy phải biết, nên không được phung phí.  Ngày ngày mẹ chăm chỉ ép chúng tôi nuốt nhiều nhiều ngọc cho mạnh khỏe học hành, để lớn lên không làm người gieo ngọc.

Hỏi nghề mới của bà là  ǵ, bà Tám trệu trạo nuốt miếng cơm rồi  nh́n anh em chúng tôi, tủm tỉm :

- Cô cậu có biết đèo đội cậu không ?

Anh tôi hơi nhíu mày :

- Đèo ǵ bà Tám ?

- Đèo đội cậu.

- Ở đâu ?

- Ở ḿnh đây nè.

Anh tôi nh́n bà mỉm cười  âu yếm ra điều an ủi bà già nhà quê không chữ nghĩa :

- Đi ra th́ có đèo Hải Vân, đi vô th́ có đèo Cù Mông, đèo Cả, đèo Rù Ŕ,  làm ǵ có đèo Đội Cậu bà Tám ?

- Có. Có đèo đội cậu.

Chưa hề đi khỏi quê nhà, tôi chẳng biết đèo Đội Cậu Đội Mợ ở đâu. Nhưng nghe bà trả lời cứng cỏi quá, anh tôi đâm nghi ngờ khả năng đại học của ḿnh, lưỡng lự :

- Quái, nó ở đâu ?

- Đă nói ở ḿnh đây.

Rồi mắt nhương nhướng diễu cợt, bà nói một hơi :

- Đèo đội cậu chay chựn mạo riêng, bách chú khớ bạnh hồ meo kụa thùa mơi.

Tuy chẳng hiểu ǵ nhưng nghe  ngộ quá, chúng tôi phá ra cười . Bà đọc  như đọc thần chú mà mặt mày tỉnh bơ. Bị giục hỏi là ǵ, bà gật đầu :

- Thủng thẳng rồi tui cắt nghĩa. Vừa ăn vừa nói dễ bị nghẹn. Người già hay nghẹn lắm.

Chị tôi mau mắn :

- Bà  chan canh cho dễ ăn.

- Dạ, cô cho tui miếng canh.

Mẹ  ôn tồn :

- Đừng dạ với cháu, nó mang tội bà Tám à.

- Dạ.

Mặc dù trẻ hơn bà Tám, nhưng chắc mẹ  cho rằng bà  dạ với ḿnh là phải đạo không tội lỗi ǵ, không sửa nữa. Bà Tám húp miếng canh,  đằng hắng :

- Đèo đội cậu là đầu đội kẹo, chay chựn mạo riêng là chưn chạy miệng rao, bách chú khớ bạnh hồ là bớ chú khách bộ hành, meo kụa thùa mơi là mua kẹo thớ mua !

Mấy hột cơm lúng búng trong miệng tôi nhảy vọt ra ngoài. Mặt mẹ  đỏ gay, người gập lại, cổ kêu  hưng hức. Anh tôi buông đũa, ngả người ra ghế. Hai chị em tôi thiếu điều lăn đùng dưới đất. Bà Tám nh́n chúng tôi, cười theo hỉ hả. Trông bà đủng đỉnh. Lúc nào bà cũng có vẻ đủng đỉnh. Người ta nói như vậy là số giàu sang, an nhàn sung sướng.

Hiểu rồi, bây giờ bà làm nghề đội kẹo gừng đi bán ở bến xe. Thằng con th́ thỉnh thoảng chạy thoáng về đưa tiền lương cho mẹ. Một năm hai mẹ con gặp nhau mười hai lần, lần nào cũng chốc lát. Vậy mà bà  cũng vui, thường bảo dành dụm  cho sau này nó có đôi có bạn.

Mùa đông năm đó gío nhiều và trời hay trở. Cậu Ba mỗi ngày một tiều tụy bạc nhược. Thuốc tây thuốc tàu dồn dập, cậu nuốt thuôc nhiều hơn nuốt thức ăn. Tới một ngày không món ǵ chịu chui xuống cổ nữa, cậu Ba thở kḥ khè suốt mấy ngày,  mắt dựng ngược lên trắng dă, đứng tṛng. Rồi cậu chỉ yếu ớt ngoắc ngón tay trỏ ra dấu từ giă hai vợ và mười bốn con,   sáu người làm trong nhà kể cả thằng con bà Tám, bốn con chó bẹc giê, ba cái biệt thự và bốn chiếc xe hơi. Cậu tịch diệt. Thằng con bà Tám  buồn hơn cha chết.

Cậu Ba chưa được chôn cất ngay v́  đi nhằm ngày trùng, phải chờ chọn ngày tốt, chờ bà con xa gần  và năm người con du học bên Tây về thọ tang. Gia đ́nh cậu mướn pḥng lạnh ở nhà quàn, ngày ngày kinh kệ tụng niệm khói nhang nghi ngút. Không ngày nào không có hơn chục  bà con bạn bè tới lui phúng viếng. Thằng con bà Tám vẫn túc trực ngày đêm bên cạnh quan tài trong pḥng lạnh ngắt, khi nào  đông người quá th́ nó âm thầm ra ngồi ở góc vườn hoặc rút về căn pḥng nhỏ dành cho người trông nom. Trong khi đó mẹ già nó vẫn ngày ngày đèo đội cậu chay chựn mạo riêng...

 Nhưng hôm tôi theo mẹ đến phúng th́ không thấy nó đâu nữa. Mẹ  chép miệng hài ḷng : ờ tội nghiệp, cũng phải cho nó nghỉ ngơi chút chớ !

Ngày trước hôm chôn cậu, tôi theo nhỏ bạn đến thăm, cốt chỉ để nh́n mấy người con du học bên Tây về, nghe nói một chị đẹp như đầm, sống như đầm, nói tiếng Việt đă bắt đầu lơ lớ và không chịu ăn nước mắm nữa, chê hôi.

 Trong khi bạn nhang đèn tṛ chuyện với thân nhân, tôi lẩn thẩn dạo dọc hành lang. Ngang qua vài pḥng đóng kín, tôi bỗng khựng lại trước căn pḥng hẹp bỏ ngỏ, tối tăm. Từ đó nghe tiếng thở hổn hển, dồn dập ngắt quăng,  tiếng nấc khe khẽ, tiếng  kêu ư ứ trong cổ họng như chợt  muốn thoát ra,  chợt gượng giữ lại, tiếng chiếc giường sắt rên siết,  nhún nhẩy, tiếng đập nhẹ vào da thịt dịu dàng vỗ về ... Tôi vừa ṭ ṃ vừa lo âu vô cớ  nh́n vào : trong cái lờ mờ chập choạng buổi chiều, một thân h́nh mảnh dẻ ngồi trên giường, đầu gục lên vai người đàn bà ngồi bên cạnh. Và cũng trong màu đen ám chướng dị kỳ ấy, cái ǵ đỏ tươi rải  loang lổ lên tấm ra trắng, lên vai người đàn bà như mặc chiếc áo thêu hoa... Cái đó rơi văi dưới sàn... thành vũng nhỏ... Cổ tôi thốt ra âm thanh ǵ đó lạ lùng  rơ to làm hai người  rời ra, và người đàn bà quay lại... Cái ǵ chận ngang cổ làm tôi ngộp thở đau nhói ở lồng ngực, bụng  cồn cào quặn lên... Tôi ù té chạy...

Và tôi vấp ngă, nằm sấp trên băi cỏ khu nhà quàn. Đau quá, tôi úp mặt xuống đất khóc rấm rức, thảm thiết, nghẹn ngào... Trong cái tranh tối tranh sáng, tôi thấy rơ hai hố mắt bơ phờ ráo hoảnh, môi  nhăn nhúm khô quắt không run rẩy. Vẻ mặt sao mà ngơ ngáo, dửng dưng. Không, không phải mẹ con bà Tám ! Đó chỉ là h́nh vẽ rất vụng trên miếng giây nhàu nát màu lá úa...

MIÊNG

Paris, le 8 Oct.obre 1999